فیلم‌های «جان ویک» از بدترین تا بهترین

نیما رمضانپور

۹ اردیبهشت ۱۴۰۲ | ۱۴:۰۰ زمان مورد نیاز برای مطالعه: ۱۰ دقیقه

در مجموعه‌ی جان ویک (John Wick)، کیانو ریوز نقش یک آدم‌کش بازنشسته را بازی می‌کند که دیگر چیزی برای از دست دادن ندارد؛ همسرش از جهان رفته است، گانگسترها فورد موستانگ دوست‌داشتنی‌اش را به سرقت برده‌اند و سگش را به قتل رسانده‌اند. بنابراین ویک به ناچار به جهان زیرینِ جنایت‌کاران بازمی‌گردد تا ضمن انتقام، اشتباهات گذشته‌اش را جبران کند. او در ادامه به هتل کانتیننتال (یک منطقه‌ی امن برای خلافکاران) قدم می‌گذارد اما از آنجا هم طرد می‌شود تا همه‌ی آدمکش‌های ماهر جهان او را هدف بگیرند. جان ویک یکی از شاخص‌ترین و هیجان‌انگیزترین مجموعه‌های سینمایی اکشن یک دهه‌ی اخیر به حساب می‌آید اما بهترین قسمت آن کدام است؟

قسمت اول که سال ۲۰۱۴ به اکران درآمد، قوانین اولیه‌ی بازی را اعلام کرد و سنگ بنای این جهانِ منحصربه‌فرد را گذاشت؛ قوانین و جهانی که با هر قسمت گسترش پیدا کردند. قسمت دوم (۲۰۱۷) تمرکز بیشتری بر شخصیت جان ویک داشت تا او را به مخاطبان بشناساند و قسمت سوم سکانس‌های اکشن خیره‌کننده را در کانون توجه قرار داد. اخیرا قسمت چهارم هم از راه رسیده است که شاید نقطه‌ی پایان فیلم‌های اصلی مجموعه باشد، جایی که ویک با بزرگ‌ترین چالش‌ زندگی‌اش روبه‌رو می‌شود.

هشدار: در این رتبه‌بندی خطر لو رفتن داستان هر چهار قسمت جان ویک وجود دارد.

۴- جان ویک

سال انتشار: ۲۰۱۴
کارگردانان: چاد استاهلسکی، دیوید لیچ
بازیگران: کیانو ریوز، مایکل نیکویست، آلفی آلن، آدریان پالیکی، ایان مک‌شین، جان لگویزمائو، ویلم دفو
امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷.۴ از ۱۰
امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۸۶ از ۱۰۰

اولین قسمت مجموعه‌ی جان ویک، یک اثر نئو-نوآر مدرن است که از ایده‌ی اولیه جذابی بهره می‌برد: یک آدم‌کش بازنشسته پس از اینکه سگش کشته می‌شود، به دنیای جرم و جنایت بازمی‌گردد اما این ایده به‌تدریج توسعه پیدا می‌کند و یک جهان پیچیده را می‌سازد. ویک که پس از مرگ همسرش، با بحران روبه‌رو شده‌ است، خود را در شرایطی پیدا می‌کند که دیگر راهی جز بازگشت نمی‌بیند و برای ویگو تاراسوف (مایکل نیکویست)، رئیس مافیایی روسی، این بازگشت چیزی فراتر از کابوس است. ترس وجود این گانگستر را تسخیر می‌کند زیرا می‌داند که هیچ‌چیز نمی‌تواند جلوی جان ویک را بگیرد، او یک ماشین آدم‌کشی است که به هیچ‌کس رحم نمی‌کند و حالا در جستجوی پسر ناخلفِ تاراسوف (قاتل سگی که هدیه‌ی همسر جان ویک بود) است.

این ساخته‌ی چاد استاهلسکی و دیوید لیچ همه‌ی آن چیزی است که از یک اثر اکشن تمام‌عیار انتظار داریم. آن‌ها برای اینکه فضای متفاوتی ایجاد کنند، از رنگ‌بندی آبی-خاکستری استفاده کرده‌اند تا بازتابی از سردی و احساسات درونی شخصیت جان ویک باشد؛ البته فیلم به موشکافی روان‌شناختی قهرمان قصه علاقه‌ی زیادی ندارد و به گذشته‌ی جان و دورانی که همسرش زنده بود نمی‌پردازد. در سوی دیگر، «قوانین»، دنیای زیرزمینی خلافکاران، ارتباط نزدیک آدم‌کش‌ها و هتل کانتیننتال خبر از یک جهان گسترده می‌دهد که این پتانسیل را دارد آثار متعددی بر اساس آن ساخته شود (اگر اخبار را دنبال کرده باشید، احتمالا می‌دانید که مجموعه‌ی تلویزیونی کوتاه «کانتیننتال» به‌زودی از سرویس استریم پیکاک منتشر می‌شود و قصه‌ی دوران جوانی شخصیت وینستون اسکات را روایت می‌کند. همچنین یک فیلم دیگر به نام «بالرین» با بازی آنا د آرماس در دست ساخت قرار دارد). با ورود جان به هتل، ابعاد انسانی‌تر شخصیت وی به نمایش گذاشته می‌شود و ما آگاه می‌شویم که او حاضر است برای رسیدن به اهداف خود، همه‌ی قوانین این را زیر پا بگذارد. سازندگان یک هوشمندی دیگر هم به خرج داده‌اند و سازوکارهای این جهان زیرین را تا حد ممکن مبهم عرضه می‌کنند تا کنجکاوی مخاطب را برانگیزند.

