راهنمای جامع درمان آبریزش بینی به‌طور قطعی
همه‌ی ما حداقل یک بار در طول زندگی خود با مشکل گرفتگی و آبریزش بینی روبرو شده‌ایم. این ناراحتی میتواند به دلایل مختلفی چون آلرژی، سرماخوردگی و عفونت‌های ویروسی برای انسان رخ بدهد و در بیشتر مواقع پیشگیری از آن امکان‌پذیر نیست. آبریزش بینی به خودی خود مشکل جدی و نگران‌کننده‌ای به شمار نمی‌آید اما ممکن است باعث کلافگی و همچنین بروز اختلال در انجام فعالیت‌های روزمره‌ی ما شود. در این مطلب از دیجی‌کالا مگ به سراغ بررسی علل، علائم و روش‌های درمان آبریزش بینی می‌پردازیم تا بتوانید این مشکل را در سریع‌ترین زمان مشکل رفع کنید. با ما همراه باشید.
آبریزش بینی چگونه اتفاق می‌افتد؟
دلایل بروز آبریزش بینی چه هستند؟
روش‌های خانگی درمان آبریزش بینی
درمان آبریزش بینی بزرگسالان با دارو
درمان آبریزش بینی در سرماخوردگی
درمان آبریزش بینی کودکان
درمان آبریزش بینی نوزاد
درمان آبریزش بینی در بارداری
آبریزش بینی چگونه اتفاق می‌افتد؟
آبریزش بینی یا رینوره (Rhinorrhea) که در جریان خروج یا چکه کردن مخاط از طریق راه تنفسی بینی رخ می‌دهد عارضه‌ای که همگی ما به خوبی با آن آشنا هستیم. این مشکل ممکن است به دلیل قرار گرفتن در معرض هوای سرد و بسیار خشک، ابتلا به بیماریهای ویروسی مانند سرماخوردگی یا داشتن آلرژی برای شما پیش بیاید. غلظت و رنگ مخاطی که از بینی شما خارج می‌شود میتواند متفاوت باشد. برای مثال وقتی به دلیل قرار گرفتن در مکان‌های سرد یا خوردن غذاهای تند دچار آبریزش بینی می‌شوید مخاطی که از سوراخ‌های بینی شما بیرون می‌آید، آبکی به نظر می‌رسد. از طرف دیگر، وقتی به دلیل ابتلا به بیماری در بدنتان عفونت داشته باشید مخاط غلیظ‌تری از بینی شما خارج می‌شود.
شما ممکن است بدون هیچ دلیلی به آبریزش بینی دچار شوید اما این عارضه میتواند با علائم دیگری چون گرفتگی بینی، عطسه، گلو درد، سرفه، اشک‌آلود بودن و خارش چشم‌ها هم همراه باشد. رینوره در اکثر مواقع یک عارضه‌ی موقتی به شمار نمی‌آید اما گاهی اوقات برخی افراد به آبریزش بینی مزمن هم مبتلا می‌شوند. ساختارها و فرآیندهای جسمانی زیادی میتوانند در بروز آبریزش بینی نقش داشته باشند:
- تحریک غدد مخاط بینی: غدد مخاطی شما دائما در حال تولید مخاط هستند تا بتوانند داخل بینی را مرطوب و سالم نگه دارند. این ماده همچنین از بدن در برابر میکروب‌ها و سایر محرک‌ها محافظت میکند. تحریک سیستم عصبی خودکار پاراسمپاتیک که بین نخاع و بصل النخاع قرار دارد میتواند منجر به افزایش تولید مخاط شود.
- سلول‌های اپیتلیال: این سلول‌ها که در قسمت‌های مختلف بدن از جمله داخل حفره‌ی بینی و مجاری ادراری وجود دارند به عنوان سدی بین درون و بیرون جسم انسان عمل می‌کنند. این سلول‌ها، با آزاد کردن سلول‌های دیگری به نام «سیتوکین» باعث تولید مخاط بیشتر و آبریزش بینی می‌شوند.
