احساس گناه در والدین و ۶ راهکار برای اینکه خودتان را سرزنش نکنید
احساس گناه در والدین یکی از احساسات طبیعی و رایجی است که در بسیاری از پدرها و مادرها دیده می‌شود. این حس گناه در فرزندان اول و در ماه‌های اول تولد فرزند، بیشتر است. اما ریشه‌ی این احساس منفی، همیشه واقعی و درست نیست و گاهی والدین، بیش از حد به خودشان سخت می‌گیرند و فرایند رشد و تربیت فرزند را برای خودشان سخت‌تر می‌کنند. در ادامه با دیجی‌کالا مگ همراه باشید و در مورد احساس گناه در والدین و روش‌هایی برای مقابله با آن بیشتر بخوانید.
احساس گناه در والدین چیست؟
حتما شما هم با والدینی که احساس گناه می‌کنند مواجه شده‌اید. به ویژه مادرها که ساعات بیشتری را با فرزندان می‌گذرانند، ترجیح می‌دهند که همه چیز درست پیش برود اما این کار به این راحتی‌ها نیست. برای نمونه، امروزه محدود کردن ساعت استفاده از وسایل دیجیتال، تشویق به مصرف مواد غذایی سالم و انتخاب سرگرمی‌های مناسب می‌توانند برای والدین بسیار چالش‌برانگیز باشند و تعداد کمی موفق می‌شوند این چالش‌ها را پشت سر بگذارند. والدینی که موفق نمی‌شوند احساس گناه می‌کنند و به لحاظ روحی در شرایط نامناسبی قرار می‌گیرند.
احساس گناه در والدین شامل احساساتی فراگیر درباره‌ی موضوعات زیر می‌شود:
- ناقص انجام دادن وظایفی که به عنوان والدین بر عهده‌ی آن‌ها است
- اشتباه در انجام وظایف
- تصمیم‌گیری‌های نادرست که می‌تواند در آینده‌ی فرزندان تأثیرات منفی بگذارد
احساس گناه در والدین می‌تواند یک احساس زودگذر باشد، مانند احساس گناه یک مادر درباره‌ی استفاده‌ی بیش از حد فرزندش از تبلت در طول هفته‌ی گذشته، یا احساسی باشد که مدت‌ها است از آن رنج می‌برند، مانند احساس گناه والدینی که فرزندشان در دوره‌ی نوجوانی به اندازه‌ی کافی مهارت‌آموزی نداشته است و آن‌ها خودشان را مسئول می‌دانند.
برخی از والدین احساس می‌کنند بار سنگینی روی دوش آن‌ها است و برخی دیگر از والدین نگرانی بسیار شدیدی را تجربه می‌کنند و میخواهند هر چه زودتر کاری انجام دهند. آن‌ها میخواهند از این احساسات عبور کنند اما نمی‌توانند.
احساس گناه در والدین ریشه‌های گوناگونی دارد؛ از احساس بی‌کفایتی خود والدین گرفته تا فشارهای روانی محیط اطراف که دوستان، خانواده، رسانه‌های اجتماعی و منابع دیگر آن‌ها را ایجاد می‌کنند.
با یک دور زدن سریع در اینستاگرام می‌توانید صدها پست از کارهایی که سایر والدین آن‌ها را به خوبی انجام داده‌اند مشاهده کنید؛ از آموزش به کودکان گرفته تا تصویر کودکانی نوپا که کاملاً آراسته‌اند و به زیبایی ژست گرفته‌اند. البته فراموش نکنید که ما نمی‌دانیم این کودک نوپا قبل یا بعد از ثبت این تصاویر تا چه اندازه کج‌خلقی کرده است.
احساس گناه مرتبط با تداخل وظایف شغلی و خانوادگی
احساس گناه در پدرها و مادرها ویژگی‌های مشترکی دارد اما ممکن است تفاوت‌هایی هم وجود داشته باشد. یکی از مواردی که این تفاوت‌ها در آن نمایان می‌شود، موضوع تداخل وظایف شغلی و خانوادگی و احساس گناه ناشی از آن است.
