چرا جوکر با بازی هیث لجر بهترین ابرشرور دنیای دی‌سی است؟

جوکر محبوب‌ترین ابرشرور تمام دوران است. اولین حضور شاهزاده‌ی جنایتکار دلقک‌ها سال ۱۹۴۰ در کمیک «بتمن شماره ۱» (Batman #1) رقم خورد. جالب است بدانید این شخصیت ابتدا قرار بود حضور بسیاری کوتاهی داشته باشد و خیلی زود کشته شود اما به اندازه‌ای محبوب شد که دشمن شماره‌ی یک شوالیه‌ی تاریکی لقب گرفت و از آن به بعد در بیش‌تر کمیک‌های بتمن نقش تاثیرگذاری داشت.

در همه‌ی این سال‌ها بازیگران زیادی نقش جوکر را به عنوان یکی از ابرشرورهای افسانه‌ای دنیای دی سی بازی کردند؛ به طوری که تعداد آن‌ها تقریبا برابر با بازیگران نقش بتمن است اما میان همه ی آن‌ها فقط یک بازیگر وجود داشت که به طرز عجیب و غریبی می‌درخشید و هنوز هم که هنوز است محبوب قلب طرفداران پر و پا قرص بتمن است؛ هیث لجر افسانه‌ای که در «شوالیه‌ی تاریکی» (The Dark Knight) کریستوفر نولان حسابی خوش درخشید.

لجر نخستین بار با «۱۰ چیز درباره‌ی تو که ازشان متنفرم» (۱۰Things I Hate About You) به عنوان یک بازیگر نسبتا شناخته شده کارش را آغاز کرد اما به جای این که  خودش را در نقش‌های کلیشه‌ای تثبیت کند، منطقه‌ی امنش را ترک کرد و با حضور در آثاری مثل «داستان یک شوالیه» (A Knight’s’ Tale) و «مهمانی هیولا» (Monster’s Ball) به عنوان بازیگری جدی و مستعد حسابی خوش درخشید. بدون شک «کوهستان بروکبک» (Brokeback Mountain) یکی از نقاط درخشان کارنامه‌ی بازیگری او است. لجر در این فیلم ملودرام غم‌انگیز کنار جیک جیلنهال حضور به شدت تاثیرگذاری داشت و به خاطر این نقش نامزد جایزه‌ی اسکار و گلدن گلوب بهترین بازیگر نقش اول مرد هم شد. این موفقیت‌ها هم زمان بود با پیشنهاد کریستوفر نولان برای حضور در نقش جوکر در «شوالیه‌ی تاریکی» دنباله‌ی سینمایی «بتمن آغاز می‌کند» (Batman Begins) که از قضا میان مخاطبان و منتقدان حسابی سر و صدا کرده بود.

هیث لجر در آن دوران به بازیگر شناخته شده‌ای تبدیل شده بود و به نظر می‌رسید بعد از اکران «شوالیه‌ی تاریکی» به مرحله‌ی بعد صعود می‌کند و شهرتش سر به آسمان می‌کشد اما همه ی این حدس و گمان‌ها با مرگ ناگهانی او در سال ۲۰۰۸ و در سن ۲۸ سالگی نابود شد و لجر حتی نتوانست به تماشای نخستین اکران عمومی فیلم نولان بنشیند و از نقش‌آفرینی بی‌نظیرش کیفور شود.

