راه‌هایی برای مقابله با ناامیدی در کودکان
چه باران برنامه‌ی شهربازی آن‌ها را خراب کرده باشد و چه بستنی مورد علاقهی آن‌ها در فروشگاه نباشد، زندگی کودکان هم می‌تواند پر از ناامیدی‌های کوچک و بزرگ باشد. گاهی اوقات، نمی‌توانیم فرزندانمان را از شر ناامیدی در امان نگه داریم و البته، این مسئله لزوما بد نیست. وقتی کودکان در سنین پایین یاد می‌گیرند که ابزارهای لازم برای غلبه بر یک موقعیت ناامیدکننده را به دست بیاورند، می‌توانند در دوران کودکی و حتی در بزرگ‌سالی به آن تکیه کنند. برای کمک به رفع ناامیدی در کودکان باید روش درست آن را بدانید. در این مقاله، درباره‌ی ناامیدی در کودکان و روش‌های مقابله با آن می‌خوانید.
وقتی مشکلات جزئی باعث بهانه‌گیری‌های بزرگ می‌شوند
اگر آبمیوه‌ی مورد علاقه فرزندتان تمام شود، آیا او اشک می‌ریزد؟ یا اگر کودک دیگری با اسباب‌بازی مورد علاقهی او بازی کند، خود را روی زمین می‌اندازد و بی‌قراری می‌کند؟ اگر کوچک‌ترین مشکلات باعث دردسرهای بزرگی می‌شود یا فرزندتان برای ساعت‌ها به دلیل این اتفاقات مأیوس و ناامید به نظر می‌رسد، باید از اصول اولیه و راهکارهایی استفاده کنید که به او کمک می‌کنند تا بدون عصبانیت با ناامیدی و شکست‌های کوچک مقابله کند. در ادامه، برخی از این راهکارهای ساده را می‌خوانید.
توضیح دهید و تأیید کنید
به فرزندتان بیاموزید که چه چیزی قابل تغییر است و چه چیزی را نمی‌توان تغییر داد. ممکن است او درک نکند که مشکل از کنترل شما خارج است یا اینکه عصبانیت او را به آنچه می‌خواهد نمی‌رساند. ناراحتی و ناامیدی او را با گفتن این جمله که «می‌دانم که ناراحتی» تأیید کنید و با او درباره‌ی راه‌حل‌های مؤثرتر گفتگو کنید.
آنچه را که فرزندتان واقعا در آن مهارت دارد، پیدا کنید
کودک پیش دبستانی خود را تشویق کنید تا فعالیت‌های مختلف را امتحان کند. او باید این کار را آن‌قدر ادامه دهد تا زمانی که کاری که واقعا از آن لذت می‌برد را پیدا کند. به این ترتیب، می‌توانید ببینید که او هم کاری را انجام می‌دهد که در آن مهارت دارند. به عنوان مثال، اگر کودکی بتواند وقتی اسباب‌بازی‌اش از کار افتاده به چیزی روی بیاورد که می‌داند در آن مهارت دارد، مثل این است که اعتماد به نفس او را فورا تقویت کرده‌اید و اجازه نداده‌اید ناامید شود. از این راه، الگوی فکری او از چیزی مانند «بیچاره من، در هیچ چیزی شانس ندارم» به «اوه خوب، دفعه‌ی بعدی همه چیز درست می‌شود» تغییر می‌یابد.
از تنبیه استفاده نکنید
کودک خود را به دلیل واکنش نامطلوب به ناامیدی تنبیه نکنید، به خصوص اگر او زودتر از بقیه به گریه میفتد. شاید این کار سخت باشد اما به فرصت‌هایی که برای گذر از یک موقعیت سخت به آن‌ها نیاز داشته‌اید یا مواقعی که به خاطر استیصال و ناامیدی گریه کرده‌اید فکر کنید.
الگوی خوب به مقابله با ناامیدی کمک می‌کند
کودکان با تماشای والدین خود چیزهای زیادی یاد می‌گیرند. بنابراین، سعی کنید با ناامیدی‌های خود به روشی که دوست دارید از فرزندتان ببینید مقابله کنید. با گفتن جملاتی مانند «اشکال ندارد»، «ارزش ندارد بابت آن ناراحت شوم» با صدای بلند به فرزندتان فرصت می‌دهید تا ببیند از چه ابزاری برای مقابله با ناامیدی استفاده می‌کنید. در این صورت، می‌توانید امیدوار باشید که فرزندتان با توجه به الگوی خوبی که داشته با ناامیدی مقابله کند.
