به‌روزرسانی تلسکوپ خورشیدی اروپا دید بشر از خورشید را شفاف‌تر کرد

دانشمندان آلمانی، به‌روزرسانی تلسکوپ خورشیدی GREGOR در جزایر قناری را با موفقیت به پایان رساندند و رصدهای تازه، افزایش چشمگیر دقت این تلسکوپ را نشان می‌دهد.

«لوسیا کلینت» (Lucia Kleint) پژوهشگر اصلی این پروژه و دانشمند مؤسسه‌ی فیزیک خورشیدی لایبنیتس آلمان در بیانیه‌ای گفت: «این یک پروژه‌ی مهیج و در عین حال بسیار چالش‌برانگیز بود. ما اپتیک، قطعات مکانیکی و الکترونیکی را فقط در طول یک سال به طور کامل بازطراحی کردیم تا به بهترین کیفیت ممکن برسیم.»

تلسکوپ خورشیدی GREGOR که در «رصدخانه‌ی تید» (Teide Observatory) جزایر قناری قرار دارد، فعالیت رسمی خود را در سال ۲۰۱۲ به عنوان بزرگ‌ترین تلسکوپ خورشیدی اروپا آغاز کرد و پروژه‌ی ارتقاء آن نیز از سال ۲۰۱۸ شروع شد. این پروژه شامل کار بر روی سامانه‌های اپتیکی و کنترلی تلسکوپ، نقاشی مجدد رصدخانه برای انعکاس کمتر نور و تداخل کمتر در مطالعات و همچنین اجرای سیاست‌های جدید زمان‌بندی مطالعات، برای بهبود نتایج رصدها بود.

دانشمندان توانستند دو مشکل عمده را که بر اثر نقص در یک جفت آینه، کما و آستیگماتیسم، ایجاد شد و باعث تاری و واضح نبودن عکس‌های تلسکوپ می‌شد، برطرف کنند. به دلیل طراحی این آزمایشگاه اپتیکی، و فضای محدود درونی آن، آینه‌ها باید به طور کامل با آینه‌های سهموی خارج از محور، جایگزین می‌شد که سطح آنها با دقت یک ده‌هزارم تار موی انسان جلا داده شده است.

تلسکوپ خورشیدی GREGOR

با این به‌روزرسانی، تلسکوپ GREGOR هم‌اکنون به دانشمندان امکان می‌دهد عوارضی از خورشید را مشاهده و ثبت کنند که عرض آنها فقط ۳۰ کیلومتر است. از سویی با توجه به اینکه با پایان یافتن چرخه‌ی ۱۱ ساله‌ی خورشیدی، فعالیت خورشیدی در حال افزایش است، زمینه‌های زیادی برای مطالعه و بررسی توسط GREGOR وجود دارد.

تازه‌ترین عکس‌های گرفته شده توسط این تلسکوپ گرانول‌های خورشیدی (بخش بالایی سلول‌های پلاسمای خورشید) را با دقتی بالا نشان می‌دهد. وسط هر گرانول روشن‌تر است و جایی است که پلاسمای داغ از زیر بیرون می‌آید. پلاسما ضمن خنک شدن به بیرون حرکت می‌کند و سپس دوباره به عمق گرانول که در گوشه‌های تاریک آن قرار دارد می‌رود.

گرانول خورشیدی از نگاه تلسکوپ GREGOR
Credit: KIS

عکس دیگر این تلسکوپ (عکس کاور)، یکی از لکه‌های موقت خورشیدی را نشان می‌دهد که میدان مغناطیسی در آن به صورت منطقه‌ای است و به دلیل دمای پایین‌تر نسبت به اطراف تیره‌تر به نظر می‌رسد. این لکه‌های خورشیدی به شدت مورد توجه هستند زیرا خطوط میدان مغناطیسی در این نواحی به هم می‌رسند، از هم گسسته می‌شوند و دوباره به هم می‌پیوندند.

این پیوستن دوباره انرژی زیادی آزاد می‌کند که موجب انفجارهای خورشیدی و ایجاد شراره‌های خورشیدی می‌شود. پدیده‌ای که می‌تواند بر زمین اثر بگذارد و ناوبری و ارتباطات ماهواره‌ای را مختل کند. گفتنی است چندی پیش دانشمندان روش دقیق تازه‌ای را برای پیش‌بینی این شراره‌های خورشیدی با استفاده از ویژگی‌های آنها کشف کردند و به‌روزرسانی تلسکوپ GREGOR می‌تواند در تکمیل داده‌های این روش مؤثر باشد.

آن طور که «سوتلانا بردوگینا» (Svetlana Berdyugina) اخترفیزیکدان دانشگاه آلبرت-لودویگ آلمان و مدیر مؤسسه‌ی فیزیک خورشیدی لایبنیتس گفت: «اکنون ما دارای یک ابزار قدرتمند برای حل معماهای خورشیدی هستیم.»

گزارش ارتقاء این تلسکوپ، در ۱ سپتامبر (۱۱ شهریور) در نشریه‌ی Astronomy & Astrophysics منتشر شده است.

عکس کاور: یکی از لکه‌های خورشیدی از نگاه تلسکوپ GREGOR

Credit: KIS

منابع: Space, Science Alert