پازل‌ها و اسباب بازی‌های ساختنی چگونه بر هوش کودک تاثیر می‌گذارند؟
برای خود من پازل برای وقت‌هایی است که خسته‌ام. روحم درد می‌کند و نیاز به ترمیم دارم. عاشق این هستم که قفسه‌ها را در مغازه بالا و پایین کنم و پازلی گیج کننده را پیدا کنم. مثلا آخرش هیچ وقت نتوانستم آن پازل ۱۰۰۰ تکه شب پر ستاره را تمام کنم. انقدر که رنگ‌هایش شبیه هم بود و برایم سخت شد. اما توانستم تابلوی بزرگ شازده کوچولو را تمام کنم. شاید به خاطر تعلق خاطرم به شازده کوچولو باشد، اما ۱۵۰۰ قطعه آن از شب پر ستاره ونگوگ ساده تر بود. داستانم با پازل‌های دخترم هم همین است. دوست دارم پیچیده تر باشد، اما همیشه سر چیدنش دعوا می‌کنیم. او کوچک است و تمامیت خواه و تنها می‌خواهد یک همبازی نه چندان حرفه‌ای داشته باشد، اما ولع من برای پیدا کردن سر دختر عنکبوتی درست اندازه اوست. شاید برای اینکه ساختنی‌ها می‌توانند تو را از جهان واقعی دور کنند… برای اینکه بازی‌های ساختنی و پازل‌ها مغزت را ماساژ می‌دهند تا همه چیزهای واقعی را برای ساعتی رها کنی… پازل فقط یک اسباب بازی ساده نیست، بلکه مفهوم و ارزش بازی غنی در پس آن است که نه تنها برای کودکان سرگرمی به ارمغان می‌آورد، بلکه هوش آن‌ها را نیز به روشی ظریف رشد میدهد.
بازی با پازل‌ها و وسایل ساختنی تاثیر قابل توجه و چشم گیری در ایجاد مهارتهای حرکتی ظریف از طریق هماهنگی عضلات کوچک دارد. کودکانی که مهارتهای حرکتی در آن‌ها ایجاد شده است نوشتن، یادگیری و نواختن ساز ویادگیری دیگر مهارت‌ها برایشان آسان‌تر است. اهمیت پازل و دیگر وسایل ساختنی در افزایش بهره هوشی کودکان غیرقابل انکار است. این فعالیت‌ها نقش مهمی در رشد شناختی، مهارتهای حل مسئله و رشد کلی فکری دارند. ما در این مقاله قصد داریم به شما دیدگاهی جامع و اطلاعات بیشتری در نقش پازل‌ها و وسایل ساختنی در هوش کودک بدهیم.
هنگامی که کودک شما پازلی را کامل می‌کند و یا ساخت وسیله‌ای را به پایان می‌رساند بدون این که متوجه شود مهارتهای بسیاری را کسب کرده است. هنگامی که فرزند شما قطعه‌ای از پازل را درجای مناسب و صحیح خود قرار میدهد، در واقع توانایی حل مسئله را کسب کرده است، هم چنین می‌تواند مهارتهای شناختی از طریق آگاهی بصری-فضایی، مهارتهای حرکتی ظریف برای یادگیری نحوه درک و برداشتن قطعات از طریق دستکاری و همچنین هماهنگی دست و چشم را توسعه دهد. پازل‌ها انواع مختلفی دارند، پازل مبتنی بر اعداد، الفبا یا حیوانات به کودک توانایی یادگیری آن مفاهیم و ارتقاء و بهبود دانش خود را میدهد. با شروع حل پازل‌های مختلف، عزت نفس و اعتماد به نفس نیز افزایش می‌یابد. با تکمیل انواع پازل و وسایل ساختنی، کودکان می‌آموزند که چگونه مسائل را با استفاده از روش‌های مختلف حل کنند.
پازل و بازی‌های ساختنی چه هدفی را دنبال می‌کنند؟
در مطلب پایین اهداف یادگیری پازل‌ها و وسایل ساختنی در هوش کودک و البته هدف کلی رشد را بررسی می‌کنیم:
- به کودکان امکان میدهد مفاهیم جزء و کل را بیاموزند.
- کودکان را قادر می‌سازد تا مهارتهای بصری – ادراکی را ایجاد کنند.
- باعث افزایش مهارتهای توجه و تمرکز در کودکان می‌شود.
- ایجاد هماهنگی عصب-عضله و مهارتهای حرکتی ظریف.
- به مهارتهای زبانی کمک می‌کند، زیرا کودکان در هنگام تکمیل پازل درباره کاری که انجام می‌دهند صحبت می‌کنند.
- کودکان را قادر می‌سازد تا مهارتهای فکری مانند به خاطر سپردن، تطبیق، مرتب سازی، تشخیص و حل مسئله را گسترش دهند و بیاموزند.