در سال ۲۰۱۶ پژوهشی انجام شد که در آن ۲۵۵ نفر از پدرها و مادرهای شاغل مورد مطالعه قرار گرفتند. این پژوهش نشان داد که احتمال مواجه شدن با احساس گناه درباره‌ی تداخل وظایف شغلی و خانوادگی در مادران شاغل بیشتر از پدران شاغل است.
تأثیر احساس گناه در والدین
وجود اندکی احساس گناه در والدین می‌تواند سازنده باشد. اگر کودک شما هر روز مواد غذایی کم‌ارزش مصرف می‌کند و شما احساس می‌کنید که باید گزینه‌های بهتری برای او انتخاب کنید، بهتر است این احساس را جدی بگیرید.
اما این احساس گناه می‌تواند روی تصمیم‌گیری شما تأثیر منفی بگذارد. قبلاً بر اساس آنچه برای فرزندان مناسب است تصمیم درستی گرفته‌اید و این احساس گناه در شما تردید ایجاد می‌کند. این‌جا است که احساس گناه زیان‌آور می‌شود.
برای نمونه، یک مادر شاغل انتخاب می‌کند که از ابتدا به نوزاد خود شیر خشک بدهد و برای این انتخاب هم دلایل مختلف و قانع‌کننده‌ای دارد. سپس یکی از دوستان او که البته نیت بدی ندارد در شبکه‌های اجتماعی درباره‌ی فواید جسمانی و عاطفی شیر مادر برای نوزادان، رابطه‌ی عمیقی که با نوزاد خود هنگام شیردهی دارد و تصاویر سلفی خود و نوزادش در دوران شیردهی پست‌هایی منتشر می‌کند.
کاملاً روشن است که به اشتراک گذاشتن موفقیت‌های شخصی هیچ اشکالی ندارد و این دوست سعی نمی‌کند که در کسی احساس شرمندگی ایجاد کند.
اما مادر شاغل اکنون در شرایطی است که همه‌ی تلاش خود را به کار می‌گیرد تا بهترین کار را انجام دهد و از تصمیم خود برای تغذیه‌ی نوزاد با شیر خشک چندان راضی نیست؛ در این شرایط پست‌هایی که دوستش به اشتراک گذاشته است مانند تیرهایی هستند که او را هدف قرار داده‌اند و احساسات منفی به این مادر شاغل حمله‌ور می‌شوند. یکی از این احساسات منفی می‌تواند همان احساس گناه باشد که به شکلی فراگیر روی زندگی مادر تأثیر می‌گذارد و به موضوع مهمی تبدیل می‌شود که باید آن را پیگیری کرد.
باید مراقب خودت باشی تا بتوانی از آن‌ها مراقبت کنی
در بعضی موارد احساس گناه در والدین آن‌چنان فراگیر می‌شود که آن‌ها در فرزندپروری احساس ناتوانی می‌کنند و نمی‌توانند عملکرد درستی داشته باشند.
اگر احساس گناه باعث ایجاد اضطراب شدید در شما می‌شود، بهتر است با پزشک مشورت کنید چرا که می‌تواند علامت یک اختلال روانی جدی‌تر مانند افسردگی یا اضطراب پس از زایمان باشد.
غلبه بر احساس گناه در والدین
با این چند راهکار می‌توانید بر احساس گناه غلبه کنید و با آرامش خاطر بیشتری برای تربیت فرزندان خود وقت بگذارید.
۱. شناسایی ریشه‌های احساس گناه
دلایلی را که واقعاً باعث ایجاد احساس گناه در شما می‌شوند بررسی کنید. ممکن است لازم باشد برای پیدا کردن ریشه‌های این احساس دوران کودکی را مرور کنید. شدت احساس گناه در والدین می‌تواند به یکی از موارد زیر بستگی داشته باشد:
- احساس می‌کنند که والدین خودشان عملکرد خوبی در فرزندپروری نداشته‌اند و آن‌ها میخواهند در این رابطه عملکرد بهتری داشته باشند.
