۳ کتاب درباره‌ی تاریخ معاصر ایران و جهان که ذهن‌تان را روشن می‌کند
بسیاری می‌گویند که تاریخ مادر علوم است و شناخت آن برای همه ما اهمیت بسیار بالایی دارد. تاریخ می‌تواند ما را به خواندن کتابهای دیگر علاقه‌مند کند و آگاهی عمومی‌مان را نسبت به مسائل مختلف افزایش دهد. کتابهای تاریخی در سبک‌های گوناگونی نوشته می‌شوند و با توجه به روش‌های مختلفی رویدادها را روایت می‌کنند. برخی از این کتاب‌ها جنبه وقایع‌نگاری دارند و تعدادی دیگر دارای تحلیل تاریخی هستند. در این یادداشت با کتاب‌هایی تاریخی آشنا می‌شویم که اهمیت زیادی دارند و به بخش‌های مهمی از تاریخ ایران و جهان اشاره می‌کنند.
ایران بین دو انقلاب
ایران در فاصله هفت دهه دو انقلاب مهم و تاثیرگذار را پشت سر گذاشته است. برای بسیاری از اندیشمندان این سوال وجود دارد که چگونه چنین اتفاق و تحولاتی در یک کشور رخ می‌دهد. کتاب ایران بین دو انقلاب با بررسی دقیق پیشینه و شرایط اجتماعی ایران پیش از انقلاب مشروطه و حوادث و رویکردهای دولت‌های پس از مشروطیت دلایل ریشه‌ای وقوع انقلاب‌ها را شرح می‌دهد.این اثر توصیف دقیقی از وضعیت اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ایران دارد.
این کتاب به سه بخش عمده تقسیم می‌شود. در قسمت اول ایران بین دو انقلاب وقایع و زمینه‌های اجتماعی انقلاب مشروطه مورد توجه قرار می‌گیرد. علاوه بر این علل ناکامی انقلاب مشروطه در زدودن استبداد نیز به این بخش تعلق دارد.
قسمت دوم کتاب به زمینه‌های اجتماعی و دلایل قدرت گرفتن رضاشاه می‌پردازد. حوادث و تحولات بین‌المللی نیز در این دوران بر سرنوشت ایران تاثیری جدی می‌گذارند.
بخش دوم وقایع و حوادث ایران از سال ۱۲۹۹ تا ۱۳۲۰ را پوشش می‌دهد.
قسمت سوم و پایانی کتاب دارای اهمیت بسیار بالایی است، زیرا به وقایع منجر به انقلاب اسلامی ایران، مسئله توزیع ناهمگون قدرت، توسعه نامتقارن و کودتای بیست و هشتم مرداد اشاره دارد و بسیاری از این بررسی‌ها متکی به آمار و ارقام است به همین دلیل تحلیل‌ها را جذاب‌تر و دقیق‌تر می‌کند.
کتاب ایران میان دو انقلاب توسط یرواند ابراهامیان تاریخ‌نگار برجسته ایرانی و استاد تاریخ دانشگاه پرینستون نوشته شده است. این نویسنده و تاریخ‌نگار برجسته با دانشگاه‌های نیویورک و آکسفورد نیز همکاری دارد.
کتاب ایران میان دو انقلاب در سال ۱۹۸۲ ( سال ۱۳۶۱ خورشیدی) توسط انتشارات دانشگاه پرینستون در ایالات متحده آمریکا شد. این کتاب در سال ۱۳۸۷ توسط نشر نی و به همت احمد گل محمدی و محمد ابراهیم فتاحی به فارسی برگردانده شده است. از ایران میان دو انقلاب ترجمه‌ای توسط نشر مرکز نیز وجود دارد.
در بخشی از کتاب ایران بین دو انقلاب می‌خوانیم:
شاه هر کاری بخواهد می‌تواند انجام دهد، سخنش قانون است. ابن ضرب‌المثل که 《 قانون مادها و پارس‌ها تغییر‌ناپذیر است.》صرفا سخنان قدیمی زایدی درباره حکومت خودسرانه بوده است. شاه همه وزیران را منصوب می‌کند و می‌تواند وزراء، صاحب منصبان، ماموران دو قاضیان را برکنار کند.
