بیماری گریوز چیست، چه علائمی دارد و چگونه درمان می‌شود؟
تیروئید غده‌ی کوچکی است که در جلوی گردن قرار دارد و با تولید هورمون عملکردهای حیاتی بدن را تنظیم می‌کند. بیماری گریوز (Graves’ disease)، یک بیماری خودایمنی است که این غده را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث هیپرتیروئیدیسم (پرکاری تیروئید) و تولید بیش از حد هورمون‌های تیروئید می‌شود. گریوز، یکی از شایع‌ترین مشکلات غده‌ی تیروئید و علت اصلی هیپرتیروئیدیسم است.
در بیماری‌های خودایمنی، سیستم ایمنی بدن سلول‌های سالم را با مهاجمان خارجی و عوامل بیماری‌زا اشتباه گرفته و به آن‌ها حمله می کند. در مبتلایان به بیماری گریوز سیستم ایمنی به غده‌ی تیروئید حمله می‌کند. این بیماری نام خود را از سر رابرت گریوز (Sir Robert Graves)، یک پزشک ایرلندی، گرفته است که برای اولین بار حدود ۱۵۰ سال پیش علائم این بیماری را توصیف کرد.
بیماری گریوز در بین زنان و افراد ۳۰ تا ۵۰ ساله شایع‌تر است. درمان این اختلال نسبتاً ساده است، اما بی‌توجهی به آن می‌تواند عوارض جدی به همراه داشته باشد. در این مقاله از مجله‌ی اینترنتی دیجی‌کالا مگ درباره‌ی علائم و علل بروز این بیماری و نحوه‌ی درمان آن صحبت می‌کنیم. با ما همراه باشید.
علائم
هورمون‌های ترشح شده توسط غده‌ی تیروئید متابولیسم یا سرعت تبدیل غذا به انرژی را در بدن کنترل می‌کنند. متابولیسم به‌طور مستقیم با مقدار هورمون‌هایی که در جریان خون وجود دارند، مرتبط است. اگر به دلایلی غده‌ی تیروئید بیش از حد هورمون ترشح کند، متابولیسم بدن به سرعت بالا می‌رود. افزایش هورمون‌های تیروئید می‌تواند اثرات مختلفی بر بدن داشته باشد و باعث بروز علائم زیر شود:
- عدم تحمل گرما
- کاهش وزن ناخواسته
- عصبی بودن
- تعریق
- لرزش دست
- اختلال خواب
- خستگی یا ضعف
- تحریک‌پذیری
- افزایش دفعات اجابت مزاج یا اسهال
- گواتر (بزرگ شده غده‌ی تیروئید که ممکن است گردن را متورم نشان دهد)
- ضربان قلب نامنظم یا سریع
در موارد نادر، بیماری گریوز می‌تواند به «درموپاتی گریوز» (Graves’ dermopathy) منجر شود که باعث ایجاد پوست ضخیم و برافروخته روی ساق پا می‌شود. معمولاً این عارضه بدون درد و غیرجدی است و ارتباطی به شدت بیماری ندارد.
دلایل ابتلا به بیماری گریوز
اگرچه علت دقیق ابتلا به این بیماری مشخص نیست، اما به نظر می‌رسد که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محرک‌های خارجی مانند عفونت‌های ویروسی در بروز آن نقش داشته باشند.
اگر در خانواده‌ی شما سابقه‌ی ابتلا به این بیماری وجود داشته باشد، بیش از دیگران در معرض ابتلا به آن قرار دارید. مطالعات نشان می‌دهد که اگر یکی از دوقلوهای همسان به بیماری گریوز مبتلا شود، احتمال ابتلای دوقلوی دیگر ۲۰ درصد است. ابتلا به سایر بیماری‌های خوایمنی هم خطر ابتلا به گریوز را افزایش می‌دهد. از این بیماری‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- روماتیسم
- کم‌خونی پرنیشیوز (Pernicious anemia)
- لوپوس
- بیماری آدیسون (Addison’s disease)
- بیماری سلیاک
- ویتیلیگو
- دیابت نوع ۱
اثرات بیماری گریوز بر بدن
بیماری گریوز غده‌ی تیروئید، اندام پروانه‌ای شکلی که در جلوی گردن درست بالای استخوان ترقوه قرار دارد، را تحت تأثیر قرار می‌دهد. تیروئید بخش مهمی از سیستم غدد درون‌ریز بدن یا سیستم هورمونی بدن را تشکیل می‌دهد. غده‌ی تیروئید متابولیسم بدن را با ترشح هورمون‌ها به داخل جریان خون تنظیم می‌کند. هورمون‌های این غده در حفظ سلامت استخوان‌ها، رشد مغز و عملکرد مناسب قلب، عضلات و دستگاه‌ی گوارش نقش دارند.
