بیماری التهابی روده؛ انواع، علائم، عوارض و نحوه‌ی درمان
بیماری التهابی روده (IBD) نشان‌دهنده‌ی گروهی از اختلالات روده‌ای است که باعث التهاب طولانی‌مدت دستگاه‌ی گوارش می‌شوند. دستگاه‌ی گوارش از بخش‌های مختلف شامل دهان، مری، معده، روده‌ی کوچک و روده‌ی بزرگ تشکیل شده است که در هضم و جذب مواد غذایی و همچنین دفع مواد غیرقابل استفاده یا زائد نقش دارند. وجود التهاب در هر نقطه از دستگاه‌ی گوارش عملکرد طبیعی آن را مختل می‌کند. IBD می‌تواند بسیار آزاردهنده و در شرایطی نادر خطرناک باشد.
اگر به بیماری التهابی روده مبتلا باشید، می‌دانید که معمولا این بیماری شامل دوره‌های عود و بهبودی است. هنگامی که التهاب شدید وجود داشته باشد، بیماری فعال در نظر گرفته می شود و فرد تشدید علائم را تجربه می‌کند. اما زمانی که التهاب کم می‌شود یا از بین می‌رود، معمولا بیمار علائمی را مشاهده نمی‌کند. این مقاله از دیجی‌کالا مگ به معرفی بیماری التهابی روده و نحوه‌ی درمان آن اختصاص دارد. لطفا تا انتها با ما همراه باشید.
انواع بیماری التهابی روده
بسیاری از بیماری‌ها تحت عنوان IBD شناخته می‌شوند که دو نمونه از رایج‌ترین آن‌ها به شرح زیر است.
- کولیت اولسراتیو (UC) – این بیماری التهاب روده‌ی بزرگ است که می‌تواند به بروز مشکلات غیر‌گوارشی منجر شود.
- بیماری کرون – این بیماری می‌تواند قسمت‌های مختلف دستگاه‌ی گوارش را دچار التهاب کند. با این حال، بیشتر انتهای روده‌ی کوچک را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
علائم بیماری التهابی روده
علائم IBD بسته به محل و شدت التهاب متفاوت است، اما معمولا شامل علایم زیر می‌شود.
- اسهال که زمانی رخ می‌دهد که قسمت‌های آسیب‌دیده‌ی روده نتوانند دوباره آب را جذب کنند
- زخم‌های خونریزی‌دهنده که ممکن است باعث مشاهده‌ی خون در مدفوع شوند که به این وضعیت «هماتوشزی» (Hematochezia) می‌گویند
- درد شکم و نفخ ناشی از انسداد روده
- کاهش وزن و کم‌خونی که می‌تواند باعث تأخیر رشد در کودکان شود
افراد مبتلا به بیماری کرون ممکن است دچار آفت دهان شوند. گاهی اوقات هم زخم و شقاق در اطراف ناحیه‌ی تناسلی یا مقعد ظاهر می‌شود. بیماری التهابی روده می‌تواند با مشکلات خارج از دستگاه‌ی گوارش مرتبط باشد، مانند:
- التهاب چشم
- اختلالات پوستی
- آرتریت
علل بیماری التهابی روده
علت دقیق IBD ناشناخته است. با این حال، عوامل متعدد زیر وجود دارند که می‌توانند خطر ابتلا به کولیت اولسراتیو و بیماری کرون را افزایش دهند.
۱. سابقه‌ی خانوادگی و ژنتیک
افرادی که والدین، خواهر، برادر یا فرزندشان به IBD مبتلا است، بیش از دیگران در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. به همین دلیل است که دانشمندان معتقدند بیماری التهابی روده ممکن است منشاء ژنتیکی داشته باشد.
۲. سیستم ایمنی بدن
سیستم ایمنی هم ممکن است در بروز IBD نقش داشته باشد. در حالت عادی، سیستم ایمنی از بدن در برابر عوامل بیماری‌زا (ارگانیسم‌هایی که باعث بیماری و عفونت می‌شوند)، دفاع می کند. عفونت باکتریایی یا ویروسی دستگاه‌ی گوارش می‌تواند باعث ایجاد پاسخ ایمنی شود. هنگامی که بدن سعی می‌کند در برابر مهاجمان یک پاسخ ایمنی ایجاد کند، دستگاه‌ی گوارش ملتهب می‌شود.
در یک پاسخ ایمنی سالم با از بین رفتن عفونت التهاب هم برطرف می‌شود. با این حال، در افراد مبتلا به IBD ممکن است حتی زمانی که عفونت وجود ندارد، التهاب دستگاه‌ی گوارش رخ دهد. در این بیماران سیستم ایمنی به سلول‌های خود بدن حمله می‌کند که این وضعیت تحت عنوان «پاسخ خودایمنی» یا «بیماری خودایمنی» شناخته می‌شود. علاوه بر این، اگر بعد از درمان عفونت التهاب از بین نرود، ممکن است فرد به IBD مبتلا شود. التهاب می‌تواند برای ماه‌ها یا حتی سال‌ها ادامه پیدا کند.
