امیدوارکننده‌ترین نشانه‌ی موجودات هوشمند بیگانه احتمالا ساخته‌ی بشر بوده است

به گفته‌ی پژوهشگران پروژه‌ی بریکترو لیسن، یک سیگنال رادیویی که به‌نظر می‌رسد از منظومه‌ی ستاره‌ای پروکسیما قنطورس، نزدیک‌ترین ستاره به خورشید می‌آید، احتمالا یک سیگنال مصنوعی است که توسط فناوری انسانی تولید شده است.

دو مقاله‌ای که در به‌تازگی در نشریه‌ی «نیچر» (Nature) منتشر شده‌اند، رویدادها و فرآیندهایی را شرح می‌دهند که منجر به اعلام یک سیگنال رادیویی امیدوارکننده به‌عنوان نشانه‌ی احتمالی بیگانگان از منظومه‌ی ستاره‌ای «پروکسیما قنطورس» (Proxima Centauri) شد و همچنین اینکه چگونه دانشمندان به این نتیجه رسیدند که سیگنال احتمالا ساخته‌ی خود ما بوده است.

«اندرو سیمیون» (Andrew Siemion) ستاره‌شناس دانشگاه کالیفرنیا برکلی درباره‌ی این یافته گفت: «در مورد این نامزد خاص، تحلیل ما نشان می‌دهد که بسیار بعید است که سیگنال واقعا از فرستنده‌ای در پروکسیما قنطورس باشد اما در هر صورت یکی از جالب‌ترین سیگنال‌هایی است که تاکنون دیده‌ایم.»

پیش از این به‌نظر می‌رسید که موجودات فضایی فرستنده‌ی سیگنال ممکن است در یکی از دو سیاره‌ی فراخورشیدی شناخته در منظومه‌ی پروکسیما قنطورس، یعنی پروکسیما قنطورس ای (a) یا پروکسیما قنطورس بی (b) وجود داشته باشند. این ستاره‌ی کوتوله‌ی سرخ تنها ۴٫۲ سال نوری از ما فاصله دارد که آن را به نزدیک‌ترین منظومه‌ی ستاره‌ای به ما تبدیل می‌کند. وجود یک تمدن بیگانه در زمان و مکان بسیار نزدیک به ما، می‌تواند نشانه‌ای قوی از این موضوع باشد که فضا آن‌قدر هم که به‌نظر می‌رسد خالی از موجودات هوشمند نیست.

شناسایی سیگنال رادیویی

اما آن‌طور که تلسکوپ رادیویی ۷۰ متری رصدخانه‌ی «پارکس» (CSIRO Parkes) در استرالیا نشان داد، این سیگنال چندین ساعت طول کشید. در حقیقت پژوهشگران پروژه‌ی ۱۰۰ میلیون دلاری «بریکترو لیسن» (Breakthrough Listen) به سرپرستی سیمیون و با بودجه‌ی «یوری» (Yuri) و «جولیا میلنر» (Julia Milner) به‌دنبال نشانه‌هایی از شراره‌های ستاره‌ای پروکسیما قنطورس بودند که سیگنال غیرمنتظره را شناسایی کردند.

این رویداد یک بار در ۲۹ آوریل ۲۰۱۹ (۹ اردیبهشت ۱۳۹۸) روی داد و بعدا توسط «شین اسمیت» (Shane Smith) دانشجوی کارشناسی کالج «هیل‌ساید» (Hillside) در میشیگان و کارآموز پروژه‌ی «سِتی» (SETI) برکلی مشاهده شد. بدین ترتیب نمی‌شد سیگنال ظاهری با فرکانس نزدیک به ۹۸۲ مگاهرتز را به‌راحتی با بیان اینکه از منبعی طبیعی می‌آید، نادیده گرفت. درنتیجه این سیگنال «نامزد شماره ۱ بریکترو لیسن» (Breakthrough Listen Candidate 1) یا BLC-1 نام گرفت که نخستین نمونه‌ی قابل توجه این پروژه است.

تلسکوپ رادیویی پارکس در نیو ساوت ولز استرالیا
Credit: A. Cherney, CSIRO

امضای فناوری یک هوش بیگانه

البته منظور از نامزد، امضای فناوری یک هوش بیگانه‌ی احتمالی است. امضای فناوری هر چیزی است که می‌توانیم روی زمین تشخیص دهیم و نشانی از فناوری فرازمینی دارد. این امضا از سیگنال‌های رادیویی و لیزری تا جَوهای آلوده و پروژه‌های ساختمانی بزرگ‌مقیاس را دربر می‌گیرد.

• آیا عالم از وجود ما آگاهی دارد؟

هرچند تاکنون یک امضای فناوری واقعی را شناسایی نکرده‌ایم اما دانشمندان پروژه‌ی SETI فعالانه در جست‌وجوی آن هستند. سیگنال‌های رادیویی هنوز یک بستر انتقال مطلوب برای ارتباطات هستند اما از سویی تمدن ما با تلفن‌های همراه، رادار، ماهواره و فرستنده‌های تلویزیونی، سیاره‌ی ما را به مکانی بسیار پر فرکانس تبدیل کرده است. چالش دانشمندان سِتی این است که این بسامدهای مصنوعی اضافی را کنار بگذارند و آن را با سیگنال‌های رسیده از بیگانگان اشتباه نگیرند.

نخستین مقاله از دو مقاله‌ی اخیر به سرپرستی «دنی پرایس» (Danny Price) ستاره‌شناس دانشگاه کالیفرنیا برکلی توضیح می‌دهد که چگونه تیم Breakthrough Listen سیستم هدف را در یک بازه‌ی فرکانسی گسترده اسکن کردند که ۸۰۰ میلیون کانال رادیویی را درلحظه شامل می‌شود. این اسکن منجر به شناسایی بیش از ۴ میلیون سیگنال خارجی شد که با توجه به اینکه کیهان در سیگنال‌های رادیویی غرق شده است، یک نتیجه‌ی قابل انتظار است.

