ماشین‌گرفتگی یا بیماری حرکت چیست؛ نکات مهمی که باید قبل از سفر بدانید
بیماری حرکت که به آن ماشین‌گرفتگی یا دریازدگی هم می‌گویند یک اختلال در گوش داخلی است که در اثر حرکت مکرر وسایل نقلیه مثل ماشین، قطار، هواپیما یا کشتی ایجاد می‌شود.
بیماری حرکت زمانی رخ می‌دهد که مغز شما نمی‌تواند اطلاعات ارسال شده از چشم، گوش و بدن‌تان را به‌خوبی درک کند. به عبارت دیگر، بین اطلاعاتی که مغز از گوش داخلی (سیستم تعادل) دریافت می‌کند و آنچه که چشم‌ها می‌بینند، ناسازگاری وجود دارد. برای مثال، اگر چشم‌ها با نگاه کردن به داخل کشتی به مغز اعلام کنند که شما ساکن هستید، اما گوش داخلی حرکات سر را به دلیل جابه‌جا شدن کشتی حس کند، ممکن است دچار بیماری حرکت شوید و علائمی مثل حالت تهوع، سرگیجه و سردرد را تجربه کنید.
در این مقاله از دیجی‌کالا مگ علائم بیماری حرکت و علل بروز آن را توضیح می‌دهیم و شما را با راه‌های پیشگیری از این مشکل و درمان آن آشنا می‌کنیم. با ما همراه باشید.
رایج‌ترین علائم ماشین‌گرفتگی چیست؟
علت ماشین‌گرفتگی چیست؟
چه کسانی در معرض خطر بیماری حرکت هستند؟
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
راه‌ی درمان ماشین‌گرفتگی چیست؟
رایج‌ترین علائم ماشین‌گرفتگی چیست؟
علائم بیماری حرکت و ماشین‌گرفتگی می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد، اما معمولا شامل موارد زیر است:
- حالت تهوع و استفراغ
- پوست رنگ‌پریده
- سردرد
- سرگیجه
- خواب‌آلودگی
- عرق سرد
- تنفس سریع
- حساسیت به بو
- از دست دادن اشتها
- ترشح بیش از حد بزاق
علت ماشین‌گرفتگی چیست؟
مغز شما سیگنال‌های حرکت را از قسمت‌های مختلف بدن از جمله چشم، گوش داخلی، عضلات و مفاصل دریافت می‌کند. هنگامی که این اندام‌ها اطلاعات متناقضی را ارسال می‌کنند، مغز نمی‌تواند بفهمد که ساکن هستید یا حرکت می‌کنید. درنتیجه، واکنش گیج‌کننده‌ی مغز باعث می‌شود به حالت تهوع یا سایر علائم آزاردهنده مبتلا شوید. به‌عنوان مثال، هنگام مسافرت با ماشین ممکن است موارد زیر رخ دهند:
- چشم درختانی که از کنار آن‌ها عبور می‌کنید را می‌بیند.
- گوش داخلی حرکت را حس می‌کند.
- عضلات و مفاصل احساس می‌کنند که شما ثابت نشسته‌اید.
- مغز وجود تناقض را بین این پیام‌ها حس می‌کند.
گاهی‌اوقات فقط فکر کردن به حرکت می‌تواند باعث ترس شود و علائم مرتبط با بیماری حرکت را ایجاد کند. برای مثال، فردی که قبلا سابقه‌ی ابتلا به این بیماری را داشته است، احتمال دارد قبل از بلند شدن هواپیما از زمین دچار حالت تهوع شود.
چه کسانی در معرض خطر بیماری حرکت هستند؟
مطالعات نشان داده‌اند که همه‌ی افراد پتانسیل ابتلا به بیماری حرکت را دارند، چون این عارضه به سیستم دهلیزی گوش داخلی مربوط می‌شود. ماشین‌گرفتگی در بعضی از افراد بلافاصله ایجاد می‌شود، در حالی که دیگران ممکن است پس از حرکت طولانی‌مدت به آن دچار شوند. افراد زیر بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به بیماری حرکت هستند:
- کودکان ۲ تا ۱۲ ساله (می‌تواند در کودکان کوچک‌تر هم رخ دهد.)
