چگونه باید عادت ورزشی خود را متناسب با چرخهی قاعدگی تنظیم کنیم؟
در دوران پریودی، خانمها با مشکلات جسمی و روحی روانی متعددی بسته به عادات بدنی خود مواجه میشوند که این موضوع میتواند روی عملکرد روزانهی آنها تأثیر منفی بگذارد. این مشکل به خصوص برای خانمهایی که یک برنامهی ورزشی ماهانه و منظم دارند میتواند دردسرساز شود چرا که به مدت تقریبا ۱ هفته نمیتوانند ورزش سنگینی انجام دهند. اما آیا این باور درست است؟ با ما همراه باشید تا به شما بگوییم چگونه در دوران قاعدگی هم میتوان در انجام ورزش برای تناسب اندام یا هر هدف دیگری منظم بود.
دربارهی چرخهی قاعدگی تاکنون مطالب بسیار متعددی نوشته شده و اگر مطالب اخیر را پیرامون این موضوع خوانده باشید، به احتمال بسیار زیاد از زیر و بم آن مطلع هستید. بنابراین خیلی در رابطه با قاعدگی توضیح نمیدهیم جز اینکه یک بار به صورت مختصر میگوییم چرخهی قاعدگی یا سیکل قاعدگی در واقع تغییرات فیزیولوژیکی است که در خانمهای بارور جهت تولید مثل جنسی رخ میدهد و هر ماه یک تخمک بالغ شده و آمادهی تشکیل جنین میشود. در این مدت به تدریج بافت رحم نیز خود را آمادهی نگهداری از جنین میکند که اگر لقاح صورت نگیرد، تخمک دفع شده و بافت پوششی رحم ریزش میکند و از طریق واژن دفع میشود. اگر هم لقاح صورت بگیرد و جنین به وجود بیاید، خانم معمولا تا پایان دورهی بارداری پریود نخواهد شد.
در دوران قاعدگی فرد میتواند دچار مشکلات زیادی از جمله کمردرد، سردرد، بیحالی، ضعف، گرسنگی مفرط و… شود به گونهای که برنامهی او به هم میخورد و نمیتواند خیلی منظم باشد. حال فرض کنید شما یک خانم ورزشکار هستید که ورزش کردن روزانه و منظم برای شما اهمیت ویژهای دارد. از طرفی دوران پریودی سختی را هم میگذرانید که در طول آن، نمیتوانید کار خاصی انجام دهید. این موضوع میتواند برای بسیاری از خانمها اذیت کننده باشد اما اینطور نیست که راهحل نداشته باشد. یعنی حتی میتوان در دوران پریودی هم منظم ماند و ورزش کرد. اما راهش چیست؟
شناخت بدن در دوران قاعدگی از اهمیت زیادی برخوردار است
نگرش اشتباهی که خانمها باید مراقبش باشند!
بدن خود را دوست داشته باشید؛ نه اینکه با آن بجنگید!
مراحل چرخهی قاعدگی و ارتباط آن با ورزش کردن
اثرات نوسانات هورمونی در دوران قاعدگی و تأثیر آن روی کیفیت ورزش
پایش دوران قاعدگی برای بهبود کیفیت ورزش
ورزش درست را در زمانهای مختلف قاعدگی انتخاب کنید
شناخت بدن در دوران قاعدگی از اهمیت زیادی برخوردار است
یک خانم حتما باید از بدن خود شناخت کافی داشته باشد. شما نمیتوانید یک برنامهی تمرینی مناسب داشته باشید اگر ندانید بدنتان از شما چه میخواهد؛ نمیتوانید هر غذایی را مصرف کنید اگر ندانید بدن شما با مصرف چه غذایی انرژی میگیرد و در نتیجه نمیتوانید به تناسب اندام برسید اگر ندانید بدن شما ظرفیت انجام چه حرکتهایی را دارد. قاعدتا شناخت بدن یکی از مهمترین کارهایی است که نه تنها یک خانم بلکه هر فرد واجد شرایط دیگری باید به آن دست پیدا کند. وقتی شما بدن خود را بشناسید، عملا هیچ چیزی نمیتواند نظم شما را به هم بزند چون میدانید در هر شرایطی، بدن شما به چه چیزی نیاز دارد. در نتیجه قاعدگی هم زمانی که اطلاع کافی از شرایط آن داشته باشید، نمیتواند تأثیر منفی روی عادات ورزشی شما بگذارد.