فیلتر کردن داده‌ها

اسمیت این مجموعه داده‌ی عظیم را از فیلترهایی که برای دو ویژگی اصلی انتخاب شده بودند، عبور داد؛ تغییر داپلر و ثبات موقعیت. جابه‌جایی داپلر زمانی اتفاق می‌افتد که سیگنال در طول زمان، فرکانس خود را تغییر می‌دهد و نشان‌دهنده‌ی این است که هدف نسبت به زمین حرکت می‌کند. فیلتر دیگر به‌دنبال سیگنال با منبعی می‌گردد که دقیقا از جهت مشخص و و نه جای دیگری می‌آید. این کار با آموزش پیوسته‌ی تلسکوپ روی هدف و دور از آن، برای انجام رصدهای روشن و خاموش صورت می‌گیرد.

در فرآیند فیلتر کردن گزینه‌های بیشتری هم وجود دارند اما BLC1 از همه‌ی این فیلترها عبور و بنابراین نگاه‌ها را به خود جلب کرد. همین موضوع باعث شد یک اخترزیست‌شناس، «سوفیا شیخ» (Sofia Sheikh) از دانشگاه کالیفرنیا برکلی تحقیقات دقیق‌تری را درباره‌ی آن انجام دهد.

در مقاله‌ی دوم شیخ و همکارانش مجموعه داده‌های بزرگ‌تری را که از سیستم پروکسیما قنطورس، در زمان‌های دیگری تهیه شده بود، تجزیه‌وتحیل کردند. سیگنال‌های موجود در این مجموعه داده‌ی توسعه یافته، از آزمون خاموش/روشن گذر نکردند و بیش از ۶۰ سیگنال همچنان در طول رصدهای خاموش ادامه داشتند. این مقاله‌ی دوم از این موضوع نتیجه می‌گیرد که سیگنال از سیستم ستاره‌ای کوتوله‌ی سرخ همسایه نمی‌آید و درعوض ساخته‌ی یک فناوری انسانی است.

نشانه‌های یک فناوری انسانی

او گفت: «سیگنال‌ها در فواصل فرکانسی منظم در داده‌ها قرار گرفته‌اند و به‌نظر می‌رسد که این فواصل با چندین فرکانس مورد استفاده توسط نوسانگرها که معمولا در دستگاه‌های الکترونیکی مختلف استفاده می‌شود، مطابقت دارد. در مجموع، این شواهد نشان می‌دهد که سیگنال تداخل فناوری انسانی است؛ هرچند ما نتوانستیم منبع مشخص ان را شناسایی کنیم.»

شیخ افزود: «سیگنال رادیویی اصلی کشف شده توسط شین اسمیت زمانی که تلسکوپ از پروکسیما قنطورس دور بود، به‌وضوح تشخیص داده نشد اما در میان میلیون‌ها سیگنال، محتمل‌ترین توضیح همچنان این است که این سیگنال انتقالی ناشی از یک فناوری انسانی است. اتفاقا به روش درست برای فریب دادن فیلترهای ما عجیب است.»

او در توضیحات دیگری گفت: «ما یقینا می‌دانیم که BLC1 یک سیگنال ناشی از دخالت انسانی است و کاملا مطمئن هستیم که از فرستنده‌ای روی زمین می‌آید. همچنین می‌دانیم که فرستنده قصد نداشته سیگنالی با فرکانس ۹۸۲ مگاهرتز تولید کند اما BLC1 یک هارمونیک تصادفی ایجاد شده بر اثر نوعی نقص الکترونیکی بوده است.»

شیخ افزود: «این می‌تواند ناشی از یک دکل مخابراتی باشد که پس از رصد تعمیر شده است یا حتی نوعی لوازم الکتریکی مصرفی کوچک که در نزدیکی تلسکوپ قرار داشته است.»

آن‌ها به تحقیقات خود ادامه می‌دهند و از روش‌های یادگیری ماشینی برای شناسایی فرکانس ارسالی اولیه و مورد نظر استفاده می‌کنند. اگر این مطالعه موفقیت‌آمیز باشد، ممکن است آن‌ها بتوانند جزئیات فناوری انسانی که باعث ایجاد سیگنال BLC1 شده است را ردیابی کنند.

شاید این نتیجه‌گیری که سیگنال از بیگانگان ارسال نشده، ناامیدکننده به‌نظر برسد اما پیامد مثبتی دارد زیرا این تمرین نشان می‌دهد که دانشمندان چگونه می‌توانند سیگنال‌های نادرست را رد کنند. همان‌طور که میلنر بیان کرد: «این نتیجه از آن جهت اهمیت دارد که جست‌وجو برای تمدن‌های فراتر از سیاره‌ی ما اکنون به یک بخش بالغ و دقیق از دانش تجربی تبدیل شده است.»

اکنون می‌توانیم این رویداد را به فهرست رو به رشد خود از چیزهایی که مظنون به داشتن منشأ بیگانه هستند، اضافه کنیم تا بعدا توضیحی طبیعی یا مانند این مورد، یک منبع محلی برای آن پیدا کنیم. جست‌وجو برای امضای فناوری واقعی بیگانگان اما همچنان ادامه خواهد داشت.

عکس کاور: طرحی گرافیکی از سطح سیاره‌ی فراخورشیدی پروکسیما قنطورس بی؛ منبع درنظر گرفته شده برای سیگنال رادیویی
Credit: ESO/M. Kornmesser

منبع: Gizmodo