اولین فیلم ترسناک تاریخ سینما کدام است؟

امروزه ما ژانر وحشت را بخاطر به تصویر کشیدن صحنه‌های مملو از خون، جن، هیولا و گاهی خشونت می‌شناسیم؛ ولی این ژانر همیشه به این شکلِ کابوس‌وار و وحشتناک نبوده است. فیلم‌های ترسناک در دورانی که هنوز مفهومی به نام سینمای وحشت وجود نداشته، ترکیبی از موضوعات مختلفی بودند که در زمینه‌های مختلف آزمون و خطا می‌کردند و بنابراین پیدا کردن اولین فیلم ترسناک تاریخ در میان تمام آن فیلم‌ها به نظر امری چالش‌برانگیز خواهد آمد. از آثار اکسپرسیونیستی سینمای آلمان تا به تصویر کشیدن داستان‌های جن و پری توسط کشور سوئد، ژانر وحشت مسیر زیادی را پیموده تا امروز به شکلی که ما آن را می‌شناسیم به وجود بیاید؛ ولی اگر بخواهیم یک فیلم مشخص را به عنوان نماینده‌ی اولین فیلم ترسناک تاریخ انتخاب کنیم، باید به قرن هجدهم رجوع کنیم. اولین روزهایی که سینما تازه داشت خود را به عنوان یک صنعت هنری جدید به تاریخ معرفی می‌کرد.

• ۱۵ فیلم ترسناک که هرگز نباید تنها ببینید

اولین فیلم ترسناک تاریخ

با توجه به تحقیقات آکادمی سینمایی نیویورک، تاریخچه‌ی سینمای وحشت با آثار کارگردان پیشروی فرانسوی معروف یعنی ژرژ ملیس آغاز می‌شود. تقریبا سرآغاز بسیاری از موضوعاتی که امروزه در سینما می‌شناسیم، به دست این کارگردان عملی شده‌اند. ژرژ ملیس یک جادوگر فرانسوی بود که در سرگرم کردن مخاطبان تاریخچه‌ای طولانی داشت و بعد از اختراع دوربین، تبدیل به یکی از اولین کارگردان‌ها و بازیگران تاریخ سینما شد و حقه‌های جادوگری خود را بر روی پرده‌ی سینما به تصویر کشید. بعد از چند سال فعالیت در عرصه‌ی سینما، او فیلمی کارگردانی کرد که ترجمه‌ی آن از فرانسوی «قلعه‌ی تسخیر شده» یا «خانه‌ی شیطان» می‌شد. این فیلم که در سال ۱۸۹۶ ساخته شد، یک اثر هشت دقیقه‌ای است که بین لحظات کمدی و لحظات ترسناک غوطه‌ور است. اسکلت‌های متحرک، ارواح، خفاش‌های تبدیل شونده و خود شیطان در این فیلم به تصویر کشیده می‌شوند. تا مدت‌ها تصور می‌شد که فیلم به کلی در طول تاریخ نابود شده است تا اینکه تنها نسخه‌ی بازمانده از آن در یک خرت و پرت فروشی در نیوزیلند در دهه‌ی ۳۰ میلادی پیدا شد و خریداری شد. صاحب مغازه حتی از نگاتیو با ارزشی که داشته باخبر نبود. یک متخصص آرشیو‌های سینمایی در سال ۱۹۸۵ میلادی اعلام کرد که اگر این تنها حلقه‌ی باقی‌مانده از این اثر نباشد، حداقل یکی از تعداد خیلی محدودی است که از آن در جهان وجود دارد. به این ترتیب، اولین فیلم ترسناک تاریخ سینما بعد از سال‌ها کشف شد.

خانه‌ی شیطان

البته ژرژ ملیس در زمان ساخت فیلم قصد ترساندن مخاطبان خود را نداشته است؛ ولی او برای اولین بار موضوعات ماورالطبیعه و ساختارهای گوتیک را در فیلم خود استفاده کرده بود که در آینده همان مسیری می‌شد که سینمای وحشت از اولین فیلم ترسناک تاریخ الهام می‌گرفت و آن را تکمیل می‌کرد. باید در نظر داشت که ژرژ ملیس نیز در دوران خود با محدودیت‌های بسیاری برای به تصویر کشیدن تصورات و تخلیات خود مواجه بود و از تمام امکاناتی که در آن دوران در اختیار داشت، بیشترین استفاده را می‌کرد. لحظاتی که موجودات داستان به موجوداتی دیگر تبدیل می‌شوند و شیاطینی که ناپدید می‌شوند و حتی در خانه تلپورت می‌کنند تا شخصیت اصلی فیلم را بترسانند، همان راه و روش‌هایی است که ما امروزه در فیلم‌های ترسناک مدرن می‌بینیم. موضوعات جنون و نیروهای ماورایی امروزه همچنان در سینمای وحشت استفاده می‌شوند و فیلم‌سازهای مدرن از آن‌ها برای ایجاد کشش و تنش در فضاسازی فیلم‌هایشان استفاده می‌کنند. مخاطبان نمی‌دانند که موضوعاتی که در حال تماشای آن‌ها هستند، واقعی است یا تخیل و به همین شکل باعث ایجاد احساس ترس و وحشت می‌شوند.

