با کودکی که گاز می‌گیرد چه کنیم؟
کودکان نوپا دوست‌داشتنی‌ترین کارهای دنیا را انجام می‌دهند. بغل کردن‌های غیرمنتظره، جیغ زدن موقع خندیدن و در آغوش گرفتن شما زمانی که خسته شده‌اند شما را سرشار از محبت به آن‌ها می‌کند اما آن‌ها کارهای نه‌چندان دوست‌داشتنی مثل گاز گرفتن هم انجام می‌دهند. گاز گرفتن در کودکان نوپا پدیده‌ای بسیار رایج است اما احتمالا گاهی اوقات، شما را بسیار ناامید یا خسته می‌کند. برای اینکه از تربیت فرزند خود حتی در این لحظات سخت هم خسته نشوید باید روش برخورد با کودکی که گاز می‌گیرد را بدانید. در این مقاله، علت گاز گرفتن در کودکان و راه‌های مقابله با این عادت ناشایست را می‌خوانید.
چرا کودکان گاز می‌گیرند؟
تلاش برای ترک عادت گاز گرفتن در کودکان نوپا با درک این موضوع شروع می شود که چرا آن‌ها ناگهان به استفاده از دندان‌های خود متوسل شده‌اند. در بیشتر موارد، گاز گرفتن کودک نوپا به یکی از دلایل زیر رخ می‌دهد:
- گاز گرفتن به آن‌ها کمک می‌کند تا جهان اطراف خود را بشناسند. کودکان دوست دارند چیزها را با دهان خود احساس کنند. این روش راهی برای شناخت آن‌ها نسبت به جهان اطراف و همچنین، یافتن منبعی برای آرامش است. معمولا گاز گرفتن در کودکان فقط نوعی کاوش حسی است.
- گاز گرفتن به کودکان نوپا کمک می‌کند تا با دنیای اطراف و دیگران ارتباط برقرار کنند. ابراز احساسات برای کودکان نوپا بسیار سخت است زیرا آن‌ها اغلب نمی‌توانند احساسات خود را به طور شفاهی بیان کنند. در واقع، کودکان نوپا مهارت‌های زبانی برای بیان احساس خود ندارند. بنابراین، گاز می‌گیرند تا هیجان ایجاد کنند، ابراز هیجان کنند یا بگویند که ناامید، مضطرب یا بی‌حوصله هستند.
- با گاز گرفتن از خود دفاع می‌کنند. گاهی اوقات، فرزند شما فقط از خود در برابر خطرات دفاع می‌کند. شاید کودک دیگری شیشه‌ی شیر او را گرفته، او را زمین زده یا موهایش را کشیده است. گاز نگرفتن دیگران نیاز به خودکنترلی واقعی دارد و کودکان نوپا هنوز این مهارت را یاد نگرفته‌اند. همین موضوع می‌تواند علت این مسئله را توضیح بدهد که چرا گاز گرفتن کودکان نوپا اغلب در مهدکودک اتفاق میفتد.
- آن‌ها در حال آزمایش علت و معلول هستند. تا به حال به این فکر کرده‌اید که چرا این همه اسباب‌بازی برای کودکان نوپا طوری طراحی شده که هر زمان که آن‌ها را لمس می‌کنید صدا ایجاد کنند؟ کودکان در این سن در حال کشف این هستند که کدام اعمال واکنش‌هایی را برمی‌انگیزد. بنابراین، هنگامی که کودک شما با خود فکر می‌کند: «می‌خواهم بدانم وقتی دوستم را گاز بگیرم چه اتفاقی میفتد»، در حقیقت، در حال آزمایش تأثیر خود بر جهان است.
- غرق شدن در مشکلات کودکان را به گاز گرفتن وادار می‌کند. تحریک بیش از حد یکی دیگر از علل شایع گاز گرفتن در کودکان است. وقتی کودک شما خسته می‌شود یا اتفاقات بد بسیاری در جریان است، احتمال گاز گرفتن او بیشتر می‌شود. در مقابل، کودک نوپای آرام که خوب استراحت کرده کمتر از دندان‌های خود استفاده می‌کند. بنابراین، سعی کنید بعد از فعالیت‌های پرانرژی سراغ بازی‌های آرام‌تر بروید یا به کودک فرصتی برای یک استراحت کوتاه بدهید.