به‌عنوان یک فیلم اکشن مستقل، جان ویک همه‌ی امضاهای این ژانر را به‌شکل درست به کار می‌گیرد و پیاده‌سازی می‌کند. جان نسخه‌ی جذاب‌تر جف کاستلو (با بازی آلن دلون) از فیلم «سامورایی» (۱۹۶۷) به حساب می‌آید و سبک بصری متفاوت فیلم نیز قابل اعتنا است. از کنار تدوین مناسب سکانس‌های اکشن هم نباید عبور کرد که خبری از برش‌های سریع نیست و سازندگان به مخاطب اجازه می‌دهند تا این لحظات اضطراب‌آور را با جزئیات کامل تماشا کنند و چیزی را از دست ندهند. با این جهان پویا و پرجزئیات، همه‌چیز مهیا بود تا قسمت بعدی ساخته شود و با فروش خوب فیلم، این اتفاق نزدیک به سه سال بعد رخ داد.

۳- جان ویک: بخش ۲ (John Wick: Chapter 2)

سال انتشار: ۲۰۱۷
کارگردان: چاد استاهلسکی
بازیگران: کیانو ریوز، کامن، لارنس فیشبرن، ریکاردو اسکامارچو، ایان مک‌شین، روبی رز، بریجیت مویناهان
امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷.۴ از ۱۰
امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۸۹ از ۱۰۰

به‌عنوان یک تجربه‌ی سینمایی هیجان‌انگیز، این دنباله بی‌تردید از نسخه‌ی اصلی پیشی می‌گیرد که دلیل اصلی‌اش بودجه‌ی بالاتر فیلم است (بودجه از ۲۰ میلیون دلار به ۴۰ میلیون دلار افزایش پیدا کرد). تماشای جان ویک اصلی برای اولین بار به‌راحتی فراموش نمی‌شود اما قسمت دوم از جنبه‌ی روایی و کیفیت تولید، اثر تحسین‌برانگیزی است. البته بخش ۲ هم همانند گذشته، به پرداخت شخصیت‌ها اهمیت چندانی نمی‌دهد که چندان هم ضروری به نظر نمی‌رسد (بی‌دلیل نیست که فیلم با یک سکانس تعقیب‌وگریز بی‌ربط آغاز می‌شود، زیرا می‌خواهد به مخاطبان یادآوری کند که با یک اثر اکشن خالص روبه‌رو هستند). فیلم را از نظر بصری باید چشم‌گیرتر بدانیم، دیالوگ‌های کوتاه اما ماندگار بیشتر شده‌اند و چاد استاهلسکی قوانینِ جهان جان ویک را به‌خوبی بسط داده است.

در بخش ۲، یک حس‌وحال وسترن اسپاگتی در دیالوگ‌ها و ریتم اثر وجود دارد. چاد استاهلسکی که باتجربه‌تر شده است، می‌داند چه زمانی توقف کند، چه زمانی به مخاطب اجازه‌ی تنفس بدهد یا اطلاعات ضروری قصه و رازگشایی‌ها چگونه به بیننده ارائه شود. جان ویک: بخش ۲ از نظر ساختاری متمرکزتر است و هرآنچه که قسمت اول را جذاب‌ کرده بود، اینجا خلاقانه‌تر و با جزئیات بیشتری بازآفرینی می‌شود. فیلم از نظر ریتم هم به مراتب راضی‌کننده‌تر است.