- رگ‌های خونی درون بینی: رگ‌های خونی درون بینی دائما در حال منبسط و منقبض شدن هستند تا بتوانند احتقانی که در اثر واکنش التهابی بدن رخ داده است را مدیریت کنند. اگر ماده‌ی شیمیایی طبیعی هیستامین که طی فرآیندی به نام نفودپذیری عروقی در رگ‌های خونی شما حرکت میکند به بیرون آن‌ها نشتی پیدا کند، ممکن است به آبریزش بینی دچار شوید. این ماده در اثر بروز واکنش آلرژیک بدن به آلرژن‌ها آزاد می‌شود.
- سیستم ایمنی بدن: وقتی بیمار می‌شوید عوامل بیماری‌زا از مخاط بینی و سیستم تنفسی شما عبور می‌کنند و وارد بدنتان می‌شوند. در نتیجه‌ی این اتفاق بدنتان مواد و ترکیبات خاصی را برای پیدا کردن و از بین بردن عوامل بیماری‌زا آزاد میکند و همین باعث می‌شود تا به منظور نابودسازی میکروب‌ها مخاط بیشتری در سیستم تنفسی شما ترشح شود. مخاط بیشتر به معنای آبریزش و گرفتگی بینی است.
دلایل بروز آبریزش بینی چه هستند؟
آبریزش بینی معمولا در اثر ابتلا به عفونت‌های ویروسی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا و بروز آلرژی نسبت به آلرژن‌هایی چون گرده‌ی گل‌ها و گیاهان یا موی حیوانات رخ می‌دهد. آلرژن‌ها موادی هستند که برای اکثر افراد بی‌ضرر به شمار میآیند اما در بعضی از مردم میتوانند باعث بروز حساسیت می‌شوند. در این حالت سیستم ایمنی بدن شما ماده‌ی حساسیت‌زا را با عوامل بیماری‌زا اشتباه می‌گیرد و وارد حالت تدافعی می‌شود. در نتیجه‌ی این اتفاق یک ماده‌ی شیمیایی طبیعی به نام هیستامین در بدن ترشح می‌شود تا با آلرژن‌ها مقابله کند. این موضوع باعث خارش چشم، التهاب گلو و افزایش مخاط در بینی می‌شود. آبریزش بینی ناشی از واکنش آلرژیک بدن در اغلب مواقع آبکی و بی‌رنگ به نظر می‌رسد.
تنفس یک ویروس میتواند باعث تحریک بافت درون بینی و سینوس‌ها شود. در پاسخ به این اتفاق سیستم تنفسی شما شروع به تولید مخاط اضافی بی‌رنگی میکند تا بتواند ویروس را به دام بیاندازد و آن را پیش از آنکه وارد بدن شود از همان راه آمده بیرون کند. این مخاط معمولا با گذشت زمان تغییر رنگ می‌دهد و هنگام خروج از بینی سفید، زرد یا سبز به نظر می‌رسد. به یاد داشته باشید که برای پیشگیری از بروز این ناراحتی باید پاسخ سوال «چگونه در فصل سرد آنفولانزا نگیریم؟» را به طور کامل بدانید. آبریزش بینی میتواند دلایل دیگری هم داشته باشد که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد:
- هوای سرد: برخلاف هوای گرم که باعث مرطوب شدن ریه‌ها و بافت درون بینی شما می‌شود، هوای سرد و خشک بافت داخلی بینی را تحریک و سخت میکند. همین موضوع باعث می‌شود تا بدنتان بخواهد برای تنظیم رطوبت درون بینی شروع به تولید مخاط بیشتری کند. همانطور که تا به اینجا فهمیدید مخاط بیشتر به معنای بروز آبریزش بینی است.
