بیماری نقرس چیست؛ چگونه با حملات دردناک مفصلی مقابله کنیم؟
نقرس (Gout) یک نوع بیماری التهابی و از اشکال شایع آرتریت است که می‌تواند هر فردی را درگیر کند. بیماری نقرس با حملات شدید همراه است و باعث درد، تورم و قرمزی مفاصل بهخصوص مفاصل انگشت شست پا میشود.
حملهی نقرس به‌طور ناگهانی رخ می‌دهد و اغلب شما را در نیمه‌شب با این احساس که شست پایتان در حال سوختن است از خواب بیدار میکند. مفصل آسیب‌دیده داغ، متورم و آن‌قدر حساس است که حتی وزن ملحفه‌ی روی آن ممکن است غیرقابل تحمل به نظر برسد.
علائم نقرس معمولا به‌صورت دوره‌ای ظاهر میشوند و از بین می‌روند. با این حال، راه‌های مختلفی برای مدیریت علائم و جلوگیری از عود آنها وجود دارد. اگر به‌دنبال اطلاعات جامع و کاربردی درباره‌ی نقرس هستید، این مقاله را از دست ندهید. چون تصمیم داریم علل، علائم، روش‌های درمان و راهکارهای پیشگیری از آن را توضیح دهیم.
معرفی بیماری نقرس؛ بیماری نقرس چیست؟
بیماری نقرس چه علائمی دارد؟
بیماری نقرس چگونه ایجاد میشود؟
انواع عوارض بیماری نقرس
نقرس چگونه تشخیص داده میشود؟
راه درمان نقرس چیست؟
راه‌های جلوگیری از بیماری نقرس
معرفی بیماری نقرس؛ بیماری نقرس چیست؟
نقرس نوعی آرتریت التهابی است که باعث درد و تورم مفاصل میشود. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که اسید اوریک در بدن انباشته شود. نقرس بیشتر مفاصل انگشت شست پا را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اما می‌تواند سایر مفاصل از جمله زانو، مچ پا، پا، دست، مچ دست و آرنج را هم درگیر کند.
علائم نقرس دائمی نیستند و معمولا به‌صورت دوره‌ای ظاهر میشوند. این دوره‌ها می‌توانند ناگهانی و شدید باشند، اما پس از مدتی فروکش می‌کنند. پزشک با تجویز دارو و تغییر رژیم غذایی شما سطح اسید اوریک را کاهش می‌دهد و تعداد حملات بیماری را در آینده به حداقل می‌رساند.
بیماری نقرس چه علائمی دارد؟
حملات نقرس بسیار دردناک هستند و ممکن است به‌طور ناگهانی و اغلب در طول شب اتفاق بیفتند. علائم بیماری در مفاصل آسیب‌دیده شامل موارد زیر است:
- درد شدید
- تغییر رنگ یا قرمزی
- سفتی
- تورم
- حساسیت به لمس، حتی لمس سبک
- احساس گرما یا احساسی مانند اینکه مفصل در حال سوختن است
درد احتمالا در چهار تا ۱۲ ساعت اول پس از شروع، شدیدتر است. اگر علائم شدید بود، با پزشک تماس بگیرید. چون درمان نکردن این بیماری باعث بدتر شدن درد و آسیب مفصل میشود. تب یا داغ و ملتهب بودن مفصل هم می‌تواند نشانه‌ی عفونت باشد. در چنین شرایطی باید فورا به‌دنبال مراقبت پزشکی بروید.
۱. علائم بیماری نقرس در زنان
هورمون استروژن از زنان در برابر بیماری نقرس محافظت میکند. چون باعث میشود اسید اوریک از طریق ادرار از بدن خارج شود. در دوران یائسگی که سطح استروژن کاهش می‌یابد، اسید اوریک در خون شروع به افزایش میکند.
در گذشته تصور می‌شد درمان جایگزینی هورمونی (HRT) و حتی قرصهای ضدبارداری به انداز‌ه‌ی استروژن طبیعی به پیشگیری از نقرس کمک می‌کنند. اما یک مطالعه روی بیش از یک میلیون زن یائسه خلاف این ادعا را نشان داد. هم HRT و هم قرصهای کنترل بارداری احتمال بروز بیماری را افزایش میدهند. کاهش استروژن طبیعی (برای مثال، بهدلیل یائسگی زودرس یا شروع دیرتر قاعدگی) هم با افزایش خطر ابتلا به این بیماری مرتبط است.
