مدارگرد مریخ تصاویری شگفت‌انگیز از بزرگ‌ترین دره‌ی منظومه‌ی شمسی ثبت کرد

امیر نیک‌رو

۱۰ آذر ۱۴۰۳ | ۱۰:۰۷ زمان مورد نیاز برای مطالعه: ۲ دقیقه

تصاویر جدید از مریخ نمایی شگفت‌انگیز از اعماق دره مارینر، بزرگ‌ترین دره‌ی منظومه‌ی شمسی را به نمایش می‌گذارد.

تصاویری که آژانس فضایی اروپا (ESA) با استفاده از فضاپیمای «مارس اکسپرس» (Mars Express) و «دوربین استریو وضوح بالا» (HRSC) فضاپیما گرفته شده است، جزئیاتی باورنکردنی را از کف این دره ثبت کرده است.

بر خلاف «گرند کنیون» (Grand Canyon) که توسط رودخانه‌ی کلرادو شکل گرفته است، دانشمندان اعتقاد دارند که «دره مارینر» (Valles Marineris) بر اثر جدا شدن صفحات تکتونیکی تشکیل شده است. همان‌طور که در تصاویر جدید دیده می‌شود، این حرکت عظیم و خشونت‌بار باعث کف ناهموار دره‌ی مریخ شده است.

مقامات آژانس فضایی اروپا درباره‌ی این تصاویر تازه اعلام کردند: «کف ناهموار آیوس کاسما (بخشی از دره مارینر) به اندازه‌ی گرند کنیون جذاب است. به‌نظر می‌رسد که وقتی صفحات تکتونیکی از هم جدا شدند، باعث ایجاد سنگ‌های مثلثی دندانه‌دار شده‌اند که مانند ردیفی از دندان‌های کوسه دیده می‌شوند.»

آیوس چاسما و تیتونیوم چاسما؛ بخش‌هایی مهم از سامانه‌ی عظیم دره مارینر

آیوس کاسما و تیتونیوم کاسما؛ بخش‌هایی مهم از سامانه‌ی عظیم دره مارینر
Credit: ESA/DLR/FU Berlin

فضاپیمای مارس اکسپرس آژانس فضایی اروپا که از سال ۲۰۰۳ دور سیاره سرخ می‌چرخد، روی دو گودال که بخشی از غرب دره مارینر را تشکیل می‌دهند، زوم کرده است: «آیوس کاسما» (Ius Chasma) و «تیتونیوم کاسما» (Tithonium Chasma) . این تصاویر نه تنها جزئیات باورنکردنی از سطح را نشان می‌دهند، بلکه اندازه‌ی چشمگیر ترانشه‌ها (فرورفتگی‌های سطحی) را هم برجسته می‌کنند.

طبق بیانیه‌ی آژانس فضایی اروپا، دره مارینر به طول ۴۰۰۰ کیلومتر، عرض ۲۰۰ کیلومتر و عمق ۷ کیلومتر، تقریبا ده برابر طولانی‌تر، ۲۰ برابر گسترده‌تر و پنج برابر عمیق‌تر از گرند کنیون است. آیوس کاسما در ضلع جنوبی دره ۸۴۰ کیلومتر طول دارد و طول تیتونیوم کاسما در ضلع شمالی به ۸۰۵ کیلومتر می‌رسد. اگر دره مارینر روی زمین بود، فاصله‌ی نوک شمالی نروژ تا نوک جنوبی سیسیل را دربر می‌گرفت.

نمای تازه از دره مارینر
Credit: ESA/DLR/FU Berlin

نمای کاوشگر آژانس فضایی اروپا از دو شکاف بزرگ دره مارینر، ویژگی‌های سطحی مختلف مریخ را به‌خوبی نشان می‌دهد که شامل این موارد می‌شود: تپه‌های شنی تیره‌ی ایجاد شده بر اثر فعالیت‌های آتشفشانی، تپه‌هایی به اندازه‌ی کوه که توسط باد فرسایش یافته‌اند، برجستگی‌های کوچک‌تر که ممکن است از تبخیر آب جمع شده در گذشته‌های دور تشکیل شده باشند و شکاف‌ها و شواهدی که از لغزش‌های سطح و ریزش دیواره‌ی دره حکایت دارند.

فضاپیماهای مختلفی که در حال مطالعه‌ی دره مارینر هستند، شواهدی یافته‌اند که نشان می‌دهد ممکن است زمانی این دره از آب مایع پر شده باشد. از جمله مأموریت مارس اکسپرس نشانه‌هایی از مواد معدنی سولفات دارای آب را در ناحیه‌ی آیوس کاسما و تیتونیوم کاسما شناسایی کرده و «مدارگرد گازی ردیابی» (TGO) هم به‌عنوان بخشی از مأموریت «اگزومارس» (ExoMars) یخ آب را در زیر سطح «کندور کاسما» (Candor Chaos)در نزدیکی مرکز سیستم عظیم دره، تشخیص داده است.