همه‌چیز درباره‌ی گل لیلیوم؛ انواع، خصوصیات و نکات کشت
همه عاشق گل‌های لیلیوم (سوسن یا نیلوفر) هستند! لیلیوم که از قسمت پیاز گیاه رشد می‌کند، گیاهی چند ساله است که در صورت کاشت صحیح، به حداقل مراقبت نیاز دارد. بیشتر لیلیوم‌ها در یک گلدان، بسیار چشم‌نواز به نظر می‌رسند. نیلوفرهای واقعی متعلق به جنس لیلیوم هستند و از پیازهای درشت و فلس‌دار رشد می‌کنند. در این مقاله، با گل لیلیوم، معانی نمادین، روش‌های نگهداری و کاربردهای دارویی که دارد، آشنا می‌شوید.
معرفی کوتاه از گل لیلیوم
قبل از آشنایی با گل لیلیوم، اجازه بدهید که ابتدا منظور از این گل را مشخص کنیم. در واقع، وقتی می‌گوییم لیلیوم منظورمان دقیقا کدام گل است؟ گیاهانی مانند نیلوفرهای روز، نیلوفرهای صلح و نیلوفرهای گل اختر نیز وجود دارند که در نام رایج انگلیسی خود، عبارت نیلوفر (Lily) را دارند اما در واقع آن‌ها اصلا نیلوفر نیستند. این گیاهان نه تنها از پیاز رشد نمی‌کنند، بلکه در یک جنس گیاهی متفاوت طبقه‌بندی می‌شوند. از مثال‌های دیگر، می‌توان به نیلوفر (زنبق) آبی و نیلوفر (زنبق) دره اشاره کرد که در دسته‌ی لیلیوم یا نیلوفرهای واقعی جایی ندارند. به همین دلیل، بسیاری از باغبانان کلمه‌ی لیلیوم (Lilium) را برای اشاره به نیلوفرهای واقعی استفاده می‌کنند.
بسیاری از نیلوفرها به راحتی با دکوراسیون محیط‌های خانگی و اداری تنظیم می‌شوند. به‌علاوه، لیلیوم می‌تواند در دسته‌گل‌ها زیبا باشد. لیلیوم‌ها در سراسر جهان به دلیل ظاهر ظریف و عطر متمایز خود شناخته می‌شوند، که این عامل، آن‌ها را به یکی از محبوب‌ترین گزینه‌ها برای آراستن دسته‌گل‌ها در گل‌فروشی‌ها و عروسی‌ها تبدیل کرده‌است.
مشخصات گل لیلیوم
گل لیلیوم (Lilium .spp) از خانواده‌ی Liliaceae است. لیلیوم‌ها گیاهان علفی هستند که از پیاز یا ریزوم رشد می‌کنند. آن‌ها دارای برگ‌های بلند و باریکی هستند که به صورت حلقه‌ای یا مارپیچی در امتداد ساقه قرار گرفته‌اند. اندازه‌ی آن با توجه به نوع گونه و زیرگونه از ۷۰ سانتی‌متر تا ۱۸۰ سانتی‌متر متفاوت است. ویژگی شاخص لیلیوم‌ها گل‌های دیدنی آن‌ها است که در طیفی از رنگ‌ها مانند سفید، زرد، نارنجی، صورتی، قرمز و بنفش وجود دارد. این گل‌ها از شش بخش گلبرگ مانند تشکیل شده‌اند که شکل‌های مختلفی را تشکیل می‌دهند: شیپور مانند، عمامه شکل یا مانند فنجانی‌های باز.
زمان شکوفه‌دهی لیلیوم‌ها به نوع گونه و رقم آن‌ها بستگی دارد. بعضی از آن‌ها در بهار و بعضی در تابستان یا پاییز شکوفه می‌دهند. این زمان ممکن است هفته‌ها طول بکشد که به تداوم زیبایی این گل کمک می‌کند.
مناطق بومی
لیلیوم، بومی اروپا، آمریکای شمالی و آسیا در جنوب تا فیلیپین است.
انواع مختلف لیلیوم
خانواده‌ی Liliaceae شامل تعداد تقریبا بی‌شماری از گیاهان است زیرا لیلیوم‌ها به راحتی تکثیر می‌شوند و می‌توان از آن‌ها گیاهان پیوندی بسیاری تولید کرد.