نقرس معمولا به‌عنوان درد ناگهانی و شدید انگشت شست پا توصیف میشود. اما در زنان برخلاف مردان به‌مرور زمان و به‌آرامی روی مفاصل تاثیر میگذارد. این مفاصل ممکن است شامل زانوها، انگشتان پا، مچ دست و انگشتان دست باشند که تحت تاثیر بیماری آرتروز هم قرار می‌گیرند. درنتیجه، گاهی‌اوقات این موضوع باعث میشود نقرس در زنان اشتباه تشخیص داده شود.
۲. نشانه‌های بیماری نقرس در جوانان
اگرچه نقرس با افزایش سن مرتبط است، اما می‌تواند افراد را در هر سنی درگیر کند. علائم این بیماری در جوانان اغلب مشابه علائم بزرگسالان است و شامل درد شدید مفاصل، التهاب، قرمزی و حساسیت به لمس میشود.
بیماری نقرس چگونه ایجاد میشود؟
در پاسخ به این سوال که علت بیماری نقرس چیست یا بیماری نقرس ناشی از چیست، باید بگوییم که تجمع اسید اوریک اضافی در بدن در بروز این بیماری نقش دارد. بدن در هنگام تجزیه‌ی مواد شیمیایی خاصی به‌نام پورین که در بعضی از غذاها و نوشیدنی‌ها وجود دارد، به‌طور طبیعی اسید اوریک می‌سازد. اسید اوریک توسط کلیه‌ها فیلتر شده و از طریق ادرار از بدن دفع میشود.
گاهی‌اوقات بدن بیش از حد اسید اوریک تولید میکند یا کلیه‌ها نمی‌توانند این ماده را با سرعت کافی از خون خارج کنند. هنگامی که بدن دارای سطوح بالایی از اسید اوریک است (هیپراوریسمی)، کریستال‌های اسید اوریک در مفاصل رسوب می‌کنند. این کریستال‌ها روی هم انباشته میشوند و دورههای ناگهانی درد، تورم و سایر علائم را ایجاد می‌کنند.
افزایش موقت سطح اسید اوریک به این معنی نیست که قطعا به نقرس مبتلا خواهید شد. بسیاری از کسانی که هیپراوریسمی دارند هرگز به این بیماری دچار نمی‌شوند.
عوامل خطر بیماری
اکنون که متوجه شدید بیماری نقرس چیست و چگونه ایجاد میشود، باید در مورد عوامل خطر آن اطلاعات کسب کنید. این بیماری می‌تواند هر فردی را تحت تاثیر قرار دهد. با این حال، احتمال ابتلا به آن در مردان سه برابر بیشتر از زنان است. زنان معمولا تا پس از یائسگی دچار نقرس نمی‌شوند.
بیماری‌های زیر احتمال ابتلا به نقرس را افزایش میدهند:
- اضافه وزن یا چاقی
- نارسایی احتقانی قلب
- دیابت
- فشار خون بالا
- بیماری کلیوی
- سرطان خون
همچنین اگر یکی از موارد زیر در مورد شما صدق کند، بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستید:
- پدر، مادر، پدربزرگ یا مادربزرگ شما مبتلا به نقرس است.
- مقدار زیادی پروتئین حیوانی به‌ویژه امعاء و احشاء می‌خورید.
- به‌طور منظم الکل می‌نوشید.
- از داروی دیورتیک (قرص آب) استفاده می‌کنید.
- داروی سرکوب‌کننده‌ی سیستم ایمنی مصرف می‌کنید.
کدام غذاها و نوشیدنی‌ها باعث نقرس میشوند؟
خوردن یا نوشیدن غذاهای سرشار از پورین به احتمال زیاد سطح اسید اوریک را بالا می‌برد و خطر ابتلا به نقرس را افزایش می‌دهد. این غذاها عبارتند از:
- شیرینی‌جات و نوشیدنیهای شیرین (فروکتوز موجود در آنها به اسید اوریک تجزیه میشود.)