• شوالیه‌ی تاریکی؛ ۱۰ نکته درباره‌ی جوکرِ هیث لجر که نمی‌دانید
• ۱۰ جدال کلامی برتر در فیلم‌ها؛ از «شوالیه تاریکی» تا «داستان اسباب‌بازی‌ ۳»

البته مخاطبان پروپاقرص دنیای دی سی وقتی نخستین بار با خبر قطعی حضور لجر در نقش جوکر مواجه شدند، مقابل این انتخاب حسابی گارد گرفتند و معتقد بودند او برای این نقش مهم بیش از حد جوان و کم تجربه است اما وقتی نخستین تریلرهای فیلم با بازی دیوانه‌وار و صدای منحصربه‌فرد او منتشر شد، همه برای دیدن تازه‌ترین قسمت سه‌گانه‌ی نولان حسابی شگفت‌زده شدند. «شوالیه‌ی تاریکی» نه تنها بهترین فیلم تابستان ۲۰۰۸ لقب گرفت بلکه بهترین فیلم سال هم بود و همه ی این موفقیت‌ها بدون شک مدیون حضور تاثیرگذار هیث لجر بود.

بازی لجر به طور گسترده مورد تحسین منتقدان و مخاطبان قرار گرفت و از آن زمان استانداردهای تازه‌ای برای به تصویر کشیدن شخصیت‌های شرور کمیکی به وجود آمد. او از جمله بازیگرانی است که پس از مرگ دراماتیکش جایزه‌ی اسکار بهترین بازیگر نقش مکمل مرد را به حق از آن خودش کرد. به باور بسیاری از منتقدان لجر بهترین بازیگر نقش جوکر پس از جک نیکلسون افسانه‌ای است. تقریبا یک دهه پس از اکران «شوالیه‌ی تاریکی» واکین فینیکس در «جوکر» (Joker) به عنوان یکی از فیلم‌های واقع‌گرایانه و تاریک دنیای دی سی نقش پادشاه دلقک‌ها را ایفا کرد و عملکردش به اندازه‌ای خوب و ظریف بود که جایزه‌ی اسکار بهترین بازیگر نقش اول مرد را برای او به ارمغان آورد، با این حال یاد و خاطره‌ی لجر هنوز هم در ذهن و قلب بسیاری از مردم زنده است و به باور آن‌ها او صد در صد جوکر بهتری است.

تئوری‌های زیادی در رابطه با جوکر هیث لجر وجود دارد و بعضی معتقدند مرگ ناگهانی او بر جذابیت شخصیت جوکر تاثیر غیرقابل‌انکاری گذاشت اما دلایل هنری و سینمایی هم وجود دارد که ثابت می‌کند لجر بهترین جوکر تاریخ سینما است؛ در این جا ۵ مورد از آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

هیث لجر شیطانی‌ترین تصویر را از جوکر ارائه داد

جوکرِ هیث لجر میان همه ی تجسم‌های سینمایی این ابرشرور، خشن‌ترین و حیله‌گرترین آن‌ها است. جوکر سزار رومرو نسخه‌ی شوخ و شنگ‌تر این شخصیت بود. جوکر جک نیکلسون مردم بی‌گناه را می‌کشت اما باز هم رگه‌های کمیکی در او وجود داشت که از ترسناک شدنش جلوگیری می‌کرد. با این حال جوکرِ هیث لجر ماهیت خون‌بارتری داشت؛ او با استفاده از چاقوهای تیز دستانش را مستقیما به خون بی‌گناهان آلوده می‌کرد و از ایجاد هرج و مرج هیچ واهمه‌ای نداشت.

او گروهی از غیرنظامیان را در یک کشتی تهدید به بمب‌گذاری کرد و با تلاش برای تیراندازی به شهردار گاتهام به استمرار چرخه‌ی خشونت در شهر دامن زد. او یک بیمارستان را به راحتی آب خوردن منفجر کرد و پس از گفتن یک داستان متناقض و عجیب در این مورد گمبل (مایکل جی وایت) را به قتل رساند. جوکرِ لجر وارد یک اتاق مملو از گانگستر شد و سپس به بهانه‌ی اجرای ترفند جادویی یکی از آن‌ها را با استفاده از مداد کشت. با این اوصاف همه ی مخاطبان «شوالیه‌ی تاریکی» از جایی به بعد مطمئن شدند این جوکر تاریک‌تر و در عین حال بسیار خشن‌تر از نسخه‌های قبلی است.

