۱۱ مورد از خواص آب زرشک برای بدن و سلامت انسان
شاید کمتر کسی را بتوانید پیدا کنید که آب زرشک دوست نداشته باشد! نوشیدن یک لیوان آب زرشک طبیعی با کمی نمک و گلپر می‌تواند روحتان را جلا دهد؛ به خصوص در گرمای طاقت‌فرسای تابستان. اما آیا تا به حال برایتان سوال شده است که گیاه زرشک چه فوایدی دارد و گنجاندن آن در رژیم غذایی چه کمکی به انسان می‌کند؟ در این مطلب از دیجی‌کالا مگ همراه ما شوید تا شما را با خواص فوق‌العاده‌ی زرشک و آب زرشک بیشتر آشنا کنیم.
کمی با گیاه زرشک آشنا شوید
زرشک (با نام علمی Berberis vulgaris) یک گیاه بوته‌ای است در سراسر جهان رشد می‌کند. این گیاه به دلیل داشتن برگ‌های رنگارنگ، محبوبیت زیادی دارند؛ اما برخی از گونه‌های آن مثل زرشک ژاپنی یک گیاه مهاجم در نظر گرفته می‌شود (گیاه مهاجم در واقع به گیاهی گفته می‌شود که به طور طبیعی در یک منطقه وجود ندارد و با معرفی شدن آن به زادبوم، نظم طبیعی برهم می‌خورد و مشکلات اقتصادی و محیط زیستی به وجود می‌آید).
زرشک برای سالیان زیادی است که در طب سنتی شرقی و غربی برای درمان مشکلات مختلف از جمله یبوست، سوزش سر دل، اسهال و… مورد استفاده قرار می‌گیرد. به جز خود زرشک، برگ، ریشه، ساقه و پوست آن هم قابل استفاده است.
آب زرشک برای بدن چه خواصی دارد؟
۱. ارزش غذایی بالا
زرشک یک ماده‌ی بسیار مغذی است. زرشک سرشار از کربوهیدرات، فیبر و چندین ویتامین و مواد معدنی است. علاوه بر این، زرشک یک منبع عالی ویتامین C بوده و همچنین حاوی یک آنتی‌اکسیدان است که می‌تواند از بدن شما در برابر آسیب‌های سلولی کمک و از بیماری‌های قلبی و سرطان جلوگیری کند.
یک‌چهارم پیمانه (۲۸ گرم) زرشک خشک حاوی مواد زیر است:
| ماده‌ی مغذی | مقدار |
| کالری | ۸۹ |
| پروتئین | یک گرم |
| چربی | یک گرم |
| کربوهیدرات | ۱۸ گرم |
| فیبر | ۳ گرم |
| ویتامین C | ۲۱۳ درصد از مقدار مورد نیاز روزانه |
| آهن | ۱۵ درصد از مقدار مورد نیاز روزانه |
علاوه بر این موارد، زرشک حاوی روی، منگنز و مس است که همگی مواد معدنی کمیاب هستند که نقش مهمی در ایمنی و پیشگیری از بیماری دارند. همچنین رنگ قرمز روشن زرشک‌ها از آنتوسیانین‌ها ناشی می‌شود که نوعی رنگدانه‌ی گیاهی هستند؛ بنابراین از خواص آب زرشک قرمز می‌توان گفت که به تقویت و سلامت مغز و قلب شما کمک می‌کند.
۲. حاوی ترکیبات گیاهی بسیار مفید است
حدود ۲۲ آلکالوئید در گیاه زرشک یافت می‌شود. آلکالوئیدها گروهی از ترکیبات هستند که خواص مختلف دارند و به دلیل اثرات درمانی شناخته شده هستند. زرشک سرشار از بربرین است؛ یک ترکیب گیاهی منحصر به فرد که کمک زیادی به سلامت بدن می‌کند. بربرین عضوی از خانواده‌ی آلکالوئیدهاست.
مطالعات نشان داده‌اند که بربرین به عنوان یک آنتی‌اکسیدان قوی عمل می‌کند و با آسیب سلولی ناشی از رادیکال‌های آزاد مبارزه می‌کند (رادیکال‌های آزاد اتم‌های ناپایداری هستند که در صورت تجمع در بدن می‌توانند مضر باشند و باعث پیری و انواع بیماری‌ها شوند).
همچنین، بربرین ممکن است به کاهش سطح قند خون و کلسترول، کند کردن پیشرفت سلول‌های سرطانی خاص، مبارزه با عفونت‌ها و اثرات ضد التهابی کمک کند.
۳. فواید آب زرشک برای دیابت
زرشک (و به ویژه بربرین موجود در آن) می‌تواند به مدیریت دیابت و سطح قند خون کمک کند. مطالعات نشان می‌دهند که بربرین می‌تواند نحوه‌ی واکنش سلول‌های شما به هورمون انسولین را که میزان قند خون را تنظیم می کند، بهبود ببخشد. به نوبه‌ی خود، این کار می‌تواند به کاهش سطح قند خون شما کمک کند.
