راهنمای کامل استفاده از دوربین DSLR
اگر به تازگی برای خودتان یک دوربین DSLR (و یا دوربین بدون آینه) خریده‌اید و پس از باز کردن جعبه‌ی دوربین، متوجه ضخامت دفترچه‌ی راهنما شده‌اید و یا اینکه تعداد بالای دکمه‌های روی دوربین برای شما گیج کننده بود، به شما حق می‌دهیم! قبل از شروع آموزش کار با دوربین DSLR، شاید بهترین کار همین باشد که دوربین را روی حالت Auto قرار داده و شروع به عکاسی کنید. البته نتایج عکس‌های شما هم احتمالاً خوب و قابل قبول باشند. اما بعد از مدتی،احتمالاً دلتان می‌خواهد خلاقیت بیشتری در عکاسی به خرج دهید. در این لحظه متوجه می‌شوید که حالت Auto دیگر جوابگو نیازهای شما نیست و باید کنترل بیشتری روی دوربین داشته باشید.
در چنین شرایطی، آموزش کار با دوربین DSLR را از کجا باید شروع کنیم؟ اگر خودتان را در زمینه عکاسی مبتدی می‌دانید و واقعاً نمی‌دانید که چطور باید بهترین استفاده را از دوربین DSLR خود ببرید، این مقاله برای شما مناسب خواهد بود. این مقاله به شما کمک می‌کند که دوربین خود را از حالت خودکار خارج کنید و نهایت استفاده را از ویژگی‌های آن ببرید. این مقاله را نباید جایگزینی برای دفترچه راهنمای دوربین خود بدانید، چرا که قصد نداریم تمامی ابزارها و گزینه‌ها را به تفصیل توضیح دهیم. بلکه تنها مهم‌ترین و کارآمدترین ابزارها و تنظیمات را به شما معرفی می‌کنیم تا کنترل کافی روی عکاسی خودتان پیدا کنید.
مراحل یادگیری کار با دوربین DSLR یا بدون آینه
برای درک بهتر این مقاله، در ابتدا بهتر است سرفصل‌هایی که قرار است مورد بررسی قرار دهیم را با یکدیگر مرور کنیم. تسلط پیدا کردن روی دوربین‌های DSLR می‌تواند پیچیده باشد و مفاهیم زیادی وجود دارند، ولی بررسی همین موضوعات برای شروع می‌تواند بسیار مناسب باشد:
１. یادگیری حالت‌های عکاسی
２. درک ISO
３. یادگیری مثلث نوردهی
４. اهمیت نورسنجی
５. یادگیری فوکوس
６. یادگیری نوع فایل‌ها و اندازه آن‌ها
７. یادگیری وایت بالانس (White Balance)
آشنایی با حالت‌های عکاسی دوربین‌های DSLR
بهترین نقطه برای شروع آموزش کار با دوربین DSLR، یادگیری حالت‌های مختلف این دوربین‌ها است. این حالت‌ها در بیشتر دوربین‌ها شامل گزینه‌های Auto – AV – Tv – P – M می‌شود، ولی در بعضی دوربین‌ها ممکن است تنوع بیشتری هم داشته باشند. انتخاب این حالت‌ها به معنای نحوه عملکرد و رفتار دوربین شما هنگام فشردن دکمه‌ی شاتر است. به عنوان مثال، زمانی که دوربین در حالت Auto یا خودکار باشد، تمام متغیرهای نوردهی (از جمله دیافراگم و سرعت شاتر) را خودش محاسبه می‌کند. حالت‌های دیگر، یعنی Av – Tv – P – M نیز هرکدام کاربرد خاصی دارند.
در مقاله‌ی معرفی کامل حالت‌های دوربین عکاسی به صورت کامل به معرفی و بررسی تمام این حالت‌های عکاسی پرداخته‌ایم. ولی در اینجا به صورت مختصر تر، هرکدام از این حالت‌ها را توضیح می‌دهیم. برای درک و توضیحات بیشتر در مورد این حالت‌ها، توصیه می‌کنیم مقاله‌ی فوق را مطالعه کنید.
