۱۲ فرنچایز طولانی تاریخ سینما؛ از «جنگ ستارگان» تا «گودزیلا»
به طور کلی، فیلم نوعی سرگرمی است که میتوانید یکی از بعد از ظهرهای خود را به تماشای آن اختصاص بدهید. چنین فیلمی دو یا شاید هم سه ساعت، اگر یک فیلم حماسی باشد، وقت شما را میگیرد و سپس کار شما با آن فیلم تمام میشود. سریالهای تلویزیونی ماجرای متفاوتی دارند؛ آنها بیشتر به عنوان گونهای از داستانهای بصری در نظر گرفته میشوند که ممکن است هفتهها یا ماهها طول بکشد تا به پایان برسند و اگر سریال در حین پخش آن تماشا شود، دنبال کردن و به پایان رساندن داستان آن، سالها طول خواهد کشید. با این وجود فیلمهای متعددی وجود دارند که با حضور در مجموعهای وسیعتر، سنتها را پشت سر میگذارند. اگرچه برخی از این فرنچایزها هستند که با فاصله زمانی چند ساله یا حتی در فاصله طولانی چند دهه منتشر میشوند.
بسیاری از طولانیترین مجموعههای سینمایی یا همان فرنچایزها، آنقدر طولانی هستند و شامل فیلمهای سینمایی پرشماری میشوند که میتوانند با سریالهای تلویزیونی رقابت کنند. فرنچایزهایی که در این فهرست حاضر شدهاند، از طولانی تا طولانیترین مرتب شدهاند اما لزوماً طولانیترین مجموعه فیلمهای تمام تاریخ سینما نیستند؛ بلکه برترین فرنچایزهای طولانی هستند. همه این فرنچایزها ویژگیهای خاص خود را دارند و مناسب بینندگانی هستند که دوست دارند درون یک داستان طولانی سینمایی خود را غرق کنند. علاوه بر همه اینها، از آنجایی که بسیاری از این مجموعههای فیلم هنوز پایان نیافتهاند، تعداد فیلمهای موجود در هر یک از این فرنچایزها میتواند در سالها یا دهههای آینده به طور چشمگیری تغییر کند.
۱. جنگ ستارگان (Star Wars)
۱۲ فیلم – از سال ۱۹۷۷ تا ۲۰۱۹
فرنچایز «جنگ ستارگان» در طی حدود ۴۰ سال ۱۲ فیلم بلند تولید کرده: ۳ سهگانه مرتبط با خانواده اسکایواکر، ۲ فیلم آنتالوژی لایو اکشن، و یک انیمیشن سینمایی که در سال ۲۰۰۸ منتشر شد. البته این ۱۲ فیلم سینمایی به سختی میتوانند همه آن چیزی که «جنگ ستارگان» هست را نشان بدهند؛ «جنگ ستارگان» شامل فیلمها و سریالهای تلویزیونی، بازیهای کامپیوتری، سریالهای انیمیشنی، سریالهای لایو اکشن، کمیک، و تعداد زیادی رمان میشود.
«جنگ ستارگان» یک فرنچایز غولپیکر است و حتی اگر بینندگان فقط روی فیلمهای سینمایی آن تمرکز کنند، ۱۲ فیلم سینمایی همچنان یک عدد بسیار بالا به حساب میآید. بدون شک میتوان اطمینان داشت که در سالهای آینده تعداد فیلمهای سینمایی این فرنچایز بیشتر خواهد شد، حال چه درباره خانواده اسکایواکر باشند، چه داستان متفاوت و تازهای را دنبال کنند. «جنگ ستارگان» فرنچایزی است که همه درباره اینکه کدام فیلمهای آن بهترین هستند، اختلاف نظر دارند و همین امر آن را به یکی از منقاشه برانگیزترین و شاید حتی بحثبرانگیزترین فرنچایزهای تمام دوران سینما تبدیل کرده است.
