سبک زندگی وابی‌سابی؛ نقایص زندگی را بپذیریم

سام راد

۱۱ تیر ۱۴۰۲ | ۱۴:۰۰ زمان مورد نیاز برای مطالعه: ۷ دقیقه

سبک زندگی وابی‌سابی (wabi sabi) و کینتسوگی (kintsugi) ریشه تاریخی در زیبایی‌شناسی مراسم چای ژاپنی دارند که از ارزش‌های ذن بودایی یعنی خلوص، هماهنگی و آرامش گرفته شده‌ است.

هم وابی‌سابی و هم کینتسوگی برای پذیرش نقص ارزش قائل هستند. این مقاله به معرفی مفاهیم ژاپنی وابی‌سابی و کینتسوگی می‌پردازد و نحوه‌ی به کارگیری آن‌ها را در مشاوره و روان‌درمانی توضیح می‌دهد. در ادامه مجموعه‌ای از تمرین‌های مفید توصیه می‌شود تا به شما کمک کند خودتان را بپذیرید. حس پذیرش و آرامش ناشی از آن، نتیجه‌ی پذیرش عیب‌ها به جای تلاش برای پنهان کردن آن‌هاست.

وابی‌سابی و کینتسوگی چه هستند؟

وابی‌سابی یک اصطلاح ژاپنی است که به درک زیبایی نقص، ناپایداری و سادگی به عنوان وضعیت طبیعی اشیا در جهان اشاره دارد. بت کمپتون (Beth Kempton)، ژاپن‌شناس، تعریف وابی‌سابی را بسیار دشوار توصیف می‌کند زیرا آن را تجربه‌ای قلبی می‌داند که زبان، محدودش می‌کند.

کینتسوگی هنر ژاپنی ترمیم سرامیک‌های شکسته با لاک و طلای پودر شده است و با نمایش تعمیرات به جای پنهان کردن آن‌ها، ظاهر ظرف‌ها را بهبود می‌بخشد. کینتسوگی استعاره‌ای از زیبایی زخم‌های شفایافته انسان است.

تاریخچه‌ی مختصر از وابی‌سابی و کینتسوگی

گفتیم که وابی‌سابی و کینتسوگی هر دو ریشه در تاریخچه‌ی چای در ژاپن دارند. وابی‌سابی از زیبایی‌شناسی مراسم چای ژاپنی سرچشمه می‌گیرد که بر سادگی و طبیعی بودن به عنوان ویژگی‌های ادوات، تشریفات و محیط اطراف چای‌خانه، تأکید دارد.

مراسم چای در ابتدا برای کمک به راهبان ذن ابداع شد که در طول دوره‌های طولانی مراقبه، هوشیار و متوجه باشند. با این حال، در قرن پانزدهم، شوگان‌های ژاپنی که بخشی از فئودال‌های قدرتمند این کشور بودند، این مراسم را با استفاده از سرامیک‌های وارداتی از چین در محیطی جذاب، به نمایشی مفصل از ثروت تبدیل کردند.

در سال ۱۴۸۸ استاد چای، موراتا شوکو (Murata Shukō)، نامه‌ای به شاگردش فوروئیچی چوین (Furuichi Chōin) نوشت که در آن خواستار بازگشت به سادگی ظریف ارزش‌های ذن با استفاده از کاسه‌های چای روستایی شد که نقص را به نمایش می‌گذاشت.

این امر آغازگر نوعی زیبایی‌شناسی شد که به وابی‌سابی معروف است. کینتسوگی هم ریشه در تاریخ چای ژاپنی دارد. در طول قرن چهاردهم در دوره موروماچی (Muromachi)، سومین شوگان ژاپن، آشیکاگا یوشیمیتسو (Ashikaga Yoshimitsu)، کاسه‌ی چای مورد علاقه خود را شکست و آن را برای تعمیر به چین فرستاد.

پس از بازگشت کاسه، یوشیمیتسو از زشتی منگنه‌های فلزی مورد استفاده برای نگه داشتن قطعات شکسته در کنار هم وحشت کرد. او صنعتگران خود را احضار کرد تا راه‌حلی خوشایندتر بیندیشند. آن‌ها روشی را با استفاده از لاک و پودر طلا ابداع کردند که ترک‌های ظرف را پنهان نمی‌کرد، بلکه آن‌ها را به عنوان کیفیت ذاتی زیبایی کاسه چای نشان می‌داد.

این روش به نام کینتسوگی معروف شد، گرفته شده از کلمه kin به معنی طلایی و tsugi به معنی نازک‌کاری. کینتسوگی ارزش ناپایداری ذن را با تأکید بر فرسودگی ناشی از گذشت زمان مجسم می‌کند.