اولویت با دیافراگم (حالت Av یا A)
در این حالت که به آن نیمه اتوماتیک نیز می‌گوییم، عکاس می‌تواند مقدار دیافراگم را خودش انتخاب کند و دوربین به صورت خودکار سرعت شاتر را تنظیم می‌کند. منظور از مقدار دیافراگم، اندازه باز شدن ورودی لنز است. هرچه لنز بیشتر باز باشد، نور بیشتری وارد آن می‌شود.
اندازه پایین دیافراگم که با اعداد بزرگ‌تر f-stop نمایش داده می‌شود، به معنای درج شفاف همه عناصر در تصویر است. از سوی دیگر، اندازه بزرگ دیافراگم که با اعداد f-stop کوچک‌تر نشان داده می‌شود، به معنای فوکوس روی عناصر جلویی و محو شدن عناصر پس‌زمینه تصویر است.
اولویت با شاتر (حالت Tv یا S)
برعکس حالت قبلی، در این حالت عکاس سرعت شاتر را به صورت دستی انتخاب می‌کند و دوربین اندازه دیافراگم به صورت خودکار انتخاب می‌کند تا عکس نوردهی مناسبی داشته باشد. این حالت را هم می‌توان نیمه اتوماتیک نام‌گذاری کرد.
منظور از سرعت شاتر، مقدار زمانی است که دریچه لنز برای ثبت عکس باز و بسته می‌شود. هرچه این زمان کوتاه‌تر باشد، نور کمتری وارد لنز می‌شود، ولی سرعت عکاسی بالاتر می‌رود.
به صورت خلاصه، در نظر داشته باشید که سرعت شاتر بالا به معنای نور کمتر (تصویر کمی تاریک‌تر) ولی ثبت سریع اجزاء است. این حالت برای عکاسی از اجسام در حال حرکت (مثلا پرنده ی در حال پرواز) مناسب است. از سمت دیگر، سرعت شاتر کمتر به دوربین اجازه می‌دهد نور بیشتری را دریافت کند، بنابراین تصویر می‌تواند روشن‌تر باشد، ولی حرکت اجسام و یا دوربین در این حالت می‌تواند منجر به محو شدن و کشیدگی آن‌ها شود.
حالت Program (P)
این حالت چیزی بین حالت کاملاً خودکار و حالت‌های نیمه‌خودکار قبلی است. در حالت Program، عکاس می‌تواند یا اندازه دیافراگم و یا سرعت شاتر را تنظیم کند. سپس دوربین به صورت خودکار و بر همان اساس، مقدار متغیر دیگر را انتخاب می‌کند تا تصویر شما نوردهی مناسبی داشته باشد. به عنوان مثال، شما اندازه دیافراگم را انتخاب می‌کنید، و دوربین سپس با در نظر گرفتن این مقدار، خودش به صورت خودکار مقدار مناسبی از سرعت شاتر را تنظیم می‌کند تا عکس شما نوردهی مناسبی داشته باشد.
حالت دستی (M)
در این حالت، همان‌طور که از نام آن پیدا است، همه چیز به عهده عکاس خواهد بود. به عبارت دیگر، عکاس کنترل کاملی روی تمام تنظیمات و متغیرهای عکاسی خواهد داشت. انتخاب تنظیم‌های اشتباه در این حالت می‌تواند عکس شما را خراب کند.
درک ISO
ISO مقدار حساسیت سنسورهای دوربین شما به نور را تعیین می‌کند. این اصطلاح از دنیای فیلم‌سازی وارد عکاسی شده بود. در آن زمان، در شرایط مختلف از از فیلم و نگاتیوهایی به درجه حساسیت مختلف استفاده می‌شد. البته در دوربین‌های عکاسی دیجیتال هم تقریباً کارکرد ISO به همین شکل است، با این تفاوت که همه‌چیز دیجیتالی شده است. حساسیت ISO از رقم ۱۰۰ شروع شده (ISO پایین) و تا مقادیر بالاتر ISO 6400 (بالا) و حتی بیشتر نیز ادامه پیدا می‌کند. ISO در واقع مقدار نوری که سنسور لازم دارد تا به نوردهی مورد نظر دست پیدا کند را مشخص می‌کند.