۲. گامرا (Gamera)
۱۲ فیلم – از سال ۱۹۶۵ تا ۲۰۰۶
«گامرا» در مقام یک فرنچایز همیشه در سایه مجموعه فیلمهای «گودزیلا» (Godzilla) قرار گرفته است. در سایه قرار گرفتن «گامرا» دلایل متعددی دارد؛ نخست آنکه فرنچایز «گامرا» یک دهه پس از نخستین فیلم «گودزیلا» تولید شد و به همین دلیل، برخی از مخاطبان دیدگاه بدی نسبت به آن پیدا کردند و «گامرا» را به عنوان یک فرنچایز مقلد شناختند. به غیر از این، «گامرا» تعداد فیلمهای کمتری نسبت به «گودزیلا» دارد و آخرین فیلم آن در سال ۲۰۰۶ منتشر شده، بدون آنکه خبری از تولید فیلم بعدی این فرنچایز به گوش مخاطبان برسد، یا این حقیقت که آیا اصلاً فیلم بعدیای در کار است یا خیر. در حال حاضر هیچکس نمیداند لاکپشت غولپیکر و پرنده محبوب که محافظ زمین به شمار میآید، چه زمانی دوباره روی پرده سینما ظاهر خواهد شد. همه اینها در حالی است که فرنچایز «گودزیلا» از سال ۲۰۰۶ تعدادی فیلم آمریکایی و ژاپنی داشته.
فرنچایز «گامرا» یک مجموعه ارزشمند است و به هیچ وجه نمیتوان آن را تقلیدی از «گودزیلا» دانست. مهمتر از همه اینها، ۳ فیلم از ۱۲ فیلم این فرنچایز، که همگی در دهه ۱۹۹۰ تولید شدهاند و به نام سهگانه هایسه شناخته میشوند، برخی از بهترین فیلمهای ژانر کایجو (ژانری که آثار آن حول محور هیولاهای غولپیکر مانند گودزیلا میچرخند) در تمام دوران به شمار میآیند. شاید هیولای فرنچایز «گامرا» چندان معروف نباشد و عامه مردم آن را نشناسند، به خصوص که سالهاست خبری از آن نیست، اما این دلیل خوبی برای تماشا نکردن فیلمهای این فرنچایز نیست.
۳. پیشتازان فضا (Star Trek)
۱۳ فیلم – از سال ۱۹۷۹ تا ۲۰۱۶
ممکن است فرنچایز «جنگ ستارگان» به طور کلی محبوبتر از «پیشتازان فضا» باشد، اما این فرنچایز در رابطه با فیلمهای لایو اکشن دست بالا را دارد. حدود یک دهه پس از پخش سریال تلویزیونی کلاسیک «پیشتازان فضا» در اواخر دهه ۱۹۶۰، تولید فیلمهای سینمایی «پیشتازان فضا» از سال ۱۹۷۹ آغاز شد و پس از آن ادامه پیدا کرد. در ابتدا، داستان آنها بر روی بازیگران سریال اصلی متمرکز بود، اما فیلمهای بعدی فرنچایز دارای شخصیتهای گوناگون و جدیدی بودند، فیلمهایی مانند «پیشتازان فضا: نسل جدید» (Star Trek: The Next Generation) و آخرین سهگانه (از ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۶) فرنچایز که بیش از هر چیز دیگری، به عنوان یک بازسازی مجدد عمل کرد و تلاش داشت تا فرنچایز را احیا کند.
«پیشتازان فضا» نیز از آن فرنچایزهای گسترده است که وقتی سریالهای تلویزیونی آن را در نظر میگیری، تبدیل به چیزی بسیار بزرگتر و متنوعتر میشود که میتواند مخاطبهایی با سلیقههای متفاوت را جذب خود کند. اما حتی بدون جنبه تلویزیونی این فرنچایز، «پیشتازان فضا» با ۱۳ فیلم سینمایی همچنان به میزان قابل توجهی طولانی است. پس از «جنگ ستارگان»، «پیشتازان فضا» دومین مجموعه علمی-تخیلی مهم تاریخ سینما است که واژه «ستاره» را درون نام خود دارد، و این به خودی خود، کم چیزی نیست.
