۵ گیاه دارویی شگفت‌انگیز که هورمون‌های بدن شما را متعادل می‌کنند

بهترین داروی گیاهی برای تنظیم هورمون چیست؟ سوالی که بسیاری از افراد از خود پرسیده‌اند و اگر این مقاله را می‌خوانید احتمالا به دنبال جوابش می‌گردید. گیاهان دارویی خواص بی‌نظیری برای سلامت جسم دارند و استفاده‌ی صحیح از آن ها می‌تواند بعضی از مشکلات مربوط به عملکردهای مختلف بدن را حل کند. در ادامه چند مورد از گیاهان دارویی را که می‌توانند نقش مؤثری در تنظیم عملکرد هورمون‌های بدن و تعادل هورمونی داشته باشند معرفی می‌کنیم. با دیجی‌کالا مگ همراه باشید.

گیاهان دارویی و استفاده از آن‌ها برای مشکلات جسمی

از برگ، گل، ریشه و دانه‌ی برخی از گیاهان دارویی برای حل مشکلات مختلف بدن استفاده می‌کنند. استفاده از این گیاهان دارویی قرن‌ها سابقه دارد و در طب سنتی برای گیاهان مختلف، خواص متعددی مطرح می‌شود. از بعضی از آن‌ها در تهیه‌ی غذاها و انواع نوشیدنی‌ها هم استفاده می‌کنند. از قرن‌ها پیش مردم از گیاهان دارویی برای سلامت بدن، مراسم مذهبی و… استفاده می‌کردند. این روزها به لطف پیشرفت‌های مدرن، امکان تحقیق کردن روی خواص آن‌ها و پی بردن به مواد تشکیل‌دهنده‌ی این گیاهان فراهم شده است.

از زمان‌های دور از گیاهان دارویی برای مقاصد مختلف استفاده می‌شده‌ است؛ خاصیت آرامش‌بخشی، خاصیت لاغری (که از خواص عرق زنیان است) تا تنظیم و متعادل کردن هورمون‌های بدن. البته تحقیقات دقیق در این زمینه هنوز در سطح گسترده انجام نشده است اما برخی از تحقیقاتی که تا کنون صورت گرفته ثابت می‌کند که این گیاهان دارویی می‌توانند روی سطح هورمون‌های بدن تأثیر بگذارند در نتیجه می‌توانند عملکردهای بدن را که مربوط به هورمون‌های مختلف است، متعادل و تنظیم کنند.

البته گاهی اوقات در مورد گیاهان دارویی، جدا کردن حقایق از باورهای عمومی سخت می‌شود. به همین دلیل در ادامه فقط گیاهانی را معرفی می‌کنیم که تأثیر آن‌ها روی هورمون‌های بدن ثابت شده است.

احتیاط

هنوز در مورد امن‌ترین و تأثیرگذارترین روش استفاده از این گیاهان دارویی برای تنظیم هورمون‌های بدن، اطمینان وجود ندارد. داروهای گیاهی هم درست مثل داروهای شیمیایی باید با دوز مناسب و بر اساس دستورالعمل خاصی مصرف شوند. در بعضی مواقع، اطلاعات نادرست پیرامون داروهای گیاهی و مواد مغذی، فهمیدن اینکه کدام ادعا درباره گیاهان معتبر است و شواهد آن را تأیید می‌کند، دشوار است. برخی از دستورات دارویی که با این گیاهان دارویی توصیه می‌شود ممکن است برای برخی از افراد، بی‌خطر و برای عده‌ای دیگر خطرآفرین باشد. افرادی که باردار هستند، در دوران شیردهی به سر می‌برند، از درمان‌های هورمونی استفاده می‌کنند، با اختلالات غدد درون‌ریز یا مشکلات سلامت روان زندگی می‌کنند یا مبتلا به سرطان هستند، بیشتر از دیگران در معرض عوارض جانبی خطرناک استفاده از گیاهان دارویی قرار می‌گیرند.