- شربت ذرت با فروکتوز بالا که در محصولات غذایی بسته‌بندی‌شده و تنقلات فرآوری‌شده یافت میشود
- نوشیدنیهای الکلی (از دفع اسید اوریک توسط کلیه‌ها جلوگیری می‌کنند.)
- امعاء و احشاء از جمله جگر، مغز، قلوه و سیرابی
- گوشت شکار مثل گوشت گوزن
- بعضی از غذاهای دریایی از جمله ماهی تن
- گوشت قرمز مثل گوشت گاو و بره
انواع عوارض بیماری نقرس
افراد مبتلا به این بیماری ممکن است مشکلات زیر را تجربه کنند:
- نقرس مکرر: بعضی از افراد به بیماری نقرس خفیف مبتلا هستند و به‌ندرت علائم و نشانه‌های آن را تجربه می‌کنند. اما سایرین ممکن است چند بار در سال با علائم این بیماری مواجه شوند.
- نقرس پیشرفته: بیماری درمان‌نشده ممکن است باعث ایجاد توفی (Tophi) شود. به توده‌ها یا ندول‌هایی که در اثر رسوب کریستال‌های اسید اوریک در زیر پوست تشکیل میشوند، توفی می‌گویند. توفی‌ها می‌توانند در چند ناحیه مانند انگشتان دست، دست‌ها، پاها، آرنج‌ها یا تاندون‌های آشیل در امتداد پشت مچ پا ایجاد شوند. این ندول‌ها معمولا دردناک نیستند، اما ممکن است در طول حملات بیماری متورم و حساس شوند.
- سنگ کلیه: کریستال‌های اسید اوریک ممکن است در مجاری ادراری بیماران جمع شوند و سنگ کلیه را ایجاد کنند. داروها می‌توانند خطر ابتلا به این عارضه را کاهش دهند.
نقرس چگونه تشخیص داده میشود؟
پزشک این بیماری را با معاینه‌ی بدنی تشخیص می‌دهد. او در مورد علائم شما سوال می‌پرسد و مفاصل‌تان را بررسی میکند. به پزشک بگویید چه زمانی برای اولین بار متوجه درد و تورم شدید و علائم هر چند وقت یک‌بار ظاهر میشوند و از بین می‌روند.
تست‌هایی که به تشخیص بیماری کمک می‌کنند شامل موارد زیر هستند:
- آزمایش مایع مفصل: پزشک از یک سوزن برای استخراج مایع از مفصل آسیب‌دیده استفاده میکند. هنگامی که مایع زیر میکروسکوپ بررسی میشود، ممکن است کریستال‌های اسید اوریک در آن قابل مشاهده باشند.
- آزمایش خون: پزشک آزمایش خون را برای اندازه‌گیری سطح اسید اوریک توصیه میکند. نتیجه‌ی آزمایش خون می‌تواند گمراه کننده باشد. بعضی از افراد سطح اسید اوریک بالایی دارند، اما هرگز علائم نقرس را تجربه نمی‌کنند. سایرین ممکن است علائم و نشانه‌های بیماری را داشته باشند، اما سطح اسید اوریک در خون آنها غیرطبیعی نباشد.
- تصویربرداری با اشعه‌ی ایکس: این روش برای رد سایر علل التهاب مفاصل مفید است.
- سونوگرافی: در این تست از امواج صوتی برای تشخیص کریستال‌های اسید اوریک در مفاصل یا توفی استفاده میشود.
- توموگرافی کامپیوتری با انرژی دوگانه (DECT): این تست تصاویر اشعه‌ی ایکس گرفته‌شده از زوایای مختلف را برای تجسم کریستال‌های اسید اوریک در مفاصل ترکیب میکند.
راه درمان نقرس چیست؟
علاج مرض نقرس شامل دارودرمانی و اصلاح سبک زندگی است.