۴. مرد عنکبوتی (Spider-Man)
۱۷ فیلم – از سال ۱۹۷۷ تا ۲۰۲۳
شاید این حقیقت برای عدهای از مخاطبان تعجبآور باشد، اما موجودیت «مرد عنکبوتی» در مقام مجموعهای از فیلمها، با سهگانه سم ریمی در اوایل دهه ۲۰۰۰ آغاز نشد. مطمئناً سهگانه سم ریمی اولین فیلمهای بلاکباستری «مرد عنکبوتی» بودند، اما این شخصیت کمیک بوکی قبل از این سهگانه نیز در چندین فیلم لایو اکشن که در مقیاسهای بسیار کوچکتری تولید شده بودند، حضور داشت که این فیلمها به اواخر دهه ۱۹۷۰ برمیگردند. در این زمان، یک فیلم رسمی ژاپنی نیز وجود داشت که این ابرقهرمان کمیک بوکی را به تصویر میکشید.
«مرد عنکبوتی» همیشه یک شخصیت محبوب از دنیای کتابهای کمیک بوده است، اما در قرن بیست و یکم، او به یکی از محبوبترین شخصیتهای دنیای سینما نیز تبدیل شد. از این شخصیت ۳ فیلم به کارگردانی سم ریمی، دو فیلم تحت عنوان «مرد عنکبوتی شگفتانگیز» ( the Amazing Spider-Man)، ۳ فیلم در دنیای سینمایی مارول، و ۲ فیلم انیمیشنی در مجموعهای حول محور یک مرد عنکبوتی که در چندجهانی عنکبوتی سفر میکند، تولید شده است. بنابراین میتوان به جرأت گفت که این قهرمان تارزن مشهور به این زودیها جایی نخواهد رفت و همچنان با نهایت قدرت در باکس آفیس به یکهتازی خود ادامه خواهد داد.
۵. مومیایی (The Mummy)
۱۹ فیلم – از سال ۱۹۳۲ تا ۲۰۱۷
ممکن است فرنچایز «مومیایی» با ۱۹ فیلم قابل احترام، بیشترین تعداد فیلم را نداشته باشد و طولانیترین فرنچایز تاریخ نباشد، اما میتواند خود را در میان طولانیترین فرنچایزها جای بدهد. با گذشت ۸۵ سال از اولین فیلم «مومیایی» تا آخرین فیلمی که از آن منتشر شد، بعید است کسانی که «مومیایی» را در سال ۱۹۳۲ در سینماها دیده بودند، موفق شده باشند در سال ۲۰۱۷ نیز «مومیایی» را در سالنهای سینما تماشا کنند.
این حقیقت که مجموعهای از فیلمها درباره یک مومیایی باستانی جاودانه میتواند از همه ما بیشتر عمر کند، به خودی خود جالب و شاعرانه است. با این وجود فیلم بدنام «مومیایی» محصول سال ۲۰۱۷ که بازیگر نقش اصلی آن تام کروز بود، نه تنها بر پتانسیل تولید فیلمهای بیشتری از این فرنچایز تأثیر گذاشت، بلکه به طور کلی به این موضوع اشاره داشت که میتوان فیلمهای مدرنتری از هیولاهای کمپانی یونیورسال تولید کرد. فیلم «مومیایی» ۲۰۱۷ قرار بود یک جهان سینمایی کاملاً جدید حول محور هیولاها را آغاز کند که متأسفانه با شکست مواجه شد. به این ترتیب، به احتمال زیاد بهترین کار این است که به سری اصلی فیلمهای «مومیایی» نچسبید و به تماشای بسیاری از فیلمهای دیگر این فرنچایز که هنوز جذابیتهای منحصر به فردی دارند، بنشینید.
۶. جیمز باند (James Bond)
۲۷ فیلم – از سال ۱۹۶۲ تا ۲۰۲۱
مجموعه فیلمهای «جیمز باند» اکنون شش دهه است که دوام آورده و آنقدر با قدرت و محبوبیت پیش میرود که هیچ نشانهای از توقف تولید دیده نمیشود، نه به این زودیها. فرنچایز «جیمز باند» هوشمندانه طراحی شده؛ این فرنچایز با وجود اینکه در طول ۲۷ فیلم خود از فرمولهای داستانی یکسان و شخصیتهایی با الگوی مشابه استفاده میکند، تازگی خود را حفظ کرده و همیشه موفق میشود مخاطب را با چیزی به وجد بیاورد. مهمتر از همه اینها، «جیمز باند» این آزادی را دارد تا در صورت لزوم، بازیگر جدیدی را برای نقش اصلی فیلمهای خود انتخاب کند. علاوه بر این، «جیمز باند» همیشه این پتانسیل را دارد که فیلمهای خود را به جهات مختلف، و حتی ژانرهای متفاوت، سوق بدهد. صرف نظر از لحن، مجموعه فیلمهای «جیمز باند» تقریباً همیشه وقتی نوبت به اکشن میرسد، بهترین جنس بازار را به دست مشتری میرساند.