۳. سن
بیماری التهابی روده می‌تواند در هر سنی اتفاق بیفتد، اما در بیشتر مواقع علائم آن قبل از ۳۵ سالگی شروع می‌شود.
۴. جنسیت
بیماری التهابی روده مردان و زنان را به طور مساوی تحت تأثیر قرار می‌دهد. با این حال، کولیت اولسراتیو در مردان بالای ۴۵ سال در مقایسه با زنان همین گروهی سنی شایع‌تر است. بیماری کرون هم در بین دختران و زنان بالای ۱۴ سال از شیوع بیشتری برخوردار است.
۵. سیگار کشیدن
سیگار کشیدن یکی از عوامل خطر اصلی بیماری کرون است. سیگار همچنین درد و سایر علائم مرتبط با بیماری کرون را تشدید می‌کند و خطر بروز عوارض را افزایش می‌دهد. با این حال، کولیت اولسراتیو افراد غیرسیگاری و افرادی که در گذشته سیگاری بوده‌اند را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
۶. عوامل محیطی
با توجه به تحقیقات انجام شده، افرادی که در مناطق شهری و کشورهای صنعتی زندگی می‌کنند، بیشتر احتمال دارد که به IBD مبتلا شوند. ساکنان کشورهای صنعتی تمایل بیشتری به خوردن غذاهای پرچرب و فرآوری‌شده دارند. مصرف این نوع مواد غذایی با ابتلا به بیماری التهابی روده مرتبط است.
بیماری التهابی روده در میان افرادی که در آب و هوای شمالی و سرد زندگی می‌کنند، رایج‌تر است. محققان با بررسی تأثیر عوامل محیطی بر IBD متوجه شده‌اند که داشتن شغل یا سبک زندگی بی‌تحرک خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد. از سوی دیگر، در بعضی از مطالعات مشاهده شده که فعالیت بدنی احتمال شروع IBD را کاهش می‌دهد. این تأثیر برای بیماری کرون در مقایسه با کولیت اولسراتیو قوی‌تر است.
عوارض بیماری التهابی روده
رایج‌ترین عوارض احتمالی این بیماری گوارشی به صورت زیر هستند.
- سوء تغذیه و درنتیجه کاهش وزن
- سرطان روده‌ی بزرگ
- فیستول‌ها یا مسیرهای تونل مانندی که از دیواره‌ی روده عبور می‌کنند و سوراخی بین قسمت‌های مختلف دستگاه‌ی گوارش ایجاد می‌کنند
- پارگی روده
- انسداد روده
در شرایط نادر، حمله‌ی شدید IBD می‌تواند شما را دچار شوک کند که خطرناک است. معمولا شوک به دلیل از دست دادن خون در اثر اسهال خونی ناگهانی و طولانی‌مدت ایجاد می‌شود.
تشخیص بیماری التهابی روده
برای تشخیص IBD، پزشک ابتدا درباره‌ی سابقه‌ی پزشکی خانواده‌ی شما و نحوه‌ی اجابت مزاجتان سؤالاتی می‌پرسد. سپس معاینه‌ی بدنی انجام می‌دهد و یک یا چند آزمایش زیر را توصیه می‌کند.
۱. آزمایش خون و نمونه‌ی مدفوع
از نمونه‌ی مدفوع و آزمایش خون می‌توان برای بررسی عفونت‌ها و سایر بیماری‌ها استفاده کرد. گاهی اوقات، از آزمایش خون برای تمایز بین کولیت اولسراتیو و بیماری کرون استفاده می‌شود. با این حال، این آزمایش نمی‌تواند به تنهایی به تشخیص IBD کمک کند.
۲. تنقیه‌ی باریوم
در این روش تشخیصی با استفاده از اشعه‌ی ایکس از روده‌ی بزرگ و روده‌ی کوچک تصویربرداری می‌شود. در گذشته اغلب از این نوع تست استفاده می‌شد، اما اکنون تا حد زیادی سایر تست‌ها جایگزین آن شده‌اند.
۳. کولونوسکوپی و سیگموئیدوسکوپی انعطاف‌پذیر
در این روش‌ها از یک دوربین که در انتهای یک لوله‌ی نازک و انعطاف‌پذیر قرار دارد، برای مشاهده روده‌ی بزرگ استفاده می‌شود. دوربین از طریق مقعد وارد روده می‌شود. این کار به پزشک اجازه می‌دهد تا زخم، فیستول و سایر آسیب‌ها یا ناهنجاری‌ها در رکتوم (راست روده) و کولون (روده‌ی بزرگ) را مشاهده کند.