بنابراین استفاده از گیاهان دارویی برای حل مشکلات هورمونی یا جایگزین کردن آن‌ها با داروهای شیمیایی باید همیشه تحت نظر پزشک انجام شود. فراموش نکنید که داروهای گیاهی هم می‌توانند به اندازه‌ی داروهای شیمیایی عوارض داشته باشند. به همین دلیل نباید آن‌ها را خودسرانه مصرف کنید.

• ۶ گیاه دارویی با پرورش ساده برای باغبان‌های مبتدی
• ۱۱ عصاره‌ی گیاهی عالی برای درمان اضطراب

هورمون‌ها و سلامت بدن

هورمون‌ها پیام‌رسان‌های شیمیایی هستند که به سلول‌های بدن کمک می‌کنند تا ارتباط برقرار کرده و عملکردهای مختلفی را در بدن تحریک کنند. هورمون‌ها بستر سیستم غدد درون ریز بدن هستند که رشد، تولید مثل، متابولیسم، دما و حتی روحیه و حال‌وهوای بدن ما را تنظیم می‌کنند. هورمون‌های بدن نقش مهمی در عملکردهای حیاتی بدن دارند. هر کدام از این عملکردها که با اختلال مواجه شود، می‌تواند علائم خفیف تا شدیدی را در بدن ایجاد کند که موجب بیماری‌ها و آسیب‌های مختلف می‌شود.

هورمون‌ها و سیستم غدد درون‌ریز، بدن را در حالت متعادل هم‌ایستایی یا هومئوستازی نگه می‌دارند. بنابراین، داشتن عدم تعادل هورمونی (یعنی وقتی هورمون خاصی بسیار کم یا زیاد باشد) می‌تواند عوارض جانبی متعددی داشته باشد.

استرس اکسیداتیو، ناباروری و اختلالات غدد درون‌ریز مانند بیماری تیروئید چند نمونه از مواردی هستند که می‌تواند در نتیجه‌ی عدم تعادل هورمونی حاصل شود. هر کدام از اختلالات، علائمی در بدن ایجاد می‌کنند که سلامت بدن و زندگی ما را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

زنان در دوره‌های مشخصی از چرخه‌ی زندگی خود، به ویژه در دوران بلوغ، بارداری و یائسگی دچار تغییرات طبیعی در سطح هورمون‌های خود می‌شوند. به همین ترتیب مردان ممکن است علائم عدم تعادل هورمونی را در دوران بلوغ یا با افزایش سن تجربه کنند اگرچه این تغییرات، اغلب با سرعت کندتر و کمتر از زنان است.

در ادامه چند گیاه دارویی را معرفی می‌کنیم که در طب سنتی برای برقراری تعادل هورمونی و برای درمان برخی مشکلات ناشی از عدم تعادل هورمونی توصیه می‌شوند. تا به حال در مورد تأثیرات این گیاهان دارویی تحقیقات متعددی انجام شده است اما هنوز برای تعیین نحوه‌ی تأثیر و میزان مصرف آن‌ها، به تحقیقات بیشتری نیاز است.

گیاهان دارویی تأثیرگذار در تعادل هورمونی بدن

در دوره‌هایی از زندگی خصوصاً در دوران بلوغ، در دوران بارداری، هم زمان با افزایش سن و… بدن تغییرات هورمونی را تجربه می‌کند. مشکلات ناشی از تغییرات هورمونی را می‌توانید با مصرف داروهای گیاهی کمتر کنید. در ادامه چند داروی گیاهی را معرفی می‌کنیم که برای استفاده از آن‌ها حتما باید به متخصص مراجعه کنید و خودسرانه آن را مصرف نکنید. به خصوص اگر در حال حاضر تحت درمان‌های هورمونی قرار دارید؛ مثلاً داروی کم‌کاری تیروئید می‌خورید.

۱. سیاه‌دانه؛ بهترین داروی گیاهی برای تنظیم هورمون زنانه

سیاه‌دانه با نام علمی Nigella sativa گل‌هایی دارد که دانه‌های ریز و سرشار از آنتی‌اکسیدان تولید می‌کنند. این دانه‌ها خواص پزشکی متعددی دارند چرا که حاوی ماده‌ای شیمیایی به نام تیموکینون هستند.