غده‌ی هیپوفیز که در پایه‌ی مغز قرار دارد، هورمون محرک تیروئید (TSH) را تولید می‌کند. TSH به غده‌ی تیروئید می‌گوید که بسته به میزان نیاز بدن چه مقدار هورمون تیروئید تولید کند. در فرد مبتلا به بیماری گریوز، سیستم ایمنی ایمونوگلوبولین محرک تیروئید (TSI) تولید می‌کند. TSI یک آنتی‌بادی است که مانند TSH عمل می‌کند، اما باعث می‌شود تیروئید بیش از نیاز بدن هورمون بسازد. افزایش هورمون‌های تیروئید می‌تواند بر نحوه‌ی استفاده بدن از انرژی تأثیر بگذارد.
تشخیص بیماری گریوز
پزشک ابتدا علائم شما را ارزیابی می‌کند و به دنبال علائم بیماری گریوز، مانند بزرگ شدن غده‌ی تیروئید، می‌گردد. همچنین از شما درباره‌ی سابقه‌ی مشکلات تیروئید در خانواده‌تان سؤال می‌کند. سپس برای اینکه از تشخیص خود مطمئن شود، احتمالاً انجام آزمایش‌های زیر را توصیه می‌کند:
- آزمایش خون برای بررسی TSH، TSI و هورمون‌های تیروئید
- آزمایش جذب ید رادیواکتیو که میزان یدی که غده‌ی تیروئید از جریان خون جمع‌آوری می‌کند را اندازه‌گیری می‌کند.
- اسکن تیروئید برای نشان دادن مقدار ید موجود در غده‌ی تیروئید
بدن از ید برای ساخت هورمون‌های تیروئید استفاده می‌کند. بنابراین اگر مقدار زیادی ید دریافت کند، نشانه‌ی آن است که بیش از حد فعالیت می‌کند و احتمالاً به بیماری گریوز مبتلا هستید.
درمان
درمان‌های مختلفی برای بیماری گریوز وجود دارد که هدف همه‌ی آن‌ها توقف تولید بیش از حد هورمون‌های تیروئید و بهبود علائم است.
۱. ید رادیواکتیو
در این روش باید ید رادیواکتیو را که به شکل کپسول یا مایع است، بخورید. ید رادیواکتیو با تشعشع اشعه غده‌ی تیروئید را هدف قرار می‌دهد و سلول‌های تولیدکننده‌ی هورمون تیروئید را از بین می‌برد. بیشتر افرادی که با ید رادیواکتیو درمان می‌شوند به هیپوتیروئیدیسم (کم‌کاری تیروئید) مبتلا می‌شوند. کنترل کم‌کاری تیروئید بسیار ساده‌تر است و به اندازه‌ی پرکاری تیروئید روی سلامتی تأثیر منفی ندارد. با توجه به اینکه در این روش از اشعه استفاده می‌شود، استفاده از آن برای زنان باردار یا شیرده مناسب نیست.
۲. داروهای ضدتیروئید
استفاده از این داروها که یکی از ساده‌ترین روش‌های درمان هیپرتیروئیدیسم است، مقدار هورمون تولید شده توسط غده‌ی تیروئید را کاهش می‌دهد. داروی متی‌مازول (Methimazole)، یکی از رایج‌ترین داروهای ضدتیروئید است. هنگامی که این داروها را مصرف می‌کنید، ممکن است چند هفته یا چند ماه طول بکشد تا سطح هورمون‌های تیروئید کاهش یابد. درمان با این داروها حداقل ۱۲ تا ۱۸ ماه طول می‌کشد.
معمولاً داروهای ضدتیروئید درمان انتخابی برای زنان باردار یا شیردهی هستند که نمی‌توانند در معرض اشعه قرار گیرند. همچنین گاهی اوقات از آن‌ها در ترکیب با ید رادیواکتیو استفاده می‌شود.
۳. بتا-بلوکرها
بتا-بلوکرها (مسدودکننده‌های بتا) داروهایی هستند که معمولاً برای کاهش فشار خون استفاده می‌شوند، اما می‌توانند به تسکین سریع بعضی از علائم پرکاری تیروئید هم کمک کنند. هنگامی که میزان هورمون‌های تیروئید به محدوده‌ی سالم برگشت، می‌توانید مصرف این داروها را قطع کنید. استفاده از بتا-بلوکرها یک راهکار سریع و موقت برای تسکین علائمی مانند افزایش ضربان قلب، اضطراب و لرزش محسوب می‌شود. معمولاً تأثیر این داروها ظرف چند ساعت شروع می‌شود.