زمانی که مقادیر پایین ISO را انتخاب می‌کنیم، دوربین با حجم نور ناچیز و کم هم نوردهی را انجام می‌دهد. ولی زمانی که مقدار آن را بالاتر انتخاب کنیم، نور بیشتری برای دست‌یابی به همان مقدار نوردهی لازم است. برای درک بهتر کارکرد ISO، بیایید نگاهی به ۲ شرایط مختلف داشته باشیم:
– مقادیر پایین ISO
اگر می‌خواهید در یک روز آفتابی و در فضای بیرون از خانه عکاسی کنید، طبعاً به نور کافی برای عکاسی دسترسی خواهید داشت. بنابراین، سنسورهای دوربین شما نیازی نیست تا حساسیت خیلی بالایی داشته باشند تا بتوانند به نوردهی صحیح دست پیدا کنند. در چنین حالتی، شما می‌توانید از مقادیر پایین ISO استفاده کنید. یعنی چیزی مثل ارقام ۱۰۰ و یا ۲۰۰ می‌تواند برای شما مناسب باشد.ایزو پایین در دوربین عکاسی بهترین کیفیت عکس‌ها و کمترین مقدار نویز را به همراه دارد.
– مقادیر بالا ISO
اگر در شرایطی عکاسی می‌کنید که مقدار نور محیط کافی نیست و به نور طبیعی هم دسترسی ندارید، چاره‌ای جز افزایش میزان حساسیت سنسورهای دوربین نور نخواهید داشت. هرچه نور محیط کمتر باشد، مقدار ISO را باید بالاتر و بیشتر انتخاب کنید. ولی رقمی نزدیک به ۳۰۰۰ در بسیاری از محیط‌های سربسته و کم‌نورمی‌تواند کافی باشد. استفاده از ISO بالا یک اثر و ایراد جانبی را به همراه دارد و آن کاهش کیفیت تصویر و اضافه شدن Noise به آن است.
نکته کاربردی:
تا جای ممکن سعی کنید مقدار ISO را پایین نگاه دارید. هرچه مقدار ISO کمتر باشد، کیفیت عکس‌های شما بیشتر خواهد بود و تراکم نویزها نیز کمتر می‌شود. اگر در فضای باز و در روزهای آفتابی عکاسی می‌کنید، ایزو ۲۰۰ و حتی کمتر می‌تواند بسیار مناسب باشد. اگر هوا ابری است، مقادیری بین ۴۰۰ و ۸۰۰ می‌توانند انتخاب مناسبی برای شما باشند. اگر در داخل خانه و در محیط‌های مسقف عکاسی می‌کنید، احتمالاً حداقل ISO مورد نیاز شما چیزی در حدود ۱۶۰۰ باشد.
با این حال، تقریباً تمام دوربین‌های DSLR به حالت تنظیم خودکار ISO مجهز هستند. در این حالت، سنسورهای دوربین بر اساس نور موجود، خودشان مقدار ISO مناسب برای عکاسی را تعیین و تنظیم می‌کنند. سنسورهای دوربین در این حالت سعی می‌کنند پایین‌ترین مقدار ISO ممکن را برای شما انتخاب کنند.
بررسی مفهوم «مثلث نوردهی»
یکی از مهم‌ترین نکات آموزش کار با دوربین DSLR این است که مفهوم مثلث نوردهی را یاد گرفته و درک کنید. دیافراگم، سرعت شاتر و ISO، سه ضلع مثلث نوردهی را شکل می‌دهند. این ۳ متغیر می‌توانند میزان نور ورودی به دوربین (دیافراگم و سرعت شاتر) و یا مقدار نور لازم برای دست‌یابی به نوردهی مورد نظر (ISO) را تنظیم کنند.
