گسلایت چیست و چگونه باید متوجه آن شویم؟
آیا با مفهوم گسلایت آشنا هستید؟ آیا علامت‌های هشدار‌دهنده‌ی رفتار گسلایت را می‌شناسید؟ گسلایت ٰ(Gaslight) نوعی دستکاری و کنترل ذهن است که اغلب در روابط آزارگرانه رخ می‌دهد. نوعی آزار عاطفی پنهانی که در آن قلدر یا آزارگر، قربانی خود را گمراه می‌کند، روایتی نادرست ایجاد می‌کند و او را وادار می‌کند واقعیت و قضاوت خود را زیر سؤال ببرد.
در نهایت، به قربانی گسلایت احساسی نامطمئن درباره‌ی ادراک خود از جهان و حتی خودش دست می‌دهد تا جایی که فکر کند عقلش را از دست داده است. گسلایت در فارسی معادلی ندارد و ترجمه تحت‌اللفظی آن چراغ گاز است. چراغ گاز فیلمی است آمریکایی ساخته جرج کیوکر (George Cukor) که در سال ۱۹۴۴ به اکران در آمده بود. این فیلم روایت یک رابطه آزارگرانه به سبکی است که توضیح دادیم.
این واژه پس از این فیلم به این نوع رفتار اطلاق شده و ما هم از ترجمه‌ی لفظی آن در این متن خودداری کرده‌ایم تا معنای آن تغییری نکند. گسلایت معمولاً در مدت زمان طولانی اجرا و باعث می‌شود قربانی اعتبار افکار، درک واقعیت یا خاطرات خود را زیر سؤال ببرد. این پدیده می‌تواند منجر به سردرگمی، از دست دادن اعتماد‌به‌نفس و عزت نفس و عدم اطمینان از ثبات ذهنی فرد شود.
نتیجه‌ی مشترک این اتفاقات وابستگی فرد به آزارگر است. گسلایت اغلب در روابط عاشقانه رخ می‌دهد، اما در کنترل دوستی‌ها یا در بین اعضای خانواده نیز غیرمعمول نیست. افرادی که دیگران را گسلایت میکنند ممکن است اختلالات سلامت روان داشته باشند. آن‌ها از این نوع سوء‌استفاده عاطفی برای اعمال قدرت بر دیگران و برای کنترل ذهن دوستان، اعضای خانواده یا حتی همکاران خود استفاده میکنند.
چگونه متوجه شوید که کسی شما را گسلایت می‌کند؟
گسلایت تکنیکی است که درک فرد از واقعیت را تضعیف می‌کند. وقتی کسی شما را گسلایت می‌کند، ممکن است خاطرات، وقایع اخیر و تصورات شما را تحت تأثیر قرار دهد. پس از برقراری ارتباط با شخصی که شما را گسلایت می‌کند، ممکن است احساس گیجی کنید و به این فکر کنید که آیا مشکلی دارید؟ ممکن است فکر کنید واقعاً به دلیلی مقصر هستید یا اینکه بیش از حد حساسید. گسلایت می‌تواند شما را سردرگم کند و باعث شود قضاوت، حافظه، ارزش و سلامت روانی خود را زیر سؤال ببرید.
تکنیک‌های متداول گسلایت
خوب است که بیشتر درباره تکنیک‌هایی که فرد گسلایت‌کننده به کار می‌گیرد یاد بگیرید. در ادامه چند تکنیک اصلی را می‌خوانید که این افراد در رفتار آزارگرانه خود به کار می‌برند.
دروغ گفتن به شما
افرادی که گسلایت میکنند اغلب عادت دروغگویی بیمارگونه دارند و اغلب تمایلات خودشیفتگی از خود نشان می‌دهند. برای آن‌ها معمول است که آشکارا دروغ بگویند و هرگز عقب‌نشینی نکنند و داستان خود را تغییر ندهند. حتی وقتی دستشان را رو میکنید یا مدرکی دال بر فریب آن‌ها ارائه می‌دهید، آن‌ها ممکن است جملاتی مانند «تو از خودت این چیزها را می‌سازی»، «این اتفاق هرگز نیفتاده است» یا «تو دیوانه هستی» را به کار برند.
دروغ گفتن و تحریف، سنگ بنای رفتار گسلایت است. آن‌ها حتی زمانی که می‌دانید حقیقت را نمی‌گویند، قادرند بسیار قانع‌کننده باشند. در پایان، این شمایید که شروع به شک کردن به همه چیز میکنید.
بی‌اعتبار کردن شما
افرادی که گسلایت میکنند، شایعاتی درباره‌ی شما نزد دیگران پخش میکنند. ممکن است وانمود کنند که نگران شما هستند و در عین حال به دیگران می‌گویند که شما از نظر عاطفی ناپایدار یا دیوانه به نظر می‌رسید.
متأسفانه، این تاکتیک می‌تواند بسیار مؤثر باشد و بسیاری از افراد بدون اینکه از داستان کامل اطلاع داشته باشند، در کنار فرد آزارگر یا قلدر قرار می‌گیرند. علاوه بر این، ممکن است شخصی که گسلایت می‌کند به شما دروغ بگوید که دیگران نیز درباره‌ی شما بد فکر میکنند. ممکن است کسی هرگز درباره‌ی شما چیز بدی نگفته باشد، اما شخصی که شما را گسلایت می‌کند تمام تلاش خود را می‌کند به شما بباوراند که دیگران هم فکر میکنند عقلتان از کار افتاده است.