مزایای پازل و وسایل ساختنی
وقتی کودکم زمانش را برای ساخت پازل صرف می‌کند، نوع نگاه کردنش متفاوت است. یا وقتی با هم یک خانه کوچک می‌سازیم شوری را در او حس می‌کنم که در شرایط دیگر ندارد. هر بازی کودکم من را به سمتی سوق میدهد تا او را بیشتر بشناسم. اما آنچه در ساخت پازل درون دختر ۵ ساله من ایجاد می‌کند احساس برنامه ریزی است. وقتی از او سوال می‌کنم: به نظرت این قطعه برای اینجاست؟ سرش را بالا می‌گیرد و می‌گوید: باید اول گوشه‌ها را پیدا کنیم، اینطوری می‌توانیم راحت تر برنامه‌ریزی کنیم. دختر کوچک من در پازل ساختن علاوه بر ورزیده شدن مغزش، برنامه ریزی کردن برای ساختن را به خوبی می‌آموزد. خودم هم وقتی غرق در مشکلات هستم، برای داشتن کمی آرامش خاطر همیشه به پازل پناه می‌برم. پازل‌ها و کلا هر چیز ساختنی فرصتی برای فراغت مغز از چیزهای اضافی است و این فرصت را به تو میدهد که به جزئیاتی فکر کنی که در شرایط عادی به نظر مهم نیستند. اما جدا از این تجربه شخصی بد نیست بدانیم که علم درباره مزایای هر نوع بازی ساختنی چه می‌گوید:
ایجاد مهارتهای حرکتی با دامنه‌ای بزرگتر
کار با قطعات پازل بزرگتر و چیدن قطعات پازل و بلوک‌ها می‌تواند حرکات بزرگتر کودک را تقویت کند. این بازی‌ها باعث رشد مهارتهای حرکتی شامل عضلات بزرگ بازوها، پاها و تنه می‌شوند. فعالیت‌های حرکتی درشت برای فعالیت‌های فیزیکی روزمره مانند راه رفتن، دویدن، پرتاب کردن، بلند کردن، لگد زدن و غیره مهم هستند.
بنابراین، هنگامی که یک کودک نوپا با قطعات بزرگ پازل بازی می‌کند، به او حرکت لازم برای توسعه مهارتهای حرکتی با دامنه‌ای وسیع تر را میدهد. معمولاً کودک شروع به بازی با پازل‌هایی با قطعات بزرگ می‌کند و آن‌ها را روی زمین می‌چیند. این بدان معناست که بدن کودک در هنگام ساختن آن‌ها درگیر است و مهارتهای حرکتی را می‌تواند توسعه بدهد.
ایجاد مهارتهای حرکتی ظریف
یکی از بخش‌های مهم رشد ایجاد مهارتهای حرکتی ظریف کودک است. پازل‌ها به افزایش توانایی حرکتی خوب کمک می‌کنند. بچه‌ها سعی می‌کنند با انگشتان خود چنگ بزنند، کف دست خود را بگیرند و با تعادل دستان خود را تنظیم کنند که باعث تقویت عضلات کف دست می‌شود. رشد مهارتهای حرکتی ظریف بسیار مهم است زیرا توانایی‌هایی مانند نوشتن کودک می‌تواند به آن بستگی داشته باشد.
از دیگر فواید پازل‌ها و وسایل ساختنی ایجاد هماهنگی عصب-عضله و یا هماهنگی دست و چشم است. هماهنگی دست و چشم می‌تواند از طریق بازی مکرر کودک با پازل‌ها و وسایل ساختنی ایجاد شود. یک کودک یاد می گیرد که ایده سازی کند درباره ی محل درست قرارگیری قطعات پازل و مطابق با آن عمل کند که هماهنگی دست و چشم می‌تواند موثر واقع شود.
وقتی درباره ی نقش پازل‌ها و وسایل ساختنی در هوش کودک صحبت می‌کنیم توانایی ایجاد حل مسئله می‌تواند بخش مهمی از آن را شامل شود. پازل‌ها و وسایل ساختنی باعث ایجاد چالش‌هایی در کودک می‌شود کودکانی که با پازل تمرین می‌کنند، ایده‌های حل مسئله دارند و می‌دانند چگونه می‌توانند از چالش‌های ایجاد شده عبورکنند.
همچنین پازل به افزایش حافظه کمک می‌کند. بچه‌ها در هنگام بازی و تمرین با پازل‌ها و دیگر وسایل ساختنی باید به خاطر داشته باشند که کدام قطعه کجا قرار است درست شود. این تمرین به آن‌ها کمک می‌کند تا حافظه را افزایش دهند.