به همین دلیل است که فیلمهای اغلب احمقانه راجر مور میتوانند به سادگی در کنار فیلمهای دنیل کریگ که به سبک جیسون بورن نزدیک است، قرار بگیرند. این حقیقت که هر دو رویکرد، همراستا با «جیمز باند» است، پذیرفته شده، اما هر کدام از این رویکردها نماینده جنبه متفاوتی از فرنچایز هستند. با وجود اینکه ذات انعطافپذیر فرنچایز «جیمز باند» باعث شده چند فیلم بسیار بد هم در این فرنچایز ساخته شود و چند فیلم خلاقانه با شکست مواجه شوند، اما این فرنچایز همیشه موفق شده راهی برای بازگشت یا بازتعریف خود پیدا کند. به همین دلیل است که میراث ماندگاری از خود باقی گذاشته و محبوبیت آن در طول نسلهای متعدد، باقی مانده.
۷. زاتوایچی (Zatoichi)
۲۸ فیلم – از سال ۱۹۶۲ تا ۲۰۱۰
فرنچایز «زاتوایچی» داستان یک ماساژور نابینا را روایت میکند که همچنین یک شمشیرزن ماهر است. فیلمهای این مجموعه ماجراهای مختلف این شخصیت مرموز را در ژاپن، در نیمه اول صده ۱۸۰۰ روایت میکنند. ۲۶ فیلم از مجموعه فیلمهای «زاتوایچی» با هنرنمایی شنتارو کاتسو همراه بود، اما در دو فیلمی که در سالهای ۲۰۰۳ و ۲۰۱۰ ساخته شدند، بازیگران متفاوتی نقش این شخصیت را بازی کردند. در حقیقت کاتسو آنقدر در نقش خود عالی عمل کرده که هیچ بازیگر دیگری نمیتواند جایگزین او شود و همان احساسی را منتقل کند، که کاتسو میکرد.
علاوه بر این، یک سریال تلویزیونی نیز از «زاتوایچی» با بازی کاتسو وجود دارد که چیزی حدود ۱۰۰ قسمت از آن پخش شد. بنابراین این شخصیت بسیار محبوب، تأثیرگذار و غنی بوده است. چیزی که درباره این فرنچایز شگفتانگیز به نظر میرسد، این است که چگونه جذابیت خود را حفظ میکند، آن هم زمانی که هر کدام از فیلمهای این مجموعه، از فرمول نسبتاً متمایزی پیروی میکنند. اما برخی از عناصر همیشه در فیلمهای «زاتوایچی» وجود دارند؛ فیلمهای سامورایی نابینا همیشه اکشن خوبی دارند، همیشه کمدی تسکیندهندهای در آن پیدا میشود، کاتسو همیشه کاریزماتیک ظاهر میشود و مناظر زیبای ژاپنی که هر بینندهای را مجذوب خود میکند، حتی در فیلمهای کماهمیتتر مجموعه. وقتی از فرنچایزهای طولانی ساموراییمحور صحبت میکنیم، سخت است که مجموعهای جز مجموعه «زاتوایچی» را در صدر فهرست قرار دهیم.
۸. دنیای سینمایی مارول (The Marvel Cinematic Universe)
۳۳ فیلم – از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۲۳
با ۳۳ فیلم در تنها ۱۵ سال، «دنیای سینمایی مارول» سریعترین و محبوبترین فرنچایز در حال رشد، و یکی از پرفروشترین مجموعههای سینمایی به شمار میآید. «دنیای سینمایی مارول» امروزه با چالشهایی مانند بیمیلی و خسته شدن مخاطب از آثار ابرقهرمانی و داستانهای مشابه و تکراری مواجه است. اما اگر بتواند از این چالشها جان سالم به در ببرد، با نرخ رشد فعلیاش میتواند در طول یک دهه یا بیشتر به طولانیترین و بزرگترین فرنچایز تاریخ سینما تبدیل شود. «دنیای سینمایی مارول» در مقام یک فرنچایز از نظر کیفی انسجام ندارد، اما برخی از فیلمهای این فرنچایز، بهترین فیلمهای سینمای ابرقهرمانی را تشکیل دادهاند.