نقشه‌های شیطانی جوکر به اندازه‌ای خشن و خون‌بار بودند که جایگاه دیگر دشمنان بتمن در دنیای گاتهام را به طرز قابل‌توجهی تقلیل دادند. نیت‌های پلید و شیطانی او با تصویر واقع‌گرایانه نولان از شهر گاتهام ترکیب شد و شخصیت جوکر را بیش‌تر از ابرشرور کمیکی به یک تروریست تمام‌عیار تبدیل کرد. این مورد را با تاریخچه‌ی قاتلان زنجیره‌ی واقعی که هنگام ارتکاب جرم لباس دلقک به تن می‌کردند، ترکیب کنید تا با یک کابوس تمام‌عیار روبه‌رو شوید که بیش از حد واقعی به نظر می‌رسد.

شخصیت این جوکر فراتر از چند شوخی ساده است

عبارت «چرا اینقدر جدی هستی؟» یکی از کلیدی‌ترین دیالوگ‌های شخصیت جوکر است و اساسا این ابرشرور با کنایه‌ها و لطیفه‌های اعصاب‌خردکنش شناخته می‌شود؛ بنابراین وقتی این ویژگی تا اندازه‌ای در فضای تاریک و سرد «شوالیه‌ی تاریکی» کریستوفر نولان نمود پیدا می‌کند، اصلا عجیب نیست. نکته‌ی مهمی که درباره‌ی جوکرِ هیث لجر وجود دارد این است که او خیلی بیش‌تر از شوخی‌ها و لطیفه‌هایی بی‌ربط و با‌ ربطش است؛ این جوکر فریبنده است و اگرچه با بتمن و گمبل شوخی‌های بانمکی می‌کند اما هیچ‌وقت به مردم‌آزار مضحکی تبدیل نمی‌شود که بعد از جنایت‌های کوچکش برای تلطیف فضا به شوخی‌های بی‌نمک متوسل می‌شود.

جوکر «شوالیه‌ی تاریکی» با خنده‌های منحصربه‌فردش بیش‌تر یک فیلسوف است تا کمدین. او به نهیلیسم (هیچ‌انگاری) اعتقاد دارد و به همین دلیل هم اقداماتش بسیار ویرانگر است. شوخی‌های او بیش‌تر از این که بر خنداندن مردم متمرکز باشد، بر قوانینی تمرکز دارد که مردم برای زندگی آرام تر آن‌ها را رعایت می‌کنند اما به نظر جوکر قصه‌ی ما کاملا پوچ و بیهوده هستند. او به قوانین جامعه می‌خندد و این دقیقا نقطه‌ی مقابل ابرقهرمانی مثل بتمن است که اعتقاد دارد با پایبندی به قوانین و حفظ آن می‌توان زندگی بهتری برای مردم ایجاد کرد.

وقتی بالاخره جوکر دستگیر می‌شود، در سکانسی به یادماندنی به بتمن می‌گوید آن‌ها بیش‌تر از آنچه تصور می‌کند به یکدیگر شباهت دارند و وقتی شهر گاتهام دیگر نیازی به بتمن نداشته باشد به راحتی او را هم کنار می‌گذارد. مونولوگ مانا و پویای جوکر به خوبی رابطه‌ی میان این دو دشمن دیرینه را از زاویه‌ای بررسی می‌کند که تا این لحظه هیچ فیلم دیگری آن را انجام نداده.

