۴ نشانه‌ی اختلال ترس از موفقیت (و ۳ روش غلبه بر آن)

تشخیص پدیده‌ی ترس از موفقیت کار چندان راحتی نیست، اما ویژگی‌هایی هستند که در صورت یافتن‌شان در شخصیت خود یا دیگران، می‌توانید آن‌ها را به ترس از موفقیت نسبت دهید. در ادامه، ۴ مورد از این ویژگی‌ها معرفی شده‌اند.

۱. بی‌انگیزگی

شاید عجیب به نظر برسد اما یکی از راهکارهای مؤثر برای دوری از مرکز توجه دیگران بودن و کم کردن سطح توقع‌های آن‌ها، ابراز بی‌انگیزگی و نداشتن هدف خاصی در زندگی است. اگر در گذشته موفقیت‌های چشم‌گیری کسب کرده باشید، به احتمال زیاد در تیررس دید افراد بسیاری قرار دارید که شاید بسیاری از آن‌ها را حتی نشناسید! در چنین شرایطی، فشار وارده برای کسب موفقیت‌های بزرگ‌تر می‌تواند به قدری زیاد شود که ترس از موفقیت عاقلانه‌تر از سخت‌کوشی به نظر برسد.

۲. تسلیم شدن

به دنبال بروز بی‌انگیزگی، تمایل به تسلیم شدن چنان ظاهر فریبنده و جذابی به خود می‌گیرد که ترس از موفقیت را برای لحظه‌ای توجیه می‌کند. این نوع تسلیم شدن خود را به گونه‌های مختلفی جلوه می‌دهد. گاهی شخص در مسیر درستی قرار دارد و فشار روحی و بار مسؤولیت او را وادار به نیمه‌تمام گذاشتن راه می‌کند و گاهی تصمیم می‌گیرد پیش از قرار گرفتن در مسیر منتهی به موفقیت، تسلیم شدن را برگزیند و از انتخاب مسیر درست بازبماند. در هر دو صورت، ترس از موفقیت به شخص غلبه کرده و احساس بیهودگی را تشدید می‌کند.

۳. اهمال‌کاری

یکی از مهم‌ترین پایه‌های کسب موفقیت، انجام کار درست در زمان و مکان درست است. اگر کاری به درستی انجام شود اما در زمان معین‌شده ارائه نشود، نمی‌توان آن را تضمین‌کننده‌ی موفقیت دانست. معمولا زمانی که انجام فعالیتی با اهمال‌کاری همراه شود، نتیجه‌ی خوبی حاصل نمی‌شود. اهمال‌کاری یکی از علائم پدیدار شدن ترس از موفقیت است، چراکه شخص با عقب انداختن انجام کارها، به دیگران ثابت می‌کند که تمام توجهش را معطوف مسؤولیتی که به او واگذار شده نکرده است و سعی دارد به خاطر ترس از موفقیت سطح توقع‌های دیگران را به حداقل برساند.

• ۶ گام مؤثر برای غلبه بر تنبلی و اهمال‌کاری ناشی از آن

۴. خودتخریبی

افرادی که از موفقیت می‌ترسند، ممکن است موانعی را به شیوه‌های مختلف بر سر راه موفقیت خود قرار دهند تا رسیدن به مقصد را کند و دشوار کنند. این رفتارهای خودتخریب‌گرایانه انواع و شدت‌های مختلفی دارند، اما معمولا به شکل تضعیف عزت‌نفس و اعتمادبه‌نفس توسط خود شخص بروز پیدا می‌کنند و با گذر زمان و افزایش میزان ترس از موفقیت شدت می‌گیرند.

آنچه در خصوص بررسی پدیده‌‌ی ترس از موفقیت پیچیده و در مواقعی غیرقابل‌درک است، تمایز قائل شدن میان ترس از شکست خوردن و بی‌حوصلگی برای انجام وظایف است. در موارد بسیاری، افرادی که ترس از موفقیت دارند به چشم دیگران تنبل، بی‌انگیزه و بی‌نظم جلوه می‌کنند! بنابراین، می‌توان با قاطعیت گفت که تشخیص صحیح و به‌موقع این ترس می‌تواند به بهبود علائم آن کمک چشمگیری کند. در ادامه، شیوه‌های شناسایی و تشخیص پدیده‌ی ترس از موفقیت و دلایل به وجود آمدن آن را شرح می‌دهیم.