علاوه بر این ۳۳ فیلم سینمایی، از سال ۲۰۲۱ تعداد زیادی سریال تلویزیونی از شبکه دیزنی+ منتشر شده و میشوند که در «دنیای سینمایی مارول» روایت میشوند. وقتی از فرنچایز «دنیای سینمایی مارول» صحبت میکنیم، چیزهای زیادی برای تماشا وجود دارد. با توجه به اینکه این فرنچایز بسیار جوانتر از اغلب مجموعههای مشابه و هماندازه خود است، همین حالا هم حکم غولی را دارد که با وجود اندازه وحشتناکش، تازه به بلوغ رسیده و باز هم جای رشد دارد. با همه اینها، دهه اول «دنیای سینمایی مارول» با فیلم «انتقامجویان: جنگ بینهایت» (Avengers: Infinity War) و «انتقامجویان: پایان بازی» (Endgame) به بهترین نحو ممکن به پایان رسید. بنابراین میتوان به آینده این فرنچایز امید داشت که در ادامه نیز با حفظ انسجام و پیش رفتن به سمت یک نقطه عطف کلی، یک داستان جذاب را روایت خواهند کرد.
۹. گودزیلا (Godzilla)
۳۷ فیلم – از سال ۱۹۵۴ تا ۲۰۲۳
شاید برای شما خندهدار باشد، اما مجموعه «گودزیلا» را میتوان با مجموعه «جیمز باند» مقایسه کرد؛ به خصوص وقتی از دلایل موفقیت این دو فرنچایز صحبت میکنیم. درست مانند «جیمز باند»، «گودزیلا» نیز این آزادی را دارد تا تغییر و رشد کند و لحنهای مختلف را برای به وجود آوردن داستانهای مختلف، با یکدیگر ترکیب کند. این در حالی است که این مجموعه همیشه از شخصیتها، طرحهای داستانی و همه عناصری که هواداران دلباخته آنان هستند، در فیلمهای خود استفاده میکند و آنها را به عنوان عناصر ضروری، حفظ میکند.
برخی از فیلمهای «گودزیلا» بیشتر از هر چیز دیگری کمدی به حساب میآیند و برخی دیگر خشنتر و تاریکتر هستند. برخی از فیلمهای این فرنچایز هم هستند که به اندازه کافی به آنها توجه نشده و به عبارتی دست کم گرفته شدهاند. برخی از فیلمهای «گودزیلا» جنبههای فانتزی را در اولویت قرار میدهند، برخی خود را تمام و کمال به یک فیلم علمی-تخیلی تبدیل میکنند و برخی هم تصمیم میگیرند که فیلمی در ژانر وحشت باشند. برخی از آنها اکشنمحور و برخی دیگر به هر یک از این ویژگیها ناخنک زده و همه آنها را با هم ترکیب کردهاند.
۱۰. دورامون (Doraemon)
۴۲ فیلم – از سال ۱۹۸۰ تا ۲۰۲۳
فرنچایز «گودزیلا» به احتمال زیاد مشهورترین مجموعه فیلم طولانی است که به دست استودیو توهو تولید شده، اما یک رقیب سرسخت دارد. استودیو توهو مجموعه فیلم دیگری تولید کرده که با وجود آنکه به اندازه «گودزیلا» مشهور نیست، اما تعداد فیلمهای آن بیشتر است و از نظر تعداد «گودزیلا» را شکست داده. فرنچایز «دارمون» یک فرنچایز خانوادگی، علمی-تخیلی، فانتزی و کمدیِ انیمهای به شمار میآید. در این فیلمهای انیمهای شاهد یک گربه رباتیک هستیم که از آینده به زمان حال سفر کرده، او به کمک یک پسر جوان و دوستانش درگیر ماجراجوییهای مختلف شده و به مردم کمک میکند.
