استروژن بالا؛ علائم، عوامل، عوارض و روش درمان
استروژن یک نوع هورمون جنسی است که بدن برای انجام بسیاری از وظایف خود به آن نیاز دارد. سطوح غیرطبیعی این هورمون می‌تواند بر بسیاری از جنبه‌های سلامتی تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، افزایش استروژن باعث بالا رفتن وزن، تغییر خلق و خو و تشدید علائم سندرم پیش از قاعدگی (PMS) در زنان می‌شود.
اگرچه استروژن به‌عنوان هورمون زنانه و تستوسترون به نام هورمون مردانه شناخته می‌شود، اما هر دو‌ی آن‌ها هم در زنان و هم در مردان یافت می‌شوند. میزان استروژن در بدن زنان و میزان تستوسترون در بدن مردان بیشتر است. بالا رفتن استروژن در مردان به اختلال نعوظ منجر می‌شود.
افزایش و کاهش سطح استروژن تا حدی طبیعی است، اما اگر میزان آن به‌طور مداوم بالا باقی بماند، ممکن است مشکلات جدی رخ دهد. در زنان، به افزایش نسبت استروژن به پروژسترون «غلبه‌ی استروژن» می‌گویند. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره‌ی علائم و دلایل بالا رفتن استروژن این مقاله از دیجی‌کالا مگ را از دست ندهید.
استروژن و اثرات آن بر بدن
استروژن یک هورمون مهم برای سلامتی و رشد جنسی زنان و مردان به شمار می‌رود. استروژن میزان کلسترول را تنظیم می‌کند، در حفظ سلامت استخوان‌ها نقش دارد و روی خلق و خو تأثیر می‌گذارد. در زنان، این هورمون روی بلوغ، چرخه‌ی قاعدگی، بارداری و یائسگی هم اثر دارد. به‌طور کلی، سه نوع استروژن در بدن یافت می‌شود:
- استرادیول (Estradiol): قوی‌ترین شکل استروژن است و در زنانی که در سنین باروری بسر می‌برند، غلظت آن در بالاترین حد قرار دارد. پزشکان از این شکل از استروژن به‌عنوان نشانگر سلامت تخمدان‌ها استفاده می‌کنند.
- استرون (Estrone): استرون اصلی‌ترین استروژنی است که در بدن زنان یائسه و مردان یافت می‌شود. استرون در تخمدان‌ها، جفت، بیضه‌ها و بافت چربی از آندروستندیون (Androstenedione) یا آندروژن‌ها (androgens) ساخته می‌شود.
- استریول (Estriol): این نوع استروژن که میزان آن در دوران بارداری به اوج خود می‌رسد، توسط جفت تولید می‌شود. با رشد جنین مقدار استریول افزایش می‌یابد.
افزایش یا کاهش میزان استروژن می‌تواند بسیاری از نواحی بدن از جمله سیستم تولید مثل، پوست، مو، استخوان‌ها، عضلات، مغز و بافت سینه را تحت تأثیر قرار دهد.