شاید باورکردنی نباشد که انجام حل مسئله باعث افزایش عزت نفس کودک شما می‌شود. پس از تکمیل یک پازل یا امتحان کردن آن به روشی مثبت، به کودکان خود لذت انجام کار سازنده را بدهید. آن‌ها نسبت به خود اعتماد به نفس پیدا می‌کنند و به این باور می‌رسند که توانایی انجام هر مسئله و یا معمای دیگری را دارند این احساس مثبت آن‌ها را به سمت زندگی مثبت هدایت می‌کند.
اجتماعی شدن از دیگر فواید بازی و تمرین با پازل‌ها و وسایل ساختنی است. پازل‌ها باعث ایجاد معاشرت در کودکان می‌شوند. آن‌ها یاد می‌گیرند که به اشتراک بگذارند، همکاری کنند، ارتباط برقرار کنند، تعامل کنند، آن‌ها را متواضع می‌کند کودکان نیاز به همکار و همکاری دارند و از کار در جهت یک هدف مشترک احساس رضایت می‌کنند. بنابراین باعث اجتماعی شدن کودکان می‌شود.
همانطور که بیان شد نقش پازل و وسایل ساختنی در هوش کودک دارای فواید است، افزایش تمرکز یکی از فواید مهم این بازی‌ها است. یک پازل باید تکمیل شود تا کودک احساس کند آن را به درستی انجام داده است. این به این معنی است که آن‌ها احتمالاً تا زمانی که لازم است بر روی انجام کار توجه و تمرکز مکرر دارند که این موضوع دامنه توجه و تمرکز آن‌ها را در طول زمان افزایش میدهد.
احساس شایستگی یکی از نیازهای عاطفی اساسی کودک است. پازل‌ها راهی عالی برای تجربه موفقیت هستند زیرا یک پازل تکمیل شده نماد بسیار واضحی از موفقیت است. همچنین یک فعالیت چالش برانگیز است، بنابراین کودکان یاد می‌گیرند که چه احساسی دارند هنگامیکه تلاش زیادی برای رسیدن به آن موفقیت انجام داده‌اند.
توسعه زبان و قدرت درک مفاهیم از دیگر موارد قابل توجه در نقش پازل‌ها و وسایل ساختنی در هوش کودک است. پازل‌ها درک مفاهیمی مانند اشکال، رنگ‌ها، حیوانات و … را در کودکان تقویت می‌کند. آن‌ها همچنین می‌توانند به بچه‌های کوچک کمک کنند مهارتهای زبانی بیانی مانند درخواست کردن (شمارش حرکات) و مهارتهای زبانی پذیرا مانند پیروی از دستورالعمل‌های ساده را تمرین کنند. اشکال و تصاویر روی قطعات، نشان دهنده چیزها و مفاهیم هستند. اگر والدین ازاین فرصت برای گسترش واژگان کودک خود استفاده کنند، این موارد حتی بیشتر تقویت می‌شود.
پازل‌ها و دیگر وسایل ساختنی از جمله بازی‌هایی هستند که کودک می‌تواند پس از تکمیل کامل آن‌ها احساس رضایت داشته باشد. عموماً اکثر کودکان عاشق حس رضایتی هستند که پس از تکمیل پازل‌ها به آن‌ها دست میدهد. این دستورالعملی برای تقویت پشتکاراست زیرا برعزم کودک را برای تکمیل پازل جهت دست یابی به آن حس لذت رضایت بخش می‌افزاید.
پازل‌ها نه تنها بسیاری از مهارتهای فیزیکی، اجتماعی و شناختی را توسعه می‌دهند، بلکه باعث رهایی عاطفی نیز می‌شوند. کار روی فعالیت های آرام یک کاهش دهنده استرس عالی و راهی برای آرامش در حین یادگیری است.
اهمیت انتخاب پازل متناسب با سن
انتخاب پازل متناسب با سن برای اطمینان از اینکه کودکان درگیر فعالیت‌های محرک و مناسب رشد هستند، ضروری است. پازل‌هایی که برای محدوده‌های سنی خاص طراحی شده‌اند، سطح مناسبی از چالش را فراهم می‌کنند و به کودکان اجازه می‌دهند تا مهارتهای شناختی و حرکتی ظریف خود را به طور موثر توسعه دهند. به عنوان مثال، پازل‌هایی با قطعات بزرگتر و درشت تر برای کودکان نوپا مناسب هستند، در حالی که پازل‌هایی با قطعات کوچکتر و پیچیده تر برای بزرگترها مناسب هستند. پازل‌های متناسب با سن نیز به کودکان کمک می‌کند تا توانایی‌های حل مسئله و مهارتهای استدلال فضایی را توسعه دهند. با دستکاری قطعات پازل، کودکان یاد می‌گیرند که اشکال، اندازه‌ها و الگوها را تجزیه و تحلیل کنند و توانایی‌های شناختی و آگاهی فضایی خود را تقویت کنند.
