عمل بای پس معده چیست و چگونه انجام می‌شود؟
عمل بای پس معده یا Roux-en-Y یک نوع جراحی است که با تغییر آناتومی معده و روده‌ی کوچک به درمان چاقی کمک می‌کند. جراحی Roux-en-Y زمانی توصیه می‌شود که رژیم غذایی و ورزش موثر نباشد و شما به‌دلیل چاقی مفرط به مشکلات جدی دچار شده باشید. این مقاله از دیجی‌کالا مگ به معرفی جراحی Roux-en-Y و بررسی مزایا و عوارض آن اختصاص دارد. با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.
عمل بای پس معده چیست؟
انواع عمل بای پس معده
چه کسانی به عمل بای پس معده نیاز دارند؟
نحوه‌ی کار جراحی بای پس معده
چگونه برای عمل بای پس معده آماده شویم؟
عمل بای پس معده چگونه انجام می‌شود؟
مراقبت‌های بعد از عمل بای پس معده
مزایای عمل بای پس معده
عوارض و خطرات عمل بای پس معده
هزینه‌ی عمل بای پس معده
عمل بای پس معده چیست؟
جراحی بای پس معده یکی از روش‌های کاهش وزن است که برای درمان چاقی مفرط و کنترل بیماری‌های مرتبط با آن استفاده می‌شود. این جراحی به کاهش ظرفیت معده و تغییر مسیر جذب غذا منجر می‌شود. درنتیجه، کالری کمتری دریافت میکنید و به‌سرعت لاغر می‌شوید.
انواع عمل بای پس معده
امروزه جراحی Roux-en-Y با روش‌های مختلفی انجام می‌شود که از رایج‌ترین آنها میتوان به بای پس معده کلاسیک و عمل مینی بای پس معده اشاره کرد.
در جراحی کلاسیک، ۲ آناستوموز یا اتصال (یکی بین معده و روده و یکی بین قسمت فوقانی و تحتانی روده) وجود دارد. اما در مینی بای پس معده یا بای پس معده تک آناستوموز، جراح فقط یک اتصال بین معده و روده ایجاد می‌کند.
در هر ۲ روش، مقدار غذایی که می‌توانید بخورید کاهش می‌یابد. با این حال، جراحی کلاسیک در مقایسه با مینی بای پس معده پیچیده‌تر است و احتمالا عوارض بیشتری دارد.
چه کسانی به عمل بای پس معده نیاز دارند؟
الزامات جراحی Roux-en-Y مشابه سایر جراحی‌های چاقی است. بهطور کلی، اگر یکی از موارد زیر در مورد شما صدق کند، احتمالا کاندیدای مناسبی برای این جراحی محسوب می‌شوید:
- به چاقی کلاس III مبتلا هستید؛ یعنی شاخص توده‌ی بدنی (BMI) شما بالاتر از ۴۰ است. BMI از تقسیم وزن (برحسب کیلوگرم) بر مجذور قد (برحسب متر) به دست می‌آید.
- BMI حداقل ۳۵ دارید و هم‌زمان به حداقل یک بیماری مرتبط با چاقی مبتلا هستید.
- به‌دلیل چاقی به دیابت نوع ۲ مبتلا شده‌اید. از آنجا که عمل بای پس معده روی تنظیم قند خون تاثیر مثبت دارد، ممکن است برای کنترل دیابت به بعضی از افراد چاق که BMI بالاتر از ۳۰ دارند، توصیه شود.
به یاد داشته باشید که جراحی Roux-en-Y برای همه‌ی افراد مبتلا به چاقی مفرط مناسب نیست. بنابراین به غیر از بررسی BMI، باید یک فرآیند غربالگری گسترده را طی کنید و با تیمی از متخصصان مراقبت‌های بهداشتی ملاقات داشته باشید. تیم پزشکی باید مطمئن شود که شما:
- تا پایان عمر متعهد به تغییر سبک زندگی خود هستید. جراحی ابزاری قدرتمند برای کاهش وزن است. اما اگر روش غذا خوردن خود را برای همیشه تغییر ندهید، کارساز نخواهد بود. به عبارت دیگر، ممکن است دوباره چاق شوید.
- از نظر جسمی و روحی برای جراحی آماده شده‌اید. شما آزمایش‌های پزشکی استاندارد را انجام میدهید تا مطمئن شوید که جراحی برایتان ایمن است. همچنین ممکن است از نظر سلامت روان و مصرف الکل یا دخانیات غربالگری شوید.
- در گذشته سایر روش‌های کاهش وزن را امتحان کرده‌اید. جراحی به کسانی توصیه می‌شود که نمی‌توانند با رژیم غذایی و ورزش وزن کم کنند. گاهی‌اوقات لازم است قبل از جراحی تحت نظارت تیم پزشکی یک رژیم غذایی مناسب و برنامه‌ی ورزشی منظم را امتحان کنید.
