بهترین فیلم‌های هنری ۲۰۲۴ به انتخاب مجله «فیلم کامنت»
با نزدیک شدن به پایان هر سال میلادی، علاقه‌مندان به سینما در سرتاسر دنیا شروع به دسته‌بندی فیلم‌های اکران شده در همان سال می‌کنند و به همین دلیل لیست‌های مختلفی از بهترین‌ها و بدترین‌های سال از طرف دسته‌ها و گروه‌های مختلف منتشر می‌شود. این دوران با اعلام بهترین‌ها از سوی انجمن‌های نقد فیلم در این جا و آن جا آغاز می‌شود و با برپایی مراسم اسکار پایان می‌یابد تا هر کس با هر سلیقه‌ای بتواند بین کارهای دیده شده تمایز قائل شود و احیانا سری هم به فیلم‌های ندیده بزند. در این میان محافلی هم حضور دارند که رویکردی متفاوت از جریان همیشگی انجمن‌هایی این چنینی دارند؛ مجله‌ی فیلم کامنت یکی از همین محافل است که از دیرباز به نگاه روشنفکرانه‌اش شهرت داشته. در این لیست سری به انتخاب‌های آن‌ها زده‌ایم و بهترین فیلم‌های هنری انتخابی آن‌ها از سال ۲۰۲۴ میلادی را بررسی کرده‌ایم.
به دلیل همین سمت و سوی روشنفکرانه، در لیست فیلم‌های منتخب مجله‌ی فیلم کامنت در سال ۲۰۲۴، فیلم‌هایی حضور دارند که احتمالا نامی از آن‌ها نشنیده‌اید و به همین دلیل هم مهجور مانده‌اند. این فیلم‌ها گاهی حتی آثار مورد علاقه‌ی جشنوارههای سرتاسر دنیا هم نبوده‌اند و با اکرانشان در آمریکا هم فروش چندانی با متر و معیارهای هالیوود نداشتند. اما «فیلم کامنتی‌ها» به این شهرت دارند که سینما را نه به خاطر این چیزها، بلکه به خاطر جنبه‌های دیگری مانند ویژگی‌های ساختارشکنانه یا توجه به یک آشنازدایی فرمال در اثر تحویل می گیرند، پس آن‌ها نه تنها با آثار جریان روز و بازاری کاری ندارند، بلکه دقیقا به دنبال فیلمی هستند که عمدا از خروجی‌های روزانه‌ی کمپانی‌های بزرگ فاصله بگیرد.
بهترین فیلم‌های هنری ۲۰۲۴
در این فهرست هم عمدتا با چنین فیلم‌هایی سر و کار داریم. معروف‌ترین فیلم فهرست در بین مخاطب عام سینما فیلم آخر لیست یعنی «آنورا» است که آن هم بیشتر مورد توجه جشنواره‌ها بوده و تا به این جای سال با توجه به تحویل گرفته شدن از سوی جشنواره‌ای چون کن، توانسته نامی برای خود دست و پا کند. البته این به آن معنا نیست که فیلم‌های دیگر جایی در جشنوارههای سینمایی نداشته‌اند؛ آن‌ها هم این جا و آن جا درخشیده‌اند اما تفاوتشان این بوده که بیش از حد نخبه‌پسند تصور می‌شوند و به همین دلیل هم باید نامشان را در فهرستی این چنین جستجو کرد. فهرست بهترین فیلم‌های هنری 2024 از دید فیلم کامنتی‌ها به دنبال آن است که برای مخاطب اهل این سینما آثاری معرفی کند و به آن‌ها بها دهد تا بلکه فیلم‌های مهم سال ۲۰۲۴ میلادی به اندازه‌ی کافی مورد توجه قرار بگیرند.