لیلیوم‌های آسیایی
لیلیوم‌های آسیایی را می‌توان در مجموعه‌ای از رنگ‌های مختلف از سفید خامه‌ای گرفته تا تقریبا سیاه یافت. آن‌ها در رنگ‌های قرمز پررنگ، زرد گرم، صورتی تند، هلویی ملایم و ترکیب‌های رنگارنگ هم هستند که درخشندگی و گرما را برای هر چیدمانی به ارمغان می‌آورند. نیلوفرهای آسیایی به خاطر ساقه‌های راست و محکم، تعداد جوانه‌های زیاد و شکوفه‌های خال‌دار روشن که کمی به سمت بالا می‌چرخند، شناخته می‌شوند. این گل‌ها که در اشکال مختلف موجودند، معمولا بدون عطر هستند که این یک مزیت برای باغبانانی است که گیاه بدون عطر را ترجیح می‌دهند.
لیلیوم‌های شرقی
این نوع لیلیوم معطر دارای گل‌های بزرگ است و هر ساقه‌ی آن گل‌های متعددی دارد. این گل‌ها علاوه بر رنگ‌های سفید و زرد کرمی، در رنگ‌های صورتی و ارغوانی متنوعی هم یافت می‌شوند.
تفاوت لیلیوم آسیایی و لیلیوم شرقی در چیست؟
لیلیوم‌های آسیایی که در اوایل تابستان شکوفا می‌شوند، بیشتر به خاطر طیف وسیع رنگ‌ها و ظاهرشان معروف هستند. در مقابل، لیلیوم‌های شرقی که در اواخر تابستان شکوفا می‌شوند، بیشتر به خاطر گل‌های بزرگ و بسیار معطرشان شناخته می‌شوند.
لیلیوم‌های شیپوری
همان‌طور که از نامشان پیداست، این لیلیوم‌ها گل‌های شیپوری‌شکل متعددی تولید می‌کنند که عطر و ماندگاری مطلوبی دارند. برخی از آن‌ها در هر ساقه یک دوجین گل دارند. این گل‌ها در گستره‌ی رنگ‌های سفید، زرد، نارنجی، کرم و صورتی جای دارند. لیلیوم‌های شیپوری را در باغ، به دلیل قد بلندشان بهتر است در پشت گل‌های دیگر بکارید.
نقش پررنگ گل لیلیوم در فرهنگ‌های مختلف
لیلیوم در فرهنگ‌ها یا مذاهب مختلف، به عنوان نمادهای متفاوت شناخته می‌شده‌است.
در یونان و روم باستان، عروس‌ها تاجی از نیلوفر برسر می‌گذاشتند که نشانه‌ی امید به زندگی پاک و پربار بود.
در یونان باستان هم گل لیلیوم معمولا به عنوان نماد تولد دوباره و احساسات مادری شناخته می‌شد. طبق یک افسانه‌ی یونانی، زئوس به تازگی صاحب پسری به نام هرکول شده بود. ولی مشکل این بود که همسرش هرا مادر هرکول نبود. زئوس که خیلی به هرکول علاقه داشت، از هرا خواست تا با شیر خود هرکول را تغذیه کند ولی هرا نپذیرفت. پس زمانی که هرا در خواب بود، زئوس مخفیانه سعی کرد هرکول را با شیر او تغذیه کند. هرا از خواب بیدار شد و بچه را هل داد و قطرات شیری که روی زمین افتاد، تبدیل به گل لیلیوم شد.
در چین، وقتی در عروسی‌ها از این گل استفاده می‌شد، نماد خوش‌شانسی و عمر ۱۰۰ ساله‌ی عشق زوجین بود.
آشوری‌ها و بابلی‌ها این گل را نماد ایشتار، الهه‌ی باروری می‌دانستند.
لیلیوم نمادی از لطف، پاکی، عظمت و شرافت بوده‌است. انگلیسی‌ها در عصر ویکتوریا برای نشان دادن ارادت خود به معشوق، به او لیلیوم می‌دادند.
در دوران مدرن، نیلوفر به نمادی از همدردی تبدیل شده است و از این گل در مراسم تشییع جنازه نیز استفاده می‌شود.