- برای تسکین درد دندان درآوردن تلاش می‌کنند. دندان درآوردن با درد بسیاری همراه می‌شود. ممکن است کودک شما شروع به گاز گرفتن یا جویدن هر چیزی که جلوی چشم خود می‌بیند از جمله بازوی شما کند تا کمی تسکین پیدا کند.
- گاز گرفتن در کودکان راهی برای جلب توجه شما است. ممکن است کودک نوپا یا نوزاد شما را گاز بگیرد تا به شما بگوید که به او توجه کنید. از آنجایی که کودکان نوپا نمی‌توانند بر سر شما فریاد بکشند و بگویند به من توجه کن، از روش‌های دیگری مانند گریه کردن یا حتی گاز گرفتن استفاده می کنند.
راه‌هایی برای مقابله با گاز گرفتن در کودکان
واضح است که کودک نوپای شما دلایل کافی برای این باور دارد که گاز گرفتن پاسخ و واکنش خوبی نسبت به سردرگمی یا ناامیدی است. در چنین شرایطی، شما به عنوان والدینی دلسوز باید به کودک کمک کنید. در واقع، در این شرایط، وظیفه‌ی شما این است که با خونسردی و آرامش او را این رفتار دور کنید. در ادامه، ترفندهایی برای مقابله با عادت گاز گرفتن در کودکان را می‌خوانید.
بلافاصله واکنش نشان دهید
از کلمات و عبارات کوتاه و لحن قاطعانه استفاده کنید. با صدایی محکم و جدی اما نه تهدیدآمیز بگویید: « گاز نگیر!» سپس، او را به کاری هدایت کنید که می‌تواند به جای گاز گرفتن انجام دهد. کودکان نوپا هنوز به اندازه‌ی بزرگ‌سالان قدرت تشخیص کلمات و مفهوم آن‌ها را ندارند و فقط بیان و لحن شما را تشخیص می‌دهند. بنابراین، استفاده از صدای محکم و جدی به آن‌ها نشان می‌دهد که نباید کاری را انجام بدهند.
کودک را به استفاده از کلمات تشویق کنید
گاهی اوقات، کودک می‌تواند با استفاده از کلمات کوتاه یا حتی جملات طولانی‌تر شما را متوجه منظور خود کند. بسیاری از کودکان نوپا می‌توانند کلماتی مانند آب را برای درخواست آب به زبان بیاورند اما به جای آن ترجیح می‌دهند شما را گاز بگیرد. به کودک خود یاد بدهید که وقتی عصبانی یا ناراحت می‌شود، راه‌های بهتری از گاز گرفتن دارد. او می‌تواند بگوید «نمی‌خواهم» یا از شما برای رساندن پیام خود کمک بخواهند. بنابراین، به جای اینکه بعد از گاز گرفتن درخواست او را اجرا کنید، از او بخواهید که به شما بگوید یا نشان بدهد که چه چیزی می‌خواهد.
احساسات او را تأیید کنید
با گفتن جملاتی مانند «من می‌دانم که وقتی کسی اسباب‌بازی شما را می‌گیرد احساس بسیار بدی پیدا می‌کنید» به او اطمینان بدهید که احساس ناراحتی، ناامیدی یا عصبانیت او را درک می‌کنید. همچنین، می‌توانید او را محکم در آغوش بگیرید. انجام دادن این کار اغلب به کودکان کمک می‌کند تا آرام شوند.
محرک‌ها را کشف کنید
اگر متوجه شدید که فرزندتان هنگام لمس اسباب‌بازی مورد علاقه‌اش، دندان‌هایش را نشان می‌دهد، خریدن یک اسباب‌بازی دیگر شبیه به آن ممکن است او را ناراحت کند. به همین ترتیب، اگر کودک شما زمانی که خسته یا بیش از حد تحریک‌پذیر شده است به گاز گرفتن متوسل می‌شود. در چنین شرایطی بهتر است او را از موقعیت‌هایی که باعث شده‌اند ناراحت، عصبانی یا بی‌قرار شود دور کنید.