- والدینی که از اختلال وسواسی-جبری (OCD) یا سایر اختلالات روانی رنج می‌برند.
- والدینی که سابقه‌ی ترومای روانی دارند.
هنگامی که احساس گناه شما را فرا می‌گیرد، شرایط پیش‌آمده را یادداشت کنید. شاید بتوانید به مرور زمان ریشه‌ها را تشخیص دهید.
برای نمونه، شاید بفهمید که در بیشتر موارد احساس گناه شما ناشی از عدم مشارکت در فعالیت‌های فرزندتان است. در نتیجه زمانی که سایر والدین از ماجراجویی‌هایی که همراه با فرزندانشان داشته‌اند صحبت می‌کنند، شما بیشتر احساس گناه می‌کنید. البته هر چیزی می‌تواند بیشترین سهم را در ایجاد احساس گناه داشته باشد؛ از انتخاب تغذیه‌ی کودک گرفته تا موضوعات مرتبط با مدرسه.
هنگامی که بتوانید عوامل ایجاد‌کننده‌ی احساس گناه را تشخیص دهید، مواجهه با این احساس آسان‌تر می‌شود.
۲. ارزیابی اهداف و ارزش‌ها
پس از اینکه ریشه‌های احساس گناه را در خودتان شناسایی کردید و توانستید خودتان را تربیت کنید، می‌توانید به عنوان پدر یا مادر اهداف و ارزش‌هایی را که دنبال می‌کنید مورد ارزیابی قرار دهید. شما بر اساس اهداف و ارزش‌ها تصمیم‌گیری می‌کنید؛ لازم نیست حتماً آن‌ها را یادداشت کنید و همین مقدار که به آن‌ها توجه داشته باشید کافی است.
برای نمونه، والدینی که حفظ سلامت فرزندشان برای آن‌ها یکی از اهداف اصلی است و به موقع خوابیدن به یکی از ارزشهای خانوادگی تبدیل شده است، زمان تماشای تلویزیون را برای کودکشان محدود می‌کنند.
اگر بر اساس اهداف و ارزشهای درست تصمیمی گرفته‌اید و هنگام اجرای آن با احساس گناه مواجه شده‌اید، آن اهداف و ارزش‌ها را با خودتان مرور کنید و به خودتان تذکر دهید که باید به آن‌ها پایبند باشید.
۳. ارزیابی افرادی که با آن‌ها رابطه دارید
آیا با افرادی در ارتباط هستید که ارزشهای شما را درک می‌کنند و با شما هم‌فکر هستند؟ اگر آن‌ها این‌گونه نیستند، در ارتباط با آن‌ها تجدید نظر کنید.
برای نمونه، شما به منابع معتبری برای کسب اطلاعات نیاز دارید. اگر همسایه‌ی شما همه چیز را می‌داند و برای هر موضوعی توصیه‌ای دارد، باعث می‌شود که شما نتوانید با اطمینان تصمیم‌گیری کنید و بهتر است خیلی به نظرات او اعتماد نکنید.
اگر تعداد افرادی را که با آن‌ها درباره‌ی تصمیمات مهم مشورت می‌کنید کاهش دهید، کمتر دچار اشتباه‌های ناخواسته می‌شوید. گروه تصمیم‌گیری شما می‌تواند شامل همسرتان، یکی از اعضای قابل اطمینان و آگاه خانواده، پزشک کودکتان، یکی از دوستان قابل اعتماد که اهل قضاوت کردن نیست یا گروه کوچکی از دوستان صمیمی باشد و لازم نیست افراد بیشتری عضو این گروه باشند. اگر نتوانستید این گروه را تشکیل دهید، یک مشاور آگاه و باتجربه را برای مشورت کردن انتخاب کنید.
۴. توجه هم‌زمان به فرزند و حس درونی خودتان
حس درونی والدین و به ویژه مادرها یک افسانه نیست، بلکه منبعی قوی از خرد و قدرت تصمیم‌گیری است که والدین از آن برای محافظت از فرزندانشان استفاده می‌کنند. هنگامی که کودک یک ساله‌ای گریه می‌کند، مادرش می‌تواند علت گریه‌ی او را تشخیص دهد.
