درمان زخم با عسل؛ چگونگی، فواید و عوارض جانبی
سابقه‌ی استفاده از عسل برای درمان زخم به هزاران سال قبل بر می‌گردد. با وجود اینکه در حال حاضر گزینه‌های درمانی بسیار موثر دیگری برای درمان زخمها وجود دارد، عسل همچنان یک گزینه‌ی مفید برای درمان بعضی از زخمها به شمار می‌رود. عسل دارای خواص ضدباکتریایی و تعادل PH بینظیر است، که اکسیژن و ترکیبات درمانی را به زخم می‌رساند.
قبل از استفاده از عسل، لازم است بدانید که متخصصان و پرستاران، از عسل‌های پزشکی برای درمان زخمهای مزمن و سایر آسیب‌ها استفاده می‌کنند. در این مقاله ابتدا به بررسی خواص عسل می‌پردازیم. سپس تاثیرات استفاده از عسل برای درمان زخم را به شما توضیح می‌دهیم و فواید و عوارض جانبی احتمالی آن را به شما می‌گوییم. در ادامه با دیجی‌کالا مگ همراه باشید.
خواص عسل
عسل، به‌ویژه اگر خالص باشد، فواید بسیار زیادی برای سلامتی دارد. در ادامه به بررسی بعضی از خواص شگفت انگیز عسل می‌پردازیم.
۱. درمان مشکلات پوست سر
عسل رقیق شده با آب گرم برای درمان درماتیت سبورئیک (seborrheic dermatitis) یا شوره و خارش سر مفید است. در یک آزمایش نشان داده شد که بیماران با استفاده از عسل رقیق شده روی پوست سر، برطرف شدن خارش و پوسته پوسته شدن پوست سر، بهبود کامل ضایعات پوستی طی دو هفته و کمتر شدن ریزش مو را تجربه کردند.
۲. داروی فوق‌العاده موثر برای درمان سرفه
سازمان بهداشت جهانی (WHO) عسل را یک نوع تسکین‌دهنده معرفی کرده است که با ایجاد یک لایه‌ی محافظ، سوزش گلو یا دهان را درمان می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهند که عسل مثل دکسترومتوفان (ماده‌ی اصلی در داروهای درمان سرفه)، در بهبود سرفه و مشکلات تنفسی ناشی از عفونت دستگاه تنفسی فوقانی در کودکان بسیار موثر است.
۳. افزایش انرژی بدن
اگر به دنبال یک ماده‌ی انرژی‌بخش سریع هستید، عسل یک گزینه‌ی مناسب است. عسل برای ورزشکارانی که به دنبال یک غذای مقوی هستند تا توان جسمی خود را حفظ کنند، یک ماده‌ی غذایی فوق‌العاده است.
۴. درمان آفتاب‌سوختگی
از آنجایی که عسل یک ماده‌ی ترمیم‌کننده محسوب می‌شود، این توانایی را دارد که عمل آب‌رسانی را تا عمیق‌ترین لایه‌های پوستی که در معرض نور آفتاب هستند، انجام دهد. آلوئه ورا هم ماده‌ای است که مثل عسل خواص ضدالتهابی قوی دارد. پس ترکیب این دو ماده می‌تواند پوست آفتاب‌سوخته را تسکین دهد و به بهبود دوباره‌ی پوست کمک کند.
۵. کاهش حساسیت‌ها و آلرژی‌ها
عسل می‌تواند با فعال کردن سیستم ایمنی بدن به مرور زمان، به طور طبیعی یک ماده‌ی ایمنی ضدحساسیت ایجاد کند. عسل محلی که توسط زنبورها از گردهی گیاهان محلی جمع‌آوری شده، ممکن است کمی حساسیت‌زا باشد. بنابراین توصیه می‌شود چند ماه قبل از شروع فصل آلرژی، هر روز یک قاشق چای‌خوری عسل محلی بخورید تا سیستم ایمنی بدن امکان تولید این ماده‌ی ضدحساسیت را داشته باشد.
۶. پاکسازی منافذ پوست
اگر عسل را که خاصیت ضدباکتریایی دارد با روغن جوجوبا یا روغن نارگیل مخلوط کنید و روی پوست خود قرار دهید، ترکیب به دست آمده مانع از ایجاد باکتری‌هایی می‌شود که تعادل پوست را برهم می‌زنند و پوست را ملتهب می‌کنند.