شناسایی و تشخیص پدیده‌ی ترس از موفقیت

اگر شک دارید که آنچه حس می‌کنید ترس از موفقیت است یا تنبلی و بی‌حوصلگی، به نشانه‌های زیر توجه کنید. اگر توانستید سه مورد (یا بیشتر) را در خود بیابید، به احتمال زیاد شما هم اسیر ترس از موفقیت شده‌اید.

• از اینکه پس از قرار گرفتن در مرکز توجه چه اتفاق‌هایی ممکن است بیفتد به شدت می‌ترسید.
• از احتمال کسب موفقیت و به دنبال آن فراموش کردن یا رها کردن افرادی که دوستشان دارید واهمه دارید.
• پذیرش مسؤولیت‌های جدیدی که هر موفقیت به طور طبیعی به دنبال دارد برایتان دشوار است.
• از پیچیده شدن همه چیز به قدری که باعث شود کنترل امور را از دست بدهید بیزارید.
• از شنیدن نظرهای دیگران راجع به کیفیت عملکردتان یا تجربه‌ی دشواری‌های اجتماعی دیگر می‌ترسید.

گاهی افرادی که از ترس از موفقیت رنج می‌برند متوجه رفتارهای خودتخریب‌گرایانه‌ی خود می‌شوند اما به دلیل اینکه نمی‌توانند آن‌ها را ریشه‌یابی کنند، از بهبود شرایط بازمی‌مانند. در چنین شرایطی، بهترین راهکار مراجعه به روان‌درمانگر و توصیف وضعیت کنونی زندگی است. روان‌درمانگران می‌توانند ریشه‌ی ترس از موفقیت را پیدا کنند و به شخص آسیب‌دیده کمک کنند تا به تدریج عملکرد خود را ارتقا دهد و مسیر موفقیت را از سر بگیرد.

دلایل بروز ترس از موفقیت

ترس از موفقیت می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد که در ادامه، چند مورد از آن‌ها شرح داده شده‌اند.

• سندروم ایمپاستِر: بعضی افراد پس از کسب موفقیت با خود می‌اندیشند که لیاقت موفقیت را نداشته‌اند یا اینکه به اندازه‌ی دیگر افراد فعال در حیطه‌های مشابه برای به دست آوردن نتایج عالی زحمت نکشیده‌اند. در چنین مواقعی، ترس از برآورده نکردن انتظارهای دیگران یا ضعیف ظاهر شدن در مسیرهای چالش‌برانگیز می‌تواند باعث بروز ترس از موفقیت شود.
• شدید بودن احساس‌های وابسته به موفقیت: احساس هیجان و اضطراب نمودهای جسمی بسیار مشابهی دارند و در مواقعی، تشخیص آن‌ها از یکدیگر دشوار است. شدید بودن احساس هیجان ناشی از کسب موفقیت ممکن است به عنوان عاملی بازدارنده عمل کند و فرد را از موقعیت‌هایی که می‌توانند محرکی برای بروز این احساس باشند دور کند.
• ترس از تنش: گاهی ترس از موفقیت به دلیل هراس داشتن از عواقب اجتماعی احتمالی پدید می‌آید که ممکن است در اثر کسب موفقیت گریبان‌گیر شخص شود. محققان این پدیده را «دوری‌جویی از تنش» می‌نامند. گاهی گرفتن ترفیع در محل کار یا به دست آوردن موقعیتی مناسب برای ارتقای وضعیت مالی پیامدهای منفی به دنبال دارد که خود را در ظاهر کینه‌توزی اطرافیان نشان می‌دهند. این پیامدهای منفی نقش بسیار مؤثری در بروز ترس از موفقیت ایفا می‌کنند.
• تجربه‌های منفی در گذشته: گاهی داشتن تجربه‌های منفی مرتبط با کسب موفقیت در گذشته می‌تواند روی طرز فکر شخص تأثیر بگذارد و به عبارتی او را محتاط‌تر کند. جلوه کردن به عنوان شخصی که جنبه‌ی کسب موفقیت را ندارد یا دستاوردهایش را توجیهی برای خودبرتربینی تلقی می‌کند به هیچ عنوان خوشایند نیست. ترس از اینگونه به نظر آمدن با بروز ترس از موفقیت رابطه‌ی مستقیم دارد.
• خودکارآمدی ضعیف: خودکارآمدی به فعالیت‌هایی که شخص در زمان حال برای تأمین آینده‌ی بهتر انجام می‌دهد اشاره دارد. اگر سطح خودکارآمدی پایین باشد، آینده‌نگری هم ضعیف خواهد بود. در نتیجه، ترس از موفقیت پدید می‌آید و جلوی پیشرفت و ارتقای توانایی رسیدن به اهداف را می‌گیرد.
• خجالتی بودن/اضطراب داشتن: گاهی دلیل بروز ترس از موفقیت آنقدر هم پیچیده نیست و به خجالتی بودن یا ابتلا به اختلال مرسوم اضطراب برمی‌گردد. در چنین شرایطی شخص مایل نیست توجه زیادی را به خود جلب کند، بنابراین موقعیت‌های اندکی برای کسب موفقیت پیدا می‌کند که پرداختن به هر کدام با اضطراب همراه می‌شود. بهترین راهکار برای بهبود این شرایط، مراجعه‌ی مستمر به روان‌درمانگر است.