جوکر «شوالیه‌ی تاریکی» یک معمای تمام‌عیار است

جوکر در کمیک‌ها ثابت کرده که یکی از مرموزترین ابرشرورهای تاریخ دی سی است. پیشینه و منشأ این شخصیت بدون تکیه بر حقایق ثابت کاملا مبهم است؛ یک خط داستانی به خاستگاه جوکر در کمیک‌های کارآگاهی دی سی می‌پردازد. همچنین فیلم‌ها و انیمیشن‌های مختلف، روایت‌های ضد و نقیضی از گذشته‌ی جوکر ارائه کردند. با این همه هیچ‌وقت برای دشمنان این دلقک جنایتکار به طور کامل مشخص نمی‌شود که از کجا آمده و چه داستانی را پشت سر گذاشته است. حتی خط داستانی «جوک کشنده» (The Killing Joke) که اغلب از آن به عنوان خاستگاه شخصیت جوکر یاد می‌شود هم به صورت قطعی پرده از گذشته‌ی این ابرشرور برنمی‌دارد و در حقیقت این نسخه ممکن است یکی از چند داستانی باشد که جوکر دوست دارد به عنوان گذشته‌ی تاریکش به خورد مخاطب بدهد.

در فیلم «بتمن» (Batman) محصول سال ۱۹۸۹ یک گذشته‌ی فرضی برای این قاتل دیوانه ارائه شد که به شدت بر پایه‌ی شوخی‌های او بود. جرد لتو در DCEU و واکین فینیکس در «جوکر» سال ۲۰۱۹ هم به نوعی گذشته‌ی دردناکی برای این شخصیت دست و پا کردند. با این حال در «شوالیه‌ی تاریکی» هیچ کدام از این اتفاق‌ها نمی‌افتد. کلیت فیلم نولان از داستان‌های متناقض کمیک‌ها اقتباس و این تناقض با هوشمندی تمام به یکی از ویژگی‌های مهم شخصیت جوکر تبدیل شدند؛ او در طول فیلم چند داستان کاملا متفاوت را از نحوه‌ی ایجاد زخم‌های معروف صورتش تعریف می‌کند و از قضا صحت هیچ کدام از این روایت‌ها را هم تایید نمی‌کند. در نتیجه جوکرِ هیث لجر برای مخاطب کاملا ناشناخته و مرموز باقی می‌ماند، هیچ کس دقیقا نمی‌فهمد منشأ او از کجاست و همه ی این‌ها از بیزاری او از حقیقت پرده برمی‌دارد.

کمیسر گوردون در بخشی از فیلم «شوالیه‌ی تاریکی» ادعا می‌کند جوکر هیچ مدرک هویتی برای شناسایی ندارد. این در حالی است که در بیش‌تر فیلم‌های دی سی پیشینه‌ی هرچند دروغینی برایش در نظر گرفته می‌شود و حس رمز و رازی که با خود به همراه می‌آورد را از بین می‌برد. جوکر هیث لجر هیچ داستان و پیشینه‌ی مشخصی ندارد و به نظر می‌رسد به تازگی آسمان سوراخ شده و او از یک ناکجاآباد در گاتهام فرود آمده.

جوکر لجر در یک جمله عامل ناب آشوب‌طلب و ناشناخته‌ای است که به آنتون چیگور «جایی برای پیرمردها نیست» (No Country For Old Men) شباهت بسیار زیادی دارد.

هیث لجر در نقش غرق شد

اگرچه فیلم‌نامه و کارگردانی نولان این جوکر را از بقیه‌ی همتایانش متمایز می‌کند اما در نهایت این هیث لجر بود که پشت آن گریم سنگین و منحصربه‌فرد قرار داشت و هنرش را به رخ کشید. در حالی که بازیگران زیادی نقش این ابر شرور را بازی کردند اما لجر بدون نیاز به تکنیک‌هایی مثل متد اکتینگ که افرادی مثل جرد لتو در «جوخه‌ی انتحار» (Suicide Squad) از آن بهره بردند، جوکر را زندگی کرد و از او یک شخصیت ماندگار ساخت.