این نمادگرایی گل لیلیوم تا آن‌جا پیش رفته که حتی رنگ‌های مختلف این گل نیز معانی متفاوتی دارند:
- لیلیوم سفید: پاکی و فضیلت
- لیلیوم نارنجی: اعتماد به نفس، غرور و ثروت
- لیلیوم قرمز: عشق و علاقه‌ی زیاد
- لیلیوم زرد: پاکی و معصومیت، دوستی و سپاس
- لیلیوم صورتی: رفاه و فراوانی
- لیلیوم بنفش: سلطنت، وقار و معنویت
راه‌های تکثیر لیلیوم
همان‌طور که گیاه سوسن یا لیلیوم شما رشد می‌کند، پیازهای جدیدی تولید می‌کند که می‌توانند برای رشد گیاهان بیشتر تکثیر شوند. برای انجام این کار، به سادگی پیازهای جدید را از پیاز اصلی جدا کرده و در گلدانی با اندازه مناسب با مخلوط گلدانی که زهکشی خوبی دارد، بکارید. همچنین می‌توانید فلس‌ها را از پیاز اصلی جدا کرده و از آن‌ها برای تکثیر استفاده کنید. برای انجام این کار، فلس‌ها را در یک کیسه‌ی پلاستیکی با ماسه و پیت ماس یا ورمیکولیت مرطوب قرار دهید. آن‌ها را دور از گرما و سرما و در نور غیرمستقیم نگهداری کنید. بعد از شش تا هشت هفته، پیاز جدید خواهید داشت.
همچنین برای تکثیر این گیاه می‌توانید بذر آن را بکارید که فرایند نسبتا بلندمدتی است.
روش کاشت پیاز لیلیوم
نیلوفرها معمولا در پاییز کاشته می‌شوند اما می‌توان آن‌ها را در مناطقی با زمستان‌های سخت در بهار نیز کاشت.
در پاییز باید حداقل چهار هفته قبل از اولین یخبندان پاییزی کاشته‌شوند. پیازهایی که در پاییز کاشته می‌شوند، در بهار ریشه‌ی خوبی خواهند داشت. پیازها از سرمای زمستانی برای تولید شکوفه‌های بزرگ بهره می‌برند.
در بهار به محض رفع خطر یخبندان آن‌ها را بکارید. گیاهان لیلیوم را می‌توان در هر زمان در اوایل تابستان کاشت.
پیازها را نزدیک به زمان کاشت بخرید. از آنجایی که پیازهای لیلیوم خواب نمی‌روند، به مرور زمان خراب می‌شوند. بنابراین، اگر قصد کاشت پیاز را در بهار دارید، در زمان پاییز آن‌ها را خریداری نکنید.
برای کاشت پیاز، خاک را به عمق تقریبا ۳۰ سانتی‌متر حفر کنید. عمق گودال کاشت را به اندازه‌ی سه برابر پیازها تنظیم کنید. عمیق بودن کاشت، ساقه‌ی در حال رشد را تحریک می‌کند تا ریشه‌های بیشتری برای تثبیت گیاه تولید کند. همچنین، کاشت عمیق باعث خنک نگه داشتن پیاز گیاه در هنگام افزایش دما می‌شود.
سوراخ را با خاک پر کنید و به آرامی بکوبید (اگر موجودات آفتی در آن منطقه از خاک وجود دارد، پیازها را در قفس‌های سیمی دفن کنید تا از آن‌ها در برابر خورده شدن توسط آفات محافظت شود). بعد از کاشت، پیازها را کاملا آبیاری کنید.
نگهداری و مراقبت از لیلیوم
اگرچه بیشتر لیلیوم‌ها با ساقه‌های تنومندی رشد می‌کنند که می‌توانند بادهای شدید را تحمل کنند اما در مناطق بادخیز، می‌توانید ساقه‌ی گیاهان بلندتر از ۹۰ سانتی‌متر را به پایهی محافظ یا قیم متصل کنید.
در هنگام شکوفه‌دهی نیز اگر متوجه شدید که تعدد شکوفه‌ها ساقه را سنگین می‌کند، وزن گیاه را به پایهی محافظ منتقل کنید زیرا این وزن زیاد باعث آسیب رساندن به پیاز می‌شود.
هنگامی که گل لیلیوم پژمرده شد، آن را با انگشتان خود بشکنید یا با قیچی جدا کنید. این کار تولید غلاف بذر را متوقف می‌کند و مواد مغذی را به پیاز می‌فرستد.
مطمئن شوید که در اواخر پاییز هیچ برگی را تا زمانی که قهوه ای نشده است، جدا نمی‌کنید. این برگ‌ها برای سال آینده به تغذیه‌ی پیاز ادامه می‌دهند. به همین دلیل، باید آن‌ها را به حال خود رها کنید.
دستورالعمل‌های مراقبت از لیلیوم
برای نگهداری از لیلیوم باید روش‌های زمستان‌گذرانی، آب و هوای مورد نیاز، نیازهای خاک، آبیاری و نور این گیاه را هم بدانید.
زمستان‌گذرانی
لیلیوم‌ها در زمستان به مراقبت زیادی نیاز ندارند. اگر در یک منطقه‌ی خیلی سرد زندگی می‌کنید، باید گیاه را با مالچ اضافی بپوشانید تا ریشه‌ها در برابر سرما ایمن باقی بمانند.
