آنژیوگرافی، آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری چه هستند و چه تفاوتی دارند؟

آنژیوگرافی، آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری، روش‌های تشخیصی و درمانی برای گرفتگی‌های عروق است که گاهی افراد با هم اشتباه می‌گیرند. اگر پزشک برای شما آنژیوگرافی را توصیه کرده، بد نیست که قبل از انجام این کار، در مورد آن اطلاعات بیشتری کسب کنید. در ادامه با دیجی‌کالا مگ همراه باشید و در مورد آنژیوگرافی، آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری بیشتر بخوانید.

آنژیوگرافی چیست؟

آنژیوگرافی یا رگ‌نگاری از رگ‌های کرونری روشی برای تشخیص انسداد در سرخرگ‌های کرونری است. اگر یکی از علائم زیر در بیمار مشاهده شود، این نگرانی در پزشک ایجاد می‌شود که خطر بروز سکته‌ی قلبی در بیمار وجود دارد؛ آنژین ناپایدار، درد قفسه‌ی سینه، تنگی دریچه آئورت و نارسایی قلب.

در طول آنژیوگرافی رگ‌های کرونری، ماده‌ی حاجب پرتونگاری از طریق کاتتر که یک لوله‌ی پلاستیکی باریک است به سرخرگ‌های بیمار تزریق می‌شود و نتایج پرنونگاری با اشعه‌ی ایکس روی صفحه‌ی نمایش نشان داده می‌شود. پزشک از طریق این تصاویر چگونگی جریان خون در قلب بیمار را مشاهده می‌کند.

• ۱۶ زنگ خطر بیماری قلبی که هرگز نباید نادیده بگیرید

آمادگی‌های لازم برای آنژیوگرافی رگ‌های کرونری

معمولاً پزشکان قبل از انجام آنژیوگرافی عروق کرونری، از تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) یا سی‌تی‌اسکن برای تشخیص دقیق مشکلات قلبی استفاده می‌کنند.

هشت ساعت قبل از آنژیوگرافی نباید چیزی بخورید یا بیاشامید. برای بازگشت به خانه به نحوی برنامه‌ریزی کنید که یکی از نزدیکان شما را به خانه برساند. همچنین باید شب بعد از آنژیوگرافی قلب، تنها نباشید و یکی از نزدیکان کنار شما بماند چرا که ممکن است در ۲۴ ساعت اول بعد از این آزمایش دچار سرگیجه بشوید یا احساس کنید که بدنتان سنگین و سرتان سبک است. در بسیاری از موارد، برای روز بعد از آزمایش به شما نوبت می‌دهند تا برای معاینه به بیمارستان مراجعه کنید.

هنگامی که برای انجام آنژیوگرافی به بیمارستان مراجعه می‌کنید، باید برگه‌ی رضایت‌نامه را امضاء کنید و لباس مخصوص بیماران را بپوشید. ابتدا پرستار فشار خون شما را اندازه‌گیری می‌کند و اگر به دیابت مبتلا باشید، قند خون شما را هم بررسی می‌کند و سپس اقدامات لازم برای نصب کاتتر مرکزی را انجام می‌دهد. البته ممکن است به آزمایش خون یا نوار قلب هم نیاز پیدا کنید.

اگر به غذاهای دریایی حساسیت دارید، قبلاً پرتونگاری انجام داده‌اید و بدن شما واکنش بدی به ماده‌ی حاجب نشان داده است، داروی سیلدنافیل (ویاگرا) استفاده می‌کنید یا احتمال دارد که باردار باشید، به پزشک اطلاع دهید.

چگونگی انجام آنژیوگرافی

قبل از انجام آزمایش، به شما یک آرام‌بخش ضعیف داده می‌شود تا آرامش بیشتری داشته باشید چرا که در طول آزمایش بیدار خواهید بود.

پزشک بعد از ضدعفونی کردن قسمتی از کشاله‌ی ران یا مچ دست، با استفاده از یک داروی بی‌حسی موضعی، ناحیه‌ی مورد نظر را بی‌حس می‌کند. هنگامی که پوشش محافظ کاتتر وارد سرخرگ می‌شود، احتمال دارد فشار اندکی را احساس کنید. در مرحله‌ی بعد، کاتتر به آرامی به سمت سرخرگ قلب هدایت می‌شود. پزشک شما همه‌ی مراحل را روی یک صفحه‌ی نمایش مشاهده می‌کند و از این طریق روی اجرای آنژیوگرافی نظارت می‌کند.