- اشک ریختن: وقتی شروع به گریه کردن می‌کنید اشک‌هایتان از گوشه‌ی داخلی پلک‌ها و حفره‌های بینی خارج می‌شوند و مخاط درون راه‌های تنفسی شما و در نتیجه آبریزش بینی را افزایش می‌دهند.
- عفونت سینوسی (سینوزیت): عفونت‌های باکتریایی، ویروسی و همینطور داشتن آلرژی میتواند باعث تحریک سینوس‌ها و مسدود شدن آن‌ها شود. این عارضه معمولا با بروز فشار و درد در ناحیه‌ی صورت و احتقان، آبریزش بینی و خروج مخاط سبز یا زرد رنگ از راه‌های تنفسی شما همراه است.
- پولیپ بینی: پولیپ به توده‌های بدون درد، غیر سرطانی و خوش خیمی گفته می‌شود که در داخل بینی و سینوس‌ها وجود دارند. رشد این توده‌ها در محل خودشان میتواند باعث آبریزش بینی و بروز علائم دیگر شود.
- وجود جسم خارجی در بینی: اگر چیزی در بینی شما گیر کند بدن شما برای خارج کردن آن از مجرای هوایی شروع به تولید مخاط اضافی میکند. این موضوع میتواند باعث احتقان و آبریزش بینی و همینطور خروج مخاط بد بو از آن شود.
- رینیت غیر آلرژیک: گاهی اوقات محرک‌های محیطی مانند دود تنباکو، آلودگی هوا و بوی مواد شیمیایی قوی میتواند باعث بروز آبریزش بینی و علائم دیگری چون سرفه و عطسه شوند.
- خوردن غذاهای تند یا داغ: غذاهای تند و فلفلی حاوی یک ماده‌ی شیمیایی به نام «کپسایسین» هستند که با تحریک عصب سه قلوی صورت باعث بروز آبریزش بینی می‌شود.
- حساسیت دارویی: آبریزش بینی میتواند از عوارض مصرفی برخی داروها مانند داروهای فشار خون، ضد افسردگی و بارداری باشد.
- ترک دخانیات: اگر به دخانیاتی چون سیگار و مواد افیونی دیگر وابستگی فیزیکی داشته باشید و آن‌ها را ترک کنید ممکن است با آبریزش بینی و اشک‌آلود شدن چشم‌هایتان روبرو شوید.
روش‌های درمان خانگی آبریزش بینی
همانطور که کمی پیش گفتیم آبریزش بینی معمولا عارضه‌ی نگران‌کننده‌ای به شمار نمی‌آید و میتوانید آن را با امتحان انواع روش‌های درمان آبریزش بینی در خانه رفع کنید.
افزایش مصرف مایعات
در صورت داشتن علائم گرفتگی و آبریزش بینی نوشیدن مایعات و حفظ سطح آب بدن مهم‌ترین کاری است که باید انجام بدهید. این موضوع باعث می‌شود که مخاط درون سینوس‌هایتان غلظت زیادی پیدا نکنند و به راحتی بتوانید آن‌ها را از سیستم تنفسی خود بیرون بیاورید. چسبناک و غلیظ بودن این مخاط میتواند باعث گرفتگی شدید بینی شما شود. سعی کنید به سراغ خوردن نوشیدنی‌هایی بروید که سطح آب بدن شما را کاهش نمی‌دهند؛ این یعنی مصرف قهوه و نوشیدنی‌های حاوی الکل باید از رژیم غذایی شما حذف شود.
