پی اچ پوست چیست و چطور باید آن را تنظیم کرد؟
احتمالاً انجام آزمایش‌های سنجش پی اچ که در مدارس با استفاده از کاغذهای تورنسل انجام می‌شد را به خاطر دارید؛ نوارهای کاغذی که بسته به میزان اسیدی بودن یا قلیایی بودن مواد رنگشان تغییر می‌کرد. پی اچ (ph) در واقع شاخصی برای اندازهگیری اسیدی بودن و قلیایی بودن مواد محسوب می‌شود و جالب است بدانید که سنجش این شاخص برای پوست و بدن انسان هم اهمیت زیادی دارد؛ این شاخص باید همواره در محدوده‌ی نرمال باقی بماند تا لایه‌ی محافظ پوست بتواند از پوست در برابر آسیب‌های پوستی محافظت کند؛ اما پی اچ پوست صورت چند است و چطور میتوان آن را متعادل و تنظیم کرد؟ با ما همراه باشید تا جواب سؤالاتتان را بگیرید.
پی اچ پوست چیست و محدوده ی نرمال آن چند است؟
چه عواملی در مقدار پی اچ پوست تأثیرگذارند؟
چطور میتوان پی اچ پوست را اندازهگیری کرد؟
پی اچ پوست صورت
پی اچ پوست چرب و خشک
برای تنظیم پی اچ پوست چه اقداماتی باید انجام شود؟
پی اچ پوست چیست و محدوده‌ی نرمال آن چند است؟
پی اچ (ph) یا Potential hydrogen مقیاسی برای سنجش میزان غلظت یون‌های هیدروژن است. این فاکتور می‌تواند مقدار اسیدی بودن یا قلیایی بودن مواد را تعیین کند. ph برای بدن و پوست هم اندازهگیری می‌شود و قرار گرفتن این شاخص در خارج از محدوده‌ی نرمال می‌تواند باعث بروز مشکلات پوستی گردد. هر چه پوست اسیدی‌تر باشد بهتر می‌تواند با میکروب‌ها، باکتری‌ها و رادیکال‌های آزاد آسیب‌رسان مبارزه کند. اگر این شاخص در محدوده‌ی قلیایی قرار گیرد یعنی مقدار اسیدیته‌ی لایه‌ی اپیدرم کاهش یافته و سنتز لیپیدهای ضروری لایه‌ی اپیدرم (لایه‌ی بیرونی پوست) دچار اختلال می‌شود و اپیدرم دیگر نمی‌تواند به عنوان یک لایه‌ی محافظ از پوست محافظت کند. زمانی که عملکرد لایه‌ی محافظ پوست دچار اختلال می‌شود پوست ممکن است خشک یا حساس شود و احتمال بروز بیماری‌های پوستی مانند درماتیت یا روزاسه بیشتر خواهد شد. البته باید به این نکته هم توجه کنید که اسیدی شدن بیش از حد پوست هم می‌تواند باعث بروز خشکی و چین‌وچروک‌های پوستی شود.
مقدار پی اچ موها و پوست سر هم اهمیت زیادی دارد. عدم تعادل در پی اچ موها می‌تواند منجر به عواملی مانند خشکی موها شود و افزایش پی اچ پوست سر نیز احتمال بروز مشکلاتی مانند ریزش مو یا شوره سر را افزایش می‌دهد. پی اچ نرمال پوست و مو عددی بین ۴.۷ تا ۵.۷۵ است. نوزادان تازه متولد شده معمولاً میانگین پی اچ پوستشان در حدود ۷ است و با افزایش سن اسیدیته‌ی پوست افزایش می‌یابد و به عدد نرمال نزدیک می‌شود.
پی اچ در نواحی مختلف پوست متغیر است؛ نواحی از پوست بدن که در معرض جریان هوا قرار دارند مانند باسن، زیر بغل و ناحیه تناسلی معمولاً اسیدیته بالاتری نسبت به دیگر نواحی بدن دارند و بخش‌هایی از پوست که بیشتر در معرض جریان هوا قرار دادند مانند صورت، گردن و دست‌ها نسبت به دیگر بخش‌های بدن قلیایی‌ترند. با این وجود عوامل دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند بر میزان این شاخص تأثیرگذار باشند. در بخش بعدی مطلب این عوامل را مرور خواهیم کرد.
