زانو درد چه علائم، دلایل و توصیه‌های درمانی دارد؟
زانو درد یکی از رایج‌ترین مشکلاتی است که بسیاری از افراد، به‌ویژه در سنین بالا، تجربه می‌کنند. این عارضه میتواند از عوامل مختلفی مانند آسیبهای ورزشی، بیماریهای مفصلی مانند آرتروز یا حتی فعالیت‌های روزمره ناشی شود. زانو به‌عنوان یکی از پیچیده‌ترین مفاصل بدن نقش حیاتی در حرکت و حفظ تعادل دارد و درد در این ناحیه میتواند به‌شدت کیفیت زندگی را تحت تاثیر قرار دهد.
زانو درد خفیف معمولا به‌خوبی به فیزیوتراپی و خودمراقبتی پاسخ میدهد. اما برای درمان زانو درد شدید ممکن است به جراحی نیاز باشد. در این مقاله از دیجی‌کالا مگ به این سوال که زانو درد نشانه چیست و چگونه درمان می‌شود، پاسخ می‌دهیم. همچنین در مورد راه‌های پیشگیری از این عارضه صحبت می‌کنیم. اگر می‌خواهید از درد زانو رهایی پیدا کنید یا احتمال بروز آن را کاهش دهید، این مقاله را تا انتها بخوانید.
علائم و نشانه‌های ابتلا به زانو درد
علت ایجاد درد در زانو چیست؟
چه عواملی خطر ابتلا به زانو درد را افزایش می‌دهند؟
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
علت درد زانو چگونه تشخیص داده می‌شود؟
روش‌های درمان زانو درد
راه‌های پیشگیری از زانو درد
علائم و نشانه‌های ابتلا به زانو درد
محل و شدت زانو درد بسته به علت مشکل شما ممکن است متفاوت باشد. علائم و نشانه‌هایی که گاهی‌اوقات با این بیماری همراه هستند عبارتند از:
- دردی که به‌تدریج در طول زمان ایجاد می‌شود
- دردی که در صبح یا بعد از استراحت بدتر می‌شود
- دردی که ممکن است از زانو فراتر برود
- حساسیت به لمس
- قرمزی
- شعله‌ور شدن علائم پس از فعالیت‌های شدید
- ضعف، تورم و سفتی زانو که ممکن است دامنه‌ی حرکتی را محدود کند
- ناتوانی در صاف کردن کامل زانو
- شنیدن صدای تق‌تق در زانو
علت ایجاد درد در زانو چیست؟
علت زانو درد غالبا به یکی از موارد زیر مربوط می‌شود:
۱. آرتریت
به درد، سفتی و التهاب مفاصل «آرتریت» می‌گویند. در حالی که بیش از ۱۰۰ نوع آرتریت وجود دارد، استئوآرتریت (آرتروز) رایج‌ترین نوعی است که زانو را درگیر می‌کند. این بیماری اغلب در بزرگسالان بالای ۵۰ سال دیده می‌شود و به‌دلیل از بین رفتن غضروف زانو رخ میدهد.
انواع دیگر آرتریت که می‌توانند زانو را تحت تاثیر قرار دهند عبارتند از: آرتریت پس از سانحه که سال‌ها پس از آسیب ایجاد می‌شود و آرتریت روماتوئید (روماتیسم) که یک بیماری خودایمنی است و به‌دلیل حمله‌ی سیستم ایمنی به مفاصل هر ۲ زانو رخ میدهد.
۲. بورسیت
بورس‌ها کیسه‌های کوچک حاوی مایع سینوویال هستند که از استخوان‌ها، تاندون‌ها و عضلات شما محافظت می‌کنند. به التهاب این کیسه‌های کوچک که میتواند باعث درد، تورم و قرمزی در ناحیه‌ی مفصل شود، «بورسیت» می‌گویند.
بورسیت پره‌پاتلار (Prepatellar bursitis) زیرمجموعه‌ای از بورسیت است که کشکک زانو را درگیر می‌کند. این بیماری در اثر زمین خوردن یا صدمات مستقیم ناشی از ورزش‌های تماسی ایجاد می‌شود. همچنین کسانی که روی زانو کار می‌کنند مانند نجارها یا نصاب‌های کفپوش ممکن است به آن مبتلا شوند.
برخلاف آرتریت، بورسیت معمولا به‌صورت ناگهانی و شدید شروع می‌شود. همچنین در صورت ابتلا به این بیماری ممکن است دردی را احساس کنید که فراتر از مفصل آسیب‌دیده است.