آب و هوای موردنیاز
لیلیوم‌ها در محیط گلخانه‌ای، رشدی بسیار عالی دارند. دمای ایده‌آل برای آن‌ها در روز ۱۸ تا ۲۲ درجه‌ی سانتی‌گراد و در شب ۱۰ تا ۱۵ درجه‌ی سانتی‌گراد است. این گل‌ها زمستان‌های سرد و تابستان‌های نسبتا گرم را با حداقل رطوبت ترجیح می‌دهند. نیلوفرها یا لیلیوم‌ها در طول زمستان به یک دوره‌ی سرد نیاز دارند. بنابراین، معمولا در آب و هوای گرمسیری رشد نمی‌کنند. انواع چند ساله‌ی لیلیوم از دوره‌ی سرد برای تجدید قوا استفاده می‌کنند.
آب
لیلیوم‌ها باید در طول چرخه‌ی رشد خود مرطوب نگه داشته شوند. مالچ پاشی به حفظ آب برای خنک و مرطوب نگه داشتن خاک کمک می‌کند. برای کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قارچی، حتما پایهی گیاه را آبیاری کنید.
خاک
اگر خاک شما اسیدی است، مقداری آهک باغچه را به محل کاشت اضافه کنید. باید از زهکشی مناسب این خاک مطمئن شوید. زهکشی خاک را می‌توان با کاشت در یک شیب کم، بالا بردن بسترها یا کاشت در تپه‌های برآمده‌ی خاک بهبود بخشید. مناسب‌ترین ترکیب خاک ترکیبی برای لیلیوم به این صورت است:
- ۲ قسمت لوم شنی
- ۲ قسمت پیت
- ۱ قسمت ماسه
نور
لیلیوم‌ها به نور زیادی نیاز دارند. این گیاهان، باید روزانه ۶ تا ۸ ساعت در معرض نور مستقیم خورشید قرار بگیرند. اگر این گیاهان بیش از حد در سایه باشند، ساقه‌های آن‌ها سعی می‌کنند به سمت خورشید متمایل شوند یا خمیده شوند و روی زمین بیفتند. لیلیوم‌های مارتاگون می‌توانند سایه بیشتری را نسبت به انواع دیگر نیلوفر تحمل کنند. توصیه می‌شود که قسمت پایینی گیاه در سایه باشد تا از خشک شدن ریشه جلوگیری شود.
آفات و بیماری‌ها
لیلیوم‌ها مستعد ابتلا به چندین آفات و بیماری هستند که می‌توانند رشد، ظاهر و سلامت کلی آن‌ها را تحت تاثیر قرار دهند. با شناسایی و رسیدگی سریع به این مسائل، می‌توانید از سلامت بلندمدت گیاه خود اطمینان حاصل کنید. در ادامه، به برخی از آفات و بیماری‌های رایجی که روی گیاهان لیلیوم تأثیر می‌گذارد اشاره می‌کنیم.
شته‌ها
حشرات کوچک و نرمی که از شیره‌ی این گیاهان تغذیه می‌کنند و اغلب باعث اختلال در رشد و انتقال ویروس‌ها می‌شوند. از صابون حشره‌کش، روغن چریش یا یک حشره‌کش حرفه‌ای‌تر برای کنترل هجوم شته‌ها استفاده کنید.
سوسک لیلیوم
این سوسک‌های قرمز روشن و لاروهای آن‌ها از برگ‌ها، گل‌ها و جوانه‌های لیلیوم تغذیه می‌کنند و خسارت قابل توجهی به بار می‌آورند. سوسک‌ها و لاروهای گیاهان را با دست جدا کنید یا از حشره‌کش مخصوص آفات استفاده کنید.
کپک خاکستری
یک بیماری قارچی که باعث ایجاد لکه‌های قهوه‌ای روی برگ‌ها، ساقه‌ها و گل‌ها شده و اغلب منجر به پوسیدگی می‌شود. برای کنترل، حذف و دفع مواد گیاهی آلوده، از تهویه‌ی هوای مطبوع مطمئن شوید. از قارچ‌کش با برچسب مخصوص نیز می‌توانید برای دفع این آفت استفاده کنید.
پوسیدگی فوزاریوم پیاز
یک بیماری قارچی که پیاز را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث پوسیدگی و توقف رشد آن می‌شود. با کاشت پیازهای عاری از بیماری، اجتناب از آبیاری بیش از حد و استفاده از خاک با زهکشی خوب از فوزاریوم جلوگیری کنید. پیازهای آلوده باید برداشته شده و از بین بروند.