بنابراین، این ۳ ضلع با یکدیگر در ارتباط هستند و درک ارتباط بین آن‌ها برای یادگیری عکاسی با دوربین‌های DSLR کاملاً ضروری است. ایجاد هرگونه تغییر در هر کدام از این متغیرها، روی بخش‌های دیگر هم تاثیرگذار خواهد بود.
برای درک بیشتر مفهوم مثلث نوردهی، این مثال را در نظر بگیرید. نوردهی در شرایط فرضی ISO 400، دیافراگم f/8.0 و سرعت شاتر در یک دهم ثانیه را فرض کنید. حال، اگر بخواهیم عمق تصویر را کاهش دهیم، باید عدد دیافراگم بزرگ‌تری را انتخاب کنیم (عدد کوچ‌تر انتخاب کنیم). بنابراین، تصمیم می‌گیریم که دیافراگم را روی f/4.0 تنظیم کنیم. به عبارت دیگر، اندازه دیافراگم را تقریباً ۴ بربر کرده‌ایم (دیافراگم را ۲ درجه بزرگ‌تر کردیم، هر درجه به معنای ۲ برابر شدن است). بنابراین مقدار نور ورودی به لنز هم بیشتر می‌شود. در چنین شرایط، برای ایجاد تعادل در نوردهی، چند کار می‌توانیم انجام دهیم:
حالت اول: سرعت شاتر را به همین میزان کاهش دهیم. یعنی مقدار ۱/۴۰م ثانیه را انتخاب کنیم.
حالت دوم: مقدار ISO را ۴ برابر کوچک‌تر کنیم. یعنی ISO را روی ۱۰۰ تنظیم کنیم.
حالت سوم: ترکیبی از دو حالت قبلی را انتخاب کنیم. یعنی سرعت شاتر را ۲ برابر کمتر کنیم (یک-بیستم ثانیه) و اینکه مقدار ISO را هم ۲ برابر کم کنیم، یعنی ISO 200 را انتخاب کنیم.
تسلط بحث نورسنجی
در بخش‌های قبلی آموزش کار با دوربین DSLR در این باره صحبت کردیم که دوربین DSLR و یا بدون آینه شما خودش بر اساس میزان نور موجود، تنظیمات مربوط به نوردهی را انتخاب می‌کند. ولی دوربین این کار را چطور انجام می‌دهد؟
زمانی که با دوربین خود عکاسی می‌کنید، فرقی نمی‌کند کدام یک از حالت‌های عکاسی (اولویت دیافراگم، اولویت شاتر، اتوماتیک و …) را انتخاب کرده باشید، دوربین همیشه سعی می‌کند تا نوردهی متوسط و میانگین را محاسبه کند. دوربین تلاش می‌کند تا کل تصویر را ارزیابی کند؛ یعنی هم نقاط روشن و هم نقطه‌های تاریک. دوربین سپس مقدار نوردهی لازم را تخمین می‌زند تا کل تصویر به صورت میانگین روی ۱۸% خاکستری تنظیم شود.
این فرآیند تحت عنوان نورسنجی شناخته می‌شود. به همین خاطر است که زمانی که دوربین خود را سمت منظره‌ای روشن، مثل منظره‌های برفی میگیرید، تصویر همیشه تاریک‌تر از چیزی که در واقعیت وجود دارد به نظر می‌رسد. به همین ترتیب، اگر دوربین خود را سمت یک منظره‌ی خیلی تاریک بگیرید و عکاسی کنید، عکس شما هرگز به همان تاریکی و سیاهی نخواهد بود.
