لکه‌ی قرمز عظیم سیاره‌ی مشتری سریع‌تر از قبل می‌چرخد

امیر نیک‌رو

۶ مهر ۱۴۰۰ | ۱۵:۱۵ زمان مورد نیاز برای مطالعه: ۳ دقیقه

داده‌های تلسکوپ فضایی هابل نشان می‌دهد که سرعت چرخش لکه‌ی سرخ غول‌پیکر سیاره‌ی مشتری در دهه‌ی گذشته بیشتر شده است.

تلسکوپ فضایی هابل این روزها به لکه‌ی سرخ بزرگ سیاره‌ی مشتری نگاهی دقیق داشته است. طوفانی قدرتمند و قدیمی که با عرض حدود 16 هزار کیلومتر که طبق اطلاعات بشر، برای 190 سال و احتمالا بسیار بیشتر در این سیاره در حال چرخش است.

داده‌های اخیر تلسکوپ که تحلیل آن در نشریه‌ی Astrophysical Journal Letters منتشر شده نشان می‌دهد که بادهای بیرونی لکه‌ی مشتری در دهه‌ی گذشته سرعت گرفته‌اند. این طوفان یک جریان بیرونی و یک جریان درونی باد دارد که هر دو به‌صورت پادساعتگرد می‌چرخند. در حالی که طبق داده‌ها سرعت جریان خارجی این طوفان به‌تازگی افزایش یافته است، بادهای نزدیک به مرکز نقطه، در سال 2020 نسبت به وضعیت سال 2009، بسیار کندتر شده‌اند.

«ایمی سیمون» (Amy Simon) دانشمند علوم سیاره‌ای مرکز فضایی گادرد ناسا گفت: «با توجه به اینکه ما هواپیمای کاوشگر طوفان در مشتری نداریم، نمی‌توانیم بادهای این سیاره را پیوسته از نزدیک اندازه‌گیری کنیم و هابل تنها تلسکوپی است که پوشش موقت و وضوح مکانی کافی دارد که می‌تواند این بادهای مشتری را با جزئیات به تصویر بکشد.»

از سال 2009 تا 2020 افزایش سرعت باد طوفان مشتری روند ثابتی را دنبال کرده و در هر سال زمینی کمتر از 2٫5 کیلومتر بر ساعت به سرعت آن اضافه شده است. میزانی اندک که تنها عامل شناسایی آن داده‌های پیوسته‌های هابل در طول 11 سال گذشته است. هابل می‌تواند مشتری را با دقتی بالا ببیند و پژوهشگران با این داده‌ها می‌توانند سرعت اندک تغییرات را بررسی کنند.

داده‌های تلسکوپ هابل از سال 2009 تا 2020 تغییر در سرعت چرخش لکه‌ی سرخ بزرگ مشتری را نشان می‌دهد.
Credit: NASA, ESA, Michael H. Wong (UC Berkeley)

بادهای لکه‌ی سرخ بزرگ مشتری که ابعاد آن از کره‌ی زمین هم بزرگ‌تر است با سرعت حدود 640 کیلومتر بر ساعت می‌وزند. برای درک بهتر این سرعت باید گفت که اندکی کمتر از سرعت هواپیماهای مسافربری زمین است. محیط متلاطم مشتری باعث شده تا حتی برخوردهای فضایی بزرگی مانند آنچه در هفته‌های گذشته روی داد، اثر محسوسی بر ساختار کلی این سیاره نداشته باشد.

لحظه‌ی برخورد جرم عظیم به سیاره‌ی مشتری را ببینید

اگرچه مشتری در تصاویر مانند یک سنگ مرمر بزرگ و آرام در فضا به‌نظر می‌رسد اما این سیاره در حقیقت یک گوی عظیم از گازهایی است که پیوسته در حال حرکت هستند. از جمله سال گذشته لکه‌ی کاملا جدیدی با نام کلاید روی مشتری ظاهر شد و در طول یک سال تغییرات شدیدی کرد. همچنین لکه‌ی سرخ بزرگ با وجود مشهور بودن هنوز یک معماست و حتی ابزارهای مدرن ما نمی‌توانند این طوفان را بیش از آنچه در سطح سیاره روی می‌دهد، بررسی کنند.

«مایکل وونگ» (Michael Wong) دانشمند علوم سیاره‌ای در دانشگاه کالیفرنیا برکلی با اشاره به اینکه هابل نمی‌تواند بخش زیرین طوفان مشتری را به‌خوبی ببیند، گفت: «هر چیزی که زیر بخش بالایی ابرها روی می‌دهد، در داده‌ها دیده نمی‌شود. داده‌های اخیر جالب توجه است و می‌تواند به ما کمک کند که بفهمیم چه چیزی باعث ایجاد لکه‌ی سرخ بزرگ می‌شود و این طوفان چگونه انرژی خود را حفظ می‌کند.»

با وجود کامل نبودن اطلاعات، اما دانشمندان علوم سیاره‌ای چیزهای ارزشمندی هم درباره‌ی لکه‌ی سرخ بزرگ می‌دانند. این طوفان ساختاری لایه‌ای دارد که ابرهای پرانرژی آن در مرکز قرار گرفته‌اند و لبه‌های بیرونی طوفان عمق بیشتری دارند. همچنین طوفان سرخ مشتری به‌آرامی از شکل بیضی که در گذشته داشته، به سمت دایره‌ای شدن پیش می‌رود.

گزارش‌های رسمی مشاهده‌ی این طوفان به حدود 200 سال پیش می‌رسد. حتی گزارش‌هایی از 350 سال پیش هم وجود دارد اما نمی‌توان گفت نقاطی که ستاره‌شناسان توصیف کرده‌اند قطعا همان لکه‌ی سرخ بزرگ بوده‌اند اما چیزی که می‌دانیم این است که کشف اسرار نهفته در دل مشتری به ابزارهای پیشرفته‌تر و زمان بیشتری نیاز دارد. اسراری که شاید یک روز منجر به توریستی شدن این پدیده‌ی شگفت‌انگیز شود.