آنزیم‌های موجود در عسل خام، روشن‌کننده‌ی پوست هستند و منافذ آن را تمیز و شفاف نگه می‌دارند. اگر عسل را که خاصیت ضدباکتریایی دارد با روغن جوجوبا یا روغن نارگیل مخلوط کنید و روی پوست خود قرار دهید، ترکیب به دست آمده مانع از ایجاد باکتری‌هایی می‌شود که تعادل پوست را برهم می‌زنند و پوست را ملتهب می‌کنند.
یک قاشق غذاخوری عسل خام را با دو قاشق غذاخوری روغن نارگیل یا روغن جوجوبا ترکیب کنید و برای پاکسازی پوست، به صورت دورانی روی پوست خشک ماساژ دهید. حواس‌تان باشد این ترکیب را روی پوست نازک اطراف چشم‌هایتان نزنید. بعد از ماساژ پوست با این پاک‌کننده‌ی طبیعی، پوست‌تان را با آب ولرم بشویید.
۷. نرم‌کننده‌ی مو
آنزیم‌ها و مواد مغذی موجود در عسل روی موها هم تاثیر مثبتی می‌گذارند و موها را درخشان می‌کنند. یک قاشق غذاخوری عسل خام را با یک قاشق غذاخوری روغن نارگیل مخلوط کنید. این مخلوط را وقتی موهایتان کمی نم‌دار است، به دو سوم پایینی ساقه‌ی موها بزنید. از نوک موها شروع کنید و به سمت بالا بروید. اجازه دهید به مدت ۲۰ دقیقه روی موهایتان بماند. سپس دوباره موهایتان را بشویید.
۸. درمان تبخال
عسل در صورتی که کیفیت مناسبی داشته باشد، در درمان انواع زخمها و همچنین تبخال موثر است. در واقع عسل، مایع ترشح شده از زخم را خشک می‌کند. همچنین قند بالای موجود در آن از رشد میکروارگانیسم‌ها جلوگیری می‌کند.
آیا عسل برای درمان زخم موثر است؟
عسل ماده‌ای شیرین و شربت مانند است، که طبق تحقیقات علمی به علت اینکه دارای ترکیبات زیست فعال است، می‌تواند به درمان زخمها کمک کند. طبق بررسی منتشر شده در مجله‌ی Wounds،عسل برای درمان زخم دارای فواید زیر است:
• PH اسیدی دارد
PH اسیدی عسل به بهبود زخمها کمک می‌کند. میزان PH عسل، بین ۳.۲ و ۴.۵ است. هنگامی که عسل روی زخم مالیده شود، PH اسیدی آن خون را وادار می‌کند تا اکسیژن آزاد کند، که این مسئله در بهبود زخمها اهمیت دارد. از سوی دیگر PH اسیدی عسل باعث کاهش موادی به نام «پروتئازها» می‌شود که روند بهبود زخم را مختل می‌کنند.
•خاصیت اسمزی دارد
قندی که به طور طبیعی در عسل وجود دارد، آب را از بافت‌های آسیب‌دیده بیرون می‌کشد، که به «اثر اسمزی» معروف است. این موضوع باعث کاهش التهاب و تحریک جریان لنفاوی برای بهبود زخمها می‌شود. قند موجود در عسل، آب را هم از سلول‌های باکتریایی بیرون می‌کشد که این مسئله می‌تواند به جلوگیری از تکثیر آن‌ها کمک کند.
•اثر ضدباکتریایی دارد
تحقیقات نشان دادهاند که عسل دارای اثر ضدباکتریایی بر باکتری‌هایی است که معمولا در زخمها وجود دارند، مانند «استافیلوکوکوس اورئوس مقاوم به متلی سیلین (MRSA)» و «انتروکوکسی‌های مقاوم به ونکومایسین (VRE)».