تأثیرهای منفی پدیده‌ی ترس از موفقیت

ترس از موفقیت در کنار آسیب‌هایی که به وجهه‌ی اجتماعی شخص وارد می‌کند، می‌تواند کیفیت زندگی را هم دستخوش تغییرهای منفی کند. بعضی از این تأثیرهای منفی به شرح زیر هستند.

• کاهش سطح رضایت از زندگی: ترس از موفقیت با از دست دادن موقعیت‌هایی همراه است که هر کدام می‌توانند نقشی اساسی در متحول کردن شرایط زندگی شخص ایفا کنند. بدون شک هنگامی که کسب موفقیت ممکن نباشد، سطح رضایت از زندگی کاهش می‌یابد و شخص وارد چرخه‌ی باطلی می‌شود که انگار نمی‌توان هیچ پایانی برای آن متصور شد.
• مواجهه با دشواری در مسیر رسیدن به اهداف: همیشه برداشتن نخستین قدم‌ها برای شروع دشوار است، اما اگر شخص نتواند از مرحله‌ی اول گذر کند، هیچ تضمینی برای به دست آوردن موفقیت در آینده وجود نخواهد داشت. ترس از موفقیت جلوی آزمایش و خطا، که برای یافتن مسیر درست موفقیت لازم است، را می‌گیرد و موانع زیادی بر سر راه پیشبرد اهداف قرار می‌دهد.
• کاهش سطح عزت‌نفس: کسب موفقیت تأثیر بسزایی روی افزایش میزان عزت‌نفس دارد، بنابراین ترس از موفقیت می‌تواند نقش پررنگی در کاهش سطح عزت‌نفس و از بین بردن انگیزه برای داشتن آینده‌ای بهتر ایفا کند. این موضوع به خصوص درباره‌ی افرادی که از سندروم ایمپاستر رنج می‌برند صادق است، زیرا این افراد عموما دستاوردهای خود را نتیجه‌ی دانش، توانایی و پشتکار خود نمی‌بینند.
• کم‌توقع بودن: کم‌توقعی و دوری جستن از موقعیت‌هایی که به موفقیت‌های بزرگ ختم می‌شوند می‌توانند شخص را به رکود عادت دهند و ترس از موفقیت را تشدید کنند.

درمان پدیده‌ی ترس از موفقیت

خوشبختانه درمان این پدیده با استفاده از شیوه‌های روان‌درمانی ممکن است. یکی از بهترین راهکارها برای بهبود سلامت ذهن و کمرنگ کردن ترس از موفقیت، روان‌کاوی است. در این شیوه، مشکل‌ها و اختلال‌های موجود در زندگی با توجه به ریشه‌ای که در دوران کودکی دارند بررسی می‌شوند و در اغلب مواقع، نتایج بسیار سودمندی حاصل می‌شود.