خلق شدن ژانر وحشت

پس از اولین فیلم ترسناک تاریخ، فیلم‌های ماورایی از سال ۱۹۰۰ تا ۱۹۲۰ میلادی تبدیل به محبوب‌ترین موضوع برای مخاطبان زمان شدند. در آن زمان اقتباس از آثار کلاسیک قدیمی که درون‌مایه‌های ماورایی و گوتیک داشتند تبدیل به استانداردی عادی شده بود. فیلم‌هایی مانند «دکتر جکیل و آقای هاید» ساخته‌ی استودیوی ادیسون و «گرگ‌نما» که اولین اقتباس‌ها از این کتاب‌ها در سینما بودند، در طول زمان نابود شده و از دست رفته‌اند؛ ولی آثار اکسپرسیونیستی سینمای آلمان که تاثیر آن‌ها امروزه همچنان بر روی ژانر وحشت در سینما دیده می‌شود تاثیر مهمی در زیرساخت‌های این ژانر داشتند. بسیاری در واقع «نوسفراتو» را اولین فیلم ترسناک تاریخ می‌دانند زیرا برخلاف فیلم ژرژ ملیس، کاملا به قصد ترساندن مخاطب ساخته شده بود و «مطب دکتر کالیگاری» که تا به امروز نه تنها به عنوان یکی از بهترین فیلم‌های دوران صامت سینما، بلکه به عنوان یکی از بهترین فیلم ترسناک‌های تاریخ نیز شناخته می‌شود، در شکل‌گیری این ژانر تاثیر بسیاری داشته است.

پس از دوران سینمای صامت، سینمای وحشت با تمرکز بیشتری بر روی پرده ظاهر شد. در سال ۱۹۳۰ برای اولین بار از واژه‌ی وحشت برای توصیف این شکل از فیلم‌ها استفاده شد. نه تنها این دوره، ورود هیولاهای معروف شرکت یونیورسال به پرده‌ی سینما بود (آثاری مانند فرانکنشتاین، مومیایی، مرد نامرئی و دراکولا) بلکه اولین اقتباس رنگی از کتاب «دکتر جکیل و آقای هاید» نیز در این دوره انجام شد. متاسفانه این فیلم‌ها باعث نگرانی مردمان آن دوره شده بود. برای مثال فیلم «عجیب الخلقه‌ها» به کارگردانی تاد براونینگ محصول سال ۱۹۳۲ میلادی، به قدری برای مخاطبان آن زمان شوکه کننده بود که باعث ظهور سانسور‌های سفت و سخت برای ژانر وحشت شد و امروزه نسخه‌ی اصلی آن دیگر در دسترس نیست و فقط نسخه‌ی سانسور شده‌ی آن برای ما به جا مانده. کارگردان این فیلم که «دراکولا» را نیز خلق کرده بود، بخاطر حواشی به وجود آمده دوران سختی را پشت سر گذاشت.

• ۱۰۰ فیلم ترسناک برتر تاریخ سینما

وحشت در دوران مدرن

از اولین فیلم ترسناک تاریخ تا به امروز، این ژانر تغییرات زیادی را در خود دیده است. در حالی که ساخت دنباله و بازسازی فیلم‌های قدیمی امروزه رایج‌ترین روش فیلم‌ها شده است، کارگردان‌های دغدغه‌مند با پناه آوردن به این ژانر، بسیاری از بهترین فیلم‌های ترسناک‌ قرن بیست و یکم را خلق کرده‌اند. آثاری مانند «بابادوک» و «بیو ترسیده» موضوعات روان‌شناختی را از طریق این ژانر  بررسی کرده‌اند و آثاری مانند «برو بیرون» و «ما» دغدغه‌های اجتماعی را به تصویر کشیدند. امروزه سینمای وحشت خیلی فراتر از چیزی که در ابتدا بوده رفته است. هدف سینمای وحشت فقط این نیست که مخاطب را بترساند؛ بلکه هدف آن است که آزمون و خطا کند، نهایت استفاده از آخرین تکنولوژی موجود را ببرد و تا جایی که ممکن باشد، پا را از محدودیت‌های این صنعت فراتر بگذارد؛ همان‌طور که ژرژ ملیس در اولین فیلم ترسناک تاریخ نیز همین کار را کرده بود.

منبع: nofilmschool