یک مطالعه‌ی ۳ ماهه بر روی ۳۶ بزرگسال مبتلا به دیابت نوع ۲ نشان داد که مصرف ۱.۵ گرم بربرین در روز می‌تواند منجر به کاهش قابل توجه ۲ درصدی در هموگلوبین A1c (معیاری برای کنترل میانگین قند خون شما) شود. در واقع، محققان متوجه شدند که بربرین می‌تواند اثرات مفیدی بر قند خون و هموگلوبین A1c داشته باشد که با داروهای دیابت متفورمین قابل مقایسه است.
یک مطالعه‌ی ۸ هفته‌ای دیگر روی ۳۰ فرد مبتلا به دیابت نوع ۲ نشان داد افرادی که روزانه ۲ میلی‌گرم آب میوه‌ی خشک زرشک مصرف می‌کردند، در مقایسه با گروهی که دارو مصرف می‌کردند، سطح هموگلوبین A1c و قند خون کمتری داشتند.
۴. خواص آب زرشک برای کلسترول
ترکیبات بربرین موجود در زرشک می‌تواند به بهبود سطح کلسترول کمک کند، زیرا در کاهش کلسترول و تری گلیسیرید لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) موثر است.
۵. آب زرشک به درمان اسهال کمک می‌کند
زرشک برای قرن‌هاست که برای درمان اسهال مورد استفاده قرار می‌گیرد. این موضوع احتمالا به دلیل غلظت بالای بربرین در زرشک است که با مهار گیرنده‌های خاص می‌تواند به درمان اسهال کمک کند. در واقع، یکی از قدیمی‌ترین مطالعات بر روی بربرین نشان داد که این ماده می‌تواند اسهال ناشی از عفونت برخی باکتری‌ها از جمله E.coli را درمان کند.
علاوه بر این، یک مطالعه روی ۱۹۶ بزرگسال مبتلا به سندروم روده‌ی تحریک‌پذیر غالب با اسهال (IBS-D)، نشان داد که مصرف ۸۰۰ میلی‌گرم بربرین هیدروکلراید در روز به طور قابل توجهی دفعات اسهال و نیاز فوری به اجابت مزاج را می‌تواند کاهش دهد.
۶. آب زرشک می‌تواند از شما در برابر سندروم متابولیک محافظت کند
خوردن زرشک ممکن است به پیشگیری از سندروم متابولیک کمک کند؛ یعنی مجموعه‌ای از عوامل که خطر بیماری‌های قلبی و دیابت را افزایش می‌دهند. علاوه بر این، زرشک می‌تواند از شما در برابر چاقی، قند خون بالا، کلسترول، تری گلیسیرید و سطح فشار خون (که همگی عوامل خطر برای این سندروم هستند) محافظت کند.
یک مطالعه‌ی ۸ هفته‌ای روی ۴۶ بیمار مبتلا به دیابت نوع ۲ نشان داد که نوشیدن حدود ۷ اونس (۲۰۰ میلی‌لیتر) آب زرشک در روز به طور قابل توجهی فشار خون، تری گلیسیرید، کلسترول و قند خون را می‌تواند کاهش دهد.
یک مطالعه‌ی ۶ هفته‌ای روی ۱۰۶ فرد مبتلا به سندروم متابولیک، نشان داد که مصرف ۶۰۰ میلی‌گرم زرشک خشک در روز به طور قابل توجهی استرس اکسیداتیو را کاهش می‌دهد.
علاوه بر بهبود علائم مربوط به سندروم متابولیک، زرشک می‌تواند به کاهش استرس اکسیداتیو در افرادی که قبلا به این بیماری مبتلا هستند نیز کمک کند. استرس اکسیداتیو ناشی از آسیب سلولی زمینه‌ای است که توسط مولکول‌های واکنشی به نام رادیکال‌های آزاد ایجاد می شود. داشتن استرس اکسیداتیو بیش از حد (و نداشتن آنتی‌اکسیدان کافی برای مبارزه با آن) می‌تواند منجر به بیماری قلبی و سایر مشکلات سلامتی شود.
۷. آب زرشک برای بهبود سلامت دندان
برخی مطالعات نشان می‌دهند که آب زرشک می‌تواند با التهابات مبارزه کند؛ زیرا بربرین موجود در زرشک دارای خواص ضد التهابی است، بنابراین، می‌تواند به درمان بیماری‌های التهابی دندان مانند التهاب لثه که با تجمع پلاک، تورم و تحریک لثه‌ها مشخص می شود، کمک کند.
یک مطالعه روی ۴۵ پسر بین ۱۱ تا ۱۲ سال نشان داد که استفاده از ژل دندانی زرشک به مدت ۲۱ روز می‌تواند باعث کاهش پلاک و التهاب لثه به میزان قابل توجهی شود. این نتایج نشان می‌دهند که آب زرشک می‌تواند سلامت دندان را بهبود بخشد، اما تحقیقات بیشتری در این مورد نیاز است.
۸. آب زرشک و اثرات ضد سرطانی
اثرات ضد سرطانی زرشک به دلیل وجود بربرین در آن است؛ از آن‌جایی که بربرین به عنوان یک آنتی‌اکسیدان عمل می‌کند، ممکن است به مبارزه با آسیب اکسیداتیو زمینه‌ای مرتبط با توسعه‌ی سرطان کمک کند.