با کولونوسکوپی می‌توان کل روده‌ی بزرگ را بررسی کرد. اما سیگموئیدوسکوپی فقط ۵۰ سانتی‌متر انتهای روده‌ی بزرگ (کولون سیگمو‌ئید) را بررسی می‌کند. گاهی اوقات در حین انجام این تست‌ها، نمونه‌ی کوچکی از بافت داخل روده گرفته می‌شود که به این کار «بیوپسی» یا «نمونه‌برداری» می‌گویند. این نمونه را می‌توان زیر میکروسکوپ بررسی کرد و برای تشخیص IBD استفاده کرد.
۴. آندوسکوپی کپسولی
از آندوسکوپی کپسولی برای ارزیابی روده‌ی کوچک که بررسی آن بسیار سخت‌تر از روده‌ی بزرگ است، استفاده می‌شود. برای انجام این تست باید یک کپسول کوچک حاوی یک دوربین را ببلعید. دوربین در حین حرکت در روده‌ی کوچک شما عکس می‌گیرد و بعد از این که از طریق روده دفع شد، می‌توان تصاویر آن را در کامپیوتر مشاهده کرد. این تست تنها زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که سایر آزمایش‌ها قادر به تشخیص علت علائم بیماری کرون نباشند.
۵. تصویربرداری با اشعه‌ی ایکس
در مواقع اضطراری که پزشک به پارگی روده مشکوک باشد، از تصویربرداری ساده‌ی شکم به کمک اشعه‌ی ایکس استفاده می‌کند.
۶. CT اسکن و MRI
سی تی اسکن (CT) در مقایسه با اشعه‌ی ایکس استاندارد تصاویر دقیق‌تری ایجاد می‌کند. به همین دلیل، برای بررسی روده‌ی کوچک و تشخیص عوارض بیماری التهابی روده مناسب است. ام آر آی (MRI) از میدان‌های مغناطیسی برای ایجاد تصاویری از بدن استفاده می‌کند. با توجه به اینکه MRI به تشعشع نیاز ندارد، از اشعه‌ی ایکس ایمن‌تر است. MRI به‌ویژه برای بررسی بافت‌های نرم و تشخیص فیستول مفید است. هم از سی تی اسکن و هم از MRI می‌توان برای تعیین تأثیر IBD بر روده استفاده کرد.
درمان بیماری التهابی روده
روش‌های زیر در درمان IBD کاربرد دارند.
۱. داروها
استفاده از داروهای ضدالتهاب اولین مرحله‌ی درمان IBD است. این داروها به کاهش التهاب دستگاه‌ی گوارش کمک می‌کنند. با این حال، عوارض جانبی زیادی دارند.
کورتیکواستروئیدها (کورتون‌ها)
گلوکوکورتیکوئیدهای زیر (زیر مجموعه‌ی کورتیکواستروئیدها)، نمونه‌هایی از داروهای ضدالتهاب هستند که برای درمان IBD استفاده می‌شوند.
- بودزوناید (Budesonide)
- پردنیزون (Prednisone)
- پردنیزولون (Prednisolone)
- متیل پردنیزولون (Methylprednisolone)
معمولا کورتیکواستروئیدها در کمترین دوز ممکن و برای کوتاه‌مدت تجویز می‌شوند و به شکل‌های مختلف زیر موجود هستند.
- قرص‌های خوراکی
- داروهای تزریقی
- فوم رکتال
آمینو سالیسیلات‌ها
آمینوسالیسیلات‌ها (۵-ASA) التهاب را در قسمت انتهایی روده‌ی کوچک و روده‌ی بزرگ کاهش می‌دهند. از این داروها می‌توان به نمونه‌های زیر اشاره کرد.
- بالسالازید (Balsalazide)
- مسالامین (Mesalamine)
- سولفاسالازین (Sulfasalazine)
در سال ۲۰۱۹، انجمن گوارش آمریکا (AGA) دستورالعمل‌های درمانی را برای بزرگسالان مبتلا به کولیت اولسراتیو خفیف تا متوسط منتشر کرد. برای این گروه از افراد اکیدا استفاده از داروهای زیر توصیه می‌شود.
- مسالامین خوراکی با دوز استاندارد
- آمینوسالیسیلات‌ها مانند بالسالازید
AGA این نوع داروها را به مسالامین با دوز کم، سولفاسالازین یا عدم درمان بیماری ترجیح می‌دهد. با این حال، می‌گوید که می‌توان از سولفاسالازین هم استفاده کرد، اما باید از این موضوع آگاه بود که این دارو با عوارض جانبی بیشتری همراه است. افرادی که به مسالامین با دوز استاندارد یا آمینوسالیسیلات‌ها پاسخ نمی‌دهند، باید ترکیبی از مسالامین رکتال و مسالامین خوراکی با دوز بالا را امتحان کنند.