بنابراین، در بیشتر موافق دوربین سعی می‌کند میانگین نوردهی منظره و سوژه را برای عکاسی انتخاب کند. با این حال، شما خودتان هم می‌توانید تنظیمات نورسنجی را دست‌کاری کرده و شیوه مورد نظر خودتان را انتخاب کنید. شما مثلا می‌توانید بخشی از تصویر را که می‌خواهید نورسنجی بر اساس آن انجام شود را انتخاب کنید. به صورت کلی، ۳ حالت برای نورسنجی هنگام عکاسی وجود دارد:
حالت میانگین: دوربین میزان نور موجود در کل تصویر را اندازه‌گیری می‌کند و نوردهی را روی میانگین ۱۸ درصد خاکستری کل ارزیابی قرار می‌دهد.
وزن‌دهی به وسط: دوربین نورهی را بر اساس سنجش میزان نور موجود در وسط تصویر (وسط کادر منظره‌یاب) انجام می‌دهد. در این حالت، دوربین به نورهای موجود در بخش‌های کناری و گوشه‌های تصویر اهمیتی نمی‌دهد. در واقع، نورسنجی بر اساس حدود ۸۰ درصد کادر انجام می‌شود.
نورسنجی منطقه‌ای: در این حالت دوربین تنها از یک نقطه‌ی کوچک برای نورسنجی استفاده می‌کند. این نقطه تنها می‌تواند تنها ۵ درصد از کل تصویر شما باشد. دوربین سپس نوردهی کلی عکس را بر اساس ۱۸ درصد خاکستری این ارزیابی انجام می‌دهد.
نکته کاربردی: اگر در زمینه استفاده از دوربین‌هایDSLR مبتدی هستید، توصیه می‌کنیم یکی از حالت‌های میانگین و یا وزن‌دهی به وسط را برای شروع انتخاب کنید. هر دو این روش‌ها ثبات و کارایی بیشتری دارند.
یادگیری فوکوس
فارغ از اینکه از کدام حالت دوربین استفاده می‌کنید و یا اینکه تنظیمات نوردهی شما به چه شکلی است، شاید دلتان بخواهد روی بخش خاصی از تصویر بیشتر تمرکز و فوکوس کنید. در برخی مواقع، تنها با استفاده از فوکوس می‌توان پیام اصلی عکس را منتقل کرد.
حالت‌های فوکوس
دوربین‌های DSLR حالت‌های فوکوس مختلفی دارند. با این حال، برای ساده‌تر کردن بحث، تنها کافی است ۲ حالت اصلی AF-S و AF-C را یاد بگیریم.
حالت AF-S: فوکوس خودکار تکی: این روش بهترین حالت برای عکاسی از سوژه‌های ثابت، ماند پرتره افراد، منظره‌ها، ساختمان‌ها و .. است. در این حالت، با نیمه-فشردن دکمه‌ی شاتر، فوکوس خودکار تنظیم شده و روی منطقه مورد نظر قفل می‌شود.
حالت AF-C: فوکوس خودکار ادامه‌دار: این روش برای عکاسی از سوژه‌های متحرک، مانند عکاسی ورزشی و حیات وحش مناسب است. در این حالت، زمانی که دکمه شاتر را به صورت نیمه فشار می‌دهید، فوکوس روی سوژه قفل می‌شود. حال حتی اگر سوژه حرکت کند، فوکوس دوربین آن را دنبال می‌کند تا زمانی که عکس را بگیرید.
آشنایی با نوع و سایز فایل‌ها
آموزش کار با دوربین DSLR شامل یادگیری فرمت‌های مختلف پشتیبانی شده توسط دوربین‌های DSLR هم می‌شود. دوربین‌های عکاسی عموماً گزینه‌های مختلفی در زمینه نوع و سایز ذخیره سازی عکس‌ها در اختیار شما قرار می‌دهند. در بیشتر مواقع، چندین گزینه برای حجم عکس‌ها پیش روی شما خواهد بود. فایل‌های حجیم‌تر طبعاً کیفیت بیشتری داشته و گزینه‌های کم‌حجم‌تر نیز کیفیت کمتری دارند. توصیه ما این است که عکس‌های خودتان را با حداکثر کیفیت ممکن ذخیره کنید.