۴. جراحی
جراحی برای درمان بیماری گریوز چندان رایج نیست، اما ممکن است پزشکان آن را برای افرادی که باردار هستند یا گواتر بزرگ دارند یا زمانی که سایر درمان‌ها ناموفق بوده‌اند، توصیه کنند. به جراحی‌ای که طی آن تمام یا بخشی از غده‌ی تیروئید برداشته می‌شود، «تیروئیدکتومی» (Thyroidectomy) می‌گویند. بسته به شدت بیماری، جراح ممکن است یک یا هر دو لوب غده‌ی تیروئید و احتمالاً غدد لنفاوی اطراف آن را بردارد.
در صورتی که جراح فقط بخشی از تیروئید را بردارد، قسمت باقیمانده می‌تواند وظایف آن بخش را بر عهده بگیرد. اگر جراح کل غده‌ی تیروئید را خارج کند، بدن نمی‌تواند به اندازه‌ی کافی هورمون بسازد و شما به کم‌کاری تیروئید مبتلا می‌شوید. برای درمان این مشکل، پزشک قرص حاوی هورمون تیروئید تجویز می‌کند.
بزرگترین مزیت جراحی این است که احتمالاً سریع‌ترین و دائمی‌ترین راه برای رفع بیماری گریوز است. پس از جراحی، ممکن است گردن درد و صدای خشن یا ضعیف داشته باشید. این مشکلات موقتی هستند و به دلیل استفاده از لوله‌ی تنفسی در حین جراحی ایجاد می‌شوند. جراحی می‌تواند جای زخم بر جای بگذارد که وسعت آن به میزان برداشته شدن تیروئید بستگی دارد.
۵. رژیم غذایی
بیماری گریوز می‌تواند باعث حساسیت به ید شود. اگر به این بیماری مبتلا هستید، ممکن است خوردن غذاهای غنی از ید یا مصرف مکمل‌های حاوی ید باعث بدتر شدن علائم شما شود. در این شرایط باید درباره‌ی ضرورت ایجاد هر گونه تغییر در رژیم غذایی خود با پزشک مشورت کنید. قبل از مصرف مکمل‌های مولتی‌ویتامین یا استفاده از داروهای ضدسرفه با پزشک صحبت کنید، چون ممکن است حاوی ید باشند.
بیماری گریوز چشمی
بیماری گریوز می‌تواند چشم‌ها را تحت تأثیر قرار دهد و به بروز مشکلی به نام «افتالموپاتی گریوز» (Graves’ ophthalmology) منجر شود. معمولاً این علائم در عرض ۶ ماه پس از تشخیص بیماری گریوز ایجاد می‌شوند و شامل موارد زیر هستند:
- التهاب سفیدی چشم
- قرمزی
- تورم پلک‌ها
- حساسیت به نور
- احساس وجود شن در چشم
- اگزوفتالموس (Exophthalmos)، برآمدگی چشم یا بیرون زدن چشم از حدقه
- خشکی چشم یا آبریزش چشم
به دلیل افزایش فشار روی اعصاب بینایی، درمان نشدن این بیماری می‌تواند به دوبینی و در موارد نادر از دست دادن بینایی منجر شود. هنوز مشخص نیست که چرا بیماری گریوز روی چشم‌ها تأثیر می‌گذارد. شدت بیماری با شدت علائم چشمی ارتباطی ندارد. تقریباً از هر سه فرد مبتلا به بیماری گریوز یک نفر به مشکلات چشمی دچار می‌شود. افراد سیگاری بیش از افراد غیرسیگاری در معرض ابتلا به مشکلات چشمی قرار دارند.
بیماری گریوز و بارداری
معمولاً افزایش کم هورمون‌های تیروئید در دوران بارداری نگران‌کننده نیست. اما اگر میزان هورمون‌های شما خیلی بالا است، باید قبل از باردار شدن آن‌ها را به محدوده‌ی طبیعی برگردانید. هر فردی که در دوران بارداری به بیماری گریوز مبتلا است، باید با پزشک درمورد اینکه کدام گزینه‌های درمانی بی‌خطر هستند، صحبت کند.
کلام پایانی
بیماری گریوز یک بیماری خودایمنی است که باعث پرکاری تیروئید و افزایش هورمون‌های تیروئید در بدن می‌شود. از روش‌های مختلفی برای درمان این بیماری استفاده می‌شود. ممکن است از دارو برای کاهش تولید هورمون‌های تیروئید کمک گرفته شود یا درمان با ید رادیواکتیو یا جراحی برای برداشتن غده‌ی تیروئید توصیه شود. در بیشتر موارد، این درمان‌ها باعث کاهش هورمون‌های تیروئید یا کم‌کاری تیروئید می‌شوند. کنترل کم‌کاری تیروئید در مقایسه با پرکاری تیروئید راحت‌تر است و به مصرف روزانه‌ی قرص نیاز دارد.
منابع: medicalnewstoday, webmd