۱۰. آنورا (Anora)
- کارگردان: شان بیکر
- بازیگران: مایکی مدیسون، یوری بوریسف، مارک ادلستین و لیندسی نورمینگتون
- محصول: آمریکا، روسیه و ارمنستان
- امتیاز سایت IMDb به فیلم: 7.۹ از ۱۰
- امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: 95٪
«آنورا» موفق شد در سال ۲۰۲۴ نخل طلای جشنواره کن را از آن خود کند و از همان زمان بدرخشد. بسیاری پس از خواندن نقدهای منتقدان و جوایزی که این جا و آن جا به پایش می‌ریزند، از آن به عنوان کنجکاوی‌برانگیزترین اثر سال یاد کردند. رفته رفته شهرت «آنورا» بیشتر شد و توانست پس از اکران هم برای خود آبرویی بخرد و سربلند شود. شان بیکر هم نشان داده که فیلم‌ساز قابلی است و تا این جا هر چه ساخته، اثری قابل تماشا از کار درآمده است. پس می‌توان از همین امروز منتظر فیلم بعدی او ماند و البته فهمید که چرا این بهترین فیلمش سر از فهرست بهترین فیلم‌های هنری ۲۰۲۴ از دید مجله فیلم کامنت درآورده است.
نکته این که نمی‌توان «آنورا» را با مصادیق دم دستی به داوری نشست. از هر پنجره‌ای که به تفسیر اثر بنشینی، نقیضی برای آن دریافت خود پیدا می‌کنی. پس نه با ایدوئولوژی چپ می‌توان به داوری فیلم نشست و کلی بافی کرد و آن را در نقد اردوگاه راست دانست و نه از آن سو به دامان راست‌گرایی غلتید و به چپ‌ها حمله کرد. برای لذت بردن از «آنورا» باید عینک ایدئولوژی را حذف کرد و به گونه‌ی دیگری با اثر همراه شد و آن را داوری کرد. خلاصه که شان بیکر فیلمی سرخوش ساخته که باید با حال و هوایش همراه شد.
داستان فیلم درباره‌ی پسر جوان روسی است که پدرش قدرت بسیاری دارد. او از این ثروت و قدرت برای کسب لذت استفاده می‌کند اما ناگهان درگیر عشق یک دختر بدکاره در آمریکا می‌شود. این موضوع پای خانواده‌ی پسر را به آمریکا باز می‌کند و مشکلات آغاز می‌شوند. مایکی مدیسون نقش آن دختر بدکاره را به شکل درجه یکی بازی می‌کند. او توانسته توامان هم نقش عاشقی دل خسته را بازی کند و هم در چارچوب یک زن اغواگر بدرخشد. از سوی دیگر اجرای او به گونه‌ای است که می‌توان شیطنت و معصومیت را توامان در چهره‌اش دید.
علاوه بر مایکی مدیسون، یوری بوریسف هم در قالب یکی از نقش‌های فرعی حضوری معرکه دارد. شیوه‌ی اجرایش با نوعی کمدی زیرپوستی همراه است که چهره‌ی مقتدرش را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و در راستای تحقق مسیر فیلم‌ساز قرار می‌گیرد. چرا که در جهان «آنورا» هیچ چیز آن قدر جدی نیست که نتوان به آن خندید و شان بیکر بازیگران درجه یکی برای رسیدن به این هدف در اختیار داشته است.
۹. سیاره جانت (Janet Planet)
- کارگردان: آنی بیکر
- بازیگران: جولین نیکلسون، زویی زیگلر و ویل پتون
- محصول: آمریکا
- امتیاز سایت IMDb به فیلم: 6.۲ از ۱۰
- امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: 85٪
مانند بسیاری از فیلم‌های مستقل فیلم «سیاره جانت» که محصول کمپانی A24 است در سال ۲۰۲۳ اکرانی محدود داشت یا در جشنواره‌ها به نمایش درآمد و در سال ۲۰۲۴ به طور رسمی رونمایی شد و اتفاقا یک فیلم هنری برای مبتدی‌ها است. داستان فیلم درباره‌ی زنی به نام جانت و فرزند دختر ۱۱ ساله‌اش است که لیسی نام دارد. لیسی دختری است در آستانه‌ی نوجوانی و بسیار تحت تاثیر دیگران. فیلم هم با او آغاز می‌شود که از تعطیلات تابستانی‌اش بیزار است و دوست دارد به خانه بازگردد اما ناگهان در برخورد با دوستانش تغییر عقیده می‌دهد. مادر او غرق در افکارش است و سعی دارد دنیایی بسازد که خودش و فرزندش در آن احساس آرامش کنند.