چگونه با لیلیوم دسته‌گلی زیبا درست کنیم؟
اگر نیلوفرها را صرفا برای استفاده از شاخه‌ی گل آن‌ها می‌کارید، آن‌ها را در باغچه‌ای مشخص بکارید، تا هر سال در همان مکان، پیازهای جدید بکارید.
با لیلیوم‌ها می‌توان شاخه‌های گل تزئینی فوق‌العاده زیبایی ساخت. با‌این‌حال، از بریدن بیش از یک‌سوم ساقه خودداری کنید. مصرف بیشتر از آن می‌تواند قدرت و طول عمر گیاه را کاهش دهد زیرا گیاه برای ایجاد انرژی به شاخ و برگ خود نیاز دارد.
هنگام چیدن گل‌ها، آن‌هایی را انتخاب کنید که جوانه‌های در حال باز شدن دارند. لیلیوم با گل‌های بلندتر، بهتر ست می‌شود و جلب توجه می‌کند. این گل وقتی با گل رز، آفتابگردان یا گلایول ترکیب می‌شود، بسیار زیبا به نظر می‌رسد.
شاخه‌گل بریده شده‌ی لیلیوم تا چه مدت دوام می‌آورد؟
هنگامی که نیلوفرها را در یک ظرف آب قرار می‌دهید، اگر از آن‌ها مراقبت کنید، می‌توانند حدود یک تا دو هفته دوام بیاورند. برای ماندگاری بیشتر، ساقه‌ها را به صورت زاویه‌دار ببرید. هر چند روز یکبار آب آن را عوض کنید و گلدان را از آفتاب داغ یا هوای گرم دور نگه دارید. همچنین بهتر است برگ‌هایی را که با آب تماس دارند، جدا کنید و حتی از کود یا ماده‌ی غذایی مخصوص گل برای شاداب ماندن آن‌ها استفاده کنید. به این ترتیب، لیلیوم‌های برش خورده‌ی شما می‌توانند برای مدت طولانی‌تری زیبا و شاداب به نظر برسند.
خواص دارویی و سایر موارد مصرف لیلیوم
یونانیان باستان از لیلیوم برای کاهش چین و چروک استفاده می‌کردند.
Lilium candidum L. که به نام مدونا یا سوسن سفید نیز معروف است، از زمان‌های قدیم به وفور در طب سنتی برای تسکین انواع بیماری‌ها از جمله بیماری‌های مرتبط با افزایش سن، سوختگی‌ها، زخم‌ها و سرفه استفاده می‌شده است.
لیلیوم‌ها به دلیل رایحه ای که دارند اغلب در عطرها استفاده می‌شوند. در چین از پیاز لیلیوم اغلب در سوپ‌ها، سرخ کردنی‌ها و غذاهای سرد استفاده می‌شود. امروزه هم تأثیر لیلیوم در درمان عفونت‌های مجاری ادراری، لوزه‌ها، سینوس، بینی، گلو، اندام تناسلی زنان، پوست و بافت‌های نرم و ریه‌ها (پنومونی) مورد توجه قرار گرفته است.
میزان سمیت
بسیاری از گل‌های لیلیوم برای حیوانات خانگی مضر هستند. توجه به این نکته مهم است که تمام قسمت‌های گیاه لیلیوم برای گربه‌سانان سمی است و در صورت خوردن، باعث نارسایی حاد کلیه‌ی آن‌ها می‌شوند. اگر گربه دارید، چیدن لیلیوم‌ها را برای آوردن داخل خانه توصیه نمی‌کنیم زیرا حتی گرده‌ی این گل هم می‌تواند برای آن‌ها بسیار آسیب‌رسان باشد.
سخن پایانی
وقتی کلمات، دیگر برای بیان احساساتتان کافی نیست، می‌توانید با یک دسته گل، عواطفتان را نشان دهید، به ویژه دسته‌گل‌های لیلیوم که فقط برای ابراز خوشحالی یا شادی نیستند. لیلیوم گلی است که در مراسم خاکسپاری و یادبود نیز می‌توان از آن استفاده کرد. سفیدی این گل، نشان‌دهنده‌ی صلح و آرامش است و گذرا بودن ذاتی عمر این گل، که روزی شکوفا می‌شود و یک روز دیگر می‌میرد، نمادی از گذر زندگی است. در مواقع سوگواری، لیلیوم مایه‌ی آرامش است. لیلیوم‌های زیبا می‌توانند غم و اندوه ما را به طرف مقابل ابراز کنند.