چه عواملی در مقدار پی اچ پوست تأثیرگذارند؟
به طور کلی عوامل مؤثر بر میزان اسیدی بودن یا قلیایی بودن پوست شامل موارد ذیل هستند:
- سبوم ( چربی اضافه پوست یا سبوم محیط پوست را اسیدی تر می‌کند.)
- وضعیت آب و هوایی به خصوص رطوبت هوا
- میزان عرق و رطوبت پوست ( رطوبت محیط را قلیایی‌تر می‌کند.)
- رژیم غذایی (استفاده از غذاهای اسیدی یا قلیایی در میزان پی اچ بدن تاثیر می‌گذارد که متعاقبا پی اچ لایه‌های پوستی هم تحت تاثیر قرار می‌گیرد.)
- افزایش سن( هر چه سن بالاتر میرود پوست قلیایی تر می‌شود.)
- تغییرات هورمونی
- مواد شوینده
- لوازم آرایشی و پاک‌کننده‌ها
- محصولات آنتی‌باکتریال مانند صابون و ژل
- محصولات مراقبت از پوست (این محصولات بسته به این که چه مقدار اسیدی یا قلیایی باشند بر میزان پی اچ لایه‌های پوستی تاثیرگذارند.)
- داروهای شیمی درمانی یا آنتی‌بیوتیک‌ها
- بیماری‌های پوستی مانند روزاسه
این عوامل می‌توانند باعث برهم‌خوردن تعادل پی اچ در لایه‌ی محافظ اپیدرم شوند و این امر می‌تواند احتمال بروز آکنه‌ها و جوش‌های پوستی را افزایش دهد.
چطور میتوان پی اچ پوست را اندازهگیری کرد؟
برای اندازهگیری و سنجش میزان اسیدی بودن یا قلیایی بودن پوست روشهایی وجود دارد که در این بخش از مطلب به آن خواهیم پرداخت.
کیت‌های خانگی اندازهگیری پی اچ
به کمک کیت‌های خانگی اندازهگیری میتوان میزان اسیدیته و پی اچ را تعیین کرد. این کیت‌ها به شکل نوارهای کاغذی هستند و زمانی که آن‌ها را روی پوستتان می‌گذارید مقدار پی اچ در لایه‌ی محافظ اپیدرم را تعیین می‌کنند. برای اندازهگیری پی اچ بدن هم کیت‌هایی برای آزمایش براق و ادرار وجود دارند که البته در تعیین میزان اسیدی نقشی ندارند.
برای استفاده از این نوارها ابتدا پوستتان را تمیز کنید و سپس نوار اندازهگیری را کمی مرطوب کنید و آن را روی نواحی مختلف مانند گونه، پیشانی یا چانه قرار دهید و بگذارید چند ثانیه باقی بماند و سپس با توجه به رنگ نوار میتوانید مقدار شاخص را اندازهگیری کنید.
اندازهگیری پی اچ توسط متخصص پوست
پزشکان متخصص پوست و زیبایی می‌توانند آزمایش اندازهگیری پی اچ لایه‌ی اپیدرم را در مطب انجام دهند. با تعیین این شاخص پزشک می‌تواند در خصوص استفاده از مواد شوینده و آرایشی به شما توصیه‌هایی ارائه دهد.
استفاده از جوش شیرین و آب
برای این که بفهمید پوستتان اسیدی است یا خاصیت قلیایی دارد میتوانید از خمیر جوش شیرین و آب هم استفاده کنید؛ به این صورت که جوش شیرین را با چند قطره آب مخلوط کنید تا خمیری شکل شود. خمیر را روی بخشی از پوستتان بگذارید و اجازه دهید چند دقیقه بماند؛ اگر خاصیت قلیایی پوست شما بیشتر باشد خمیر جوش شیرین کف می‌کند و اگر خاصیت اسیدی بیشتری داشته باشد واکنشی نشان نمی‌دهد.