علاوه بر این، بربرین ممکن است باعث مرگ سلول‌های سرطانی، جلوگیری از تکثیر سلول‌های سرطانی و مهار آنزیم‌های دخیل در چرخه‌ی زندگی سلول‌های سرطانی شود.
چندین مطالعه‌ی آزمایشگاهی نشان می‌دهند که بربرین از رشد تومور جلوگیری می‌کند و باعث مرگ سلولی در سلول‌های سرطانی پروستات، کبد، استخوان و سینه در انسان می‌شود.
۹. خواص آب زرشک برای پوست
خواص آب زرشک برای جوش صورت و درمان آکنه، از دیگر مواردی است که می‌توانیم در این لیست به آن اشاره کنیم. بربرین و سایر ترکیبات موجود در زرشک می‌توانند به مبارزه با التهاب و عفونت‌های مرتبط با آکنه کمک کنند.
یک مطالعه‌ی ۴ هفته‌ای روی نوجوانان مبتلا به آکنه‌ی متوسط تا شدید، نشان داد که مصرف ۶۰۰ میلی‌گرم آب زرشک در روز می‌تواند به طور قابل توجهی میزان این مشکلات پوستی را کاهش دهد. این مطالعه به این نتیجه رسید که آب زرشک می‌تواند یک گزینه‌ی درمانی ایمن و موثر برای نوجوانان مبتلا به آکنه باشد، اما تحقیقات گسترده‌تری برای این مورد نیاز است.
۱۰. به راحتی می‌توان آن را به رژیم غذایی روزانه اضافه کرد
زرشک طعمی ملس و ترش و شیرین دارد که می‌تواند غذای شما را جذاب‌تر کند. علاوه بر آب زرشک، خود میوه‌ی زرشک را می‌توانید به صورت مربا، خام، روی سالاد یا سرخ شده در کنار غذا نوش‌جان کنید. همچنین می‌توانید آن را به صورت دمنوش مصرف کنید و از خواص بسیار زیاد آن بهره‌مند شوید.
مکمل زرشک را می‌توان به صورت کپسول، عصاره‌ی مایع، پماد یا ژل پیدا کنید که همگی در ترکیبات خود حاوی بربرین هستند. قبل از مصرف این محصولات حتما با یک پزشک مشورت کنید و دستورالعمل محصول را به خوبی بخوانید.
در حالی که زرشک به طور کلی برای اکثر مردم بی‌خطر شناخته می‌شود، اما برخی گزارش‌ها وجود دارند که نشان می‌دهند مصرف مقادیر زیاد یا دوزهای بالای مکمل آن می‌تواند باعث ناراحتی معده و اسهال شود.
علاوه بر این‌ها، تحقیقات کافی در مورد تاثیرات زرشک روی کودکان، زنان باردار و شیرده انجام نشده است، به همین دلیل اگر جز این دسته هستید، برای مصرف آن با پزشک مشورت کنید.
برای بهره‌مندی از خواص زرشک و آب زرشک بهتر است آن را به صورت طبیعی و در رژیم غذایی خود مصرف کنید و تا جای ممکن از مکمل‌ها استفاده نکنید.
۱۱. خواص آب زرشک برای لاغری
از آن‌جایی که بربرین موجود در زرشک ترشح آنزیم‌های آدنوزین و پرتوئین را کنترل می‌کند، می‌تواند سوخت و ساز را بدن را بالا ببرد و به لاغری و کاهش وزن کمک کند. شما می‌توانید برای بهره‌مندی از این خواص عالی، نوشیدنی زرشک یا دمنوش زرشک را روزانه مصرف کنید.
خواص آب زرشک سیاه
زرشک سیاه یا زرشک کوهی از خانواده‌ی Berberidaceae است؛ این خانواده شامل حدود ۶۵۰ گونه در سراسر جهان است و گونه‌های مختلف آن در نقاط مختلف جهان مثل ایران، چین، آسیای میانه و بسیاری از کشورهای اروپایی، آمریکایی و آفریقایی یافت می‌شود. زرشک سیاه در واقع درختچه‌ای خاردار با چوب‌های زرد، برگ‌های تخم‌مرغی و میوه‌های قرمز و بیضی شکل است.
از خواص زرشک کوهی می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- بهبود عملکرد سیستم قلب
- تنظیم سطح کلسترول خون
- بهبود عملکرد کبد
- تنظیم سطح گلوکز خون
- بهبود سطح فشار خون
- کمک به کاهش وزن
- خواص آنتی‌اکسیدانی، ضد التهابی، ضد سرطانی، ضد میکروبی و ضد درد
و در آخر
آب زرشک یکی از خوشمزه‌ترین و محبوب‌ترین نوشیدنی‌هاست. از آن‌جایی که این گیاه حاوی بربرین است، می‌تواند خواص بسیار زیادی برای سلامتی داشته باشد. بربرین‌ها مانند یک آنتی‌اکسیدان عمل می‌کنند و می‌توانند از بدن در برابر بیماری‌های مختلف محافظت کند.
منابع: Healthline, Webmd