در نیمه‌ی دوم فیلم، مشابه قسمت پیشین، عناصر نئو-نوآر پررنگ‌تر می‌شود. ایده‌ی سوگند خون درهای تازه‌ای را باز می‌کند و پای «لطف‌های زیرزمینی» وسط می‌آید. در سوی مقابل، شاهد لحظات پیش‌بینی‌نشده‌ای هم هستیم، همانند سکانس کلوپ شبانه که ترسناک و نفس‌گیر دنبال می‌شود؛ جان ویک که می‌خواهد جیانا (کلاودیا جرینی)، خواهرِ سانتینو د آنتونیو (ریکاردو اسکامارچو)، رئیس مافیایی ایتالیایی را به قتل برساند، در نهایت متوجه می‌شود که این زن حاضر است خودکشی کند تا اینکه اجازه دهد فرد دیگری جانش را بگیرد. این رویداد باعث می‌شود تا میان ویک و کاسین (کامن)، محافظ جیانا – که سودای انتقام در سر دارد – نبردی شکل بگیرد که در نهایت به هتل کانتیننتال ختم می‌شود. چندان سخت نیست که تصور کنیم شخصیت مرد بی‌نام (سه‌گانه‌ی دلار) با بازی کلینت ایستوود نیز در گذشته از مشتریان همین هتل بوده است.

دیگر نقطه‌ی عطف فیلم، استفاده‌ی کارآمد و دیوانه‌وار جان ویک از اسلحه‌ها است، او در هر سکانس اسلحه‌ها را به بهترین شکل ممکن به کار می‌گیرد یا دشمنان را در کسری از ثانیه خلع سلاح می‌کند. این نماها البته با انتقاداتی هم روبه‌رو شد، بعضی از تماشاگران فیلم را به ستایشِ اسلحه‌ها متهم کردند و به این نکته اشاره داشتند که همانند یک تبلیغ تاثیرگذار برای سلاح گرم است اما اکثر مخاطبان دیدگاه متفاوتی دارند و این سکانس‌های تعلیق‌آمیز را به بازی‌های ویدیویی نزدیک می‌دانند. جان ویک: بخش ۲ در نهایت به همه نشان داد که موفقیت‌های قسمت اول تصادفی نبوده است و مسیر را برای تولید قسمت بعدی هموار کرد.

تابلو بوم وی وین آرت طرح جان ویک کد ۳۸۰

مشاهده کالا

۲- جان ویک: بخش ۳ – پارابلوم (John Wick: Chapter 3 – Parabellum)

سال انتشار: ۲۰۱۹
کارگردان: چاد استاهلسکی
بازیگران: کیانو ریوز، هالی بری، لارنس فیشبرن، مارک داکاسیوس، آسیا کیت دیلون، لنس ردیک، آنجلیکا هیوستون
امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷.۴ از ۱۰
امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۸۹ از ۱۰۰

پارابلوم شجاعانه‌ترین قسمت مجموعه است و حتی می‌توان آن را «جان ویکِ افسارگسیخته» توصیف کرد، ایده‌ای که قسمت دوم هم به آن اشاره کرده بود. سکانس‌های اکشن فیلم، دنباله‌روی قسمت پیشین هستند اما ریتم بهتری دارند و در آن‌ها نوآوری به چشم می‌خورد. جان ویک در این نسخه خشمگین‌تر از همیشه است و کیانو ریوز نیز با بازیگری‌اش، این حقیقت را به مخاطب یادآوری می‌کند؛ ویک محکم‌تر مشت می‌زند و بی‌رحمانه‌تر آدم می‌کشد. در همین راستا، فیلم بسیار خونین‌تر از دو نسخه‌ی قبلی شده است، یک اثر سینمایی آغشته به خشونت افراطی و دیالوگ‌های بامزه‌ی به‌یادماندنی.

بخش ۳ فرمول‌های پیشین مجموعه را کنار نمی‌گذارد و اینجا هم چاد استاهلسکی به سکانس‌های اکشن بیشتر از قصه‌گویی اهمیت داده است. بقا در این قسمت یک عنصر کلیدی است و قهرمان قصه برای زنده ماندن مجبور به انجام کارهای غیرمنتظره‌ای می‌شود. ویک که دیگر از امنیت و حمایت کانتیننتال بهره‌مند نیست، باید به سراغ آدم‌های خارج از سیستم برود، همانند سوفیا (هالی بری)، یک آدم‌کش مونث که از نظر مهارت، در حدواندازه‌ی جان ویک است. سکانسی که این دو شخصیت در مقابل دشمنان قرار می‌گیرند، راضی‌کننده و فوق‌العاده از آب در آمده است و تا مدت‌ها از حافظه‌ی شما پاک نمی‌شود.

جان ویک: بخش ۳ – پارابلوم اما از نظر داستانی هم حرف‌هایی برای گفتن دارد. شخصیت‌های جدیدی در این نسخه معرفی می‌شوند و از جزئیات تازه‌ای پیرامون گذشته‌ی ویک آگاهی پیدا می‌کنیم. با اینکه بعضی از شخصیت‌ها سطحی هستند اما حضورشان هدفمند است و به پیشبرد ماجراها کمک می‌کنند. افزون بر این، پارابلوم در بعضی از لحظات بیش از حد خودآگاه می‌شود، برای مثال متوجه می‌شویم که زیرو (مارک داکاسیوس)، آدمکشی که می‌خواهد جان ویک را شکار کند، از طرفداران پروپاقرص او است! اما جذابیت مجموعه در همین چیزها نهفته است، اینکه فیلم ناگهان از یک اثر خشن به یک کمدی ملایم تبدیل می‌شود.