زمانی که فرزند شما از ناامیدی بغض می‌کند
شاید فرزند شما جزو آن دسته از کودکان نیست که به محض ناامیدی یا وقوع یک اتفاق ناخوشایند با صدای بلند گریه می‌کنند. ممکن است او فقط در گوشه‌ای بنشیند و بغض کند. در این صورت، می‌توانید از راه‌های دیگری که در ادامه می‌خوانید استفاده کنید.
به او حق انتخاب میان گزینه‌های مختلف بدهید
زمانی که اتفاق غیرمنتظره‌ای رخ می‌دهد به فرزندتان حق انتخاب بدهید. کودکان در این سن احساس می‌کنند که نسبت به حالت معمول کنترل کمتری بر زندگی‌شان دارند. وقتی چیزی مطابق میل آن‌ها پیش نمی‌رود، ناامید می‌شوند و فکر می‌کنند دنیا به آخر رسیده است. دادن فرصت به کودک برای تصمیم‌گیری می‌تواند به او قدرت مقابله با ناامیدی را بدهد و راهی برای تغییر شرایط به او ارائه دهد.
به طور مثال، می‌توانید بگویید: «الان نمی‌توانیم به اسباب‌فروشی برویم اما دوست داری با چه اسباب‌بازی بازی کنی؟» یا «دوست داری فردا صبح یا بعدازظهر به اسباب‌فروشی برویم؟»
فرزندتان را تشویق کنید که کمک‌کننده باشد
راه‌هایی پیدا کنید که از طریق آن‌ها فرزندتان بتواند به دیگران کمک کند. با هم در خانه‌ی سالمندان نزدیک خانه‌ی خود داوطلب شوید یا به فرزندتان اجازه دهید هنگام آماده کردن شام به شما کمک کند حتی اگر با این کار خانه و آشپزخانه به‌هم‌ریخته شود. انجام دادن کارهای کمک‌کننده به دیگران حتی در این سن کم، به کودکان فرصتی می‌دهد تا به مشکلات خود بهتر نگاه کنند و حل آن‌ها برایشان ساده‌تر شود. به این ترتیب، به آن‌ها کمک می‌کنید تا احساس کنند تفاوت مثبتی ایجاد کرده‌اند. این نگرش مهم به تاب‌آوری مربوط می‌شود و در مقابله با ناامیدی در کودکان نقش مهمی دارد.
مهارت‌های حل مسئله را به فرزندتان بیاموزید
به جای عجله برای از بین بردن یک مشکل یا پاک کردن صورت مسئله برای کودک، به او کمک کنید تا خودش آن مشکل را حل کند، خواه اسباب بازی شکسته باشد یا دعوا بر سر اسباب‌بازی بزرگتر باشد. اگرچه ممکن است این کار زمان ببرد، اما با این کار او یاد خواهد گرفت که می‌تواند وضعیت بد را به تنهایی بهتر کند.
مهارت‌های مقابله‌ای را به او آموزش دهید
کنار آمدن با ناامیدی یک مهارت است و برای بسیاری از کودکان این مهارت به طور طبیعی ایجاد نمی‌شود. این مهارت چیزی است که باید یاد گرفت. آموزش این مهارت‌ها قبل از گیر افتادن در یک موقعیت می‌تواند مفید باشد. به عنوان مثال، قبل از رفتن به بستنی‌فروشی که ممکن است بستنی مورد علاقهی فرزندتان را نداشته باشد یا قبل از انجام بازی که ممکن است فرزندتان در آن برنده نشود، به او توضیح بدهید که در صورت ناامید شدن می‌تواند چه کاری انجام دهد تا احساس بهتری داشته باشد. این مهارت ممکن است شامل این آموزش به فرزندتان باشد که نفس عمیق بکشد و به خود بگوید: «اشکالی ندارد، من همیشه نمی‌توانم هر کاری می‌خواهم انجام بدهم» یا «اشکالی ندارد، من می‌توانم به جای این بستنی بستنی دیگری انتخاب کنم یا حتی کار دیگری انجام دهم.»
