کتاب «ادبیات و زندگی»؛ آموزه‌های متفکران بزرگ برای زندگی بهتر
کتاب «ادبیات و زندگی» مجموعه‌ای از مهم‌ترین نظریات فرهنگ شرق و غرب را گرد آورده است؛ دیدگاه‌هایی برگرفته از آثار فیلسوفان، نظریه‌پردازان سیاسی، جامعه‌شناسان، هنرمندان و رمان‌نویسانی که به اعتقاد ما بیشترین تأثیر را بر توسعه‌ی فرهنگ بشری داشته‌اند. این کتاب مجموعه‌ای از ۶۰ مقاله کوتاه است که توسط «مدرسه‌ی زندگی» و تحت نظر آلن دوباتن منتشر شده است. هدف این مجموعه آن‌طور که اعلام شده «توسعه هوش هیجانی از طریق ابزار فرهنگی است.» تک تک مقالات کتاب «ادبیات و زندگی» به خوبی نوشته شده و به راحتی قابل خواندن هستند. آن‌ها دروس اساسی را از طریق یک بیوگرافی مختصر ارائه می‌دهند.
برای افرادی که ممکن است از قبل چهره‌های معرفی شده در این کتاب را بشناسید و یا در جوانی درباره‌شان مطالعه کرده باشند نیز بینش‌های تازه‌ای در این کتاب وجود دارد. به عنوان مثال، شاگردان فیلسوف فردریش نیچه با کلام او که «خدا مرده است» آشنا هستند، اما آیا می‌دانستید که او به همان دلیلی که مسیحیت را تحقیر می‌کرد از الکل متنفر بود، زیرا معتقد بود الکل هم مثل مذهب مسیحیت ما را بی‌حس می‌کند و اراده ما را برای عمل از بین می‌برد؟
با این حال، اشاره‌های مکرری به زندگی جنسی و ترجیحات شخصیت‌ها وجود دارد که گاها غیرضروری به نظر می‌رسند. در حقیقت این بعد ممکن بود به تنهایی در کتاب دیگری بهتر ارائه شود.
انتقاد دیگر به کتاب «ادبیات و زندگی» کمبود زنان است. اولین متفکر بزرگ زن – مارگارت مید – در نیمه راه (صفحه ۲۶۵)، ظاهر می‌شود. علاوه بر این در حالی که دیدگاه‌های روشنگرانه‌ای از فلسفه شرق وجود دارد، فرهنگ غربی و سرمایه‌داری غالب است. این مسأله فقط برای اشاره به جهت‌گیری کتاب است.
کتاب «ادبیات و زندگی» از شما می‌خواهد که به سراغ متفکران بزرگ بروید تا در مورد مشکلات، شادی‌ها و غم‌های زندگی روزمره فکر کنید. در حقیقت این کتاب دیدگاهی بسیار کلاسیک و نه رمانتیک از زندگی دارد و انتخاب‌های کتاب متفکران بزرگ این را منعکس می‌کند. شاید اوج این دیدگاه از زندگی در مقاله‌ای در مورد مارسل پروست گنجانده شده باشد که استدلال جالبی از هنر برای معنای زندگی ارائه می‌دهد:
این برای این است که ما را وادار کند تا با همان سخاوت یک هنرمند به دنیای خود نگاه کنیم، که به معنای لذت بردن از چیزهای ساده است؛ مانند آب، آسمان یا یک پرتو نور روی یک دیوار گچی. به عبارت دیگر، هر چیزی که جریانی از خاطرات را برمی‌انگیزد که امید و سپاسگزاری را فراهم می‌کند.
درباره‌ی نویسنده‌ی کتاب «ادبیات و زندگی»
آلن دوباتن، زاده‌ی ۲۰ دسامبر ۱۹۶۹، نویسنده‌ی سوییسی/انگلیسی است. دوباتن در زوریخ به دنیا آمد. پدرش که در مصر به دنیا آمده بود، به سوییس مهاجرت کرد و از مؤسسان یک شرکت سرمایه‌گذاری شد و بعد از آن، ثروت هنگفتی به دست آورد. او یک خواهر دارد و دوازده سال اول زندگی‌اش را در سوییس گذرانده است. دوباتن برای تحصیل، به مدرسه‌ای شبانه‌روزی در آکسفورد فرستاده شد و زبان انگلیسی را آموخت. او در رشته‌های تاریخ و فلسفه تحصیل کرد و مقطع دکتری را در رشته‌ی فلسفه‌ی فرانسه در دانشگاه هاروارد آغاز کرد اما به خاطر نوشتن کتاب برای مخاطب عام، آن را رها کرد. آلن دوباتن، کتاب‌های فوق‌العاده محبوب و تأثیرگذاری درباره‌ی موضوعاتی بنیادین چون عشق و تأثیر فلسفه بر زندگی نوشته است.