تعدیل‌کننده‌های ایمنی
اگر کورتیکواستروئیدها و آمینوسالیسیلات‌ها برای درمان بیماری التهابی روده کافی نباشند، تعدیل‌کننده‌های ایمنی ممکن است گزینه مؤثری باشند. این داروها که شامل موارد زیر می‌شوند، از حمله‌ی سیستم ایمنی به روده و ایجاد التهاب جلوگیری می‌کنند.
- متوترکسات (Methotrexate)
- آزاتیوپرین (Mzathioprine)
- مرکاپتوپورین (Mercaptopurine)
سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) این داروها را برای درمان IBD تأیید نکرده است. با این حال، ممکن است پزشک آن‌ها را تجویز کند.
۲. اصلاح سبک زندگی
سبک زندگی شما زمانی که به IBD مبتلا هستید، مهم است. برای کنترل بیماری التهابی روده رعایت نکات زیر توصیه می‌شود.
- نوشیدن مایعات فراوان – این کار به شما کمک می‌کند که مایعات از دست رفته از طریق مدفوع را جبران کنید.
- اجتناب از محرک‌ها، مانند محصولات لبنی و موقعیت‌های استرس‌زا – –دوری از عوامل محرک در بهبود علائم بیماری و کاهش احتمال شعله‌ور شدن آن‌ها نقش دارد.
- ورزش کردن و ترک سیگار – اگر به IBD مبتلا هستید، این اقدامات به شما در حفظ سلامتی‌تان کمک می‌کند.
۳. مکمل‌های غذایی
مکمل‌های حاوی ویتامین و مواد معدنی به رفع کمبودهای تغذیه‌ای کمک می‌کنند. به عنوان مثال، مکمل‌های آهن می‌توانند کم‌خونی را درمان کنند. قبل از مصرف هر گونه مکمل جدید با پزشک خود مشورت کنید.
۴. جراحی
گاهی اوقات، جراحی برای افراد مبتلا به بیماری التهابی روده ضروری است. بعضی از جراحی‌های IBD به شرح زیر هستند.
- استریکچرپلاستی (Strictureplasty) برای گشاد کردن قسمت‌های مسدود یا تنگ روده
- بستن یا برداشتن فیستول
- برداشتن بخش‌های آسیب دیده‌ی روده (برای افراد مبتلا به بیماری کرون)
- برداشتن کل کولون و رکتوم (در صورت ابتلا به کولیت اولسراتیو شدید)
احتمالا پزشک کولونوسکوپی را برای بررسی سرطان روده‌ی بزرگ توصیه می‌کند. چون احتمال ابتلا به این بیماری در افراد مبتلا به IBD نسبت به سایرین بیشتر است.
پیشگیری از بیماری التهابی روده
شما نمی‌توانید از علل ارثی IBD جلوگیری کنید. اما ممکن است با رعایت نکات زیر بتوانید خطر ابتلا به آن را کاهش دهید یا از عود علائم آن پیشگیری کنید.
- از غذاهای غنی از مواد مغذی استفاده کنید.
- به‌طور منظم ورزش کنید.
- اگر سیگار می‌کشید، آن را ترک کنید.
IBD باعث درد و ناراحتی می‌شود، اما با پیروی از برنامه‌ی درمانی توصیه شده توسط پزشک می‌توانید بیماری را کنترل کنید و یک سبک زندگی سالم و فعال داشته باشید.
کلام پایانی
بیماری التهابی روده، یک اصطلاح کلی است که برای توصیف اختلالاتی که باعث التهاب مزمن دستگاه‌ی گوارش می‌شوند، استفاده می‌شود. کولیت اولسراتیو و بیماری کرون انواع اصلی بیماری التهابی روده را تشکیل می‌دهند. کولیت اولسراتیو فقط به روده‌ی بزرگ محدود می‌شود، اما بیماری کرون می‌تواند سایر نواحی دستگاه‌ی گوارش را هم درگیر کند. معمولا این دو بیماری با اسهال، خونریزی از مقعد، درد شکم و کاهش وزن مشخص می‌شوند.
بیماری التهابی روده می‌تواند ناتوان‌کننده باشد و گاهی اوقات به عوارض جدی منجر شود. اگرچه در حال حاضر درمان قطعی برای IBD وجود ندارد، اما می‌توان با مداخلات پزشکی و اصلاح سبک زندگی علائم آن را کنترل کرد.
منبع: healthline