مشاهده وضعیت پوست و تخمین مقدار پی اچ
با مشاهده و بررسی دقیق پوست صورت میتوانید بفهمید که پوستتان در وضعیت اسیدی قرار دارد یا این که به سمت محدوده‌ی قلیایی متمایل شده است. شاخص پی اچ در پوستی که ظاهری نرمال و عاری از لکه‌های خشک پوستی دارد در محدوده‌ی نرمال است. پوست تحریک شده، آکنه، قرمزی پوست و وجود لکه‌های خشک در پوست می‌توانند نشانه‌های متمایل‌شدن پوست به وضعیت قلیایی باشند.
پی اچ پوست صورت
همان‌طور که در دیگر بخش‌های مطلب به آن اشاره کردیم پی اچ بخش‌های مختلف پوست بدن با یکدیگر متفاوت است و بخش‌هایی از بدن مانند صورت که در معرض هوا هستند بیشتر مستعد قلیایی‌شدن هستند. به طور کلی امکان قلیایی شدن پوست صورت بیشتر از سایر مناطق بدن است زیرا در معرض آلودگی هوا قرار دارد و لوازم آرایشی قلیایی که روی پوست صورت استفاده می‌شوند هم می‌توانند باعث قلیایی‌شدن پوست صورت شوند به همین جهت حفظ تعادل پی اچ صورت اهمیت زیادی دارد.
از سوی دیگر استفاده مکرر از صابون‌های شست‌وشوی صورت قلیایی هم می‌تواند پوست صورت را قلیایی‌تر کند. به همین دلیل است که وقتی زیاد صورتتان را با صابون می‌شویید پوست صورتتان خشک می‌شود. پزشکان استفاده از پن صورت را به جای صابون‌های قلیایی صورت توصیه می‌کنند. پی اچ صابون‌های قلیایی حدود ۹ و پی اچ پن شست‌وشوی صورت در حدود ۶ است.
با توجه به این که محافظت از پوست صورت اهمیت بیشتری نسبت به سایز نواحی بدن دارد پی اچ نرمال صورت بهتر است عددی زیر ۵ باشد. هر چه این شاخص بیشتر به سمت قلیایی‌شدن متمایل شود امکان بروز آکنه در پوست صورت هم بیشتر خواهد شد.
پی اچ پوست چرب و خشک
سبوم یا چربی اضافی پوست یکی از عواملی است که پوست صورت را اسیدی‌تر می‌کند بنابراین پوست‌های چرب معمولاً اسیدی‌تر از پوست‌های خشک هستند. محدوده‌ی پی اچ برای پوست چرب معمولاً بین ۴ تا تا ۵.۲ است و این شاخص برای پوست خشک در حدود ۵.۵ یا بالاتر است بنابراین اسیدی شدن بیش از حد پوست یکی از مواردی است که افراد با پوست چرب را تهدید می‌کند. افراد با پوست خشک هم ممکن است پی اچ پوستشان بیشتر از محدوده‌ی نرمال شود. هر چند نوع پوست در میزان اسیدی بودن یا قلیایی بودن آن تاثیر گذار است. با این وجود ممکن است عوامل دیگری بر میزان پی اچ تأثیر بگذارند و آن را از محدوده نرمال خارج کنند بنابراین حتی با وجود داشتن پوست چرب هم ممکن است پوستتان قلیایی شود.
برای تنظیم پی اچ پوست چه اقداماتی باید انجام شود؟
برای تنظیم پی اچ پوست و قرار گرفتن آن در محدوده‌ی نرمال اقداماتی وجود دارد که در این از مطلب به آن‌ها می‌پردازیم.
شست‌وشوی پوست با شوینده‌ها و پاک‌کننده‌های ملایم
به طور کلی شست‌وشوی صورت با آب می‌تواند پوست را قلیایی‌تر کند و پاک‌کننده‌ها و شوینده‌های قلیایی ممکن است پوست را مستعد تحریک نمایند. پاک‌کننده‌ها و مواد شوینده‌ی اسیدی به مبارزه با آکنه کمک می‌کنند و می‌توانند مقدار پی اچ را به عددی زیر ۶ برسانند. برای شست‌وشوی پوستتان به دنبال مواد شوینده و پاک‌کننده با پی اچ زیر ۴ بگردید تا این مواد بتوانند به تقویت لایه‌ی محافظ پوست کمک کنند. برخی از محصولات شوینده و پاک‌کننده پی اچ محصول را عنوان نمی‌کنند اما این فاکتور مهم در برخی از محصولات قید می‌شود و بهتر است برای خرید پاک‌کننده و شوینده به سراغ این نوع محصولات بروید.