۳. کندرومالاسی پاتلا (نرمی کشکک زانو)
کندرومالاسی مختص کشکک زانو است و در اثر تجزیه‌ی غضروف ایجاد می‌شود. این بیماری در ورزشکاران از جمله دوندگان و زنان شایع‌تر است. در بعضی موارد، کندرومالاسی پاتلا ممکن است به آرتروز تبدیل شود.
۴. نقرس
نقرس یک نوع آرتریت التهابی است که اغلب از اندام تحتانی به‌ویژه شست پا شروع می‌شود. این بیماری به‌دلیل تجمع اسید اوریک در بدن و ایجاد کریستال در مفاصل آسیب‌دیده رخ میدهد. شعله‌ور شدن علائم نقرس با تورم، سفتی و درد شدیدی همراه است که هر بار یک تا ۲ هفته طول می‌کشد. این عارضه در افراد میانسال بیشتر دیده می‌شود.
۵. تاندونیت (التهاب تاندون)
تاندونیت نوعی آسیب ناشی از استفاده‌ی بیش از حد است و به التهاب تاندون‌هایی که بین عضلات و استخوان‌ها ارتباط برقرار می‌کنند، منجر می‌شود. زانوها نواحی شایعی هستند که معمولا تحت تاثیر این عارضه قرار می‌گیرند. سایر قسمت‌های بدن از جمله هیپ، آرنج و شانه هم ممکن است مبتلا شوند.
۶. عفونت مفاصل
عفونت مفصل که به آن آرتریت سپتیک یا آرتریت عفونی هم می‌گویند به‌دلیل سرایت باکتری‌ها، ویروس‌ها یا قارچ‌ها به مفاصل ایجاد می‌شود. این بیماری غالبا مفصل زانو را درگیر می‌کند. اما گاهی‌اوقات ممکن است هیپ، مچ پا یا مچ دست را هم تحت تاثیر قرار دهد.
آتریت عفونی یک بیماری جدی است که به آنتی‌بیوتیک و درناژ (تخلیه‌ی مایع مفصل) نیاز دارد. اگر علائم این بیماری شامل درد، تورم، تب و لرز را تجربه کردید، به نزدیک‌ترین مرکز اورژانس مراجعه کنید.
۷. پوکی استخوان
پوکی استخوان معمولا زنان بالای ۵۰ سال را تحت تاثیر قرار میدهد. این عارضه یک بیماری استخوانی مرتبط با افزایش سن است که به ضعف و شکستگی استخوان منجر می‌شود. پوکی استخوان ممکن است هر قسمت از بدن را درگیر کند. با این حال، اغلب روی مچ دست، ستون فقرات و هیپ تاثیر می‌گذارد.
۸. فیبرومیالژیا
گاهی‌اوقات علت درد زانو به فیبرومیالژیا مربوط می‌شود. فیبرومیالژیا که با درد گسترده و خستگی مفرط همراه است، علاوه بر درد مفاصل ممکن است علائمی شبیه آنفولانزا و مه مغزی هم ایجاد کند. علت دقیق این بیماری ناشناخته است. اما مشخص شده که در افراد ۳۰ تا ۵۵ ساله شایع‌تر است و احتمال دارد با بیماری خودایمنی همراه باشد.
۹. جراحت
آسیبهای ناشی از زمین خوردن و ضربات مستقیم به زانو نیز ممکن است باعث درد مفاصل شوند. شایع‌ترین انواع آسیبهای مربوط به زانو شامل شکستگی، پیچ‌خوردگی، دررفتگی و پارگی رباط است.
۱۰. سایر علل احتمالی درد زانو
از سایر دلایل زانو درد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آسیبهای ناشی از استفاده‌ی بیش از حد: این عارضه که به آن آسیبهای مکرر هم می‌گویند در زانوها به‌خصوص در بین ورزشکاران شایع است.
- بیماریهای عفونی: آنفولانزا، هپاتیت و اوریون همگی ممکن است باعث درد مفاصل و عضلات شوند.
- سرطان: استئوسارکوم که یک نوع سرطان استخوان است میتواند در پای مبتلا باعث درد، تورم و شکستگی شود.
- لوپوس: این بیماری خودایمنی ممکن است به درد عضلات و مفاصل، تورم، تب و بثورات پوستی منجر شود.
- راشیتیسم (نرمی استخوان): این بیماری استخوانی در دوران کودکی باعث خمیده شدن پاها و ضعف عضلانی می‌شود.
- سارکوئیدوز: علاوه بر درد مفاصل، این بیماری التهابی ممکن است با بثورات پوستی، تب و تورم غدد لنفاوی همراه باشد.