کاوش فلسفه‌ی ژاپن

وابی‌سابی و کینتسوگی هر دو منشأ در آموزه‌های بودا در مورد سه ویژگی «وجود» دارند:

ناپایداری (anicca)
رنج (dukkha)
غیاب خود (anatta)

این سه ویژگی در ذن ژاپنی به عنوان ویژگی‌های همه موجودات در حالت طبیعی خود، تجلیل می‌شوند. این فلسفه در تضاد آشکار با ارزش‌های غربی است که تقارن و کمال را بیانی از ابدی‌ترین و عالی‌ترین آرزوهای روح انسان می‌دانند.

فلسفه ژاپنی که زیربنای وابی‌سابی و کینتسوگی است، ویژگی‌هایی را گرامی می‌دارد که حس مالیخولیایی خیال‌انگیزی را در ما به عنوان شاهدان گذر زمان برمی‌انگیزند. ذن برای واقعیت گذرا ارزش قائل است و خرد نقص را که با پیری و ناکاملی بیان می‌شود، تجلیل می‌کند.

بر اساس فلسفه ذن، وابی‌سابی بر هفت اصل زیبایی‌شناسی استوار است:

کانسو (Kanso): سادگی
فوکینزی (Fukinsei): عدم تقارن یا بی‌نظمی
شیبومی (Shibumi): زیبایی چیزهای دست‌کم‌گرفته‌شده
شیزن (Shizen): طبیعی بودن بدون ادعا
یوگن (Yugen): لطف ظریف
داتسوزوکو (Datsuzoku): آزادی
سیجاکو (Seijaku): سکون

کلید این هفت رکن زیبایی‌شناسی، اصالت است. طبیعی بودن بی‌پیرایه، به معنی کامل و عاری از ساختارهای تصنعی است. زیبایی از طریق نمایش آشکار عیوب، به جای از بین بردن آن‌ها بیان می‌شود. شفقت نسبت به خود و دیگران و پذیرش آسیب‌پذیری‌ انسان نیز از عناصر طرز فکر وابی‌سابی است.

۵ ترفند برای ساختن خانه‌ای به سبک ژاپنی وابی-سابی

شش مثال از سبک زندگی وابی‌سابی

سبک زندگی وابی‌سابی از ارزش‌هایی حمایت می‌کند که به شدت با فرهنگ مصرف مادی‌گرایانه غربی که جاه‌طلبی، شلوغی و جوانی ابدی را ارج می‌نهد، در تضاد است. شما می‌توانید با استفاده از توصیه‌های زیر سبک زندگی وابی‌سابی را در خود پرورش دهید:

۱. فضای زندگی خود را خلوت کنید

وسایلی را که استفاده می‌کنید وقتی نیاز ندارید جمع کنید و کنار بگذارید. این کار باعث حس سکون و آرامش در محیط اطراف شما می‌شود.

۲. از اشیای طبیعی استفاده کنید

تا جایی که ممکن است از اشیای کارکرده که از مواد طبیعی ساخته شده‌اند به جای مصنوعات نو استفاده کنید. این کار باعث ایجاد حس ارتباط با طبیعت و زمین می‌شود.

۳. کمتر غنی‌تر است

سادگی ظریف سبک زندگی «کمتر بیشتر است» (less is more) را ارج نهید. مانند یک شاخه در یک گلدان سرامیکی قدیمی به جای یک دسته گل بزرگ در یک گلدان کاملاً متقارن.

۴. سرعت زندگی خود را کاهش دهید

بین کارها استراحت کنید. از مشغله‌هایی که می‌توانند منجر به استرس مزمن و به خطر افتادن سلامت روانی شوند، دوری کنید.

۵. آگاهانه بخورید و بیاشامید

در مراسم چای ژاپنی روح و جسم هر دو تغذیه می‌شوند. وقت بگذارید و به شبکه ارتباطی که بشقاب شما را پر کرده است فکر کنید. از وابستگی متقابل عناصر طبیعی مورد نیاز برای رشد غذا گرفته تا روابط بین کشاورزان و خرده‌فروشانی که مواد لازم را برای غذای شما فراهم کرده‌اند.

۶. پیری را قدر بدانید

یاد بگیرید که نشانه‌های گذشت زمان و زیبایی پیری را در خود و دیگران ستایش کنید. سبک زندگی وابی‌سابی بلوغ، عمق و خرد را به سرزندگی جوانی می‌افزاید.

پرورش طرز فکر وابی‌سابی

۱. پذیرش نواقص خود و دیگران، چه جسمی و چه روانی را تمرین کنید. این شفقت نسبت به آسیب‌پذیری و عیوب خود و دیگران به شما کمک می‌کند انعطاف بیشتری در روابط خود ایجاد و آن‌ها عمیق‌تر و در برابر آزمون زمان، مقاوم کنید.