محققان در حال بررسی اثرات محافظتی و درمانی سیاه‌دانه در کسانی هستند که با سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)  دست‌وپنجه نرم می کنند. سندرم تخمدان پلی کیستیک نوعی اختلال است که با سطح غیرطبیعی هورمون همراه است و علائم متعددی را در زنان در سن باروری ایجاد می‌کند.

در مطالعات حیوانی، عصاره‌های سیاه‌دانه به تنظیم انسولین، تستوسترون، هورمون لوتئین ساز و هورمون تیروئید و سایر موارد کمک کرده است.

علاوه بر این، عصاره سیاه‌دانه فعالیت استروژنی در بدن را تحریک می‌کند به این معنی که مانند هورمون استروژن در بدن شما عمل می‌کند. در نتیجه این دانه را می‌توان در فهرست بهترین داروی گیاهی برای تنظیم هورمون زنانه قرار داد.

برخی از مطالعات انجام شده روی موش‌ها در حال بررسی این موضوع است که آیا عصاره سیاه‌دانه می‌تواند جایگزینی برای هورمون‌درمانی در دوران یائسگی باشد یا نه. یائسگی زمانی است که بدن به طور معمول استروژن کمتری نسبت به گذشته تولید می‌کند.

مکمل‌های غلیظ Nigella sativa اخیراً محبوبیت زیادی پیدا کرده‌اند. دانه‌های کامل سیاه‌دانه عطر و بوی خاصی دارند و به راحتی می‌توان آن‌ها را به نان، سالاد و غذاهای دیگر اضافه کرد.

به خاطر داشته باشید که بیشتر مطالعات روی سیاه‌دانه و تأثیر آن روی هورمون‌ها در حیوانات انجام شده و از عصاره‌ی غلیظ یا تیموکینون جدا شده استفاده شده است. بنابراین اگرچه استفاده از دانه‌های کامل در پخت و پز می‌تواند سالم باشد و عطر و طعم خوبی به غذا بدهد اما ممکن است فوایدی که ذکر شد برای ایجاد تعادل هورمونی نداشته باشد. در واقع برای حل مشکلات هورمونی مقدار مشخصی از این گیاه و نحوه‌ی مصرف خاصی از آن باید مورد توجه قرار بگیرد.

• روغن سیاه دانه؛ اکسیری شگفت انگیز برای مو، پوست و سلامتی

۲. آشواگاندا یا جینسنگ هندی

آشواگاندا که با نام جینسنگ هندی یا گیلاس زمستانی هم مشهور است، یک بوته‌ی همیشه‌سبز از تیره‌ی بادنجانیاین است. در طب سنتی و گیاهی این گیاه اهمیت زیادی دارد و انواع محصولات تهیه شده از آن مثل چای، پودر ریشه و مکمل، در سراسر دنیا به شکل‌های مختلف عرضه می‌شود. تصور می‌شود که این آداپتوژن با تعدیل محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال مغز (HPA) به بدن کمک می‌کند تا بر استرس غلبه کند. محور HPA چندین هورمون (از جمله کورتیزول) را تولید و آزاد می‌کند که واکنش بدن به استرس را آغاز می‌کند.

کورتیزول کمک می‌کند روزهای پرتنش و پر از اتفاقات استرس‌زا را پشت سر بگذارید. با این حال، طبق مطالعات انسانی و تحقیقات انجام شده روی موش‌های صحرایی، عدم تعادل مزمن هورمون‌ها ممکن است باعث اختلالات غدد درون‌ریز مانند بیماری آدیسون و سندرم کوشینگ شود.