برخی از ایده‌های طرح شده در کتاب «ادبیات و زندگی»
ایده‌ی کلیدی شماره‌ی ۱: ایده‌های زیگموند فروید در مورد لذت و تأثیر دوران کودکی بر زندگی بزرگ‌سالی هنوز موثق هستند
زیگموند فروید با وجود اینکه در زمان خود یک پزشک بسیار موفق بود، یک معتاد به کار ناراضی نیز بود. اما به جرئت می‌توان گفت که کار سخت او بسیار نتیجه‌بخش بود، زیرا اندیشه‌های فرویدی زیادی وجود دارد که هنوز هم می‌تواند امروز به کار رود.
یکی از اصول ماندگار و اولیه کار فروید، اصل لذت یا گرایش انسان به حرکت به سمت لذت و دوری از درد بود.
در بررسی‌های فروید، ما در کودکی کاملاً تحت کنترل اصل لذت هستیم. اما پس از آن، همان‌طور که رشد می‌کنیم و قوانین و انتظارات جامعه آشکارتر می‌شوند، یاد می‌گیریم که از تکانه‌های خاصی مانند دزدی یا مشت زدن به بینی افراد مزاحم خودداری کنیم.
مشکل این است که این سرکوب اصل لذت اغلب به روان رنجوری منجر می‌شود.
به عنوان مثال، یک زن متأهل ممکن است خود را مجذوب شخص دیگری بیابد و در سرکوب این احساسات ممنوعه، ممکن است روان رنجوری ایجاد شود که از طریق آن به طور وسواس گونه نسبت به شریک زندگی خود حسادت می‌کند.
این نوع پیامدهای نامطلوب به همین دلیل است که فروید پیشنهاد می‌کند که سرکوب یا نادیده گرفتن احساسات و خواسته‌هایمان بیهوده است. در عوض، باید راه‌های سازنده‌ای برای مقابله آگاهانه با آن‌ها پیدا کنیم.
از آنجایی که ما هنوز در دوران کودکی هستیم و باید به سرعت با واقعیت‌های اجتماعی سازگار شویم، فروید معتقد بود که در این زمان است که ما در معرض بزرگ‌ترین خطر ابتلا به روان رنجوری هستیم و به همین دلیل است که او به مردم توصیه کرد که آگاهانه روی خودشان کار را از سنین پایین را شروع کنند.
فروید برای اینکه تا حد امکان شفاف باشد، چندین مرحله را در دوران کودکی متمایز می‌کند. آن‌ها عبارت‌اند از:
مرحله دهانی، که اولین سال کودکی است، زمانی که شیردهی نقش مهمی ایفا می‌کند. فروید دریافت که کسانی که شیر مادرشان خیلی کم است ممکن است دچار اختلالات خوردن شوند که می‌تواند شامل استفاده از غذا برای تسکین ناراحتی‌های عاطفی باشد.
از یک تا سه سالگی مرحله مقعدی است که کودک یاد می‌گیرد از توالت استفاده کند. فروید همچنین معتقد بود که این زمانی است که احساسات قوی پذیرش یا طرد والدین ایجاد می‌شود. اگر کودک در طول آموزش دستشویی از اطاعت از والدین خودداری کند، می‌تواند منجر به ویژگی‌های شخصیتی «مقعدی نگهدارنده» در آینده در زندگی شود، مانند عدم تمایل به خرج کردن پول.
مرحله فالیک نیز وجود دارد، در حدود شش سالگی، زمانی که احساسات جنسی شروع به رشد می‌کند و می‌تواند ابتدا به سمت والدین، به ویژه مادر هدایت شود. و اگر مادر شخصیتی سرد و تنبیه‌کننده داشته باشد، این می‌تواند منجر به بزرگ شدن کودک شود تا عشق را تا آخر عمر با این نگرش سرد همراه کند.
این ایده‌ها هنوز بینش ارزشمندی در مورد مراقبت از کودک و آموزش امروز ارائه می‌دهند، به‌ویژه از نظر اهمیت اجتناب از تنبیه و تمسخر شدید در سنین پایین و تأثیری که این امر می‌تواند بر رشد شخصی سالم داشته باشد.
ایده‌ی کلیدی شماره‌ی ۲: لائوتسه به ما آموخت که زندگی شیرین است به شرطی که جریان طبیعی آن را دنبال کنید و برای تفکر وقت بگذارید
اطلاعات بیوگرافیک بسیار کمی در مورد لائوتسه، فیلسوف چینی که اعتقاد بر این است که در قرن ششم قبل از میلاد می‌زیسته، وجود دارد. با این حال، علیرغم این رمز و راز، ایده‌های او هنوز هم تأثیر عمده‌ای در جهان امروز دارند.