علائم افزایش استروژن
سطوح بالای استروژن بر مردان و زنان تأثیر متفاوتی دارد:
زنان
در زنان، بالا رفتن استروژن به بروز علائم زیر منجر می‌شود:
- افزایش وزن به‌خصوص در اطراف ران و کمر
- خونریزی بسیار کم یا شدید در دوران پریود
- تشدید علائم سندرم پیش از قاعدگی
- خستگی
- فیبروم رحم (تومورهای خوش‌خیم بافت عضلانی رحم)
- توده‌های فیبروکیستیک در سینه‌ها (تغییرات خوش‌خیم بافت سینه‌ها)
- کاهش میل جنسی
- تغییر خلق و خو یا اضطراب
سایر علائم احتمالی عبارتند از:
- نفخ
- سردرد
- اختلال خواب
- ریزش مو
مردان
در مردان، افزایش استروژن باعث بروز مشکلات زیر می‌شود:
- بزرگ شدن سینه‌ها که به این وضعیت ژنیکوماستی (Gynecomastia) می‌گویند
- اختلال نعوظ
- ناباروری
- افسردگی
دلایل افزایش استروژن
عوامل متعددی وجود دارند که می‌توانند باعث افزایش استروژن شوند، از جمله:
- تولید بیش از حد استروژن
- تغییر نحوه‌ی تجزیه‌ی استروژن توسط بدن
- تغییر نحوه‌ی دفع استروژن از بدن
هر یک از موارد فوق ممکن است به عدم تعادل هورمونی منجر شوند. استروژن و پروژسترون دو هورمون اصلی جنسی زنانه هستند. در زنان، غلبه‌ی استروژن زمانی اتفاق می‌افتد که سطح استروژن در مقایسه با میزان پروژسترون بالاتر باشد. مهم‌ترین عواملی که در غلبه‌ی استروژن نقش دارند، عبارتند از:
- چاقی: به دلیل اینکه بافت چربی استرون تولید می‌کند، اضافه وزن می‌تواند باعث بالا رفتن استروژن شود.
- استرس: استرس باعث افزایش هورمون کورتیزول می‌شود. هنگامی که میزان کورتیزول به‌طور مداوم بالا باقی بماند، این هورمون می‌تواند سطح پروژسترون را کاهش دهد که این موضوع روی استروژن تأثیر دارد.
- مصرف الکل: نوشیدن بیش از حد الکل سطح استرادیول را افزایش می‌دهد و متابولیزه کردن استروژن را برای بدن سخت‌تر می‌کند.
- دیسبیوز (Dysbiosis): دیسبیوز روده زمانی اتفاق می‌افتد که در روده‌ی بزرگ میزان گونه‌های مضر باکتری افزایش یابد یا مقدار گونه‌های مفید باکتری کم شود. بعضی از انواع باکتری‌های روده روی نحوه‌ی خلاص شدن بدن از شر استروژن اضافی تأثیر منفی می‌گذارند و درنتیجه باعث افزایش استروژن می‌شوند.
- قرار گرفتن در معرض زنواستروژن (Xenoestrogen): این مواد شیمیایی در صورت ورود به بدن اثرات استروژن را تقلید می‌کنند. به عنوان مثال، می‌توان به بیسفنول A (BPA) و فتالات‌ها (Phthalates) اشاره کرد که در بعضی از پلاستیک‌ها وجود دارند. فتالات‌ها در بعضی از محصولات مراقبت شخصی مانند صابون‌ها و شامپوها هم یافت می‌شوند.
- داروها: تعدادی از داروها ممکن است استروژن را افزایش دهند یا پروژسترون را سرکوب کنند.
- وضعیت سلامتی: بعضی از بیماری‌ها با غلبه‌ی استروژن ارتباط دارند یا به بروز آن منجر می‌شوند. این بیماری‌ها عبارتند از سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)، فیبروم رحم، آندومتریوز و بعضی از سرطان‌ها. مقاومت به انسولین هم باعث افزایش سطح استروژن می‌شود.
در مردان، هنگامی که میزان تستوسترون کم می‌شود، نسبت استروژن به تستوسترون در بدن افزایش پیدا می‌کند.
عوارض افزایش استروژن
اگر در فردی برای مدت طولانی میزان استروژن به‌طور مداوم بالا باشد، خطر ابتلا به موارد زیر افزایش می‌یابد:
- فشار خون بالا
- لخته شدن خون در داخل عروق
- سکته‌ی مغزی
- هیپوکلسمی (کاهش کلسیم)
- سرطان سینه
- سرطان تخمدان
- سرطان دهانه‌ی رحم
- اختلال عملکرد غده‌ی تیروئید
استروژن بالا ممکن است باعث بدتر شدن بیماری‌های فرد شود. به عنوان مثال، به تشدید آسم یا صرع منجر شود. یک مطالعه در کره‌ی جنوبی نشان داده است که بین میزان بالای استریول آزاد و افزایش خطر ابتلا به دیابت بارداری ارتباط وجود دارد.