چگونه پیچیدگی پازل‌ها و وسایل ساختنی بر مراحل رشد تأثیر می‌گذارد؟
پیچیدگی پازل‌ها به طور مستقیم با مراحل رشد کودکان ارتباط دارد. همانطور که کودکان رشد می‌کنند و توانایی‌های شناختی آن‌ها گسترش می‌یابد، آن‌ها به پازل‌هایی نیاز دارند که سطح مناسبی از چالش را فراهم کند. پازل‌های ساده با قطعات کمتر برای کودکان کوچکتر که هنوز در حال رشد مهارتهای حرکتی ظریف و توانایی‌های شناختی خود هستند مناسب است. این پازل‌ها به کودک کمک می‌کند تا اصول حل مسئله و استدلال فضایی را درک کنند.
با رسیدن کودکان به گروه‌های سنی بالاتر، پازل‌های پیچیده تری مناسب می شوند. این پازل‌ها قطعات کوچک تری دارند و اغلب شامل طرح های پیچیده تری هستند که به کنترل بیشتر مهارتهای حرکتی ظریف و توجه به جزئیات نیاز دارند. کودکان با درگیر شدن با این پازل و وسایل ساختنی مهارتهای شناختی، پشتکار و صبر خود را تقویت می‌کنند.
در هر مرحله رشد، پیچیدگی پازل باید متعادل باشد تا یک تجربه یادگیری درست و موثر ارائه شود. پازل‌های خیلی ساده ممکن است بچه‌ها را خسته کند، در حالی که پازل‌های خیلی پیچیده ممکن است آن‌ها را نا امید کند. با انتخاب پازل‌ها و دیگر وسایل ساختنی که با مرحله رشد فعلی کودک همسو باشد، می‌توانید اطمینان حاصل کنید که کودکان به طور مناسب به چالش کشیده می‌شوند و انگیزه لازم برای تقویت بیشتر توانایی‌های شناختی خود را دارند.
والدین و یا مربیان نیز می‌توانند با روش‌های زیر به کودکان کمک کنند تا آن‌ها راهبردهای حل یک معما به روش های زیر یاد بگیرند:
- پس از ریختن تمام قطعات پازل به آن‌ها بگویید که قطعات را وارونه بسازند تا بتوانند قطعات را ببینند و همچنین در مورد کار قریب‌الوقوع ایده بگیرند.
- نحوه تشخیص لبه‌های قطعات را نشان دهید و به آن‌ها کمک کنید تا ابتدا طرح کلی را بسازند.
- به آن‌ها بیاموزید که چگونه قطعات را بر اساس رنگ، شکل، الگو و غیره مرتب کنند.
- در نهایت، نظارت خود را زمانی که غرق در کار هستند کاهش دهید و سرانجام می‌توانید ازدیدن چگونگی حل مسئله لذت ببرید.
هنگام انتخاب یک پازل برای کوچولوی خود، مرحله رشد فعلی و علایق او را در نظر بگیرید:
برای کودکان نوپا (۱ تا ۳ سال): با پازل‌های بزرگ شروع کنید که فقط چند تکه دارند. دستکاری این‌ها برای دست‌های کوچک آسان‌تر است و برای معرفی مفهوم اساسی اتصال قطعات در نقاط مشخص شده عالی هستند.
برای کودکان پیش دبستانی (۳ تا ۵ سال): با پازل‌هایی که قطعات بیشتر و اندازه‌های کوچکتر دارند آغازکنید، به تدریج پیچیدگی را افزایش دهید. به دنبال پازل‌هایی با تصاویر روشن و جذاب باشید که به علایق فعلی آن‌ها مانند حیوانات، وسایل نقلیه یا افسانه ها مرتبط است.
برای کودکان در سن مدرسه (۵ سال): آن‌ها را با پازل‌های دقیق تر به چالش بکشید.
سخن پایانی
همانطور که کودکان شروع به کار روی قطعات پازل‌ها و یا وسایل ساختنی می‌کنند، استراتژی‌هایی را برای تکمیل سریع‌تر و کارآمدتر آن‌ها ایجاد می‌کنند. پازل‌ها کودکان را قادر می‌سازد تا به اهداف کوچک دست یابند و در عین حال برای رسیدن به یک هدف بزرگتر تلاش می‌کنند. و مطلب آخر اینکه کودک خود را با پازل و دیگر وسایل ساختنی آشنا کنید؛ بگذارید کودک‌تان آن‌ها را کشف کنند، آن‌ها را حس کنند و قبل از اینکه انتظار ساختن و چیدمان داشته باشید، اجازه دهید با آن‌ها بازی کنند.