- زنان به خصوص زنان باردار
- بزرگسالان جوان (در مقایسه با افراد بالای ۶۰ سال)
- افرادی که دچار سردردهای میگرنی می‌شوند
عوامل دیگری که در بروز این عارضه نقش دارند عبارتند از:
- سابقه‌ی خانوادگی بیماری حرکت
- مصرف الکل و مواد مخدر
- کم‌خوابی
- ضعیف بودن جریان هوا در وسیله‌ی نقلیه
- وجود بوهای خاص از جمله بوی بنزین، سیگار یا حتی بعضی از مواد غذایی
- نشستن روی صندلی عقب یا جایی که محیط بیرون دیده نمی‌شود
- سابقه‌ی ابتلا به اضطراب، حالت تهوع یا استفراغ مکرر
کدام داروها باعث بیماری حرکت می‌شوند؟
بعضی از داروها در ایجاد علائم بیماری حرکت یا افزایش شدت آن‌ها نقش دارند. هم داروهای تجویزی و هم داروهای بدون نسخه (OTC) می‌توانند عوارضی ایجاد کنند که به علائم ماشین‌گرفتگی منجر شوند. این اتفاق ممکن است حتی زمانی که واقعا حرکت نمی‌کنید، رخ دهد. داروهای رایجی که باعث بروز این مشکل می‌شوند شامل موارد زیر هستند:
- آنتی‌بیوتیک‌ها مانند پنی‌سیلین، سفیکسیم و سیپروفلوکساسین
- داروهای حاوی استروژن مانند قرص‌های ضد‌بارداری
- دیگوکسین (داروی بیماری قلبی)
- لوودوپا (داروی بیماری پارکینسون)
- داروهای ضددرد مخدر مانند مورفین
- ضدالتهاب‌های غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن
- مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین مثل پاروکستین، فلوکستین و سرترالین (داروهای ضدافسردگی)
- استاتین‌ها مانند روزوواستاتین و سیمواستاتین (داروهای کاهش‌دهنده‌ی چربی خون)
حتی اگر احساس ناراحتی می‌کنید، بدون صحبت کردن با پزشک، مصرف داروهای خود را قطع نکنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
بیماری حرکت غالبا خفیف است و به‌راحتی کنترل می‌شود. اما موارد بسیار شدید یا مواردی که به‌تدریج بدتر می‌شوند به درمان پزشکی نیاز دارند. به یاد داشته باشید که ماشین‌گرفتگی معمولا با توقف حرکت به‌سرعت از بین می‌رود. اگر بیش از هشت ساعت از پایان سفر گذشته است و هنوز علائم ماشین‌گرفتگی را احساس می‌کنید، باید با پزشک تماس بگیرید.
پزشک می‌تواند بیماری حرکت را با بررسی علائم شما و زمان شروع آن‌ها تشخیص دهد. معمولا برای تشخیص این عارضه به تست‌های آزمایشگاهی نیاز نیست.
راه‌ی درمان ماشین‌گرفتگی چیست؟
راهکارهای زیر به درمان بیماری حرکت کمک کرده یا از بروز آن پیشگیری می‌کنند:
۱. وعده‌های غذایی کوچک بخورید و بدن‌تان را هیدراته نگه دارید
در طول سفر ممکن است گزینه‌های محدودی برای خوردن داشته باشید، اما سعی کنید تا حد امکان تعداد وعده‌های غذایی خود را افزایش و حجم هر وعده را کاهش دهید. همچنین توصیه می‌شود از مصرف غذاهای شور، تند یا چرب و نوشیدنی‌های کافئین‌دار بپرهیزید و به اندازه‌ی کافی آب بنوشید.
۲. آدامس بجوید
جویدن آدامس یک راه‌ی ساده برای کاهش علائم بیماری حرکت است. این راهکار به‌خصوص برای کسانی که با ماشین سفر می‌کنند و علائم خفیف دارند، بسیار مفید است.
۳. از زنجبیل کمک بگیرید
وقتی از درمان حالت تهوع ماشین‌گرفتگی صحبت می‌شود، زنجبیل می‌تواند به رفع آن کمک کند. شما می‌توانید با زنجبیل دمنوش درست کنید یا این دمنوش را به‌صورت آماده بخرید. استفاده از آبنبات و قرص حاوی زنجبیل هم می‌تواند کمک‌کننده باشد.
کسانی که ۲ هفته به عمل جراحی آن‌ها مانده است و افرادی که از داروهای رقیق‌کننده‌ی خون مثل وارفارین استفاده می‌کنند، باید از مصرف زنجبیل بپرهیزند. چون ممکن است در لخته شدن خون اختلال ایجاد کند و زمان خونریزی را افزایش دهد.