تشخیص بالا بودن استروژن
در زنانی که علائم غلبه‌ی استروژن در آن‌ها مشاهده می‌شود، ممکن است انجام آزمایش برای اثبات عدم تعادل استروژن ضروری نباشد. چون بسیاری از توصیه‌هایی که پزشکان برای کاهش سطح استروژن ارائه می‌دهند، عموماً برای سلامتی بدن مفید هستند و بعید است که به فرد آسیب وارد کنند.
با این حال، اگر یک بیماری زمینه‌ای باعث بالا رفتن استروژن شده باشد، پزشک آزمایش انجام می‌دهد تا عدم تعادل هورمونی و علت بروز آن تأیید شود. در زنان، هر سه نوع استروژن را می‌توان از طریق آزمایش خون اندازه‌گیری کرد. اما در مردان فقط میزان استرادیول و استرون اندازه‌گیری می‌شود.
میزان استروژن خون بر حسب پیکوگرم در میلی‌لیتر (pg/ml) مشخص می‌شود. در دختران و زنان غیریائسه میزان استرادیول در طول چرخه‌ی قاعدگی بسیار متفاوت است. از سوی دیگر، استریول در زنان غیرباردار تقریبا‌ً غیرقابل تشخیص است. میزان استرون و استرادیول در زنان عبارتست از:
استرون
- قبل از بلوغ: حداکثر ۲۹ پیکوگرم در میلی‌لیتر
- دوران بلوغ: 10 تا ۲۰۰ پیکوگرم در میلی‌لیتر
- زنان بالغ غیریائسه: 17 تا ۲۰۰ پیکوگرم در میلی‌لیتر
- زنان بالغ یائسه: 7 تا ۴۰ پیکوگرم در میلی‌لیتر
استرادیول
- قبل از بلوغ: حداکثر ۲۰ پیکوگرم در میلی‌لیتر
- دوران بلوغ: حداکثر ۳۵۰ پیکوگرم در میلی‌لیتر
- زنان بالغ غیریائسه: 15 تا ۳۵۰ پیکوگرم در میلی‌لیتر
- زنان بالغ یائسه: کمتر از ۱۰ پیکوگرم در میلی‌لیتر
مقدار دو هورمون استرون و استرادیول در مردان به شرح زیر است:
استرون
- قبل از بلوغ: حداکثر ۱۶ پیکوگرم در میلی‌لیتر
- دوران بلوغ: حداکثر ۶۰ پیکوگرم در میلی‌لیتر
- مردان بالغ: 10 تا ۶۰ پیکوگرم در میلی‌لیتر
استرادیول
- قبل از بلوغ: حداکثر ۱۳ پیکوگرم در میلی‌لیتر
- دوران بلوغ: حداکثر ۴۰ پیکوگرم در میلی‌لیتر
- مردان بالغ: 10 تا ۴۰ پیکوگرم در میلی‌لیتر
درمان افزایش استروژن
نحوه‌ی درمان استروژن بالا به علت زمینه‌ای بروز آن بستگی دارد. اگر بیماری دلیل غلبه‌ی استروژن نباشد، ممکن است تغییر سبک زندگی به کاهش میزان این هورمون کمک کند:
- پیروی از یک رژیم غذایی ضدالتهاب یا گیاه‌خواری
- افزایش مصرف سویا، دانه‌ی بزرک و سبزیجات چلیپایی مانند کلم بروکلی
- افزایش دریافت اسیدهای چرب امگا ۳ از طریق رژیم غذایی یا مصرف مکمل
- حفظ وزن در محدوده‌ی مناسب
- کاهش استرس
- اجتناب از نوشیدن الکل
- دوری از زنواستروژن، به عنوان مثال استفاده نکردن از پلاستیک‌های حاوی BPA
دارودرمانی
اگر مصرف دارو یا مکمل باعث افزایش استروژن شده باشد، باید با پزشک خود درباره‌ی داروها و مکمل‌های جایگزین صحبت کنید. هرگز بدون مشورت با پزشک دوز دارو را تغییر ندهید یا مصرف آن را قطع نکنید. اگر در حین انجام هورمون‌درمانی میزان استروژن بالا برود، ممکن است پزشک برنامه‌ی هورمون‌درمانی شما را تغییر دهد تا تعادل هورمونی حفظ شود.