در دنیای ورزش و تناسب اندام، یک باور رایج وجود دارد که درست و غلط آن را در ادامه مورد بررسی قرار خواهیم داد؛ میگویند تناسب اندام صرف نظر از جنسیت یک فرد، زمانی به دست میآید که فرد در انجام تمرینهای ورزشی استمرار به خرج دهد و سخت تلاش کند. این باور باعث شده افرادی که برنامهی تمرینی منظمی ندارند، تقریبا اعتماد به نفس خود را از دست داده و تسلیم شوند؛ برخی از آنها به خاطر یک بینظمی کوچک و کماهمیت از تمرین دست میکشند و ناامید میشوند و تصور میکنند حتما باید به شدیدترین شکل ممکن به برنامهی تمرینی خود پایبند میبودند.
میپذیریم که استمرار و تمرین مداوم برای رسیدن به یک نتیجهی عالی و ایدئال نیاز است و قاعدتا باید فرقی بین یک فرد متعهد و نامنظم در رسیدن به نتیجهی نهایی وجود داشته باشد اما اینطور نیست که یک فرد با شرایط خاص کاملا فکر تناسب اندام را از سر خود بیرون کرده و مضطرب و ناراحت شود. این موضوع به خصوص خانمها را بیشتر درگیر خود کرده است، چرا که آنها حساسیت بیشتری نسبت به هر چیز دیگری از جمله نظم دارند و با یک بینظمی کوچک ممکن است آشفته شوند. از آن جایی هم که به خاطر تبعیض جنسیتی در حوزهی ورزش، بیشتر تحقیقات در رابطه با برنامهریزی تمرینی موثر روی نمونههای مرد صورت گرفته، خانمها خیلی اطلاعی از بابت بدن خود ندارند و نمیدانند چگونه میتوانند در عین حال که یک هفته از ماه را در دوران پریودی به سر میبرند، به ورزش خود هم رسیدگی کرده و نتیجهی بسیار ایدئالی دریافت کنند.
نگرش اشتباهی که خانمها باید مراقبش باشند!
بسیاری از خانمها در هر دورهای از زندگی خود که باشند به تناسب اندام اهمیت زیادی میدهند. آنها بنا به دلایل گوناگون که یکی از آنها دوران بعد از حاملگی است، ممکن است از بدن خود رضایت کافی نداشته باشند و میخواهند بلافاصله بدن خود را به بهترین شکلی که میتواند داشته باشد نزدیک کنند. در نتیجه همیشه دوست دارند جدیدترین و بهترین متدهای ورزشی روز دنیا را امتحان کنند تا نتیجهی دلخواهی را کسب کنند. برای بسیاری از خانمها این فشار تا زمانی که به فرم بدنی ایدئال نرسند وجود دارد؛ همین فشار است که در صورت وجود بینظمی آنها را دچار استرس و اضطراب میکند.
خانمها چه بخواهند چه نخواهند، یک دورهای از ماه باید نگرش «همیشه باید سخت تلاش کرد» را تغییر داده و به استراحت بپردازند چرا که در طول این دوره (پریودی) آنها انرژی بسیار کمی دارند و نمیتوانند مثل همیشه ورزش کنند و فعال باشند. اینجاست که برخی از آنها قربانی قضاوت اشتباه خود میشوند و تصور میکنند دیگر نمیتوانند به تناسب اندام برسند چون چند روز از ماه را از دست دادهاند. این نگرش اشتباه نیست، اما اگر بخواهیم آن را به پتکی تبدیل کرده و بر سرمان بکوبیم، نه تنها اشتباه بلکه مخرب میشود.