شاید این پرسش برایتان مطرح شود که در طول انجام آنژیوگرافی چه احساسی خواهید داشت. نگران نباشید؛ ممکن است بعد از تزریق ماده‌ی حاجب اندکی احساس سوزش یا گرگرفتگی داشته باشید اما شما حرکت لوله را در رگ‌های خودتان احساس نمی‌کنید.

بعد از انجام آزمایش، برای جلوگیری از خون‌ریزی، پرستار محل خروج کاتتر را تحت فشار قرار می‌دهد. اگر کاتتر در کشاله‌ی ران قرار داده شده باشد، بعد از خروج کاتتر از شما می‌خواهند چند ساعت به صورت کاملاً صاف به پشت بخوابید تا از خون‌ریزی احتمالی جلوگیری شود. البته این مدت خوابیدن به پشت ممکن است کمی ناراحتی در ناحیه‌ی کمر ایجاد کند. بعد از آنژیوگرافی به شما توصیه می‌شود مقدار زیادی آب بنوشید. این کار به کلیه‌ها در دفع ماده‌ی حاجب کمک می‌کند.

• ۲۵ روش علمی برای کاهش خطر ابتلا به بیماری قلبی و سکته

آشنایی با نتایج آنژیوگرافی رگ‌های کرونری

نتایج آنژیوگرافی نشان می‌دهند که خون‌رسانی به قلب به صورت طبیعی انجام می‌شود یا اینکه انسداد‌ها باعث بروز مشکل در خون‌رسانی شده‌اند. در وضعیت غیرطبیعی، بیمار در یک یا چند سرخرگ دچار انسداد شده است. در این صورت ممکن است پزشک هم‌زمان با آنژیوگرافی، آنژیوپلاستی را هم انجام دهد که روشی درمانی برای رفع انسداد سرخرگ‌های کرونری است. همچنین ممکن است پزشک برای جلوگیری از انسداد سریع و مجدد، از قرار دادن استنت داخل سرخرگ کمک بگیرد. در انتهای مقاله درباره‌ی آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری توضیحاتی ارائه می‌شود.

عوارض آنژیوگرافی رگ‌های کرونری

هنگامی که آنژیوگرافی قلب توسط یک تیم باتجربه انجام شود، یک روش بسیار بی‌خطر است اما بدون عوارض هم نیست. این عوارض احتمالی عبارتند از:

• خون‌ریزی یا خون‌مردگی
• تشکیل لخته‌ی خون
• آسیب به رگ‌ها (سرخرگ‌ها یا سیاهرگ‌ها)
• بروز سکته‌ی مغزی (یک احتمال ضعیف)
• بروز سکته‌ی قلبی (یک احتمال بسیار ضعیف)
• نیاز به جراحی بای‌پس سرخرگ کرونری (یک احتمال بسیار ضعیف)
• افت فشار خون

مراقبت‌های لازم پس از بازگشت به خانه

• استراحت کافی داشته باشید و بیشتر آب بنوشید. سیگار نکشید و نوشیدنی الکلی مصرف نکنید.
• از آن‌جایی که داروی بی‌حسی موضعی دریافت کرده‌اید تا از بین رفتن اثر دارو به صورت کامل، رانندگی نکنید، با ماشین‌آلات و ابزار صنعتی کار نکنید و تصمیم‌گیری‌های مهم انجام ندهید. بعد از ۲۴ ساعت بانداژ را بردارید. اگر مقدار کمی خون‌ریزی مشاهده کردید، محل را برای ۱۲ ساعت دیگر بانداژ کنید. نباید برای این کار از بانداژ قبلی استفاده کنید.
• به مدت دو روز رابطه‌ی جنسی نداشته باشید و ورزش‌های سنگین انجام ندهید. حداقل به مدت سه روز به حمام نروید و از استخر یا جکوزی استفاده نکنید. البته می‌توانید دوش بگیرید. به مدت سه روز در محل جراحت ایجادشده و اطراف آن از لوسیون استفاده نکنید.
• یک هفته بعد از آنژیوگرافی باید به پزشک متخصص قلب مراجعه کنید.

آشنایی با آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری

آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری از روش‌های درمانی رایج هستند که برای رفع انسداد سرخرگ‌های کرونری قلب از آن‌ها استفاده می‌شود. در آنژیوپلاستی از یک بالن کوچک برای گشاد کردن سرخرگ مسدودشده استفاده می‌شود و استنت یک لوله‌ی فلزی توری‌شکل است که پزشک آن را داخل سرخرگ قرار می‌دهد. استنت داخل سرخرگ باقی می‌ماند تا از انسداد مجدد و سریع آن جلوگیری کند. پزشکان متخصص قلب معمولاً آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری را به صورت هم‌زمان انجام می‌دهند.