اگر به سرطانی مبتلا هستید که به استروژن حساس است، سطوح بالای استروژن می‌تواند باعث بدتر شدن آن شود. در این شرایط، پزشک برای جلوگیری از اتصال سلول‌های سرطانی به استروژن دارو تجویز می‌کند. به عنوان مثال، ممکن است از شما بخواهد که از داروی تاموکسیفن (Tamoxifen) یا مهارکننده‌ی آروماتاز استفاده کنید. داروهای مهارکننده‌ی آروماتاز که از تبدیل آندروژن به استروژن توسط آنزیم آروماتاز جلوگیری می‌کنند، عبارتند از:
- آناستروزول (Anastrozole)
- اگزمستان (Exemestane)
- لتروزول (Letrozole)
در موارد دیگر، ممکن است پزشک دارویی تجویز کند که مانع تولید استروژن توسط تخمدان‌ها شود. از این داروها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- گوسرلین (Goserelin)
- لوپرولید (Leuprolide)
جراحی
اگر به سرطان حساس به استروژن مبتلا باشید، ممکن است پزشک اووفورکتومی (Oophorectomy) را توصیه کند. اووفورکتومی نوعی جراحی است که برای برداشتن تخمدان‌ها استفاده می‌شود. با توجه به اینکه تخمدان‌ها در بدن زنان بیشترین میزان استروژن را تولید می‌کنند، برداشتن آن‌ها باعث کاهش سطح استروژن می‌شود. حذف تخمدان‌ها به یائسگی منجر می‌شود.
اگر در معرض ابتلا به سرطان سینه یا سرطان تخمدان قرار داشته باشید، پزشک احتمالاً اووفورکتومی را پیشنهاد می‌کند. عوامل زیر خطر ابتلا به این دو سرطان را افزایش می‌دهند:
- داشتن سابقهی خانوادگی سرطان سینه یا سرطان تخمدان
- مثبت بودن تست مربوط به جهش ژن BRCA1 یا BRCA2
- مثبت بودن تست مربوط به سایر جهش‌ها در ژن‌های مرتبط با سرطان
به نظر می‌رسد که برداشتن هر دو تخمدان خطر ابتلا به سرطان سینه را در بیماران بسیار پرخطر تا حدود ۵۰ درصد کاهش می‌دهد. پزشک می‌تواند از پرتودرمانی هم برای غیرفعال کردن تخمدان‌ها استفاده کند.
کلام پایانی
سطوح بالای استروژن در زنان با علائمی مثل پریودهای نامنظم یا سنگین، افزایش وزن، خستگی و فیبروم رحم مشخص می‌شود. در مردان، این مشکل هورمونی باعث رشد بافت سینه، اختلال نعوظ و ناباروری می‌شود. در صورت مشاهده‌ی این علائم به پزشک مراجعه کنید تا با درمان به موقع از بروز عوارض جانبی جلوگیری شود.
پزشک با بررسی سابقهی پزشکی و در بعضی موارد انجام آزمایش خون افزایش استروژن را تشخیص می‌دهد. تعیین علت بالا رفتن استروژن کمک می‌کند که بهترین گزینه‌ی درمانی انتخاب شود. اصلاح سبک زندگی و رژیم غذایی می‌تواند میزان استروژن تولید شده در بدن را کم کند یا میزان تجزیه و دفع آن را افزایش دهد. با این حال، در بعضی از موارد برای درمان این اختلال به مصرف دارو یا جراحی نیاز است.
منابع: medicalnewstoday, healthline
مطالب بسیار عالی بود،ممنونم