استفاده از تونر صورت
تونرهای پوستی می‌توانند پی اچ صورت را تنظیم کنند، پی اچ این نوع محصولات معمولاً بین ۵ تا ۷ است و می‌توانند خاصیت قلیایی پوست را خنثی کنند. تونرها علاوه بر این که پی اچ را متعادل می‌کنند می‌توانند در بهبود ظاهر منافذ باز، بهبود بافت پوست و افزایش اثربخشی دیگر محصولات مراقبتی هم نقش مهمی را ایفا کنند.
شما میتوانید از سرکه‌ی سیب هم به عنوان تونر صورت استفاده کنید. برای انجام این کار کافی است نصف پیمانه سرکه‌ی سیب طبیعی و ارگانیک را با ۴ پیمانه آب مخلوط کرده و به عنوان تونر از آن استفاده کنید. افرادی که مشکلات پوستی مانند روزاسه دارند نباید از تونر استفاده کنند بنابراین اگر مشکلات پوستی از این دست دارید قبل از استفاده از تونرهای پوستی با متخصص پوست مشورت کنید.
استفاده از مرطوبکننده
انواع مختلف مرطوب‌کننده‌ها شامل مرطوب‌کننده‌های بر پایه روغن، لوسیون‌ها، ژل‌ها و کرم‌های مرطوبکننده می‌توانند در تنظیم مقدار اسیدیته‌ی پوست مؤثر باشند. سعی کنید از مرطوب‌کننده‌هایی استفاده کنید که پی اچ آن‌ها در محدوده‌ی متعادل باشد.
لایهبرداری از پوست
لایهبرداری ملایم از پوست یک‌بار در هفته یکی از عوامل تنظیم‌کننده‌ی پی اچ است. نوع لایهبرداری یا دفعات آن بستگی به نوع پوست شما دارد. در صورتی که می‌خواهید از روش‌های لایهبرداری شدیدتر مانند لایهبرداری و پیلینگ شیمیایی یا میکرودرم ابریژن استفاده کنید با پزشک متخصص پوست مشورت کنید.
استفاده‌ی روتین از ضد آفتاب
قرار گرفتن در معرض نور خورشید باعث تضعیف لایه اسیدی پوست می‌شود و با انتخاب یک کرم ضد آفتاب با SPF مناسب میتوانید از این مساله پیشگیری کنید.
و در آخر
پوست ما روزانه در معرض آسیب‌های بسیاری است و تعادل پی اچ نقش مهمی را در سلامت پوست ایفا می‌کند. چنانچه پی اچ لایه‌ی اسیدی محافظ پوست از محدوده نرمال خارج شود این لایه‌ی محافظ در مبارزه با عوامل آسیب‌زننده و رادیکال‌های آزاد دچار اختلال می‌شود و احتمال بروز مشکلات پوستی مانند خشکی پوست، آکنه و… افزایش می‌یابد. اگر دچار مشکلاتی مانند لک‌های پوستی خشک یا آکنه هستید احتمال دارد پی اچ پوستتان از محدوده‌ی نرمال خارج شده باشد و در این حالت بهتر است با توجه به روش‌های ارائه شده در مطلب اقدام به اندازهگیری و تنظیم پی اچ نمایید. بار دیگر تاکید می‌کنیم که استفاده از شوینده‌های قلیایی مانند صابون‌ها می‌توانند خاصیت اسیدی پوست را کاهش دهند و استفاده از شویندههایی با خاصیت اسیدی برای حفظ سلامت پوست توصیه می‌شود.
به خاطر که داشته باشید که استفاده از ضد آفتاب هم تاثیر بسیاری در مبارزه با عوامل آسیب‌زننده به پوست مانند رادیکال‌های آزاد دارد. برای حفاظت از پوستتان به هیچ عنوان استفاده از کرم ضد آفتاب را فراموش نکنید.
منابع: healthline, obagiuk