نحوه‌ی کار جراحی بای پس معده
جراحی Roux-en-Y اثرات درمانی خود را با تغییر سیستم گوارش اعمال می‌کند. به عبارت دیگر، اصطلاح Roux-en-Y به‌معنی «به‌شکل Y» است. در این روش، جراح معده و روده‌ی کوچک شما را به ۲ قسمت تقسیم کرده و بخش‌های جدید را به‌گونه‌ای به هم متصل می‌کند که شبیه Y به نظر می‌رسند.
در عمل بای پس معده، پزشک قسمت عملکردی معده را به یک کیسه‌ی کوچک تبدیل کرده و آن را با استاپلر (منگنه) از سایر قسمت‌های معده جدا می‌کند. به همین دلیل، مقدار غذایی که معده‌ی شما می‌تواند در خود جای دهد، محدود می‌شود.
در مرحله‌ی بعد، پزشک کیسه‌ی معده‌ی جدید را به بخش پایینی روده‌ی کوچک متصل می‌کند. درنتیجه، وقتی غذا از دستگاه گوارش عبور می‌کند، بیشتر معده و قسمت اول روده‌ی کوچک را دور می‌زند. این موضوع باعث می‌شود دستگاه گوارش نتواند تمام مواد مغذی (یا کالری) موجود در غذا را جذب کند.
چگونه برای عمل بای پس معده آماده شویم؟
در هفته‌های منتهی به عمل جراحی، احتمالا از شما خواسته می‌شود فعالیت بدنی را شروع کنید و مصرف دخانیات را کنار بگذارید. همچنین درست قبل از عمل ممکن است در رژیم غذایی شما و داروهایی که می‌توانید مصرف کنید، محدودیتهای خاصی اعمال شود.
عمل بای پس معده چگونه انجام می‌شود؟
جراحی Roux-en-Y با بیهوشی عمومی و در ۹۰ درصد موارد به‌روش لاپاراسکوپی که یک تکنیک کم‌تهاجمی است، انجام می‌شود. جراحی لاپاراسکوپی شامل ایجاد سه تا پنج برش کوچک در شکم است که طول هر کدام از آنها به حدود نیم اینچ (۱/۲ سانتی‌متر) می‌رسد. جراحی با برش‌های کوچک به‌معنی خونریزی یا درد کمتر و بهبودی سریع‌تر است. با این حال، بعضی از افراد ممکن است برای مدیریت شرایط خاص خود به جراحی باز نیاز داشته باشند.
در طول جراحی چه اتفاقی می‌افتد؟
اولین گام در روش Roux-en-Y این است که جراح بخش فوقانی معده را با استاپلر از سایر قسمت‌های آن جدا می‌کند. کیسه‌ی حاصل تقریبا به اندازه‌ی یک تخم‌مرغ یا گردو است و حدود یک اونس (۳۰ گرم) گنجایش دارد.
سپس جراح روده‌ی کوچک را به ۲ قسمت تقسیم می‌کند تا بخش پایینی آن را بالا بیاورد و به کیسه‌ی کوچک معده متصل کند. این کار باعث می‌شود غذا از کیسه‌ی معده مستقیما وارد بخش تحتانی روده‌ی کوچک شود. در مرحله‌ی آخر، پزشک شاخه‌ی فوقانی روده‌ی کوچک را دوباره به بخش پایین‌تر آن وصل می‌کند.
اکنون روده‌ی کوچک ۲ شاخه دارد که یکی از آنها به کیسه‌ی کوچک فوقانی معده و دیگری به بخش دوم معده ختم می‌شود. شاخه‌ی اول به عبور غذا کمک می‌کند، در حالی که شاخه‌ی دوم (دوازدهه یا اثنی‌عشر) محل ترشح شیره‌های گوارشی تولیدشده در پانکراس (لوزالمعده) و کیسه صفرا است. شیره‌های گوارشی در روده با غذا مخلوط می‌شوند و به شما اجازه می‌دهند غذای خود را به‌درستی هضم کنید.
مراقبت‌های بعد از عمل بای پس معده
جراحی Roux-en-Y بین ۲ تا چهار ساعت طول می‌کشد. پس از آن احتمالا یک تا ۲ روز در بیمارستان خواهید ماند. همچنین قبل از اینکه برای برگشت به سر کار آماده شوید باید چند هفته در خانه استراحت کنید. مدت زمان استراحت به وضعیت سلامتی و سرعت بهبودی شما بستگی دارد و توسط پزشک مشخص می‌شود.