اینجاست که شناخت بدن میتواند به کمک خانمها بیاید. اگر میپرسید چگونه، باید بگوییم در دوران پریودی، بدن ما هورمونهای متعددی را ترشح میکند. یک خانم به خاطر دلایل مختلف شاید بخواهد اینطور به ذهن خود تلقین کند که در تمام دوران پریودی باید در خانه بنشیند و استراحت کند چون انرژی ندارد. اینطور نیست! حداقل برای همه اینطور نیست چون در یک سری از روزها به خاطر ترشح هورمونهای مختلف، بدن برای انجام تمرینهای سخت آماده است و یک سری روزهای دیگر هم ظرفیت زیادی ندارد. اگر شرایط مختلف بدن خود را در روزهای قاعدگی بشناسید میتوانید بفهمید در چه روزی چه تمرینی انجام دهید و اینطور میشود که دیگر مشکل خاصی در برنامهی ورزش منظم شما به وجود نخواهد آمد.
بدن خود را دوست داشته باشید؛ نه اینکه با آن بجنگید!
کسانی که یاد میگیرند یا تمرین میکنند که شرایط بیولوژیکی بدن خود را شناخته و از آن به نفع خود استفاده کنند، هم هوشمندانهتر زندگی میکنند و هم شرایط سخت را بهتر و راحتتر مدیریت میکنند. نهتنها در ورزش، بلکه در انجام کارهای دیگر هم به مراتب موفقتر از کسانی هستند که دائما با تلقین باورهای اشتباه، یک جا نشسته و به خود میقبولانند که خسته و بیحال هستند، دیگر نمیتوانند هیچ کاری را انجام دهند و احتمالا باید قید تناسب اندام را هم بزنند.
این افراد نه در خدمت بدن بلکه بر علیه آن هستند. آنها به جای اینکه به بدن خود عشق بورزند و مطیع آن باشند، خود را مطیع باورهای نادرست خود کرده و در یک اقدام ناخواسته و ندانسته، علیه آن موضع میگیرند. اگر میخواهید قربانی چنین اتفاقی نشوید، باید بدانید در دوران قاعدگی چه اتفاقی برای بدن شما میافتد و در چه شرایطی آمادگی این را دارید که با انجام ورزش، فعالیت بدنیتان را افزایش یا کاهش دهید.
مراحل چرخهی قاعدگی و ارتباط آن با ورزش کردن
یگ چرخهی قاعدگی به طور متوسط بین ۲۳ تا ۲۸ روز به طول میانجامد. این یعنی هر خانم میتواند بسته به شرایط بدنی خود هر ۲۳ روز تا هر ۲۸ روز پریود شود. البته این اعداد بسته به شرایط بدنی و محیطی فرد میتواند کم و زیاد شود؛ اما اگر نامنظم شود یا از حالت عادی خود بگذرد فرد حتما باید با پزشک مشورت کند و با مصرف دارو، این چرخه را تنظیم کند. چرخهی قاعدگی به صورت کلی از سه مرحله هم تشکیل میشود؛
مرحلهی فولیکولی
فاز فولیکولی از روز نخست پریود شروع شده و با پایینترین سطح هورمونهای زنانه در طول ماه مشخص میشود. از آنجایی که هورمونهای جنسی پایین هستند، در این زمان از پریودی بدن زن بیشتر شبیه به بدن یک مرد میشود. این فاز به مدت ۵ الی ۶ روز بعد از آخرین روز پریودی هم ادامه پیدا میکند و به صورت کلی ۱۲ الی ۱۴ روز هم طول میکشد. بعد از دوران قادعدگی، سطح هورمون استروژن در بدن به تدریج افزایش پیدا کرده و در نتیجهی این موضوع، هورمونهای لوتئینه کننده و محرک فولیکول بیشتر ترشح میشوند. این فرایند هم اواسط چرخهی تخمکگذاری به اوج خود میرسد.
مرحلهی تخمکگذاری
تخمکگذاری همانطور که از نامش پیداست به زمانی گفته میشود که بدن شما یک تخمک آزاد کرده و منتظر اسپرم میماند. اگر لقاح صورت بگیرد، لانهگزینی و در پی آن بارداری اتفاق میافتد. اگر هم خبری از اسپرم نباشد، فرآیند پریودی آغاز میشود. در یک چرخهی متوسط، یعنی یک چرخهی ۲۸ روزه، تخمکگذاری دقیقا در نقطهی میانی یعنی نزدیک به روز چهاردهم اتفاق میافتد.