در چه شرایطی از آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری استفاده می‌شود؟

معمولاً در بیماران مبتلا به تصلب شرایین از این دو روش درمانی استفاده می‌شود. وقتی مواد چرب به دیواره‌ی سرخرگ‌ می‌چسبند پلاک‌ها را تشکیل می‌دهند و تجمع این پلاک‌ها باعث تنگ‌تر شدن مجرای سرخرگ می‌شود و جریان خون را با محدودیت مواجه می کند. این شرایط با عنوان تصلب شرایین شناخته می‌شود.

تجمع پلاک‌ها در سرخرگ‌های کرونری و پیامدهای آن با عنوان بیماری سرخرگ کرونری شناخته می‌شود که تهدیدی جدی برای سلامتی است چرا که سرخرگ‌های کرونری خون تازه و اکسیژن‌دار را به قلب می‌رسانند و هر گونه محدودیت در این خون‌رسانی باعث اختلال در عملکرد قلب می‌شود.

انسداد در سرخرگ‌های کرونری می‌تواند آنژین صدری را به دنبال داشته باشد. آنژین صدری به شکل درد مزمن در ناحیه‌ی قفسه‌ی سینه بروز می‌کند و معمولاً مصرف دارو تأثیری در درمان آن ندارد. آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری می‌توانند این درد را کاهش دهند چرا که منشاء آن را از بین می‌برند. همچنین این دو روش به عنوان روش‌های اورژانسی هنگام بروز حمله‌ی قلبی هم مورد استفاده قرار می‌گیرند.

البته آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری در همه‌ی شرایط مؤثر نیستند. برای نمونه، هنگامی که سرخرگ اصلی در سمت چپ قلب دچار انسداد شده باشد، جراحی بای‌پس سرخرگ کرونری می‌تواند گزینه‌ی بهتری باشد. همچنین اگر بیمار در تعدادی از سرخرگ‌های کرونری دچار انسداد شده باشد یا بیمار مبتلا به دیابت باشد، ممکن است پزشک جراحی بای‌پس سرخرگ کرونری را ترجیح دهد.

• حمله‌ی قلبی یا سوزش سر دل؛ چگونه به تفاوت این دو پی ببریم؟

عوارض آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری

تمامی روش‌های درمانی که با جراحی همراه باشند عوارضی را به دنبال دارند. در آنژیوپلاستی، استنت‌گذاری احتمال بروز عوارض جانبی را افزایش می‌دهد چرا که با سرخرگ‌های قلب سروکار دارد. این عوارض جانبی شامل موارد زیر می‌شوند:

• واکنش آلرژیک به ماده‌ی حاجب یا داروهای تجویزشده
• مشکلات تنفسی
• خون‌ریزی
• انسداد مجدد در سرخرگ استنت‌گذاری شده
• تشکیل لخته‌ی خون
• سکته‌ی قلبی
• عفونت
• تنگ‌شدن مجدد سرخرگ درمان‌شده
• سکته‌ی مغزی (از عوارض جانبی نادر)
• حمله‌ی صرع (از عوارض جانبی نادر)

البته در بیشتر موارد، به موقع انجام ندادن آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری، به مراتب خطرناک‌تر از عوارض احتمالی این روش‌ها است.

آمادگی‌های لازم برای آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری

اگر فرد در یک شرایط اضطراری قرار بگیرد و به آنژیوپلاستی یا استنت‌گذاری در سرخرگ‌های کرونری نیاز پیدا کند، زمان کمی برای آماده شدن در اختیار خواهد داشت. برای نمونه، افرادی که به دلیل ابتلا به بیماری سرخرگ کرونری دچار حمله‌ی قلبی می‌شوند در این شرایط قرار می‌گیرند.

اما اگر زمان کافی برای برنامه‌ریزی و آماده شدن در اختیار داشته باشید، باید اقدامات زیر را قبل از انجام آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری انجام دهید:

• درباره‌ی داروها، گیاهان دارویی و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید با پزشک صحبت کنید.
• مصرف داروهای ضدانعقاد خون و داروهایی که پزشک مشخص می‌کند را متوقف کنید. بعضی از این داروها عبارتند از: آسپیرین، کلوپیدوگرل، ایبوپروفن و ناپروکسن.
• اگر سیگار می‌کشید، سیگار را ترک کنید.
• اگر بیمار هستید، پزشک را در جریان بگذارید. حتی اگر بیماری شما سرماخوردگی یا آنفلوانزای خفیف است.
• اگر پزشک دارویی برای شما تجویز کرد، آن را طبق دستور پزشک مصرف کنید.
• به نحوی برنامه‌ریزی کنید که وقتی قبل از جراحی به بیمارستان می‌رسید زمان کافی برای آماده شدن داشته باشید.
• پزشک یا جراح دستورالعمل‌های لازم را به شما ارائه می‌دهد. آن‌ها را به دقت رعایت کنید.