۴. از موقعیت‌هایی که باعث ایجاد علائم می‌شوند دوری کنید
آیا وقتی در ردیف دوم خودرو می‌نشینید حالت تهوع می‌گیرید؟ آیا در قطار خوب هستید، اما در اتوبوس احساس ناخوشی می‌کنید؟ دانستن محرک‌های ماشین‌گرفتگی می‌تواند به شما در جلوگیری از آن کمک کند. به‌عنوان مثال، می‌توانید در ماشین روی صندلی جلو بنشینید یا در قطار از نشستن روی صندلی‌هایی که رو به عقب هستند خودداری کنید. نشستن روی صندلی‌های نزدیک بال هواپیما یا نشستن در جلوی قایق و کشتی هم می‌تواند تا حد زیادی به پیشگیری از بیماری حرکت کمک کند.
۵. در صورت لزوم سر خود را خم کنید
هماهنگ کردن بدن با جهت حرکت ممکن است به کاهش علائم ماشین‌گرفتگی کمک کند. محققان در یک مطالعه متوجه شدند مسافرانی که سر خود را به سمت پیچ جاده خم می‌کنند (به جای دور شدن از پیچ) و چشم‌هایشان را باز نگه می‌دارند، کمتر از دیگران دچار بیماری حرکت می‌شوند.
۶. تنفس دیافراگمی را تمرین کنید
در یک مطالعه‌ی کوچک که محققان حرکت یک قایق را در دریای مواج شبیه‌سازی کردند، گروهی از شرکت‌کنندگان تنفس آهسته و دیافراگمی را تمرین کردند و گروهی دیگر به‌طور عادی نفس کشیدند. در انتها مشخص شد که تنفس دیافراگمی می‌تواند به کاهش علائم بیماری حرکت کمک کند.
۷. در حین حرکت کتاب نخوانید یا با لپ‌تاپ کار نکنید
توصیه می‌شود در حین حرکت، به‌خصوص در مسیرهای پر از دست‌انداز، از خواندن کتاب یا کار با لپ‌تاپ خودداری کنید. چون مرکز تعادل در گوش داخلی شما حرکت را حس می‌کند، اما کلمات روی کتاب یا صفحه نمایش لپ‌تاپ ساکن هستند. درنتیجه، این می‌تواند باعث گیج شدن مغز شود و احتمال حالت تهوع را افزایش دهد.
۸. طب فشاری را امتحان کنید
بر اساس طب سنتی چینی، فشار دادن نقطه‌ی پریکاردیوم (Pericardium 6) یا P6 می‌تواند حالت تهوع را تسکین دهد. این نقطه در سمت داخلی ساعد، تقریبا سه انگشت بالاتر از چین مچ دست قرار دارد.
تحقیقات بسیار کمی در مورد اثربخشی طب فشاری برای بیماری حرکت انجام شده است، اما تحقیقات اولیه در مورد حالت تهوع و استفراغ بعد از جراحی نشان داده‌اند که طب فشاری ممکن است حالت تهوع را کاهش دهد.
شما می‌توانید با استفاده از انگشت اشاره‌ی خود روی نقطه‌ی مورد نظر فشار وارد کنید. همچنین گفته می‌شود که مچ‌بندهای طب فشاری هم می‌توانند این نقطه را تحریک کنند.
۹. به افق نگاه کنید
در هنگام سفر با ماشین، اتوبوس، قطار و کشتی نگاه کردن به افق ممکن است به جلوگیری از بیماری حرکت کمک کند.
۱۰. کمی هوا تازه تنفس کنید
باز کردن پنجره یا رفتن به فضای باز به کنترل علائم بیماری حرکت کمک می‌کند. اگر آب و هوا یا نوع وسیله‌ی نقلیه به شما اجازه‌ی چنین کاری را نمی‌دهد، دریچه‌های هوا را به سمت خود بچرخانید یا از یک پنکه‌ی شارژی برای جریان پیدا کردن هوا در محیط استفاده کنید.
۱۱. حواس خود را با موسیقی یا صحبت کردن پرت کنید
رادیو را روشن کنید، به موسیقی گوش دهید یا با سایر همراهان خود صحبت کنید تا ذهن‌تان از علائم بیماری حرکت دور شود. تحقیقات نشان می‌دهد که گوش دادن به موسیقی می‌تواند به کنترل استفراغ بعد از جراحی کمک کند. بنابراین تصور می‌شود که این راهکار در طول سفر هم راهگشا باشد.