مرحلهی لوتئال
این مرحله که درست بعد از تخمکگذاری اتفاق افتاده و تا نیمهی دوم چرخهی شما ادامه میباید، مرحلهی لوتئال نام دارد. یعنی زمانی که در بدن شما سطح استروژن افزایش دوم متوسطی دارد و مهمتر از آن، پروژسترون وارد میشود و علائم فیزیولوژیکی متعددی را هم با خود به همراه دارد. فاز لوتئال زمانی به پایان میرسد که پروژسترون به اوج خود میرسد؛ اگر باردار نباشید، استروژن و پروژسترون هر دو افت میکنند و به مغز شما سیگنال میدهند که پریود شما شروع شود.
حالا که میدانیم در چرخهی قاعدگی چه اتفاقی برای بدن ما میافتد و به یک درک اولیه از تغییرات هورمونی تعیین کننده در طول این چرخه رسیدهایم، میتوانیم در رابطه با تغییرات فیزیولوژیکی که میتواند روی برنامهی ورزشی ما اثر بگذارد صحبت کنیم و ببینیم چگونه میتوان در دوران قاعدگی هم ورزش را به عنوان بخش مهمی از زندگی انجام داد.
اثرات نوسانات هورمونی در دوران قاعدگی و تأثیر آن روی کیفیت ورزش
اولین بخش از چرخهی قاعدگی شما که به عنوان فاز فولیکولار شناخته میشود، فاز هورمونی پایین است و تنها علائمی که احتمالاً تجربه میکنید، مربوط به همان پریودی شما است. اگر سعی میکنید در این دوره سخت ورزش کنید، پیشنهاد میشود در همین دوره آن را انجام دهید چون هیچ علائم هورمونی که شرایط را برای شما دشوار کند در این دوره دیده نمیشود. البته باز هم به بدن شما بستگی دارد اما معمولا این دوره بهترین دوره برای انجام تمرینات سخت است.
تخمک گذاری میتواند با افزایش جزئی دمای بدن یک خانم مشخص شود. این افزایش دما آنقدرها زیاد نیست که نگران کننده باشد، اما مهم است که بدانید این افزایش دما پس از تخمک گذاری هم ادامه مییابد و در نیمهی دوم چرخه شما هم همراهتان خواهد بود. اما دانستن این موضوع چه کمکی به ما میکند و اگر این افزایش دما خطرناک نیست چرا باید دربارهی آن مراقب بود؟
با توجه به اینکه دمای بدن از حالت نرمال و همیشگی خود اندکی افزایش پیدا میکند، شاید در مرحلهی لوتئال بدن یک خانم به ورزش یا تمرین کردن در محیطهای گرم یا مرطوب حساسیت نشان دهد. اگر نمیتوانید تصور کنید باید بگوییم به شرایطی نظیر بودن در یک باشگاه ورزشی بسیار گرم، دویدن در یک روز گرم تابستانی، یوگای گرم و… فکر کنید. این ورزشها برای زمانی که در مرحلهی لوتئال هستید مناسب نیستند. در این مرحله است که اگر محیط ورزش را برای خود خنک نکنید، خیلی زود خسته شده و ورزش را رها میکنید.
علاوه بر اینها، سوای از افزایش دمای مرکزی بدن، پروژسترون ضربان قلب و تعداد تنفس شما را در حالت استراحت افزایش میدهد. این یعنی شما در حالت عادی هم ممکن است اندکی تپش قلب یا سریع نفس کشیدن را تجربه کنید. این فرایند فشار بدن شما را افزایش میدهند که اگر بخواهید با انجام ورزش و تمرینهای سخت، میزان این فشار را افزایش دهید، از پا در خواهید آمد. در این مرحله یک خانم فکر میکند باید بیشتر از حد معمول کار کند تا به نتیجهی دلخواه برسد، اما حقیقت این است که بدن او خیلی کشش ندارد.