پس از جراحی لازم است تا ۶ هفته از فعالیت بدنی شدید بپرهیزید و تا ۱۲ هفته از یک رژیم غذایی سختگیرانه پیروی کنید. علاوه بر این، باید در ماه‌ها و سال‌های بعد بهطور منظم نزد تیم پزشکی بروید. متخصصان وضعیت سلامتی شما و روند کاهش وزن‌تان را بررسی می‌کنند و دستورالعمل‌های ضروری در مورد رژیم غذایی و تغییر سبک زندگی را به شما ارائه می‌دهند.
بعد از جراحی بای پس معده باید از چه نوع رژیمی پیروی کنیم؟
تا چند ماه پس از جراحی Roux-en-Y باید دستورالعمل‌های غذایی خاصی را رعایت کنید. چرا که دستگاه گوارش شما در حال بهبودی است. از سوی دیگر، به‌دلیل کاهش مصرف غذا ممکن است در معرض خطر کمبود مواد مغذی باشید.
بلافاصله پس از جراحی می‌توانید از غذاهای مایع استفاده کنید، اما مجاز به خوردن غذاهای جامد نیستید. سپس به‌تدریج رژیم غذایی خود را از مایعات به غذاهای پوره‌شده و غذاهای نرم تغییر میدهید. در نهایت، بعد از بهبودی کامل دستگاه گوارش، تیم پزشکی به شما اجازه میدهد به‌سراغ غذاهای سفت بروید.
دستورالعمل‌های غذایی ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند. اما بهطور کلی شامل موارد زیر هستند:
- مصرف حداقل ۶۴ اونس (۱/۹ لیتر) مایعات در روز: عمل به این توصیه می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. چون هم حجم معده کاهش پیدا کرده است و هم به شما توصیه می‌شود همراه غذا از مایعات استفاده نکنید. با این حال، هیدراته نگه داشتن بدن برای جلوگیری از عوارض جانبی ناخوشایند مانند حالت تهوع و یبوست بسیار مهم است.
- مصرف حداقل ۱۰۰ گرم پروتئین در روز: پروتئین مهم‌ترین درشت مغذی‌ای است که برای قوی ماندن و جلوگیری از کاهش توده‌ی عضلانی به آن نیاز دارید.
- مصرف روزانه‌ی مکمل غذایی: شما باید تا پایان عمر از مکمل استفاده کنید. چون دستگاه گوارش‌تان نمی‌تواند به‌تنهایی مواد مغذی ضروری از جمله آهن، کلسیم و ویتامین B12 را به اندازه‌ی کافی از غذا جذب کند.
- پرهیز از مصرف غذاهای سرشار از قند و نشاسته: همه‌ی کسانی که به تناسب اندام خود اهمیت می‌دهند باید مصرف این نوع غذاها را کاهش دهند. با این حال، رعایت این نکته بعد از جراحی Roux-en-Y اهمیت بیشتری دارد. چون ورود مقدار زیادی کربوهیدرات (قند) به روده‌ی کوچک می‌تواند به عوارض جانبی آزاردهنده مثل سوء هاضمه و تغییر سریع سطح قند خون منجر شود.
مزایای عمل بای پس معده
سال‌ها است که محققان در مورد جراحی Roux-en-Y تحقیق می‌کنند. در طولانیمدت، این جراحی در مقایسه با بسیاری از روش‌های کاهش وزن با بیشترین میزان موفقیت همراه است. تحقیقات نشان میدهد که کاهش وزن ناشی از جراحی Roux-en-Y قابلتوجه است و تا چند دهه ثابت میماند.
علاوه بر این، جراحی Roux-en-Y به درمان بیماری‌های مرتبط با چاقی کمک می‌کند، به طوری که بعضی از بیماران می‌توانند داروهای خود را قطع کنند. این بیماری‌ها عبارتند از:
- دیابت نوع ۲
- فشار خون بالا
- بیماری قلبی
- سکته‌ی مغزی
- آپنه‌ی انسدادی خواب
- بیماری رفلاکس اسید معده به مری (GERD)
- ناباروری
جراحی Roux-en-Y همچنین می‌تواند توانایی شما را برای انجام فعالیت‌های روزمره افزایش دهد که این امر به بهبود کیفیت زندگی‌تان کمک می‌کند.
عوارض و خطرات عمل بای پس معده
در کوتاه‌مدت، عوارض عمل بای پس معده شبیه سایر جراحی‌ها است و شامل موارد زیر می‌شود:
- عفونت زخم
- خونریزی بیش از حد
- واکنش به داروی بیهوشی
این جراحی ممکن است عوارض خاص‌تری هم داشته باشد که عبارتند از:
- فتق: این عارضه زمانی رخ میدهد که یکی از اندام‌های داخلی شما از شکاف دیواره‌ی عضلانی که آن را احاطه کرده است، بیرون بزند.