زندگی همه افراد خانواده شاه در دست اوست و هیچکدام از ماموران لشکری و کشوری که در خدمت شاه اند، از این قانون مستثنا نیستند.
صلحی که همه صلح‌ها را بر باد باد
جنگ جهانی اول چهره جهان را تغییر داد و در شکل‌دهی به دنیای مدرن نقشی اساسی داشت. بیشتر روایت‌ها و توجه‌ها از جنگ جهانی اول بر تحولات اروپای مرکزی و غربی متمرکز است و تاثیرات این رویداد در دیگر نقاط جهان کمتر مورد بررسی و بحث قرار می‌گیرد. صلحی که همه صلح‌ها را بر باد داد به وضعیت امپراطوری عثمانی در آستانه جنگ جهانی اول و تحولات پس از آن می‌پردازد.
تمرکز این اثر بیشتر بر خاورمیانه است با فروپاشی و اضمحلال امپراطوری عثمانی، کشورهای گوناگونی در خاورمیانه متولد شدند. برخی از این مناقشات در حال حاضر نیز در جریان است.
بسیاری از اندیشمندان و تحلیلگران باور دارند که جنگ جهانی اول بر سرنوشت خاورمیانه تاثیر بسیاری گذاشته است.کتاب فوق در ۱۲ بخش نوشته شده است و رویدادهای کشورهای این منطقه تا سال ۱۹۲۲ را پوشش می‌دهد.
این اثر در سال ۱۹۸۹ منتشر شد و در همان زمان مورد توجه تحلیلگران و منتقدان قرار گرفت تا جایی‌که به لیست نهایی جایزه پولیتزر نیز راه پیدا کرد.
کتاب فوق توسط نویسنده و تحلیلگر برجسته دیوید فرامکین نوشته شده است. ترجمه صلحی که همه صلح‌ها را بر باد توسط حسن افشار انجام شد و به همت نشر ماهی در سال ۱۳۸۸ به چاپ رسید. نثر این اثر بسیاز جذاب و خواندنی است و در آن اطلاعات جذاب و مهیجی از منابع مختلف وجود دارد.
در بخشی از کتاب صلحی که همه صلح‌ها را بر باد داد می‌خوانیم:
گرد و غبار جنگ حقیقت بسیار مهمی را در سنت سیاست خارجی بریتانیا از چشم دولت اسکوئیت پنهان کرد: یکپارچگی امپراطوری عثمانی باید حفظ می‌شد، آن هم نه به خاطر عثمانی‌ها بلکه به خاطر خود انگلیسی‌ها.
قدرت‌های اروپایی آن زمان بر آن بودند که باید نوعی نظام جکومتی مصنوعی در خاورمیانه به وجود آورد تا اساس موجودیت سیاسی آسیای مسلمان را تغییر دهند از این رو، خاورمیانه به مجموعه‌ای از کشورهایی تبدیل شد که هنوز که هنوز است ملت نشده‌اند. شالوده حیات سیاسی در خاورمیانه، یعنی دین، را روس‌ها با کمونیسمشان و انگلیسی‌ها با ناسیونالیسم یا وفاداری دودمانی زیر سوّال بردند. ایران انقلابی در جهان تشیع و اخوان المسلمین در مصر و سوریه و سایر کشورهای سنی مذهب این قضیه را زنده نگه داشته اند. دولت فرانسه، تنها قدرتی که اجازه داد دین اساس سیاست – ولو سیاست فرانسه – در خاورمیانه باقی بماند. از فرقه ای در برابر دیگران حمایت کرد. بدین سان این جا هم پرونده باز ماند و مناقشات فرقه ای در دهه های هفتاد و هشتاد لبنان را به خاک و خون کشید.
بر این باورم که سال ۱۹۲۲ نقطه ی بی بازگشتی بود که طوایف مختلف خاورمیانه در برابر یکدیگر صف آرایی کردند؛ از این رو هیجان و جذبه ی خاص سال های مدنظر این کتاب – ۱۹۱۴ تا ۱۹۲۲ – در آن است که این سال ها دوره ای سازنده و خلاق بوده که هر چیزی در آن ممکن به نظر می آمده (یا واقعا ممکن بوده) است. عصری که اروپایی ها منطقا ناسیونالیسم عرب و بهود را متحدان طبیعی یکدیگر می دیدند. زمانه ای که نه عرب ها بلکه فرانسوی ها دشمنان خونی جنبش صهیونیستی بودند. و دورانی که نفت نقش مهمی در سیاست های خاورمیانه نداشت.