برای دریافت ایده‌ای مختصر از نوع فلسفه‌ای که لائوتسه تدریس می‌کند، داستان محبوبی وجود دارد که او را همراه با کنفوسیوس و بودا در مراسم مزه کردن سرکه قرار می‌دهد. کنفوسیوس، با دیدگاهی که در مورد فاسد بودن مردم داشت، سرکه را ترش یافت. بودا که بر رنج‌های دنیا تمرکز داشت، سرکه را تلخ یافت. اما لائوتسه معتقد بود طعم شیرینی دارد.
این تا حد زیادی بازتابی است بر مشهورترین اثر لائوتسه، تائو ته چینگ، که به مردم آموخت که اگر جریان طبیعی زندگی را دنبال کنید، زندگی واقعاً می‌تواند شیرین باشد. مانند سطح یک ظرف آب، زندگی می‌تواند آشفته به نظر برسد اما در زیر آن دنیای زیبایی در هماهنگی و صلح وجود دارد. و رسیدن به این وضعیت از جریان طبیعی و هماهنگ، همسو شدن با تائو، یا «راه جهان» است.
ممکن است این یک مفهوم بسیار انتزاعی به نظر برسد، اما یکی از دلایلی که لائوتسه و تائوئیسم همچنان بر جهان تأثیر می‌گذارند این است که دستورالعمل‌های او همه چیز را بسیار ملموس می‌کند.
مرکز فلسفه تائو این درک است که یک دنیای به ظاهر پیچیده زمانی که ذهن ساکت است می‌تواند ساده شود. و وقتی یک زندگی ساده و زیبا پر از تفکر باشد، می‌توانیم به خرد واقعی دست یابیم. پس تمام برنامه‌ها و قرارهای پرمشغله خود را رها کنید و در عوض برای تجربه واقعی دنیا وقت بگذارید.
لائوتسه همچنین به ما می‌آموزد که طبیعت ریتم و سرعت خاص خود را دارد که ما باید به جای مقاومت از آن پیروی کنیم. وقتی از تائو پیروی می‌کنید، همه چیز در زمان طبیعی خود خواهد آمد و تلاش برای عجله در کارها فایده‌ای ندارد.
برخی از نمونه‌های خوب آن، روند سوگواری پس از از دست دادن یک عزیز است. برای بسیاری، این زمان وحشتناکی در نظر گرفته می‌شود، بنابراین سعی می‌کنند هر چه سریع‌تر آن را به پایان برسانند. در موارد دیگر، ممکن است سعی کنید در فرآیند یادگیری کوتاه بیایید یا سعی کنید یک شبه یک رابطه جدید پایدار ایجاد کنید.
اما تا زمانی که شما یک زندگی پر از استرس و فشار نمی‌خواهید، باید تسلیم ریتم زندگی شوید و اجازه دهید این اتفاقات به روش طبیعی خود اتفاق بیفتد که دقیقاً به همان اندازه که لازم است طول می‌کشد و نه یک دقیقه کمتر.
برای لائوتسه، بهترین راه برای هماهنگ کردن خود با این ریتم طبیعی، مشاهده طبیعت است. بنابراین دفعه بعد که بیرون رفتید، به خود یادآوری کنید که در طول روز یا زندگی خود عجله نکنید. لحظه‌ای بنشینید و زیبایی درختان یا ابرهای آسمان را تحسین کنید.
ایده‌ی کلیدی شماره‌ی ۳: آدام اسمیت کلیدهای بهبود وضعیت اقتصاد سرمایه‌داری را به ما نشان می‌دهد
اگر در یک مهمانی صحبت‌های کوچکی می‌کنید، اگر از کسی بپرسید شغل او چیست، احتمال زیادی وجود دارد که در نهایت گیج شوید. ممکن است سر خود را بخارانید و از خودتان بپرسید که یک مدیر تأمین تدارکات دقیقاً چه می‌کند؟
دلیل این عناوین شغلی گیج‌کننده، روند جدیدی نیست. این در واقع نتیجه تخصص شغلی است، اتفاقی که اولین بار توسط آدام اسمیت فیلسوف و اقتصاددان اسکاتلندی قرن هجدهم شناسایی شد.
در واقع، بسیاری از چیزهایی که اسمیت سال‌ها پیش مشاهده کرد، امروز هم به زندگی ما مرتبط است، اما بینش او در مورد مزایا و خطرات بالقوه تخصص شغلی به‌ویژه قابل توجه است.
اسمیت تشخیص داد که جوامع دیگر یک خانواده در جامعه ندارند که نان می‌پزد و خانواده دیگری خانه‌ها و غیره را می‌سازد. اکنون افراد در یک کار خاص مانند آجرکاری تخصص داشتند و آن را برای کل جامعه انجام می‌دادند.