چه عواملی خطر ابتلا به زانو درد را افزایش می‌دهند؟
تعدادی از عوامل می‌توانند احتمال ابتلا به مشکلات زانو را افزایش دهند، از جمله:
- اضافه وزن: چاقی حتی در حین فعالیت‌های معمولی مانند راه رفتن یا بالا و پایین رفتن از پله‌ها باعث افزایش فشار روی مفاصل زانو می‌شود. همچنین با تسریع در تجزیه‌ی غضروف مفاصل، شما را در معرض خطر ابتلا به آرتروز قرار میدهد.
- کمبود انعطاف‌پذیری یا قدرت عضلات: کمبود قدرت و انعطاف‌پذیری میتواند خطر آسیبدیدگی زانو را افزایش دهد. عضلات قوی به تثبیت مفاصل کمک می‌کنند و انعطاف‌پذیری عضلات باعث دستیابی به دامنه‌ی حرکتی کامل می‌شود.
- ورزش یا مشاغل خاص: بعضی از ورزش‌ها مثل دویدن یا بسکتبال نسبت به سایر فعالیت‌ها فشار بیشتری به زانوها وارد می‌کنند. مشاغلی هم که به فشارهای مکرر روی زانوها نیاز دارند مانند ساخت‌و‌ساز یا کشاورزی ممکن است خطر ابتلا به مشکلات زانو را افزایش دهند. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد ارتباط ورزش با سلامت زانو، مقاله‌ی «حرکات ورزشی برای تقویت زانو» و «آیا دویدن برای زانو مفید است؟» را بخوانید.
- سابقه‌ی مصدومیت: صدمه دیدن زانو احتمال بروز آسیبدیدگی مجدد را افزایش میدهد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در موارد زیر با پزشک تماس بگیرید:
- قادر به تحمل وزن روی زانوهای خود نیستید یا احساس می‌کنید زانوی شما ناپایدار است.
- تورم قابل‌توجهی در زانو دارید.
- نمی‌توانید زانوی خود را به‌طور کامل صاف یا خم کنید.
- تغییر شکل واضحی را در پا یا زانوی خود مشاهده می‌کنید.
- علاوه بر قرمزی، درد و تورم زانو، تب دارید.
- زانو درد شدیدی دارید که با جراحت همراه است.
علت درد زانو چگونه تشخیص داده می‌شود؟
علت این عارضه با ترکیبی از موارد زیر تشخیص داده می‌شود:
- معاینه‌ی بدنی: پزشک زانوی شما را از نظر وجود علائم آسیب و همچنین تورم، حساسیت به لمس یا قرمزی معاینه می‌کند.
- بررسی تاریخچه‌ی علائم: پزشک از شما در مورد علائمی که تجربه می‌کنید و اینکه آیا استراحت یا فعالیت خاص باعث بدتر شدن آن می‌شود یا خیر، سوال می‌پرسد.
- ارزیابی نحوه‌ی راه رفتن: پزشک این موضوع که آیا در راه رفتن مشکل دارید یا خیر را بررسی می‌کند.
- تست‌های تصویربرداری: این تست معمولا شامل تصویربرداری با اشعه‌ی ایکس برای بررسی آسیب مفصلی است. اما گاهی‌اوقات ممکن است پزشک ام‌آرآی (MRI) یا سی‌تی اسکن را برای مشاهده‌ی بهتر استخوان‌ها و بافت‌های نرم زانو توصیه کند.
- تست‌های آزمایشگاهی: ممکن است آزمایش خون برای کمک به رد بیماریهای خودایمنی، نقرس، سرطان و سایر علل احتمالی درد زانو تجویز شود.
روش‌های درمان زانو درد
درمان بسته به اینکه دقیقا چه چیزی باعث درد زانو شده باشد، متفاوت خواهد بود.
۱. درمانهای خانگی
بعضی از افراد با مالیدن کرم‌های حاوی یک عامل بی‌حس‌کننده مانند لیدوکائین یا کپسایسین (ماده‌ی فعال موجود در فلفل چیلی) روی زانوهای خود تسکین پیدا می‌کنند. علاوه بر این، اقدامات زیر می‌توانند کمک‌کننده باشند:
- روش RICE: استراحت کردن (Rest)، استفاده از کمپرس یخ (Ice)، فشرده‌سازی با استفاده از بانداژ فشاری (Compression) و بالا نگه داشتن پا (Elevation) به درمان فوری جراحت، تاندونیت و بورسیت کمک می‌کند.
- وسایل کمکی: عصا یا سایر وسایل کمکی می‌توانند فشار واردشده روی مفاصل دردناک زانو را کاهش دهند.
- ورزش: گاهی‌اوقات ورزش‌های سبک تا متوسط به کاهش درد مفصل زانو کمک می‌کنند؛ البته به شرطی که با دوره‌های استراحت ترکیب شوند.