بازی لجر به اندازه‌ای منحصربه‌فرد است که مخاطب نمی‌تواند بازیگر را از شخصیت جدا کند و در این شرور دیوانه به هیچ عنوان نشانی از یکی از جذاب‌ترین مردان دنیا (به ادعای مجله‌ی People) نمی‌بیند. او حتی صدایش را هم تغییر می‌دهد و موهای مجعد جوکر که به نوعی امضای شخصیت او است هم در «شوالیه‌ی تاریکی» نولان به ویژگی آزاردهنده تبدیل می‌شود. با این اوصاف حتی نمی‌توان تصور کرد که بازیگر دیگری نقش او را ایفا می‌کرد.

در پایان این جوکر است که پیروز می‌شود

علیرغم همه ی تفاوت‌هایی که حضور جوکر هیث لجر در دنیای دی سی ایجاد کرد، او کاری کرد که هیچ جوکری تا به حال در تاریخ انجام نداده؛ در نهایت این جوکر بود که در «شوالیه‌ی تاریکی» پیروز میدان شد. او وقتی از مردانش خواست هاروی دنت و ریچل داوز را بدزدند، بتمن تلاش کرد به دنبال ریچل بگردد اما جوکر با شرارت ذاتی‌اش آدرس‌ها را جابه‌جا کرد و در نهایت مرد خفاشی، هاروی دنت را نجات داد. این اتفاق باعث شد ریچل در انفجار کشته شود و نیمی از صورت هاروی هم بسوزد. در حقیقت جوکر نه تنها به شیوه‌ای کاملا شخصی به بتمن آسیب رساند بلکه با انفجار بمب باعث تبدیل هاروی دنت به دو چهره شد که بعدا بر آینده‌ی گاتهام عمیقا تاثیر می‌گذارد و به یکی از شرورهای خطرناک شهر تبدیل می‌شود.

البته که در پایان فیلم جوکر را گرفتار و در بند می‌بینیم اما حقیقت این است که او تا جایی که می‌توانسته به بتمن و گاتهام آسیب وارد کرده. بتمن، هاروی را متوقف می‌کند اما این واقعیت که او حالا آدم‌های زیادی را کشته تغییری نمی‌کند و اگر روزی این ماجرا آشکار شود تمام کارهای خوبی که بتمن تا آن لحظه برای گاتهام انجام داده بود، نزد مردمان شهر بی‌اعتبار می‌شود. هرچند بتمن و گوردون تلاش می‌کنند راز هاروی را پنهان کنند اما از آن جایی که ماه برای همیشه پشت ابر نمی‌ماند، در «شوالیه‌ی تاریکی برمی‌خیزد» (The Dark Knight Rises) همه چیز مشخص و گاتهام دوباره به آشوب کشیده می‌شود.

با این اوصاف می‌توانیم ادعا کنیم جوکر نه تنها هاروی دنت را در هم می‌شکند بلکه باعث می‌شود بتمن و گوردون درستکار به یک شهر دروغ بگویند. با این که جوکر در قسمت آخر سه‌گانه‌ی نولان حضور ندارد و هیچ نامی هم از او برده نمی‌شود اما همه می‌دانیم آشوب اصلی که در گاتهام به جود آمده تماما از اقدامات او در «شوالیه‌ی تاریکی» سرچشمه می‌گیرد.

اکثر جوکرهای تاریخ سینما مرتکب جنایت شدند و بعد بدون این که خسارت‌های جبران‌ناپذیری را به بار بیاورند، راهی زندان شدند. با این حال جوکرِ هیث لجر زندگی‌های بی‌شماری را نابود کرد و ویرانی‌های جبران‌ناپذیری را در شهر و مهم‌تر از همه هویت بتمن به وجود آورد. این شخصیت بر شهر گاتهام سایه افکنده، همان‌طور که هیث لجر بر فرهنگ عامه و دنیای دی سی سایه انداخته و هر بازیگر دیگری در نقش جوکر یا سایر ابرشرورهای دی سی، خواه یا ناخواه با او مقایسه خواهد شد.

منبع: movieweb