اجازه ندهید از گاز گرفتن سود ببرد
اگر کودک شما گاز می‌گیرد، مطمئن شوید که او نمی‌تواند اسباب‌بازی‌هایی را که از راه‌های تهاجمی مانند گاز گرفتن به دست آورده نگه دارد. کودکان به‌ویژه کودکان نوپا مدام در حال آزمون و خطا هستند. گاز گرفتن هم یکی از روش‌های آن‌ها برای آزمون و خطا است. اگر فکر کنند که گاز گرفتن یک استراتژی کارساز است، به انجام آن ادامه خواهند داد.
بیشتر به قربانی توجه کنید تا مقصر
کودکان و خردسالان برای یادگیری مهرورزی از والدین خود الگو می‌گیرند. به همین دلیل، باید در هر فرصتی به آن‌ها روش درست دلسوزی و محبت کردن را یاد بدهید. وقتی کودک گاز می‌گیرد هم باید از همین قاعده پیروی کنید. در چنین شرایطی، به جای اینکه به کودکی که مقصر است توجه کنید، سراغ کودکی بروید که آسیب دیده و قربانی است. با انجام این کار، شفقت و دلسوزی کردن را به کودک یاد می‌دهید و الگوی او می‌شوید. به این ترتیب، به فرزندتان می‌آموزید که نمی‌تواند با گاز گرفتن در کانون توجه قرار بگیرد. رفتار خوب را تحسین کنید و وقتی کودک نوپایتان برای رسیدن به اهدافش به مشت زدن یا گاز گرفتن متوسل نمی‌شود، او را تشویق کنید.
کودک خود را از نزدیک زیر نظر داشته باشید
مطمئنا، شما ترجیح می‌دهید کودکتان بیشتر مشغول بازی و معاشرت با کودکان دیگر باشد تا گاز گرفتن آن‌ها و شما هم گوشه‌ای مشغول صحبت کردن با دیگران یا فعالیت‌های مورد علاقه‌ی خود باشید. بااین‌حال، حتی هنگام بازی کردن هم شما باید یک قدم جلوتر از فرزندتان باشید و قدم بعدی او برای گاز گرفتن دیگران را پیش‌بینی کرده و مانع آن شوید. همچنین، باید هنگام بازی کودک با دوستانش اسباب‌بازی‌هایی را که باعث درگیری می‌شوند از سر راه بردارید.
به کودک جایگزینی برای گاز گرفتن بدهید
اگر کودک شما به دلایلی مانند فرو خوردن خشم یا حتی دندان درآوردن شما و دیگران را گاز می‌گیرد، به او وسیله‌ای برای تخلیه‌ی خشم یا تسکین دندان درد بدهید. دندانی نرم و لاستیکی یا حتی یک دستمال مرطوب و نرم قطعا جایگزین بهتری برای دست و بازوی شما یا دیگران است.
در مواقع سخت به او بیشتر توجه کنید
گاز گرفتن مزمن ممکن است نشان‌دهنده‌ی این باشد که کودک برای سازگار شدن با محیط اطرافش با مشکلات و چالش‌هایی روبه‌رو شده است. از شیر گرفتن، نقل مکان از خانه‌ای به خانه‌ی دیگر یا آمدن یک خواهر یا برادر جدید تغییراتی هستند که می‌توانند حتی سرسخت‌ترین کودکان را هم متزلزل کنند. بنابراین، در چنین مواقعی به فرزند خود بیش از همیشه توجه کنید. گاهی اوقات، توجه مادر و پدر تنها چیزی است که یک کودک ناراحت و عصبانی می‌خواهد. با بیشتر توجه کردن به او نشان می‌دهید که مشکلاتش را درک می‌کنید و می‌خواهید به او کمک کنید. همین کار شما می‌تواند بسیاری از مشکلات کودک را حل کند.
الگوی خوبی باشید
وقتی صحبت از تعامل به میان می‌آید، کودک نوپایتان رفتارهای خود را از شما الگوبرداری می‌کند، پس الگوی خوبی باشید. از کارهایی مانند گاز گرفتن به شوخی، گاز گرفتن انگشتان کودک یا آهسته کوبیدن روی بازوهای او اجتناب کنید. چنین کارهایی یک پیام متفاوت برای کودک محسوب می‌شوند و ممکن است فرزند شما این کار را در برخورد با هم‌سالان خود تقلید کند.