مصرف نوشیدنی‌های گرم
همانطور که حدس می‌زنید خوردن نوشیدنی‌های گرمی چون چای و شیر داغ بسیار بیشتر از نوشیدنی‌های سرد به کاهش آبریزش و گرفتگی بینی کمک میکند. این دسته از نوشیدنی‌ها با داشتن گرما و بخار کافی برای رفع احتقان راه‌های هوایی سیستم تنفسی شما مفید واقع می‌شوند. برخی از دمنوش‌های عالی برای سرماخوردگی و آنفولانزا مانند دمنوش بابونه، زنجبیل، نعناع یا گزنه به طور ویژه‌ای دارای خاصیت ضد التهابی و ضد احتقان بینی هستند. پیش از آنکه بخواهید نوشیدنی‌های گرم خود را بنوشید آن‌ها را به خوبی استنشاق نمایید تا بافت درون بینی بهبود پیدا کند.
استفاده از دستگاه بخور
تحقیقات نشان داده‌اند که استفاده از یک دستگاه بخور مناسب و استنشاق بخار گرم آن میتواند به طور قابل توجهی مخاط درون سیستم تنفسی را بهبود ببخشد. اگر به دلیل ابتلا به بیماریهای ویروسی و باکتریایی مانند سرماخوردگی و کووید ۱۹ با آبریزش بینی دست و پنجه نرم می‌کنید بهتر است بدانید که دستگاه بخور میتواند علاوه بر این مشکل بسیاری از علائم دیگر شما را هم کاهش دهد. این دستگاه‌ها با تبدیل آب به بخار گرم هوای خشک هر مکانی که در آن قرار بگیرند را مرطوب می‌کنند. تنفس رطوبت به رقیق شدن مخاط و خارج شدن آن از راه‌های تنفسی بدن کمک خواهد کرد. به یاد داشته باشید که دستگاه بخور خیلی راحت میتواند به مکانی برای رشد کپک‌ها و باکتری‌ها تبدیل شود و مشکلات سینوسی را تشدید کند؛ بنابراین تمیز کردن آن از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
بخور آب گرم در خانه
اگر به دستگاه رطوبت‌ساز دسترسی ندارید میتوانید به روش مشابهی آبریزش بینی خود را تسکین دهید. به منظور انجام این کار آب را در یک قابلمه‌ی تمیز بریزید و اجازه دهید روی اجاق گاز گرم شود. صورت خود را در فاصله‌ی مناسبی از قابلمه بگیرید، چشم‌هایتان را ببندید و از طریق بینی نفس عمیق بکشید. این کار را به مدت ۵ الی ۱۰ دقیقه انجام دهید و سپس بینی خود را به طور کامل خالی کنید. اگر همچنان آبریزش بینی دارید این فرآیند را در روز‌های بعدی هم تکرار نمایید. در صورت تمایل چند قطره اسانس از گیاهان ضد احتقان بینی مانند اکالیپتوس، نعناع فلفلی، رزماری، مریم گلی، نعناع، درخت چای و آویشن را در آب بریزید تا نتیجه‌ی بهتری بگیرید.
دوش آب گرم
اگر می‌خواهید آبریزش بینی خود را در سریع‌ترین زمان ممکن رفع کنید به سراغ گرفتن یک دوش آب گرم طولانی بروید. درست مانند استفاده از دستگاه رطوبت‌ساز و بخور آب گرم در خانه، دوش گرفتن هم به کاهش آبریزش و گرفتگی بینی کمک میکند. به منظور دستیابی به نتیجه‌ی بهتر برای مدت طولانی‌تری در حمام بمانید تا بخار کاملا به سینوس‌ها و سیستم تنفسی شما راه پیدا کند.
استفاده از اسپری بینی
یکی دیگر از روش‌هایی که میتوانید برای درمان گرفتگی و آبریزش بینی امتحان کنید استفاده از اسپری یا قطره است. این محصولات معمولا حاوی آب و نمک و ترکیبات دارویی موثری هستند که مشکلات مربوط به سیستم تنفسی را مورد هدف قرار می‌دهند. افراد مبتلا به عفونت سیستم تنفسی فوقانی با استفاده از این اسپریهای نمکی میتوانند علائمی چون گرفتگی، سوزش و آبریزش بینی را تا حد زیادی کاهش دهند و حتی کیفیت خواب خود را در هنگام ابتلا به بیماری بهبود ببخشند.