با استفاده از داروی بی‌حس‌کننده، محل برش جراحی بی‌حس می‌شود و بیمار از طریق تزریق وریدی، داروی مورد نیاز را دریافت خواهد کرد. این دارو به بیمار کمک می‌کند تا در طول جراحی آرام باشد.

آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری چگونه انجام می‌شود؟

آنژیوپلاستی همراه با استنت‌گذاری یکی از روش‌های کم‌تهاجمی جراحی است. در طول این جراحی، مراحل زیر انجام می‌شود:

1. متخصص قلب یک برش کوچک روی کشاله‌ی ران بیمار ایجاد می‌کند تا به سرخرگ دسترسی پیدا کند.
2. متخصص قلب کاتتر را از طریق برش ایجادشده وارد می‌کند. کاتتر یک لوله‌ی باریک و انعطاف‌پذیر است.
3. پزشک کاتتر را به سمت سرخرگ‌های کرونری هدایت می‌کند. هدایت کاتتر به سمت سرخرگ‌ها به پزشک این امکان را می‌دهد که سرخرگ‌های بیمار را با استفاده از نوعی تصویربرداری با اشعه‌ی ایکس به نام فلوئوروسکوپی مشاهده کند. البته ماده‌ی حاجب پرتونگاری هم پزشک را راهنمایی می‌کند.
4. پزشک یک سیم کوچک را از داخل کاتتر عبور می‌دهد و کاتتر دوم را  به دنبال سیم راهنما وارد می‌کند. یک بالون کوچک به کاتتر دوم متصل است.
5. وقتی بالون به سرخرگ مسدودشده رسید، پزشک آن را باد می‌کند.
6. هم‌زمان با وارد کردن کاتتر متصل به بالون، پزشک استنت را هم وارد می‌کند. با گذاشتن استنت، سرخرگ باز می‌ماند و جریان خون به حالت عادی باز می‌گردد.
7. بعد از اینکه استنت کاملاً در مکان مورد نظر قرار گرفت، پزشک کاتتر را خارج می‌کند. برای اینکه جریان خون به شکل عادی ادامه داشته باشد، استنت در مکان مورد نظر باقی می‌ماند.

بعضی از استنت‌ها پوششی دارویی دارند. این دارو به آرامی در سرخرگ پخش می‌شود و از فیبروز یا فساد الیاف پیشگیری می‌کند. بافت‌های همبند از انسداد شریان آسیب‌دیده جلوگیری می‌کنند اما تجمع این بافت‌های همبند می‌تواند به فیبروز منجر شود. البته در بعضی از موارد و طبق نظر پزشک، استنت‌های فلزی و بدون پوشش مورد استفاده قرار می‌گیرند.

اقدامات و مراقبت‌های بعد از آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری

معمولاً پزشکان بیمارانی را که برای آن‌ها آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری انجام شده است به مدت یک شب در بیمارستان نگه می‌دارند. پزشک برای اینکه مطمئن شود عوارضی مانند خون‌ریزی، تشکیل لخته‌ی خون یا مشکل در خون‌رسانی به قلب سلامتی بیمار را تهدید نمی‌کند این تصمیم را می‌گیرد. البته اگر عوارض مرتبط با عروق کرونری مانند حمله‌ی قلبی در بیمار مشاهده شود، باید برای مدت طولانی‌تری در بیمارستان بماند.

ممکن است بیمار در محل برش احساس درد داشته باشد که می‌تواند آن را با مسکن‌های بدون نسخه درمان کند. همچنین احتمال دارد پزشک داروی ضدانعقاد خون تجویز کند. مصرف این داروها به بدن بیمار کمک می‌کند با استنت جدید سازگار شود.

وقتی بیمار به خانه برگشت، باید مصرف مایعات را افزایش دهد و برای مدتی کمتر فعالیت بدنی داشته باشد. رعایت توصیه‌های پزشک بسیار مهم است.

نکته‌ی پایانی

آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری می‌تواند یک روش نجات‌دهنده باشد اما برای اینکه قلب سالم‌تری داشته باشید باید سبک زندگی خود را تغییر دهید. باید سبک زندگی سالم را انتخاب کنید؛ اگر سیگار می‌کشید، سیگار را برای همیشه ترک کنید، رژیم غذایی سالم و سرشار از مواد مغذی داشته باشید و به صورت منظم ورزش کنید.

منبع: Healthline, Healthline