فرنچایز «دارامون» در ژاپن بسیار معروف و محبوب است و حتی کسانی که فیلمهای «دارامون» را ندیدهاند، شخصیت اصلی آن را میشناسند. اما این ۴۲ فیلم کل فرنچایز «دارامون» را تشکیل ندادهاند. در حقیقت این فیلمهای انیمهای از روی یک سری مانگا اقتباس شدهاند. علاوه بر این، چندین انیمه سریالی از تلویزیون پخش شده که آنها هم درون این فرنچایز بزرگ جای میگیرند.
۱۱. مرد بودن سخت است (Otoko wa Tsurai yo)
۵۰ فیلم – از سال ۱۹۶۹ تا ۲۰۱۹
مجموعه فیلمهای «مرد بودن سخت است» به عنوان گونهای نادر از فرنچایزها شناخته میشود که موفق میشوند به نقطه عطفِ ۵۰ فیلم برسند. تولیدکنندگان فیلمهای این فرنچایز در طول ۵۰ سال موفق به دستیابی به این عدد چشمگیر شدهاند. کیوشی آتسومی در همه فیلمها، به جز آخرین فیلم، نقش شخصیت اصلیِ بدشانس «مرد بودن سخت است» را بازی میکند، مردی به نام تورا سان. تورا سان یک مرد مجرد دوستداشتنی است که ایرادهای شخصیتی خود را دارد، کسی که علارقم تلاشهای فراوانش هرگز نتوانسته به درستی با زنان کنار بیاید.
کیوشی آتسومی در کمال تأسف، در اواخر دهه ۱۹۹۰ فوت شد و مجموعه را بدون نتیجهگیری مناسب ترک کرد. اما برای پنجاهمین سالگرد نخستین فیلم «مرد بودن سخت است»، پنجاهمین فیلم فرنچایز که آخرین قسمت آن نیز بود، در سال ۲۰۱۹ ساخته شد. فیلمی که یکی از بهترین آثار سینمای ژاپن در سالهای اخیر به شمار میآید. این فیلم هم ادای احترامی به آتسومی، بازیگر فقید بود، هم ادای احترام به کل فرنچایز. این مجموعه فیلمهای تاریخی، کمدی، غمانگیز و همیشه سرگرمکننده ژاپنی، متأسفانه خارج از ژاپن دیده نشده و به طرز ناعادلانهای دست کم گرفته شده. «مرد بودن سخت است» یک فرنچایز کمدی عالی و سرگرمکننده است که با توجه به طولانی بودن آن، میتواند برای مدت بسیار زیادی علاقهمندان را سرگرم کند.
۱۲. وونگ فی هونگ (Wong Fei-hung)
۱۲۳ فیلم – از سال ۱۹۴۹ تا ۲۰۱۸
مجموعه فیلمهای «وونگ فی هونگ» به احتمال زیاد طولانیترین فرنچایز در تمام دوران سینما است. این فرنچایز در طول ۷ دهه، ۱۲۳ فیلم تولید کرده. به واسطه طولانی بودن باورنکردنی این مجموعه، هیچ بازیگر یا کارگردانی در همه فیلمها حضور ندارد، اما همه فیلمهای این مجموعه حول محور یک شخصیت واحد میچرخد.
این شخصیت، وونگ فی هونگ نام دارد، یک رزمیکار و قهرمان مردمی چینی که در نیمه پایانی صده ۱۸۰۰ زندگی میکرده و در دهه ۱۹۲۰ از دنیا میرود. اما مرگ پایان او نبود، چرا که تا به امروز، این شخصیت تاریخی در بیش از ۱۰۰ فیلم سینمایی به تصویر کشیده شده و به این ترتیب، جاودانه شده است. مشهورترین فیلمهای فرنچایز «وونگ فی هونگ»، فیلمهای «روزی روزگاری در چین» (Once Upon a Time in China) هستند که بازیگر مشهور هنرهای رزمی، جت لی، نقش فی هونگ را بازی کرده. اگر دوست دارید سرگذشت این شخصیت را در سینما دنبال کنید و توان تماشای هر ۱۲۳ فیلم را ندارید، میتوانید از فیلمهای «روزی روزگاری در چین» کشف «وونگ فی هونگ» را آغاز کنید.
منبع: Collider