یکی دیگر از ویژگیهای پروژسترون اثر کاتابولیک آن است؛ به این معنی که این هورمون دوست دارد بافت را تجزیه کند. دانستن این موضوع برای انجام تمرینهای قدرتی در نیمهی دوم چرخهی قاعدگی بسیار حائز اهمیت است. در شرایط عادی، برای انجام تمرینات قدرتی نیاز است یک وزنهی سنگین را بلند کنید؛ حال میخواهد از طریق وزن بدن باشد مثل شنا یا بارفیکس، با بند یا کابل باشد یا وزنه زدن، بالاخره باید یک تنش ایجاد شود که ماهچیهها به آن واکنش نشان دهند.
تنش عضلانی ناشی از بلند کردن مکرر یک وزنهی نسبتا سنگین، منجر به پارگیهای میکروسکوپی در عضلات در حال کار شما میشود. سپس بدن شما این پارگیهای میکروسکوپی را با رشد مجدد بافت عضلانی بهبود میخشد؛ عضلاتی هم که رشد میکنند، قویتر و محکمتر از قبل هستند تا بتوانند در برابر فشارها دوام بیشتری داشته باشند. در نتیجهی این موضوع هست که به مرور زمان با وزنه زدن، بدن اندکی بزرگتر و قدرتمندتر میشود.
هنگامی که پروژسترون در نیمهی دوم چرخه قاعدگی وجود داشته باشد، میتواند رشد مجدد این پروتئین را کاهش دهد و بر روند ترمیم عضلات تأثیر منفی بگذارد. همچنین این هورمن چون به تجزیهی بافت علاقه دارد، در زمانهایی که میزان زیادی از آن در بدن ترشح میشود بهتر است سنگین کار نکنید یا وزنه نزنید چون نتیجهی خوبی دریافت نخواهید کرد. اجازه دهید بیولوژی بدن شما راهنمای تمریناتی باشد که انجام میدهید چون فقط با چند عادت ساده میتوانید تفاوت بسیار بزرگی را روی کیفیت و فرم ظاهری بدن خود ایجاد کنید و به یک هماهنگی ایدئال بین قاعدگی و برنامهی ورزش خود برسید بدون اینکه خسته، بیمار و در نتیجه ناامید شوید.
پایش دوران قاعدگی برای بهبود کیفیت ورزش
اگر می خواهید کارایی ورزش خود را در ارتباط با چرخهی قاعدگی بهبود بخشید، نخستین کاری که باید انجام دهید این است که چرخهی خود را پایش کنید و ببینید به چه صورت و با چه شکلی انجام میگیرد. تنها کاری که باید انجام دهید این است که یک دماسنج و ساعت زنگدار را در کنار تخت خواب خود نگه دارید که برای تهیه کردن آنها هم هیچ هزینهی خاصی پرداخت نخواهد شد از این جهت که دماسنج قیمت خاصی ندارد و ساعت زنگدار هم درون سادهترین گوشی تا پیشرفتهترین آن وجود دارد.
هر روز صبح که از خواب بیدار میشوید (بیدار شدن در ساعت مشخص هر روز صبح برای این روش مهم است)، قبل از انجام هر کاری (از رختخواب بلند نشوید یا حتی یک جرعه آب هم ننوشید). نخست، دمای بدن خود را اندازه بگیرید و یادداشت کنید تا برای روزهای بعدی بتوانید دمای بدن را مقایسه کنید. این کار به خصوص در نیمهی نخست چرخهی شما از اهمیت بیشتری برخوردار است چون میتوانید درک درست و بهتری از دمای بیداری خود داشته باشید. با نوشتن دمای بدن هر روز صبح در همان زمان، میتوانید جزئیترین افزایش در دمای بدن خود را هم در اواسط سیکل مشاهده کنید که نشان میدهد تخمکگذاری انجام شده است.
ردیابی چرخهی قاعدگی، خطاهای مربوط به حدس و گمان را از بین میبرد و توانایی پیشبینی آنچه بدن شما مایل به تحمل آن است را در اختیار شما قرار میدهد. بدین ترتیب شما به احتمال بسیار زیاد میدانید در هر دورهای از چرخهی خود توانایی انجام چه کاری را خواهید داشت. البته اگر از روشهای جلوگیری از بارداری استفاده میکنید، به خصوص روشهایی که از تخمکگذاری جلوگیری میکنند، ردیابی چرخهی قاعدگی میتواند کار بسیار سختی باشد.