۲. درمانهای پزشکی
درمان تخصصی برای درد زانو شامل یک یا چند مورد از موارد زیر است:
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs): این داروها که به‌صورت موضعی و خوراکی در دسترس هستند، تورم و درد را کاهش می‌دهند.
- استامینوفن: اگر نمی‌توانید از NSAID استفاده کنید، ممکن است پزشک این نوع مسکن را توصیه کند.
- کورتیکواستروئیدها: این داروهای خوراکی یا تزریقی برای درمان تورم شدید زانو تجویز می‌شوند.
- داروهای ضدروماتیسمی اصلاح‌کننده‌ی بیماری (DMARDs): ممکن است برای بعضی از بیماری‌ها از جمله روماتیسم استفاده شوند.
- داروهای سرکوب‌کننده‌ی سیستم ایمنی: این داروها برای نقرس، لوپوس یا بیماریهای ناشی از سیستم ایمنی مفیدند.
- آنتی‌بیوتیک‌ها: اگر درد مفصل زانو به عفونت مربوط باشد، پزشک آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند.
- درناژ یا تخلیه‌ی مایعات: این راهکار درمانی برای بورسیت یا عفونت مفاصل توصیه می‌شود.
- فیزیوتراپی: در این روش، تمریناتی را برای کمک به ایجاد قدرت و انعطاف‌پذیری یاد می‌گیرید.
- جراحی: فقط برای موارد شدید که سایر درمان‌ها موثر نیستند، توصیه می‌شود.
۳. طب مکمل
تحقیقات نشان میدهد که طب سوزنی ممکن است به تسکین زانو درد ناشی از آرتروز کمک کند. در این روش، سوزن‌های نازک در مکان‌های خاصی از بدن قرار می‌گیرند. مصرف بعضی از مکمل‌های غذایی هم میتواند به حفظ سلامت زانو کمک کند. در مورد انواع مکمل دارویی برای زانو درد با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید.
راه‌های پیشگیری از زانو درد
اکنون که متوجه شدید درد زانو چیست و چگونه درمان می‌شود، بهتر است با روش‌های حفظ سلامت زانو آشنا شوید. اگرچه همیشه نمی‌توان از زانو درد جلوگیری کرد، اما رعایت نکات زیر خطر آسیبدیدگی مفصل را به حداقل می‌رساند:
- در صورت لزوم، وزن کم کنید. حفظ وزن در محدوده‌ی سالم یکی از بهترین کارهایی است که می‌توانید برای حمایت از زانوهای خود انجام دهید. چرا که اضافه وزن خطر آسیبدیدگی و آرتروز را افزایش میدهد.
- به‌درستی ورزش کنید. مطمئن شوید که تکنیک‌ها و الگوهای حرکتی که در ورزش یا فعالیت خود استفاده می‌کنید به بهترین شکل ممکن هستند. کمک گرفتن از یک فرد حرفه‌ای میتواند بسیار مفید باشد.
- قوی شوید و انعطاف‌پذیر بمانید. عضلات ضعیف یکی از عوامل اصلی آسیبدیدگی زانو هستند. تقویت عضلات چهارسر ران و همسترینگ که در قسمت جلو و پشت ران‌ها قرار دارند و از زانوها حمایت می‌کنند، به شما سود خواهد رساند. تمرینات تعادل و ثبات هم به عملکرد عضلات اطراف زانو کمک می‌کنند. علاوه بر این، تمرینات کششی هم مهم هستند. چون سفتی عضلات ممکن است به آسیب منجر شود.
- تمرینات ورزشی خود را هوشمندانه انتخاب کنید. اگر به آرتروز، درد مزمن زانو یا آسیبهای مکرر مبتلا هستید، ممکن است لازم باشد روش ورزش کردن خود را تغییر دهید. در این شرایط احتمالا شنا، ایروبیک در آب یا سایر فعالیت‌های سبک مفید است.
کلام پایانی
درد زانو میتواند از عوامل مختلفی نشأت بگیرد، از جمله: آرتروز، روماتیسم، بورسیت و سایر مشکلات مربوط به استخوان‌ها و مفاصل. علائم ممکن است شامل درد، تورم، سفتی، ضعف و ناتوانی در انجام حرکات عادی باشد. درمانهای موثر شامل فیزیوتراپی، استفاده از تجهیزات حمایتی، تغییر فعالیت‌های ورزشی، دارودرمانی و در بعضی موارد جراحی است.
برای مدیریت موثر درد و بهبود وضعیت زانو، اهمیت مشاوره و درمان پزشکی را نمی‌توان نادیده گرفت. مراجعه به پزشک متخصص برای تشخیص دقیق علت درد و دریافت برنامه‌ی درمانی مناسب بسیار حیاتی است.
منابع: healthline, mayoclinic