بیشتر متخصصان و پرستاران از نوع خاصی از عسل به نام «مانوکا» برای درمان زخمها استفاده می‌کنند. این نوع عسل از درخت‌های مانوکا تهیه می‌شود. عسل مانوکا به دلیل اینکه حاوی ترکیب «متیل گلوکسال» است، یک نوع عسل بینظیر به حساب می‌آید. این ترکیب، یک مولکول کوچک است که می‌تواند راحت‌تر به پوست و باکتری‌ها نفوذ کند. این ترکیب باکتری‌ها را هم می‌کشد. یعنی باکتریوسیدال است.
از عسل برای درمان چه نوع زخم‌هایی می‌توان استفاده کرد؟
پزشکان و پرستاران برای درمان زخمهای زیر از عسل استفاده می‌کنند:
- کورک یا عفونت فولیکول مو
- سوختگی‌ها
- زخم معده و اثنی عشر (دستگاه گوارش)
- زخم‌هایی که دیر درمان می‌شوند
- سینوس پیلونیدال یا کیست مویی، که به شکل یک کیسه‌ی کوچک حاوی مو معمولا در قسمت پایین کمر و بالای خط باسن بروز می‌کند و در اثر برگشت مو به داخل پوست ایجاد شده و باعث تجمع عفونت در کیست می‌شود.
- زخم پای وریدی و دیابتی
- زخمهای عفونی ناشی از جراحت یا عمل جراحی
- زخمهای فشاری یا زخم بستر
محققان مطالعات مختلفی درباره‌ی اثربخشی عسل به عنوان درمانی برای زخمها انجام دادهاند. یک مرکز تحقیقاتی بررسی گسترده‌ای را درباره‌ی ۲۶ آزمایش بالینی منتشر کرد، که در مجموع شامل ۳۰۱۱ شرکت کننده بود. محققان نتیجه گرفتند که عسل در بهبود سوختگی‌های با ضخامت جزئی و زخمهای عفونی بعد از عمل، موثرتر از بسیاری از درمان‌های رایج است. با این حال، به اندازه‌ی کافی مطالعات با کیفیت و گسترده در این زمینه وجود ندارد تا به طور قطع بتوانیم توصیه‌هایی برای درمان سایر زخمها با عسل ارائه دهیم.
چگونه از عسل برای درمان زخمها استفاده کنیم؟
اگر زخم‌تان شدید است، بهتر است پزشک یا پرستار نحوه‌ی استفاده از عسل برای درمان زخم را به شما نشان دهند، چون میزان عسل مورد استفاده و نحوه‌ی گذاشتن پانسمان روی زخم، می‌تواند در بهبود زخم موثر باشد.
اگر زخم یا سوختگی‌ای دارید که بهبود نمی‌یابد، لازم است قبل از استفاده از عسل روی زخم‌تان با پزشک مشورت کنید. از پزشک بپرسید عسل برای درمان زخم شما موثر است یا نه.
در مورد زخمهای شدید، بهتر است پزشک یا پرستار نحوه‌ی استفاده از عسل برای درمان زخم را به شما نشان دهند، چون میزان عسل مورد استفاده و نحوه‌ی گذاشتن پانسمان روی زخم، می‌تواند در بهبود زخم موثر باشد.
توصیه‌هایی برای درمان زخم با عسل
بهترین کار این است که از عسل‌های پزشکی استفاده کنید، چون استریل شده هستند. بنابراین احتمال اینکه منجر به واکنش سیستم ایمنی شوند، کم است. اگر در خانه از عسل برای درمان زخم‌هایتان استفاده می‌کنید، به نکات زیر درباره‌ی نحوه‌ی استفاده از عسل توجه کنید:
- هنگام استفاده از عسل، دست‌تان و هر وسیله‌ای که از آن استفاده می‌کنید، مانند گاز استریل و گوش پاک‌کن، باید کاملا تمیز باشند.
- ابتدا عسل را روی پانسمان بمالید، سپس پانسمان را روی پوست‌تان قرار دهید. استفاده‌ی مستقیم از عسل روی زخم باعث کثیف کاری می‌شود. یک استثنا در این باره وجود دارد. اگر مبتلا به زخم بستر عمیق یا آبسه هستید، باید ابتدا زخم‌تان را با عسل پر کنید و سپس روی زخم‌تان پانسمان بگذارید. همچنین می‌توانید از پانسمان‌های آماده‌ی حاوی عسل استفاده کنید.