ورزش درست را در زمانهای مختلف قاعدگی انتخاب کنید
فاز فولیکولی؛ در این فاز قاعدگی شما میتوانید ورزش های سخت خود را انجام دهید. از جمله این موارد میتوان به تمریناتی با شدت بالا، پاورلیفتینگ، وزنهبرداری سنگین، پلایومتریک، دویدنهای طولانی، یوگای گرم و تمرینات ورزشی مشابه اشاره کرد. البته توجه داشته باشید حتما باید حداقل یک روز بین تمرینات سخت استراحت کنید و مراقب علائم تمرین بیش از حد باشید چون تحقیقات نشان داده اگر شدت تمرینات در این فاز از حد بگذرد، ماهیچههای درگیر ممکن است آسیب جدی ببینند.
فاز لوتئال؛ در این فاز شما باید به بدن علائم و نشانههایی که بدنتان به شما میگوید احترام گذاشته و استراحت کنید. در این فاز بهتر است پیادهروی سبک خارج از خانه، تمرینات قدرتی با وزنههای سبک ولی تکرار بالا، یوگای معمولی، حرکات کششی و… انجام دهید. این دوره زمان ایدئالی است که روی تقویت تحرکپذیری خود کار کرده و اطمینان حاصل کنید در شرایط ورزشی گرم حضور پیدا نمیکنید.
نتیجه؛ همگام با بدن خود باشید، نه علیه آن
متأسفانه بسیاری از تحقیقاتی که تاکنون در رابطه با رعایت پروتکلهای توصیه شده هنگام انجام تمرینات ورزشی یا به طور کلی برنامههای ورزشی صورت گرفته، روی مردها متمرکز بوده است چرا که مردها مهمولا نوسانات هورمونی خاصی را تجربه نمیکنند و در نتیجه تحقیقات به صورت یکدستتر و بدون هیچ مانعی انجام میگرفت. در نتیجهی همین موضوع، خانمها هم تلاش میکنند برای رسیدن به تناسب اندام از همان برنامهها پیروی کنند که این کار اصلا به صلاح آنها و بدنشان نیست چرا که اصلا با بیولوژی آنها متفاوت است.
به لطف چرخهی قاعدگی، خانمها میتوانند به شناخت فوقالعادهای از بدن خود دست پیدا کنند و در نتیجه از تمام دوران قاعدگی به بهترین شکل ممکن برای رسیدن به اندامی ایدئال استفاده کنند. خانمها برعکس آقایان که سخت تلاش کردن را لازمهی موفقیت میدانند، با آگاهی نسبت به شرایط بدن خود، بهینه و مفید کار میکنند، اعتماد به نفسشان را از دست نمیدهند و در عین حفظ سلامتی، اندام خوشفرمی هم خواهند داشت.
بنابراین به عنوان یک خانم، از بدن خود متنفر نباشید، به آن عشق بورزید و سعی کنید آن را بشناسید تا بتوانید متناسب با نیازی که دارد، با او رفتار کنید. ورزش کردن را هیچوقت رها نکرده و باورهای دروغین و پالسهای منفی هم به ذهن خود ارسال نکنید چرا که روی روحیه و کیفیت کار شما تأثیر منفی خواهد گذاشت. شما زیبا هستید و این زیبایی میتواند با باورهای درست هم در ظاهر و هم در رفتار شما خود را نشان دهد.
به صورت کلی پیشنهاد میشود قبل از اینکه خودتان به تنهایی به چیدن یک برنامهی تمرینی متناسب با شرایط مختلف در دوران قاعدگی اقدام کنید، حتما با یک مربی ورزشی در ارتباط باشید تا به شما کمک کند بهترین کار را انجام دهید. این افراد با تجربهای که دارند قطعا میتوانند به شما در تشخیص حالتهای مختلف بدن در دوران قاعدگی کمک کرده و در نتیجه روند رسیدن به نتیجهی دلخواه را برای شما لذتبخشتر و سریعتر کنند.
منبع: Healthline