دوربین‌های DSLR همچنین به شما این امکان را می‌دهند که بین فایل‌های JPEG و RAW یکی را انتخاب کنید. فایل‌های JPEG همان عکس‌های معمولی و همیشگی هستند که از آن‌ها استفاده می‌کنیم. ولی فایل‌های RAW، فایل‌های خام عکس‌ها بوده و تمامی اطلاعات خام عکس‌ها را نیز به همراه دارند. این فایل‌ها فشرده نشده‌اند و بنابراین حجم بیشتری هم دارند. مزیت استفاده از فایل RAW این است که در آینده و با استفاده از نرم‌افزارهای کامپیوتری ویرایش تصویر می‌توانید کنترل خیلی بیشتری روی عکس داشته باشید و همه‌چیز را خیلی بهتر و راحت‌تر دست‌کاری و پردازش کنید.
تراز سفیدی یا وایت بالانس را بشناسید
به عنوان آخرین بخش از آموزش کار با دوربین DSLR، توصیه می‌کنیم همیشه قبل از عکاسی به White Balance دوربین خود توجه کنید.احتمالا تا به حال با عکس‌هایی رو به رو شده باشید که احساس می‌کنید رنگ آن‌ها متفاوت است. یعنی همه‌چیز درآن‌ها ممکن است هاله‌ای از رنگ آبی یا نارنجی یا هر رنگ دیگری داشته باشید. دلیل این موضوع این است که تراز سفیدی دوربین شما اشتباه است و دوربین نمی‌تواند نور سفید را به خوبی تشخیص دهد.
منبع‌های نوری مختلف (خورشید، لامپ‌های آفتابی، مهتابی، هوای ابری و …) همگی نور متفاوتی دارند. ما به اصطلاح می‌گوییم دمای رنگی آن‌ها متفاوت است. برای مثال، نور یک شمع و یا نور خورشید در لحظه طلوع و یا غروب خیلی گرم است، چراکه مقادیر زیادی از رنگ‌های قرمز و نارنجی در خود دارد. این رنگ‌ها روی سطوح بازتاب پیدا می‌کنند و آن‌ها هم ممکن است رنگ این‌چنینی پیدا کنند. ولی مغز ما بسیار هوشمند است و رنگ اشیاء و اجسام را به شکل همان رنگی اصلی خودشان می‌بیند و تصور می‌کند. ولی دوربین‌ها اینقدر هوشمند نیستند و ممکن است اشتباه کنند.
به همین خاطر، لازم است که White Balance را به صورت دستی تنظیم کنید. البته دوربین شرایط نوری را به شکل خودکار بررسی کرده و تنظیم می‌کند، ولی از آنجاییکه احتمال اشتباه و خطا وجود دارد، بهتر است این کار را خودتان انجام دهید. بیشتر دوربین‌ها چندین حالت پیش‌فرض مختلف را برای تنظیم تراز سفیدی ارائه می‌کنند که انتخاب بین آن‌ها می‌تواند برای شما بسیار ساده باشد. این حالت‌ها معمولاً شامل موارد زیر می‌شود:
نور طبیعی روز: طبیعی و نرمال است.
هوای ابری: دوربین مقداری تناژ گرم به نور تصاویر اضافه می‌کند.
سایه: این عکس‌ها عموماً سرد و آبی هستند، بنابراین نیاز است کمی گرم‌تر شوند.
نور تنگستن: دوربین سعی می‌کند مقدار زردی نور را کمی کاهش دهد.
فلورسنت: دوربین سعی می‌کند زیاد بودن رنگ‌های سبز و آبی نور فلورسنت را جبران کند.
نور فلاش: نور فلاش خیلی آبی، سفید و سرد است. بنابراین دوربین سعی می‌کند کمی گرما به آن ببخشد.