وقتی فرزندتان عقب‌نشینی می‌کند
شاید در حال حاضر فرزندتان با بیشتر شکست‌ها راحت کنار می‌آید، عقب‌نشینی می‌کند و دچار ناامیدی می‌شود. اگر کودک شما آن‌قدر توان ندارد تا با مشکلات دست و پنجه نرم کند و به محض وقوع یک مشکل عقب‌نشینی می‌کند، باید به او کمک کنید.
کارشناسان عقیده دارند که ممکن است یک کودک با توانایی‌های بهتری برای مقابله با مشکلات به دنیا آمده باشد و احتمالا والدین در شکل‌گیری این استعداد نقش دارند. در مقابل، برخی دیگر به دلیل الگوهایی که در زندگی داشته‌اند، هنگام وقوع مشکلات فورا عقب‌نشینی می‌کنند. برای کمک به کودکان دسته‌ی دوم باید برای آن‌ها الگوهای بهتری باشید. موقع وقوع مشکلات به راحتی عقب‌نشینی نکنید. با اعمال و رفتار خود به فرزندتان یاد بدهید که می‌تواند مهارت‌های مقابله با مشکلات به جای عقب‌نشینی را در خود تقویت کند. علاوه‌براین، می‌توانید از روش‌های دیگری که در ادامه می‌خوانید استفاده کنید.
موقع ناامیدی با فرزندتان همدلی کنید
برای مثال، اگر قرار بازی با یک دوست لغو شده، به فرزندتان بگویید که وقتی یکی از دوستانتان قرار ملاقات‌تان را لغو کرده چقدر ناراحت شدید و احساس او را درک می‌کنید. به این ترتیب، او متوجه خواهند شد که ناراحت شدن از موقعیت‌های غیرمنتظره اشکالی ندارد.
درباره‌ی موقعیتی که رخ داده گفتگو کنید
درباره‌ی آنچه که فرزندتان بیشتر از همه در مورد آن هیجان‌زده بوده و تصور می‌کرده چه چیز ارزشمندی خواهد بود، صحبت کنید. با این کار به او می‌گویید که ممکن است روبه‌رو شدن با موقعیت‌های دشوار ناامیدکننده به نظر برسد اما تا زمانی که شما حامی و مراقب او هستید، اتفاقی نمیفتد و می‌تواند با هر مشکلی کنار بیاید.
گروهی از افرادی دیگر در زندگی فرزندتان تشکیل دهید
ایجاد گروه یا شبکه‌ای از افرادی دیگر در زندگی فرزندتان ضروری است. به این ترتیب، او می‌تواند در مواقع سخت به این گروه یا شبکه مراجعه کند. مطالعات نشان می‌دهند که انعطاف‌پذیرترین کودکان می‌توانند از دیگران برای مقابله با ناامیدی و مشکلات کمک بخواهند. چنین کودکانی با گذشت زمان یاد گرفته‌اند که همیشه نمی‌توان همه‌ی مشکلات را به تنهایی حل کرد و گاهی اوقات، باید از دیگران کمک خواست.
از ناامیدی‌ها به عنوان فرصتی برای درس دادن استفاده کنید
به فرزندتان یادآوری کنید که شما هم به عنوان اعضای خانواده‌ی او با عدم اطمینان و ناامیدی روبه‌رو شده‌اید. چند نمونه را نام ببرید و بگویید که می‌دانید راهی پیدا خواهید کرد که نه فقط از این تجربه عبور کنید، بلکه لحظاتی پر از سرگرمی، شادی و رشد داشته باشید. از این راه، می‌توانید معنای در کنار هم بودن را هم به فرزندتان آموزش بدهید.
او را تحسین کنید
هنگامی که فرزندتان به خوبی از پس یک موقعیت دشوار برمی‌آید، فراموش نکنید که او را تحسین کنید و توضیح دهید که چرا به او افتخار می‌کنید. تمجید از کودک در چنین لحظاتی به او کمک می‌کند تا رفتار مثبت خود را تشخیص دهند و متوجه شود که چه کاری خوب و چه کاری بد است. با این کار باعث می‌شوید که در آینده هم این کار خوب را انجام دهد.