یک شیوه‌ی مؤثر دیگر برای از بین بردن ترس از موفقیت، درمان شناختی-رفتاری است. در این شیوه محرک‌های منفی که باعث بروز رفتارهای مخرب می‌شوند شناسایی شده و طی چندین جلسه‌ی درمانی بررسی و درمان می‌شوند. درمان شناختی-رفتاری به شخص این فرصت را می‌دهد که الگوهای رفتاری خود را بشناسد و آن‌ها را بر اساس میزان سودمندی تفکیک کند. ممکن است این دو شیوه‌ی درمانی با مصرف دارو همراه باشند، اما تا زمانی که داروها به موقع و به درستی مصرف شوند، جای هیچ نگرانی نیست.

به غیر از شیوه‌های روان‌درمانی، راهکارهای مؤثر دیگری هم برای کنار آمدن با ترس از موفقیت وجود دارند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.

۱. مقابله با استرس

استرس یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد ترس، از هر نوعی، است و می‌تواند باعث بروز ترس از موفقیت هم بشود. از این رو، فراگیری راهکارهای ساده اما مؤثر مقابله با استرس ضروری است. به هنگام مضطرب شدن، نفس عمیق بکشید و ساکن نمانید، سعی کنید در حد پیاده‌روی ملایم هم که شده تحرک داشته باشید. در افکارتان، مکان امن و شادی‌آوری را تصور کنید و حین تمرکز روی نحوه‌ی تنفس، عضلات منقبض‌شده را شل کنید.

• ۵ تکنیک مدیریت استرس که تأثیر آن‌ها اثبات شده است

۲. شناسایی احساس‌های منفی

یکی دیگر از راهکارهای مناسب برای مقابله با این ترس، شناسایی و بررسی احساس‌های منفی و محرک‌هایشان است. سعی کنید به محیط اطرافتان توجه بیشتری داشته باشید و هنگامی که درگیر احساس‌های منفی می‌شوید، آن‌ها را ریشه‌یابی کنید. برای این منظور، می‌توانید از دوستان و آشنایان نزدیک هم کمک بگیرید و از آن‌ها بخواهید احساس‌هایتان را از دیدگاهی دیگر ارزیابی کنند. گاهی ارزیابی خود از دیدگاه دیگران می‌تواند به روشن شدن مسائل بسیاری کمک کند.

۳. افزایش آستانه‌ی تحمل

ترس از موفقیت باعث بروز رفتارهای اجتنابی می‌شود و آستانه‌ی تحمل دشواری در مواجهه با وقایع زندگی و دیگران را پایین می‌آورد. بنابراین، یکی از راهکارهای درمان ترس از موفقیت، انجام تمرین‌هایی برای افزایش آستانه‌ی تحمل است. دفعه‌ی بعدی که درگیر احساس‌های منفی و ناخوانده شدید، سعی کنید مسیر راحت‌تر را انتخاب نکنید. به جای فرار کردن از احساس‌ها و عواقب‌شان، آن‌ها را بپذیرید. انجام این کار خوشایند نیست، اما در بلندمدت آستانه‌ی تحمل را افزایش می‌دهد و مدیریت ترس از موفقیت را ساده‌تر می‌کند.

مرور کلی

ترس از موفقیت رسیدن به اهداف را دشوار می‌کند و به عزت‌نفس و اعتمادبه‌نفس آسیب‌های جدی وارد می‌کند. خوشبختانه، راهکارهایی برای کنار آمدن با این ترس وجود دارد که، در صورت استمرار، می‌توانند آن را به کل از بین ببرند. در این میان، افزایش آستانه‌ی تحمل دشواری‌ها و مقابله با استرس از اهمیت والایی برخوردار هستند. فراموش نکنید که مراجعه به روان‌درمانگر را حتما در دستور کار خود قرار دهید.

منبع: Verywellmind