با این حال، بخش مهم مشاهدات اسمیت این بود که این پیشرفت جدید دارای فراز و نشیب بود.
اسمیت وقتی پیش‌بینی کرد که کشورهایی با نیروی کار بسیار متخصص بسیار کارآمد خواهند بود و به ثروتمندترین کشورهای جهان تبدیل می‌شوند، درست می‌گفت. اما او خطر را در این مورد نیز تشخیص داد: بسیاری از کارگران احساس می‌کنند که به یک چرخ‌دنده در ماشین تبدیل می‌شوند و اهمیت مشارکت فردی خود را از دست می‌دهند.
قابل توجه است که بینش صدها ساله اسمیت امروز نیز به کار خود ادامه می‌دهد. اقتصادهای مدرن بیش از هر زمان دیگری ثروت تولید می‌کنند، در حالی که بسیاری از آن‌ها شغل خود را خسته کننده، اگر نگوییم بی معنی، می‌دانند. یک شرکت می‌تواند ۱۰۰۰۰۰ کارمند پراکنده در چندین قاره داشته باشد که هر یک در بخش‌های مختلف یک پروژه کار می‌کنند، بدون اینکه درک کنند که چگونه تلاش‌های آن‌ها در محصول نهایی جا می‌افتد.
به همین دلیل است که اسمیت توصیه‌های عاقلانه‌ای برای مدیران و مدیران اجرایی دارد: مطمئن شوید که کارکنان شما به خوبی آگاه هستند و درک می‌کنند که چگونه مشارکت فردی آن‌ها در موفقیت کلی شرکت مهم است.
اسمیت همچنین قهرمان سرمایه‌داری بود، تا زمانی که سود به برنامه‌های مهم اجتماعی راه پیدا کرد.
در قرن هجدهم، سرمایه‌داری مصرف‌کننده قبلاً به دلیل مقدار پول و نیروی کار صرف چیزهای سطحی مانند کت‌های خز لوکس و جعبه‌های انفیه‌ای گران‌قیمت مورد انتقاد قرار می‌گرفت. بسیاری از مردم در کنار مردم فقیری که در خیابان‌ها از گرسنگی می‌میرند، مشکل درک این چیزها را داشتند.
اما اسمیت از نظام سرمایه‌داری دفاع کرد و به مردم یادآوری کرد که تا زمانی که ثروت مازاد برای برنامه‌هایی استفاده شود که از نیازمندترین اعضای جامعه حمایت اجتماعی می‌کند، می‌تواند برای همه کار کند. همان‌طور که اسمیت دید، کت‌های راسو و جعبه‌های انفیه با روکش نقره، همه بخشی از نحوه تأمین بودجه بیمارستان‌ها و مدارس بودند.
اسمیت همچنین با تأکید بر مزایای محصولات معنادار و خدمات سودمندی که به افراد کمک می‌کند، مانند روان‌درمانی، بینشی در مورد چگونگی بهبود سیستم ارائه کرد. به این ترتیب، از رفاه ملت و همچنین رفاه روانی شهروندان آن مراقبت می‌شود.
پیام کلیدی در خلاصه کتاب «ادبیات و زندگی»
متفکران بزرگ گذشته به ندرت کهنه یا بی ارتباط با زندگی امروز ما می‌شوند. خردی که آن‌ها به آن دست یافته‌اند، چه دهه‌ها و چه قرن‌ها پیش، هنوز می‌تواند امروز برای کمک به ما برای داشتن زندگی بهتر مورد استفاده قرار گیرد. از رواقیون، که می‌توانند به ما کمک کنند تا دیدگاه و وضوح در زندگی به دست آوریم، تا لائوتسه، که به ما یادآوری می‌کند که زندگی شیرین است زمانی که از ریتم طبیعت پیروی کنید. در مورد بهبود کیفیت زندگی چیزهای زیادی برای یادگیری وجود دارد.. جین جاکوبز و جین آستین نیز سخنان حکیمانه‌ای در مورد آنچه در زندگی و عشق مهم است دارند. دلیل خوبی وجود دارد که این افراد، در میان بسیاری دیگر، هنوز در زمره متفکران بزرگ بشریت محسوب می‌شوند.
توصیه عملی
فروتن باش و به ستاره‌ها نگاه کن.
رواقیون یونان باستان از قبل به خوبی می‌دانستند که انسان‌ها تمایل دارند در مورد اهمیت زندگی فردی خود اغراق کنند. به منظور اصلاح این عدم تعادل دیدگاه، آن‌ها مردم را تشویق کردند که به طور منظم سیارات و ستارگان را در آسمان مشاهده کنند. این پس‌زمینه آسمانی به ما کمک می‌کند بفهمیم که نگرانی‌ها و امیدهای ما ممکن است در طرح بزرگ چیزها چندان مهم نباشند.