پرت کردن حواس شما
هنگامی که از شخص گسلایت کننده سؤالی میکنید یا از او به خاطر کاری که انجام داده یا حرفی که زده می‌پرسید، ممکن است پرسش شما را با پرسش جواب دهد. این نه‌تنها رشته‌ی افکار شما را پاره می‌کند، بلکه باعث می‌شود در زمانی که او از پاسخگویی فرار کرده، شما برای پاسخ دادن تحت فشار قرار بگیرید.
بی‌اهمیت نشان دادن افکار و احساسات شما
بی‌اهمیت جلوه دادن احساسات شما به شخصی که گسلایت می‌کند اجازه می‌دهد بر شما اعمال قدرت کند. او ممکن است جملاتی مانند: «آرام باش»، «تو بیش از حد واکنش نشان می‌دهی» یا «چرا اینقدر حساسی؟» را به کار ببرد.
همه‌ی این عبارات احساس شما را یا آنچه را که فکر میکنید، کوچک می‌شمارد و نشان می‌دهد که اشتباه میکنید. وقتی با کسی سروکار دارید که هرگز افکار، احساسات یا باورهای شما را نمی‌پذیرد، ممکن است خودتان کم‌کم شروع به زیر سؤال بردن آن‌ها کنید. علاوه بر این، ممکن است هرگز احساس اعتبار داشتن یا درک شدن نکنید. این احساسات می‌توانند بسیار شرم‌آور و دشوار باشند و شما را منزوی کنند.
جابه‌جایی سرزنش
جابه‌جایی سرزنش یکی دیگر از تاکتیک‌های متداول گسلایت است. هر بحثی که میکنید به نحوی به سمت آن می‌رود که شما برای اتفاقی که افتاده مقصر شوید. حتی زمانی که سعی میکنید درباره‌ی اینکه رفتار آزارگر چه احساسی به شما می‌دهد، صحبت کنید، می‌تواند مکالمه را تغییر دهد تا در نهایت بپرسد که آیا عامل رفتار بد او شما هستید یا خیر. به عنوان مثال، ممکن است ادعا کند اگر شما متفاوت رفتار می‌کردید، او هم با شما آن گونه رفتار نمی‌کرد.
انکار کار نادرست
افرادی که درگیر قلدری و آزار عاطفی می‌شوند، به دلیل انکار انجام کار اشتباه بدنام هستند. آن‌ها این کار را انجام می‌دهند تا مسئولیت انتخاب‌های اشتباه خود را نپذیرند. این انکار می‌تواند باعث شود قربانی گسلایت احساس نادیده و ناشنیده بودن کند. گویی تاثیر نادیده انگاشته شدن، بر او اهمیتی ندارد. این تاکتیک همچنین بهبودی و فاصله گرفتن از درد آزار را برای قربانی بسیار دشوار می‌کند.
استفاده از سلاح کلمات همدلانه
گاهی اوقات، وقتی شخص آزارگر را به خاطر رفتارش مؤاخذه میکنید یا از او سؤال می‌پرسید، از کلمات محبت‌آمیز و مشفقانه استفاده می‌کند تا اوضاع را درست کند. ممکن است چیزی شبیه این بگوید: «می‌دانی که چقدر دوستت دارم. من هرگز عامدانه به تو صدمه نمی‌زنم.» این کلمات ممکن است همان چیزی باشد که شما می‌خواهید بشنوید. اما باید بدانید که این حرف‌ها اعتباری ندارند، بخصوص اگر همان رفتار قبلی تکرار شود. با این حال، او ممکن است به اندازه‌ای از این تکنیک استفاده کند که شما را متقاعد کند او را رها کنید. این موقعیت به او اجازه می‌دهد از مسئولیت یا عواقب رفتار آزاردهنده خود فرار کند.
بازنویسی تاریخ
فردی که گسلایت می‌کند تمایل دارد داستان‌ها را به شیوه‌ای که به نفع اوست بازگو کند. به عنوان مثال، اگر شریک زندگی‌تان شما را به سمت دیوار هل داده و بعداً درباره آن بحث میکنید، ممکن است داستان را بپیچاند و بگوید که پایتان لغزیده و او سعی کرده شما را نگه دارد و همین باعث شده که به سمت دیوار بیفتید. ممکن است در حافظه خود نسبت به آنچه اتفاق افتاده شک کنید.
ایجاد سردرگمی یا شک دقیقاً هدفی است که او از این کار دارد. گسلایت می‌تواند شامل طیف وسیعی از تاکتیک‌ها از جمله دروغ گفتن، نادیده‌گرفتن، تحقیر، انکار و سرزنش باشد. هنگامی که با کسی سروکار دارید که از گسلایت به عنوان ابزار کنترل استفاده می‌کند، به کارهایی که انجام می‌دهد توجه زیادی داشته باشید، نه به کلماتی که انتخاب می‌کند.
قرار گرفتن در معرض گسلایت می‌تواند باعث اضطراب، افسردگی و سایر مشکلات مربوط به سلامت روان از جمله اعتیاد و افکار خودکشی شود. به همین دلیل، مهم است که تشخیص دهید چه زمانی در حال تجربه‌ی آن هستید. فکر میکنید تا به حال در معرض این رفتار از طرف کسی بوده‌اید؟
منبع: verywellmind