استفاده از کمپرس گرم
شما میتوانید آبریزش بینی را با انجام کارهای بسیار و ساده کوچکی چون استفاده از کمپرس گرم بهبود ببخشید. اگر به کیسه‌ی آب گرم دسترسی ندارید میتوانید یک پارچه‌ی تمیز را با آب گرم خیس کنید و آن را به مدت ۱۵ الی ۲۰ دقیقه روی پیشانی و بینی خود قرار دهید. با این کار هوایی که تنفس می‌کنید رطوبت بیشتری را به دست می‌آورد و به رفع گرفتگی و آبریزش بینی کمک میکند. علاوه بر این، شاید برایتان جالب باشد که بدانید استفاده از کمپرس گرم میتواند برای از بین بردن منافذ باز بینی هم مفید واقع شود.
درمان آبریزش بینی بزرگسالان با دارو
در صورتیکه تمامی روش‌های خانگی رفع آبریزش بینی را امتحان کرده‌اید و به نتیجه‌ی قابل قبولی دست پیدا نکرده‌اید میتوانید به سراغ استفاده از داروهای مخصوص درمان این مشکل بروید. وقتی با آلرژی یا بیماریهایی چون سرماخوردگی یا آنفولانزا روبرو می‌شوید، بدنتان یک ماده‌ی طبیعی شیمیایی به نام «هیستامین» را ترشح میکند. این ماده در واکنش به آلرژن‌ها و میکروب‌ها برای محافظت از بدن آزاد می‌شود و میتواند علائمی چون عطسه، کهیر و آبریزش بینی را برای شما به وجود بیاورد. آنتی هیستامین‌ها با کنترل تولید هیستامین بدن جلوی این فرآیند را می‌گیرند. کلرفنیرامین، ستیریزین، دیفنهیدرامین، دسلوراتادین، فکسوفنادین و لوراتادین همگی نوعی آنتی هیستامین به شمار میآیند. استفاده از این داروها برای کودکان زیر ۶ سال و زنان باردار بدون دستور پزشک ممنوع است.
درمان آبریزش بینی در سرماخوردگی
همانطور که می‌دانید آبریزش بینی یکی از اصلی‌ترین نشانه‌های ابتلا به بیماری سرماخوردگی است که معمولا با علائم دیگری چون سرفه، عطسه، گلو درد و گرفتگی بینی همراه می‌شود. استفاده از دستگاه بخور، دوش آب گرم و خوردن دمنوش‌های گیاهی ضد احتقان میتواند به درمان سریع سرماخوردگی در خانه و رفع این مشکل کمک کند. با این حال بهتر است به سراغ استفاده از داروهای مناسب و مراجعه به پزشک هم بروید. سعی کنید به خوبی در خانه استراحت کنید و بدن خود را هیدراته نگه دارید. دست‌های خود به طور مرتب با آب و صابون بشویید و سطوح خانه را ضد عفونی کنید. داروهایی چون ستیریزین، دیفنهیدرامین، دسلوراتادین، فکسوفنادین و لوراتادین برای رفع و درمان آبریزش بینی ناشی از سرماخوردگی موثر هستند.