یک مطالعه در سال ۲۰۱۹ در ۶۰ بزرگسال که ۱۲۵ تا ۳۰۰ میلی‌گرم عصاره‌ی ریشه آشواگاندا دو بار در روز و به مدت ۸ هفته مصرف کردند نشان داد که مصرف این عصاره منجر به استرس کمتر، خواب بهتر و کاهش سطح کورتیزول خون در مقایسه با گروهی شد که دارونما مصرف کرده بودند. یک مطالعه با طراحی مشابه در سال ۲۰۱۲ نیز نتایج مشابهی را نشان داد.

آشواگاندا همچنین ممکن است سایر هورمون‌ها را هم تحت تأثیر قرار دهد. به عنوان مثال، محققان در حال بررسی چگونگی تغییر سطح انسولین، هورمون‌های تولید مثل و موارد دیگر در اثر مصرف این داروی گیاهی هستند.

یک مطالعه‌ی ۸ هفته‌ای در سال ۲۰۱۸ در بزرگسالان مبتلا به افزایش سطح هورمون تحریک‌کننده‌ی تیروئید (TSH)، که توسط غده‌ی هیپوفیز تولید می‌شود و برای ارزیابی شرایط تیروئید استفاده می‌شود، نشان داد که مصرف روزانه ۶۰۰ میلی‌گرم عصاره‌ی غلیظ آشواگاندا باعث بهبود سطح TSH می‌شود.

افراد همچنین عوارض جانبی مکمل‌های آشواگاندا را در طی آزمایشات بالینی مختلف گزارش کرده‌اند. در نتیجه آشواگاندا ممکن است برای کسانی که باردار و در دوران شیردهی هستند و همچنین افرادی که بیماری‌های خودایمنی یا اختلالات تیروئیدی دارند، ناسالم باشد.

در نهایت، برای اثبات این نتایج مطالعات بیشتری در مورد نمونه‌های انسانی مورد نیاز است.

۳. کوهوش سیاه؛ نمونه‌ای دیگر از بهترین داروی گیاهی برای تنظیم هورمون زنانه

کوهوش سیاه از خانواده‌ی سیاه‌دانه است. این روزها مکمل‌ها و محصولات زیادی تهیه شده از این گیاه در بازار عرضه شده است. مکمل‌ها را معمولاً از ریشه‌های این گیاه تهیه می‌کنند و به شکل عصاره، کپسول و چای در دسترس است. اعتقاد بر این است که این گیاه ارزش دارویی خود را از ترکیباتی به نام گلیکوزیدهای تری‌ترپن دریافت می‌کند؛ اگرچه مشخص نیست که چه تعداد از این ترکیبات در مکمل های کوهوش سیاه وجود دارد. از قدم‌الایام و در حال حاضر از این گیاه دارویی برای حل مشکلات سلامتی بانوان مثلاً سندروم پیش از قاعدگی یا بی‌نظمی‌های پریود استفاده می‌کنند. همچنین برای التیام نشانه‌ها و علائم یائسگی هم کاربرد دارد.

مانند سیاه‌دانه، کوهوش سیاه ممکن است به عنوان یک فیتواستروژن عمل کند؛ یک ماده‌ی گیاهی که هنگام مصرف در دوزهای زیاد، مانند هورمون استروژن عمل می‌کند و می‌تواند در فهرست بهترین داروی گیاهی برای تنظیم هورمون زنانه قرار بگیرد. هنوز هم اینکه آیا کوهوش سیاه یک فیتواستروژن واقعی است یا با مکانیسم‌های دیگر کار می‌کند ناشناخته مانده است.

چند مطالعه نشان داده است که کوهوش سیاه برای تسکین علائم یائسگی به طور مؤثرتری نسبت به دارونما عمل می‌کند. با این وجود مطالعات دقیق‌تری در مورد انسان نیاز است به خصوص از آنجا که گزارش‌هایی از عوارض جانبی و حتی شدید مصرف کوهوش سیاه ارائه شده است. بنابراین، بهتر است قبل از استفاده از این گیاه با پزشک مشورت کنید

۴. پنج‌انگشت

یکی دیگر از مکمل‌های گیاهی رایج که معمولاً به شکل کپسول در دسترس است، گیاه پنج‌انگشت است. این گیاه را معمولاً با گیاهان دارویی دیگر مثلاً کوهوش سیاه ترکیب می‌کنند و در توضیحات آن، تسکین علائمی مثل علائم یائسگی و سلامت دستگاه تناسلی زنان را عنوان می‌کنند.