- بعد از گذاشتن عسل روی زخم، یک پانسمان تمیز و خشک روی عسل بگذارید. این پانسمان می‌تواند پد گاز استریل یا بانداژ خود چسب باشد. بهترین گزینه، استفاده از پانسمان انسدادی مثل گاز وازلینه روی عسل است، چون پانسمان انسدادی از بیرون ریختن عسل از پانسمان جلوگیری می‌کند.
- زمانی که پانسمان به دلیل ترشحات زخم کثیف شد، آن را عوض کنید. زمانی که عسل شروع به درمان زخم کند، احتمالا نیاز به تعویض پانسمان کمتر می‌شود.
- بعد از پانسمان زخم، دستان‌تان را بشویید.
برای درمان زخمهای عفونی، لازم است از عسل استریل و تست شده در آزمایشگاه استفاده کنید. عسل به دست آمده از درخت مانوکا، برای خاصیت ضدباکتریایی در آزمایشگاه‌ها تست می‌شود و به آن نمره‌ی UMF (فاکتور خاص مانوکا) داده می‌شود که کیفیت عسل را تضمین می‌کند. هر چه میزان UMF بالاتر باشد، سطح فعالیت ضدباکتریایی عسل بیشتر می‌شود.
پزشکان و پرستاران در نیوزیلند برای درمان زخمها از عسل فعال مانوکا که دارای UMF ۱۰ یا بیشتر است، استفاده می‌کنند. عسل‌های دارای نشانگر UMF، به وسیله‌ی پرتوی گاما و بدون از دست دادن هیچ نوع عملکرد ضدباکتریایی استریل می‌شوند.
عوارض جانبی احتمالی درمان زخم با عسل چیست؟
همیشه احتمال آلوده شدن عسل یا ظرف آن، همچنین بروز واکنش آلرژیک وجود دارد. گاهی اوقات این واکنش آلرژیک به علت گردهی زنبور عسل رخ می‌دهد که به طور طبیعی در عسل وجود دارد. بعضی از علائم واکنش آلرژیک به عسل عبارتند از:
- سرگیجه
- التهاب شدید
- حالت تهوع
- سوزش بعد از استفاده‌ی موضعی
- دشواری در تنفس
- استفراغ
اگر این علائم را تجربه کردید، عسل را از پوست خود پاک کنید و به دنبال مراقبت پزشکی باشید. تا زمانی که با پزشک مشورت نکرده‌اید، دوباره از عسل استفاده نکنید.
خطرات استفاده از عسل خام
برخی محققان درباره‌ی استفاده از عسل خام (عسل فیلتر نشده‌ای که از کندوی زنبور تهیه شده است) برای درمان زخم ابراز نگرانی کرده‌اند. آن‌ها استدلال می‌کنند که احتمال بروز عفونت در استفاده از این نوع عسل بیشتر است. هرچند این موضوع بیشتر یک ایده است تا یک حقیقت اثبات شده.
چه مدت طول می‌کشد تا عسل زخم را درمان کند؟
ممکن است عسل در بهبود زخم شما تاثیری نداشته باشد. برای مشاهده‌ی نتیجه، باید چندین بار از عسل استفاده کنید. مدت زمانی که طول می‌کشد تا عسل برای درمان زخم موثر واقع شود، ممکن است یک هفته یا بیشتر باشد. اگر در روند درمان زخم‌تان هیچ بهبودی مشاهده نکردید، با پزشک یا پرستار در این باره مشورت کنید.
نتیجه‌‌گیری
تحقیقات نشان دادهاند که استفاده از عسل به درمان زخمهای مزمن و زخم‌هایی که دیر خوب می‌شوند کمک می‌کند. می‌توانید برای درمان زخم‌هایی مثل آفتاب‌سوختگی، کورک یا عفونت فولیکول مو، سوختگی، زخم دستگاه گوارش و… از عسل استفاده کنید. عسل پزشکی دارای خواص ضدباکتریایی، ضدالتهابی و حتی ضدبو است که می‌تواند در درمان زخمهای مزمن مفید باشد. همیشه قبل از استفاده از عسل برای درمان زخم، برای اطمینان از بی‌خطر بودن آن با پزشک مشورت کنید.
منبع: healthline, dermnetnz