اگر می‌خواهید بفهمید که باید در چه موردی احساس گناه داشته باشید و در چه موردی نداشته باشید یا اینکه تصمیم شما مؤثر بوده است یا نه، کودکان منابع بسیار خوبی برای کسب اطلاعات هستند.
اگر هنگامی که مشغول انجام کاری هستید کودک شما دائماً از شما می‌خواهد که با او بازی کنید، لازم نیست احساس گناه کنید اما شاید لازم باشد پس از پایان کار زمانی را به بازی با کودکتان اختصاص دهید.
۵. محافظت از ارزش‌ها در برابر مهاجمان
بدون شک با مهاجمان روبه‌رو خواهید شد. اگرچه خوشایند نیست اما اگر واقع‌بین باشید باید این انتظار را داشته باشید که سایرین بخواهند باورها و تصمیمات شما را تغییر دهند.
هنگامی که کسی انتخاب شما را به چالش می‌کشد، تعجب نکنید. به جای تلاش برای متقاعد کردن طرف مقابل، به او بفهمانید که حق دارید تا نظر او را نپذیرید. نباید نظرات دیگران به سادگی روی انتخاب‌ها و احساسات شما تأثیر بگذارد.
برای نمونه، مادری می‌خواهد به فرزند خود بیشتر از یک سال شیر بدهد و برخی میخواهند او را از این تصمیم منصرف کنند. نباید این مادر تحت تأثیر نظرات دیگران قرار بگیرد و شیردهی را قطع کند.
همچنین در بعضی شرایط شما بیشتر مورد انتقاد قرار می‌گیرید. اگر بتوانید به گونه‌ای رفتار کنید که در این شرایط قرار نگیرید، می‌توانید از تصمیمات خود محافظت کنید.
۶. خودداری از ایجاد احساس گناه در دیگران
در برخی موارد این والدین هستند که باعث ایجاد احساس گناه در یکدیگر می‌شوند. وقتی می‌بینند که مادری برای کودک خود از پستانک استفاده می‌کند، میخواهند او را متقاعد کنند که پستانک وسیله‌ی مضری است، یا هنگامی که پدری را در فروشگاه و در حال خرید چیپس برای کودک خود می‌بینند، به او تذکر می‌دهند و درباره‌ی تأثیر رژیم غذایی سالم در رشد کودک صحبت می کنند.
وقتی می‌خواهید در شبکه‌های اجتماعی مطلبی را به اشتراک بگذارید، مراقب باشید و مطالب بی‌پایه و اساس یا مطالبی را که روی دیگران تأثیر منفی می‌گذارند منتشر نکنید. نباید احساس گناه را بین دیگران ترویج دهید و به جای این کار والدین را تشویق کنید تا از احساسات درونی خودشان کمک بگیرند. اگر همه‌ی والدین این نکته را رعایت کنند، باعث ایجاد احساس گناه در یکدیگر نمی‌شوند.
نکته‌ی پایانی
وقتی بچه‌ها بزرگ می‌شوند، برخی از والدین می‌فهمند که بسیاری از لحظات لذت‌بخش را تجربه نکرده‌اند و درباره‌ی اشتباهاتی که مرتکب شده‌اند نگران هستند. حتی شاید آن‌ها از اینکه به بعضی توصیه‌ها توجه نکرده‌اند احساس پشیمانی کنند.
مهم‌تر از همه اینکه والدین به این نتیجه می‌رسند که احساس گناه نه تنها ذره‌ای در فرزندپروری نقش نداشته است بلکه مانع لذت بردن آن‌ها از این دوره شده است. بنابراین، در تربیت فرزندانتان مهربان‌تر باشید، شرایطی را که دارید بپذیرید، روش خودتان را دنبال کنید و اجازه ندهید دیگران برای شما تصمیم بگیرند.
منبع: Healthline