پنج‌انگشت در واقع میوه‌ی درخت Vitex agnus است. این میوه حاوی ترکیبات دیترپنوئید است که ممکن است مسئول اثرات بالقوه‌ی این مکمل روی هورمون‌هایی مانند پرولاکتین و انتقال‌دهنده عصبی دوپامین باشد.

بررسی‌های متعدد نشان داده است که این گیاه می‌تواند سطح پرولاکتین را در خون کاهش دهد. افزایش سطح این هورمون اغلب با PMS یا سندرم پیش از قاعدگی در ارتباط است. این مکمل همچنین ممکن است علائم خاصی از PMS مانند درد پستان را درمان کند. مطالعات دیگر توانایی این گیاه را در تسکین علائم یائسگی و کمک به درمان مشکلات ناباروری و PCOS بررسی کرده‌اند.

اگرچه به نظر می‌رسد که این گیاه می‌تواند به تعادل برخی هورمون‌ها مانند پرولاکتین کمک کند اما بسیاری از دانشمندان توافق دارند که برای نتیجه‌گیری در مورد اثربخشی آن، تحقیقات بیشتر در انسان مورد نیاز است.

۵. مرزنجوش

از مرزنگوش یا مرزنجوش و سایر گیاهان دارویی مشابه آن مثلاً پونه‌ی کوهی از قدیم‌الایم برای درمان بسیاری از بیماری‌ها در طب سنتی استفاده می‌شود. این گیاه حاوی ترکیبات گیاهی فعال مانند فلاونوئیدها و اسیدهای فنولیک است که احتمالاً هردوی آن‌ها مسئول اصلی خواص دارویی آن هستند.

تحقیقات اولیه در مورد مرزنجوش در انسان و حیوانات، ارزیابی کرده است که مصرف این گیاه می‌تواند استرس را کاهش دهد و به افراد مبتلا به سندروم پیش از قاعدگی، کمک کند.

۹ خواص مرزنجوش و طریقه مصرف این گیاه جادویی

به عنوان مثال، یک مطالعه که اخیراً انجام شده نشان داده است که سطح استرادیول (هورمون تولید شده توسط تخمدان‌ها) در موش‌هایی که این عصاره را مصرف کرده‌اند افزایش یافته است.

همچنین در یک مطالعه‌ی کوچک انسانی، افراد مبتلا به PCOS روزانه دو بار به مدت یک ماه چای مرزنجوش نوشیدند. در مقایسه با گروهی که درمان با دارونما داشتند، چای مرزنجوش با کاهش قابل توجهی در سطح هورمون انسولین ناشتا مرتبط بود که می‌تواند نشان‌دهنده‌ی بهبود مدیریت قند خون در بدن باشد.

با این حال خیلی زود است که بگوییم چگونه مرزنجوش به عنوان مکمل گیاهی برای بهبود عدم تعادل هورمونی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به علاوه، برخی از دانشمندان هشدار می‌دهند که در مورد ایمنی استفاده‌ی طولانی مدت یا فشرده از گیاهان تغییر‌دهنده‌ی هورمون، به اندازه‌ی کافی تحقیق انجام نشده است.

روش‌های دیگر برای متعادل کردن سطح هورمون‌های بدن

استفاده از داروهای گیاهی یکی از چندین روش طبیعی برای درمان عدم تعادل هورمونی است. داروهای گیاهی می‌توانند در کنار روش‌های دیگر، نقش مؤثری در ایجاد تعادل هورمونی داشته باشند. بهترین درمان برای حل این مشکلات، به دلایل ایجاد آن‌ها، سبک زندگی و سایر فاکتورها بستگی دارد. به همین دلیل قبل از اینکه درمان با داروهای گیاهی را شروع کنید یا هورمون‌درمانی انجام دهید، باید با مراجعه به پزشک، علت عدم تعادل هورمونی را کشف کنید.