انقلاب‌های ۱۹۸۹
فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی یکی از مهم‌ترین رویدادهای قرن بیستم است. با نابودی اتحاد جماهیر شوروی دوره موسوم به جنگ سرد که به مدت ۴ دهه بین اردوگاه غرب به رهبری ایالات متحده آمریکا و شوروی در جریان بود، به پایان رسید.
مجموعه رویدادهایی که در سال ۱۹۸۹ اتفاق افتاد سرعت بسیار بالایی داشت. در ابتدای این سال هیچ تحلیل‌گری به نابودی قریب‌الوقوع شوروی فکر نمی‌کرد اما تا پایان همان سال ۶ کشور اروپای شرقی و مرکزی که عضو بلوک شرق بودند، اعلام استقلال کردند. این انقلاب‌ها جنس متفاوتی داشتند و در آن‌هه اثری از خشونت، انتقام و ویرانی نبود.
در برخی از این کشورها تغییر نظام سیاسی بدون شلیک حتی یک گلوله انجام گرفت. به همین دلیل بررسی انقلاب‌های ۱۹۸۹ اهمیت بسیار زیادی دارد.
کتاب انقلاب‌های ۱۹۸۹ اثر ویکتور شبشتین به این رویداد تاریخی مهم و تاثیرگذار می‌پردازد که چهره جهان را تغییر داد و موجب فروپاشی یکی از بزرگ‌ترین ابرقدرت‌ها در طول تاریخ شد.
ویکتور شبشتین یک گزارش‌گر بود و در بطن حوادث و رویدادهایی که به این انقلاب انجامید، حضور داشت. کتاب او شامل مصاحبه‌های گوناگون از افراد مختلفی است. برخی از آن‌ها در بطن تحولات و رویدادهای منجر به انقلاب تاثیر چشمگیری داشته اند و تعدادی دیگر نیز انسان‌هایی عادی و معمولی هستند که از دریچه ذهنی خود به این رویداد نگاه می‌کنند.
علاوه بر مصاحبه‌ها در این کتاب تعدادی از اطلاعات آرشیوی مهم نیز وجود دارد که ما را با جزییات مهمی آشنا می‌کند.
ویکتور شبشتین در سال ۱۹۵۶ و در شهر بوداپست پایتخت مجارستان متولد شد. او تاریخ‌نگار برجسته‌ای است که به صورت ویژه بر روی تحولات تاریخ معاصر روسیه تحقیق می‌کند.
این نویسنده فعالیت ژورنالیستی نیز دارد و مقالاتش در رسانه‌ها و روزنامه‌های معتبر غربی به چاپ می‌رسد. اثر فوق توسط نشر ثالث و به وسیله بیژن اشتری به فارسی ترجمه شده است.
این کتاب تاریخی با وجود حرفه‌ای بودن و توجه به جزئیات، زبان و لحنی ساده دارد.
در بخشی از کتاب انقلاب‌های ۱۹۸۹ می‌خوانیم:
بوش طی دوران ۱۹۸۹ که انقلاب‌های اروپایی به سرعت در حال وقوع بودند از این می‌ترسید که مبادا کره خاکی به دلیل این انقلاب‌ها دستخوش بی‌ثباتی جدی شود. بوش در زمان خودش در جنگ سرد علیه شوروی شرکت کرده و بعدها به ریاست سیا رسیده بود.
او خودش را رهبر جهان آزاد می‌دانست. اسنادی که حالا رو شده و همین‌طور مصاحبه‌های انجام شده با دستیاران بوش حکایت از این دارد که پرزیدنت بوش در اواسط سال ۱۹۸۹ تلاش بی‌فایده‌ای کرد تا دولت‌های کمونیستی را سر کار نگه دارد.
زیرا از این می‌ترسید که اروپای شرقی کاملا از کنترل خارج و جهان بی‌ثبات شود.
کتابهای معرفی شده جز برای تربیت شوونیسم و آسیمیله کردن هویت و تاریخ دیگر ملتها چیزی در پی ندارد