- انسداد روده‌ی کوچک: بافت اسکار می‌تواند باعث باریک شدن یا انسداد روده شود.
- نشت آناستوموز (نقطه‌ی اتصال): اگر نقطه‌ی اتصال نشت کند، می‌تواند به عفونت جدی در داخل حفره‌ی شکم منجر شود.
در موارد، احتمال مرگ در اثر عمل بای پس معده وجود دارد.
عوارض طولانیمدت جراحی بای پس معده
جراحی‌هایی که باعث تغییر دستگاه گوارش می‌شوند ممکن است عوارض خاصی ایجاد کنند. از این عوارض میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- سندرم دامپینگ: مجموعه‌ای از علائم است که به‌دلیل ورود سریع غذا از معده به روده‌ی کوچک رخ میدهد. تقریبا ۵۰ درصد کسانی که جراحی کاهش وزن انجام می‌دهند علائم سندرم دامپینگ را تجربه می‌کنند. این علائم شامل حالت تهوع، اسهال، کرامپ شکم و افت قند خون هستند و معمولا با گذشت زمان برطرف می‌شوند.
- سوء‌جذب و سوء‌تغذیه: جراحی Roux-en-Y عمدا باعث سوء‌جذب در روده‌ی کوچک می‌شود تا کالری دریافتی شما را کاهش دهد. بنابراین اگر مراقب نباشید و بهطور منظم مکمل مصرف نکنید، ممکن است به کمبودهای تغذیه‌ای دچار شوید.
- رفلاکس صفرا: اگر جراحی بر دریچه پیلور (دریچه‌ی بین معده و روده‌ی کوچک) تاثیر بگذارد، عملکرد آن را مختل می‌کند. در صورتی که دریچه‌ی پیلور به‌درستی بسته نشود، رفلاکس صفرا رخ میدهد. در این شرایط، صفرایی که کیسه صفرا برای کمک به هضم غذا به روده‌ی کوچک می‌فرستد، به سمت معده برمی‌گردد. رفلاکس صفرا باعث فرسایش معده می‌شود و خطر ابتلا به گاستریت (ورم معده) و زخم معده را افزایش میدهد.
- سنگ کیسه صفرا: کاهش وزن سریع باعث می‌شود مقدار زیادی کلسترول برای پردازش به کبد برود. سپس کبد کلسترول اضافی را همراه با صفرا به کیسه صفرا می‌فرستد. بنابراین کلسترول در کیسه صفرا انباشته می‌شود و سنگ‌های صفراوی کلسترولی را تشکیل میدهد. سنگ کیسه صفرا همیشه مشکل‌ساز نیست. اما اگر حرکت کند و در مجاری صفراوی گیر بیفتد، می‌تواند خطرناک باشد. پزشک ممکن است پس از جراحی برای جلوگیری از این عارضه به شما دارو بدهد.
- زخم دستگاه گوارش: کسانی که جراحی Roux-en-Y انجام می‌دهند بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به زخم معده یا اثنی عشر (قسمت ابتدایی روده‌ی کوچک) هستند. برای جلوگیری از این امر، پزشک به شما توصیه می‌کند از سیگار کشیدن یا مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) بپرهیزید.
- افزایش وزن مجدد: اگر روش غذا خوردن خود را اصلاح نکنید، ممکن است کیسه‌ی کوچک معده به‌مرور زمان بزرگ شود و غذای بیشتری را در خود جای دهد. این اتفاق می‌تواند به برگشت وزن از دست‌رفته منجر شود.
هزینه‌ی عمل بای پس معده
هزینه‌ی عمل جراحی بای پس معده به عوامل مختلفی مثل نوع جراحی، تجربه‌ی پزشک، موقعیت جغرافیایی، امکانات بیمارستان، آزمایش‌های مورد نیاز و… بستگی دارد.
کلام پایانی
عمل بای پس معده یا Roux-en-Y تاثیر زیادی روی وزن بدن دارد. با این حال، برای دوام نتایج حاصل از آن باید انتخاب‌های غذایی هوشمندانه داشته باشید و بهطور منظم ورزش کنید.
عمل Roux-en-Y مانند هر جراحی دیگری ممکن است با عوارض طولانیمدت همراه باشد. با خودمراقبتی و پیروی از دستورات پزشک میتوان از بروز این عوارض جلوگیری کرد. اگر می‌خواهید بدانید که کاندیدای مناسبی برای این نوع جراحی محسوب می‌شوید یا خیر، با پزشک مشورت کنید.
منابع: my.clevelandclinic, mayoclinic