۱- جان ویک: بخش ۴ (John Wick: Chapter 4)

سال انتشار: ۲۰۲۳
کارگردان: چاد استاهلسکی
بازیگران: کیانو ریوز، دانی ین، بیل اسکاشگورد، هیرویوکی سانادا، شامیر اندرسون، رینا ساوایاما، اسکات ادکینز
امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۸.۲ از ۱۰
امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۴ از ۱۰۰

بخش ۴ بالاترین امتیازات ممکن را از سوی مخاطبان و منتقدان دریافت کرده است و این بازخوردهای مثبت بی‌دلیل نیست. همانند نسخه‌های پیشین، فیلم بدون مقدمه داستان را آغاز می‌کند؛ جان ویک که در نسخه‌ی پیشین تا آستانه‌ی مرگ پیش رفت، با کمک بووری کینگ (لارنس فیشبرن) بهبود پیدا می‌کند و حالا آماده است تا در مقابل اعضای اصلی شورای خلافکاران (های تِیبِل) قرار بگیرد تا برای همیشه، جهان را از دستان آن‌ها آزاد کند اما آیا می‌تواند این ماموریت غیرممکن را به سرانجام برساند؟

با موفقیت‌های این قسمت، جان ویک حالا از معدود مجموعه‌های سینمایی تاریخ است که همه‌ی قسمت‌های آن از نظر کیفی در سطحی نزدیک به یکدیگر قرار دارند و همه‌ی آن‌ها نیز در گیشه به سوددهی رسیده‌اند. اما چیزی که بخش ۴ را به یک اثر کم‌نظیر تبدیل کرده، کارگردانی است؛ با اینکه رویدادها گاهی بیش از حد اغراق‌آمیز می‌شوند (حتی در مقایسه با قسمت‌های پیشین) اما حواس شما را پرت نمی‌کنند و این سکانس‌های اکشن را با هیجان دنبال می‌کنید. برای مثال می‌توان به یکی از سکانس‌های مبارزه‌ی فیلم اشاره کرد که در یک خانه‌ی متروکه در پاریس اتفاق می‌افتد و شباهت عجیبی به بازی‌های ویدیویی دارد.

طراحی سکانس‌های نبرد فیلم در مجموع درجه‌یک است و اکشن لحظه‌ای متوقف نمی‌شود؛ به‌ویژه‌ بخش مبارزه در ژاپن که ادای دین به فیلم‌های سامورایی کلاسیک است و شما را وادار به تحسین می‌کند یا سکانس مبارزه‌ی پایانی در یک راه‌پله‌ی به‌ظاهر تمام‌نشدنی که گویی در آن، جان ویک همانند بازی‌های ویدیویی جان اضافه دارد و قرار نیست تسلیم شود. البته مقایسه این فیلم با بازی‌ها، به قصد توهین نیست، این مجموعه هرگز واقع‌گرایانه‌ نبوده است و یک قهرمان اکشنِ کلاسیک دارد، از آن‌هایی که همانند نابودگر پیش می‌رود و همچون تانک از روی دشمنان عبور می‌کند.

فارغ از این‌ها، بخش ۴ را بهترین قسمت مجموعه می‌دانیم زیرا اهمیت ویژه‌ای به داستان داده است و به مسیری منطقی می‌رود. جان ویک فرسوده و خسته شده است، دیگر جان و انرژی سابق را ندارد، او همه‌ی دشمنان را یکی پس از دیگری شکست داده است و حالا فقط دشمنان اصلی‌اش یعنی رؤسای خلافکار عالی‌رتبه باقی‌ مانده‌اند. با اینکه فیلم در اینجا اندکی واقع‌گرایی به خرج می‌دهد و دستان جان ویک هرگز به این افراد نمی‌رسد اما زیردستان و افراد اجیرشده‌ توسط آن‌ها را به‌کلی مچاله می‌کند. قسمت چهارم یک پایان راضی‌کننده برای آدم‌کشی است که تنها هدفش در زندگی این بود که همسر خوبی باشد و یک زندگی کوچک آرام داشته باشد اما به اجبار به منجلابی از خون و قتل بازگشت. اگر قسمت پنجمی در کار نباشد (که با توجه به فروش باورنکردنی قسمت چهارم به احتمال زیاد ساخته خواهد شد)، بخش ۴ را می‌توانیم یک اختتامیه‌ی شکوهمند بدانیم، نقطه‌ی اوج یکی از برترین مجموعه‌های اکشن تاریخ سینما.