درمان آبریزش بینی در بارداری
بسیاری از مردم نمی‌دانند که احتقان و آبریزش بینی یکی از رایج‌ترین اتفاقاتی است که احتمال دارد در اواخر دوران بارداری زنان برای آن‌ها رخ دهد. این یعنی زنان باردار در عین حال ممکن است به بیماریهایی چون سرماخوردگی و آنفولانزا مبتلا نباشند اما همچنان علائم مخصوص آن‌ها را تجربه کنند. مانند بسیاری از ناراحتی‌های دیگری که در دوران بارداری برای زنان رخ می‌دهد، گرفتگی و آبریزش بینی هم به دلیل تغییرات و نوسانات هورمونی بروز پیدا میکند. این ناراحتی معمولا در ماه‌های آخر بارداری مشاهده می‌شود و باید حداکثر تا دو هفته پس از زایمان رفع شود. شستوشوی بینی، ورزش کردن، افزایش مصرف مایعات، صاف خوابیدن و استفاده از دستگاه بخور میتواند آبریزش بینی در دوران بارداری را کاهش دهد. علاوه بر این روشها استفاده از اسپریهای ضد احتقان مانند اکسی متازولین و سینکس با مشورت و دستور مستقیم پزشک به رفع این مشکل کمک میکند.
درمان آبریزش بینی کودکان
همه‌ی پدر و مادرها به خوبی می‌دانند که هیچ کودکی با آبریزش و گرفتگی بینی غریبه نیست و حداقل یک بار با آن مواجهه می‌شود. پس از آنکه علت آبریزش بینی کودک خود را پیدا کردید میتوانید به سراغ امتحان روش‌های درمان این مشکل بروید. استفاده از دستگاه بخور، حفظ سطح آب بدن، مصرف قطرهی بینی فاقد ترکیبات دارویی، بخور آب گرم و تشویق کودک به استراحت برای کاهش و رفع آبریزش بینی مفید واقع می‌شود. در کنار این راهکارها پیشنهاد می‌کنیم برای اینکه کودکتان بتواند کیفیت خواب بهتری داشته باشد سر او را به کمک چند بالشت کوچک بالا ببرید. اگر فرزندان شما آلرژی دارند بهتر است سعی کنید آن‌ها را در معرض آلرژن‌هایی که باعث بروز حساسیت در بدنشان می‌شود قرار ندهید.
در صورتیکه کودکتان کمتر از ۶ سال سن دارد باید از دادن داروهای بدون نسخه به او خودداری کنید چرا که آن‌ها میتوانند تاثیر معکوسی را روی بدن فرزند شما بگذارند. اگر علائم کودک شما پس از انجام روش‌های درمانی خانگی بهبود پیدا نکردند و حتی با مشکلات دیگری چون افزایش دمای بدن، بدن درد شدید، خس خس سینه در هنگام تنفس و خونریزی بینی همراه شدند باید در اسرع وقت به یک پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید.
درمان آبریزش بینی نوزاد
درست مانند بزرگسالان و کودکان، نوزادان هم میتوانند به گرفتگی و آبریزش بینی دچار شوند. این عارضه ممکن است در اثر ابتلا به بیماریهایی چون سرماخوردگی، گیر کردن جسم خارجی در بینی، حساسیت و آلرژی برای نوزاد شما پیش بیاد اما تشخیص علت اصلی آن باید به یک پزشک متخصص اطفال سپرده شود. برای درمان آبریزش بینی نوزاد خود میتوانید به سراغ استفاده از اسپری یا قطرهی سالین که یک محلول آب و نمک استریل است بروید. به یاد داشته باشید که این محلول نباید حاوی هر گونه ترکیب دارویی دیگری باشد. خوراندن داروهای مخصوص بزرگسالان و کودکان بالای ۶ سال به نوزادان اکیدا ممنوع است و تنها پزشک اطفال میتواند برای کودک تازه به دنیا آمده‌ی شما دارو تجویز کند.
سخن پایانی
شناخت دقیق علت بروز آبریزش بینی، استفاده از راهکارهای پیشگیری و درمان مناسب میتواند به بهبود سریع این مشکل و کاهش ناراحتی شما کمک کند. همانطور که گفتیم آبریزش بینی به تنهایی نمی‌تواند یک مشکل بزرگ و جدی به شمار آورده شود، اما بسیار مهم است که در صورت عدم رفع آن پس از گذشت یک ماه به پزشک متخصص مراجعه کنید.
منبع: Healthline ,Cleveland Clinic