۱. دارودرمانی
پزشک به احتمال زیاد داروهای زیر را برای کمک به مدیریت علائم بیماری پیشنهاد می‌دهد:
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs): این داروها شامل گزینه‌های بدون نسخه (ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم) و داروهای تجویزی قوی (مانند ایندومتاسین یا سلکوکسیب) هستند. NSAIDs درد و تورم را در طول حملهی بیماری تسکین میدهند. اما ممکن است به معده‌درد، زخم دستگاه گوارش یا خونریزی منجر شوند. بعضی از افراد مبتلا به زخم معده، مشکلات کلیوی یا سایر بیماری‌ها نباید از NSAIDs استفاده کنند. قبل از مصرف این داروها با پزشک مشورت کنید.
- کلشی‌سین: کلشی‌سین یک داروی تجویزی است که اگر آن را ظرف ۲۴ ساعت پس از حملهی بیماری مصرف کنید، می‌تواند التهاب و درد را کاهش دهد. شایع‌ترین عوارض این دارو عبارتند از: حالت تهوع، استفراغ و اسهال.
- کورتیکواستروئیدها: کورتیکواستروئیدها دسته‌ای از داروهای تجویزی هستند که التهاب را کاهش میدهند. این داروها می‌توانند خوراکی باشند یا به مفصل آسیب‌دیده یا عضله‌ی نزدیک آن تزریق شوند. عوارض جانبی کورتیکواستروئیدها شامل تغییر خلق و خو، افزایش سطح قند خون و افزایش فشار خون است.
علاوه بر این، پزشک ممکن است داروهای مختلفی را برای کاهش سطح اسید اوریک تجویز کند. رایج‌ترین داروهایی که سطح این ماده را در بدن کاهش میدهند عبارتند از:
- آلوپورینول
- فبوکسوستات
- پگلوتیکاز
- پروبنسید
۲. اصلاح سبک زندگی و درمان‌های خانگی
مصرف دارو موثرترین راه برای درمان حملات نقرس و جلوگیری از شعله‌ور شدن مجدد آنها است. با این حال، انتخاب سبک زندگی سالم هم مهم است و باید مورد توجه قرار بگیرد. در صورت ابتلا به این بیماری، نکات زیر را رعایت کنید:
- از خوردن غذاهای سرشار از پورین بپرهیزید. اگر به‌دنبال بهترین رژیم غذایی برای درمان نقرس هستید، مصرف گوشت قرمز، امعاء و احشاء و سایر خوراکی‌های غنی از پورین را محدود کنید. محصولات لبنی کم‌چرب ممکن است منبع پروتئین بهتری برای افراد مستعد نقرس باشند.
- نوشیدنیهای سالم‌تر را انتخاب کنید. از مصرف نوشیدنیهای الکلی و نوشیدنیهای شیرین‌شده‌ی حاوی فروکتوز خودداری کنید. در عوض، نوشیدنی غیر‌الکلی و بهخصوص آب بنوشید.
- به‌طور منظم ورزش کنید و در صورت لزوم وزن‌تان را کاهش دهید. حفظ وزن در محدوده‌ی مناسب خطر ابتلا به نقرس را کاهش می‌دهد. فعالیت‌های سبک مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و شنا را انتخاب کنید که فشار زیادی به مفاصل وارد نمی‌کنند.
راه‌های جلوگیری از بیماری نقرس
بهترین راه برای پیشگیری از نقرس این است که تعداد دفعات مصرف غذاها و نوشیدنیهای افزایش‌دهنده‌ی اسید اوریک را محدود کنید. همچنین مطمئن شوید که برای کمک به عملکرد بهتر کلیه‌ها و جلوگیری از کم‌آبی، مقدار زیادی آب می‌نوشید. ورزش منظم هم می‌تواند خطر چاقی و سایر بیماری‌هایی که روی سطح اسید اوریک تاثیر دارند را کاهش دهد.
کلام پایانی
بیماری نقرس بهدلیل افزایش سطح اسید اوریک در خون و رسوب کریستال‌های اسید اوریک در مفاصل رخ می‌دهد و باعث درد، تورم و سایر علائم آزاردهنده میشود. با پزشک در مورد بیماری نقرس و درمان آن از طریق مصرف دارو و اصلاح رژیم غذایی صحبت کنید.
منابع: my.clevelandclinic, mayoclinic, arthritis