به رفتار مثبت کودک پاداش دهید
در صورت امکان، به جای تنبیه کردن کودک از روش‌های تشویقی و مثبت استفاده کنید. جایزه دادن به کودک در مواقعی که کسی را گاز نمی‌گیرد، به او می‌آموزد که گاز گرفتن کار درستی نیست و در صورت انجام ندادن این کار ناشایست پاداش خوبی در انتظار او است.
کودک را سیر نگه دارید
بعضی از کودکان دیگران را گاز می‌گیرند چون خسته و گرسنه شده‌اند و می‌خواهند خود را آرام کنند. بنابراین، همیشه پیش از اینکه کودک را برای بازی با هم‌سالان بفرستید، به او غذا و خوراکی کافی بدهید تا سیر شود و موقع بازی گرسنگی او را کلافه نکند.
با هم آرام شوید
اگر فرزند شما اغلب در مهدکودک دیگران را گاز می‌گیرد، به این معنا است که روزهای خسته‌کننده‌ای را می‌گذراند. بنابراین، سعی کنید پس از رسیدن او به خانه زمانی را به آرامش یافتن همراه با او اختصاص بدهید. همراه با او استراحت کنید یا یکی از کتاب‌های مورد علاقه‌اش را بخوانید تا آرامش از دست رفته‌ی خود را بازیابد.
یک روتین منظم ایجاد کنید
کودکان نوپا برای رشد بهتر به یک محیط قابل پیش‌بینی نیاز دارند. آن‌ها هنگام مواجهه با چیزهای غیرمنتظره اغلب رفتارهای پرخاشگرانه مانند گاز گرفتن انجام می‌دهند. با فرزند خود درباره‌ی آنچه که در موقعیت‌های جدید یا پرانرژی با آن مواجه می‌شوند صحبت کنید. به این ترتیب، او یک روتین منظم خواهد داشت و همیشه برای رویارویی با اتفاقات غیرمنتظره آماده خواهد بود.
چه زمانی باید با روان‌شناس صحبت کرد؟
گاز گرفتن واکنشی طبیعی نسبت به ترس یا ناامیدی در کودکان نوپا است، اما می‌تواند برای برخی از کودکان به عادت هم تبدیل شود. اگر کودک شما هنوز هم شما یا سایر کودکان را تا قبل از رسیدن به پیش دبستانی گاز می‌گیرد یا اگر علی‌رغم مداخلات مداوم شما دیگران یا شما را گاز می‌گیرد، باید درباره‌ی عادت گاز گرفتن کودک با پزشک اطفال یا روان‌شناس کودک خود صحبت کنید.
با کمک و تشخیص آن‌ها ممکن است بتوانید راه‌های بیشتری برای از بین بردن عادت گاز گرفتن و آموزش برقراری ارتباط به روش‌های مناسب‌تر به کودک ارائه دهید. متخصص اطفال یا روان‌شناس کودک می‌تواند شرایط فرزند شما را ارزیابی کند تا مشخص شود که آیا چیز دیگری باعث گاز گرفتن می‌شود یا خیر. به عنوان مثال، کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم اگر نیازهای حسی دهانشان برآورده نشود، گاهی اوقات به گاز گرفتن متوسل می‌شوند.
کلام آخر
کودکان نوپا معمولا برای ارتباط برقرار کردن با والدین خود از دهانشان استفاده می‌کنند. آن‌ها جهان اطراف خود را از طریق دهان کشف می‌کنند. بااین‌حال، نباید اجازه بدهید که گاز گرفتن به عادتی در فرزند شما تبدیل شود. برای مقابله با گاز گرفتن در کودکان باید ابتدا علت مشکل آن‌ها را کشف کنید. بعد از ریشه‌یابی مشکل حل آن ساده‌تر خواهد بود. اگر هم همه‌ی راه‌هایی که در این مقاله معرفی کردیم را امتحان کرده‌اید اما فرزندتان هنوز هم دیگران را گاز می‌گیرد بهتر است از پزشک اطفال یا روان‌شناس کودک کمک بخواهید.
منبع: parents