چیزهایی که نباید موقع ناامیدی کودکان بگویید
معمولا برای مقابله با ناامیدی در کودکان هر کاری می‌کنیم. ممکن است در چنین شرایطی حرف‌هایی بر زبان بیاوریم که درست نیستند. احتمالا از گفتن این حرف‌ها منظور بدی نداریم اما حتی یک کلام اشتباه از ما هم می‌تواند شرایط کودک را بدتر کند. در ادامه، چیزهایی که نباید موقع ناامیدی کودکان بگویید و دلیل نگفتن آن‌ها را می‌خوانید.
مثل بچه‌ها رفتار می‌کنی
هیچ وقت به کودکی که از شرایط پیش آمده ناراحت و عصبانی است نگویید مثل بچه‌ها رفتار می‌کند. در عوض، سعی کنید با او ارتباط برقرار کنید. ارتباط با فرزندتان باعث می‌شود که او متوجه شود احساس ناامیدی و ناراحتی طبیعی است و با گذشت زمان احساس ناامیدی کمتر ترسناک می‌شود. به او بگویید: «اشکالی ندارد که احساس ناامیدی کنی. من هم در چنین شرایطی واقعا ناراحت و ناامید خواهم شد.»
بیا این کار را به جای آن کار انجام بدهیم
گفتن این جمله به مقابله با ناامیدی در کودکان کمکی نمی‌کند. بنابراین، بهتر است این حرف را نزنید. در عوض، می‌توانید بگویید: «آیا ایده‌ای داری که به جای این کار چه کاری می‌توانیم بکنیم؟» پرسیدن سؤالات مناسب برای کمک به کودک جهت یافتن راه حل مناسب نه تنها به او کمک می‌کند تا در آن لحظه احساس بهتری داشته باشد، بلکه به فرزند شما نشان می‌دهد که می‌تواند راه‌هایی برای حل مشکلات و بهتر کردن شرایط دشوار پیدا کند.
چیز مهمی نیست
هیچ وقت به کودک ناامید و عصبانی نگویید که مشکل او چیز مهمی نیست. مشکلی که پیش آمده احتمالا برای فرزند شما مسئله‌ی مهمی است. نادیده گرفتن و بی‌اهمیت شمردن آن نشان می‌دهد که نمی‌دانید واقعا چه چیزی برای او مهم است. به جای نادیده گرفتن مشکل فرزندتان به او بگویید: «می‌دانم این شرایط برای تو سخت است.» یا «بله، می‌توانم تو را درک کنم. من هرگز در مدرسه با چنین مشکلی روبه‌رو نشده‌ام اما به نظر می‌رسد که شرایط سختی داشته‌ای.»
کلام آخر
فرقی نمی‌کند که به عنوان یک بزرگ‌سال در کسب‌وکار شکست خورده باشید یا کودکی باشید که بستنی مورد علاقه‌اش در فروشگاه تمام شده است. به‌هرحال، زندگی هر کسی با ناامیدی و شکست‌های بزرگ و کوچک همراه می‌شود. در چنین شرایطی، واکنش ما نسبت به مشکلات می‌تواند به معنای تقویت مهارت انعطاف‌پذیری برای عبور از دوران سخت در آینده باشد. کودکان به طور طبیعی انعطاف‌پذیر به دنیا می‌آیند. آن‌ها اگر الگوهای عالی، تمرین زیاد و بزرگ‌سالانی به عنوان حامی خود داشته باشند، می‌توانند یاد بگیرند که چگونه با مشکلات مقابله کنند.
برای مقابله با ناامیدی در کودکان باید حامی آن‌ها باشید و با آن‌ها همدلی کنید. بعد از آن، تلاش کنید تا با کمک آن‌ها راه حلی برای مقابله با مشکلات پیدا کنید. به این ترتیب، فرزندانتان یاد می‌گیرند که در شرایط دشوار چه واکنشی نشان بدهند. از این راه، تاب‌آوری کودکان در برابر مشکلات بزرگ و کوچک را هم تقویت می‌کنید. این مهارت می‌تواند در بزرگ‌سالی فرزندتان نقش مهمی ایفا کند و به او از کودکی یاد بدهد که هر مشکلی راه حلی دارد.
منبع: parents