۱۲. از مکمل ویتامین B6 استفاده کنید
بعضی از پزشکان استفاده از مکمل پیریدوکسین یا ویتامین B6 را برای درمان حالت تهوع و استفراغ ناشی از بارداری یا اضطراب توصیه می‌کنند. به نظر می‌رسد که این مکمل بتواند به درمان بیماری حرکت هم کمک کند، اما برای نتیجه‌گیری قطعی به تحقیقات بیشتری نیاز است.
۱۳. از قرص ماشین‌گرفتگی استفاده کنید
استفاده از داروی ماشین‌گرفتگی قبل از شروع سفر می‌تواند از حالت تهوع و سایر علائم آزاردهنده جلوگیری کند. این داروها شامل موارد زیر هستند:
اسکوپولامین
اسکوپولامین که به‌شکل قرص و پچ پوستی تولید می‌شود، رایج‌ترین دارویی است که پزشکان از آن برای درمان بیماری حرکت استفاده می‌کند. پچ اسکوپولامین باید ۶ تا ۸ ساعت قبل از سفر پشت گوش قرار بگیرد و هر سه روز یک‌بار تعویض شود. استفاده از اسکوپولامین فقط برای بزرگسالان تایید شده است. این دارو می‌تواند باعث خشکی دهان، خواب‌آلودگی و تاری دید شود.
افراد مبتلا به گلوکوم (آب سیاه)، مشکلات کبدی یا بیماری کلیوی، سالمندان، کودکان و زنان باردار یا شیرده باید قبل از مصرف اسکوپولامین با پزشک مشورت کنند.
پرومتازین
پرومتازین به کاهش سیگنال‌های مغز که باعث استفراغ می‌شوند کمک می‌کند. دوز دارو برای بزرگسالان زیر ۶۵ سال ۲۵ میلی‌گرم، ۲ بار بار در روز است که اولین دوز باید ۳۰ دقیقه تا یک ساعت قبل از سفر مصرف شود. کودکان ۲ تا ۱۷ ساله می‌توانند ۱۲/۵ تا ۲۵ میلی‌گرم از این دارو را ۲ بار در روز مصرف کنند.
از عوارض قرص ماشین‌گرفتگی پرومتازین می‌توان به خواب‌آلودگی و خشکی دهان اشاره کرد. در صورت داشتن هر گونه بیماری زمینه‌ای باید قبل از مصرف این دارو با پزشک مشورت کنید.
سیکلیزین
این دارو زمانی موثرتر است که حداقل ۳۰ دقیقه قبل از سفر مصرف شود. عوارض سیکلیزین مشابه‌ی اسکوپولامین است. تجویز این دارو برای کودکان کمتر از ۶ سال توصیه نمی‌شود.
دیمن‌هیدرینات
این دارو هر چهار تا هشت ساعت یک‌بار مصرف می‌شود. عوارض دیمن‌هیدرینات شبیه‌ی اسکوپولامین است. کودکان بالای ۲ سال می‌توانند از این دارو استفاده کنند، اما باید در مورد دوز آن با متخصص اطفال مشورت شود.
دیمن‌هیدرینات ممکن است باعث خواب‌آلودگی شود، بنابراین برای کسانی که قصد دارند رانندگی کنند مناسب نیست.
مکلیزین
مکلیزین زمانی که یک ساعت قبل از سفر مصرف شود بهترین عملکرد را دارد. عوارض جانبی این دارو شامل خواب‌آلودگی و خشکی دهان است. مکلیزین برای کودکان زیر ۱۲ سال مناسب نیست.
کلام پایانی
حالت تهوع و استفراغ از علائم شایع بیماری حرکت هستند، اما بعضی از افراد ممکن است در حین سفر علائم دیگری مثل خستگی، سرگیجه و عرق سرد را هم تجربه کنند. داروها، هورمون‌ها و بعضی از فعالیت‌های خاص می‌توانند احتمال ابتلا به این مشکل را افزایش دهند.
پیشگیری از بیماری حرکت آسان‌تر از درمان آن است، بنابراین قبل از سفر با پزشک درباره‌ی قرص ماشین‌گرفتگی و سایر گزینه‌های درمانی صحبت کنید. همچنین اگر بعد از توقف حرکت علائم شما از بین نرفت یا برای بیش از هشت ساعت طول کشید، به پزشک مراجعه کنید.
منابع: verywellhealth, medicalnewstoday, verywellhealth, healthline