با روش‌هایی که در ادامه عنوان می‌کنیم و همگی بخشی از سبک زندگی ما هستند، می‌توانید تعادل هورمونی را به بدن‌تان برگردانید:

رژیم غذایی سالم داشته باشید

یک رژیم غذایی سالم و متعادل که غنی از پروتئین، چربی‌های سالم و فیبر باشد و مقدار محدودی شکر فرآوری شده داشته باشد، کمک می‌کند که هورمون‌های بدن در وضعیت متعادل قرار بگیرند و همیشه اشتهای منظم، متابولیسم کافی و خلق‌وخوی خوبی داشته باشید.

چای سبز بنوشید

چای سبز ممکن است با بهبود پاسخ بدن به هورمون، به تعادل انسولین در برخی از افراد کمک کند. اگرچه اثبات اثرات احتمالی چای سبز بر مقاومت به انسولین، به تحقیقات بیشتری نیاز دارد.

منظم ورزش کنید

داشتن فعالیت ورزشی منظم، روی هورمون‌های مرتبط با اشتها تأثیر می‌گذارد و استفاده‌ی بدن از هورمون انسولین را بهبود می‌بخشد.

• چگونه برای تناسب اندام یک برنامه‌ی ورزشی دقیق تنظیم کنیم؟

استرس خود را مدیریت کنید

استرس زیاد می‌تواند سطح هورمون‌هایی مثل کورتیزول و آدرنالین را تغییر دهد. فعالیت‌های آرامش‌بخش مثل یوگا، گوش دادن به موسیقی، قدم زدن در طبیعت می‌تواند استرس را کم کند و هورمون‌ها را در سطح متعادل نگه دارد.

• ۵ تکنیک مدیریت استرس که تأثیر آن‌ها اثبات شده است

به اندازه‌ی کافی بخوابید

خواب ناکافی یا قرار گرفتن در معرض نورهای مصنوعی در طول شب و برای مدت طولانی باعث اختلال در سطح ملاتونین و کورتیزول می‌شود. علاوه بر این روی مقاومت انسولین هم تأثیر می‌گذارد. خواب کافی بیشتر از آنچه که فکر می‌کنید روی تعادل هورمونی بدن تأثیرگذار است.

• ۱۰ عامل که ممکن است بر خواب شما اثر بگذارند

از مختل‌کننده‌های غدد درون‌ریز اجتناب کنید

مختل‌کننده‌های غدد درون ریز ترکیباتی در محیط هستند؛ مانند دود تنباکو، سموم دفع آفات، علف‌کش‌ها، پلاستیک‌ها و مواد معطر در لوسیون‌ها و مواد تمیزکننده که ممکن است باعث عدم تعادل هورمونی شوند.

جمع‌بندی درباره بهترین داروی گیاهی برای تنظیم هورمون

سطح هورمون‌های مختلف در بدن دائماً در حال تغییر است. دلایل زیادی برای نوسان روزانه‌ی سطح هورمون‌ها وجود دارد و در برخی موارد این تغییرات، برای بدن لازم است. اما در طولانی‌مدت، عدم تعادل هورمونی می‌تواند روی سلامت بدن تأثیر بگذارد و علائم متعددی را ایجاد کند.

استفاده از داروهای گیاهی یکی از چندین روش طبیعی برای ایجاد تعادل هورمونی است. گیاهان دارویی که بالاتر معرفی کردیم تأثیرات قابل توجهی در ایجاد تعادل هورمونی دارند. البته برای تعیین میزان استفاده از آن‌ها و نحوه‌ی تأثیرگذاری آن‌ها هنوز تحقیقات بیشتری لازم است.

با توجه به اینکه تغییرات هورمونی در بدن می‌تواند خطرناک باشد، قبل از مصرف هر داروی گیاهی که تغییرات هورمونی را به دنبال دارد، حتماً با پزشک مشورت کنید.

منبع: Healthline