۲. زمانی را در طبیعت بگذرانید. در ژاپن، shinrin-yoku یا حمام کردن در جنگل در دهه ۱۹۸۰ به عنوان نوعی طبیعت‌درمانی (ecotherapy) توسعه یافت. تحقیقات علمی مزایای فیزیولوژیکی صرف زمان برای لذت بردن از جو جنگل را نشان داده است، از جمله کاهش فشار خون، بهبود عملکرد دستگاه ایمنی و بهبود سلامت روان.

۳. نیازهای ضروری و واقعی خود را بشناسید و آن‌ها را جایگزین زیاده‌خواهی کنید. زندگی ساده با دارایی‌های مادی کمتر، استرس را کاهش می‌دهد و زمان بیشتری را برای خلاقیت باقی می‌گذارد. محیط‌های به هم ریخته اثرات منفی بر سلامت جسمی و روانی شما دارند.

۴. در کار و زندگی تعادل ایجاد کنید. جوامع مدرن ما تمایل دارند مشغله، جاه‌طلبی و پیشرفت شغلی را ستایش کنند. این ترجیح کار به اوقات فراغت باعث می‌‌شود که زندگی از تعادل خارج شود و ساعات کار بیشتر از لذت بردن از زندگی و روابط با عزیزان باشد.

۵. کاهش سرعت و اختصاص زمان برای استراحت و اوقات فراغت کافی با افرادی که به آن‌ها اهمیت می‌دهید، برای سلامت روان ضروری است.

۶. لذت‌های ساده زندگی را قدر بدانید، مانند معاشرت با دوستان و عزیزان، تماشای یک طلوع یا غروب زیبا، یک وعده غذایی سالم یا یک فنجان چای خوب. قدردانی از این لذت‌ها برای سلامتی شما مفید است، استرس را کاهش می‌دهد و شما را به زندگی خوشبین می‌کند.

۷. پذیرفتن آسیب‌پذیری‌ از شما انسان می‌سازد و شکست‌های در اثر از دست دادن و تغییر به مرور زمان خرد و شفقت را عمیق‌تر می‌کنند. ممکن است آسیب‌پذیری خود را یک نارسایی بدانید، در حالی که تحقیقات نشان می‌دهد که بیان دیگران از آسیب‌پذیری‌شان معمولاً به جای ضعف، شجاعانه تلقی می‌شود.

۸. آسیب‌پذیری، همدلی و هوش هیجانی را افزایش می‌دهد. احساس آسیب‌پذیری و حتی شکست، بخشی از معنای واقعی بودن یک انسان است. پذیرش آسیب‌پذیری خود و دیگران به ایجاد اعتماد در روابطمان کمک می‌کند.

۹. طرز فکر وابی‌سابی می‌تواند پادزهر مفیدی برای کسانی باشد که با شبح کمال‌گرایی تسخیر شده‌اند و نیاز به غلبه بر آن دارند. ایدئال‌های غربی مبتنی بر زیبایی متقارن، جوانی، جاه‌طلبی و موفقیت مادی باعث می‌شود که بسیاری خود را به شدت قضاوت کنند.

۱۰. این احساس، تأثیر منفی بر سلامت روان دارد. وابی‌سابی، زیبایی متقارن نبودن خطوط ناهموار ترسیم شده توسط طبیعت را به ما یادآوری می‌کند، مانند خط ساحلی سنگی یا گره‌ها و خمیدگی‌هایی که درخت بالغ را می‌سازند.

به‌علاوه، وابی‌سابی به طرز فکر «کمتر، غنی‌تر است» (less is more) ارزش می‌گذارد که شامل زندگی ساده با درهم‌ریختی کمتر، عجله کمتر و زمان بیشتر می‌شود. زمانی که واقعیت ناپایداری درک شود، صرف ساعت‌های اضافی در کار برای جمع‌آوری مال بیشتر منطقی نخواهد بود. خرد کینتسوگی را می‌توان عزیز داشتن نقصی دانست که ما را به یاد ناپایداری می‌اندازد.

با بلوغ و پیری، بر اثر از دست دادن و تغییر، زخم‌های زیادی به دست می‌آوریم. با این حال، خطوط ایجاد شده با زخم‌های روانی، خرد و شفقت ما را عمیق‌تر می‌کنند، زمانی که می‌توانیم آن‌ها را برای آنچه هستند بپذیریم: شواهدی از قدرت، آسیب‌پذیری، و درمان.

شما هم فکر می‌کنید وابی‌سابی و کینتسوگی درمانگرند؟