نکته این که فیلم‌ساز برای تعریف کردن این داستان عجله‌ای ندارد. او دوربینش را طوری به حرکت درمی‌آورد و قصه‌ی خود را به گونه‌ای تعریف می‌کند که آرام آرام راهی به دورن شخصیت‌هایش بجوید. جانت زنی مستقل است اما به لحاظ عاطفی نیازهایی دارد. فرزندش هم با خلاهایی عاطفی طرف است که باید پر شوند اما فیلم‌ساز به آب و آتش نمی‌زند و با متانت از آدم‌هایش می‌گوید. برخلاف فیلم‌های هالیوودی در این جا با ملودرامی پر سوز و گداز طرف نیستیم که شخصیت‌هایش مدام به آب و آتش می‌زنند. در این جا با آدم‌هایی سر و کار داریم که کمی هم سر به تو دارند و در نگاهی کلان‌تر پاک باخته‌اند.
در نهایت این که «سیاره جانت» در ستایش مینیمالیسم در سینما است. نه قصه فراز و فرودهای بسیار دارد و نه از مخاطب توقع دارد که با احساساتی غلیظ سر و کله بزند. همه چیز در آرامش برگزار می‌شود و کارگردان قدر دقت و توجه به جزییات را می‌داند و آگاه است که زندگی را لحظات کوچکی می‌سازند که گاه اصلا به چشم نمی‌آیند. در شیوه‌ی بازی بازیگران هم می‌توان این مینیمالیسم را دید. آن‌ها هر احساسی را با تلاش برای عدم نمایشش به اجرا می‌گذارند. مثلا اگر غمی در زندگی شخصیت وجود دارد و بازیگر باید راهی برای نمایش آن پیدا کند، این غم از طریق تلاش برای جلوگیری از بر پرده افتادنش به تصویر کشیده می‌شود تا آن احساسات غلیظ نامتناسب با جریان و ساختار فیلم، راهی به اثر پیدا نکنند.
۸. تابستان گذشته (Last Summer)
- کارگردان: کاترین بریا
- بازیگران: لیا دروکر، الیویه رابوردین و ساموئل کیرشر
- محصول: فرانسه
- امتیاز سایت IMDb به فیلم: 6.۴ از ۱۰
- امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: 87٪
«تابستان گذشته» فیلم دیگری از یک کارگردان زن در فهرست بهترین فیلم‌های هنری ۲۰۲۴ از دید مجله فیلم کامنت است. در این جا با داستان زندگی زنی طرف هستیم که با شوهر و دو فرزندش در پاریس زندگی می‌کند. زن با وجود آن که میانسال است، هنوز هم شور و شوق جوانی در سر دارد. ورود پسر ۱۷ ساله‌ی همسرش از ازدواج قبلی وی، این شور و شوق را عیان می‌کند و باعث می‌شود که همه چیز زیر و زبر شود. حال دیگر آن زن تمایلی به ادامه‌ی زندگی به شیوه‌ی گذشته ندارد و می‌خواهد جوانی کند.
می‌بینید که با اثر دیگری با محوریت زندگی، عشق، دوست داشتن و تقلا برای دست یافتن به تمناهای شخصی سر و کار داریم. در این جا هم زنی در مرکز قاب است که تصمیم می‌گیرد کاری تازه انجام دهد و مستقل از خانواده یا ارزش‌های تثبیت شده‌ی جامعه عمل کند. در چنین چارچوبی طبیعتا تنش‌هایی در راه است. اما فیلم‌ساز به جای چسبیدن به سنت‌ها یا دفاع تمام قد از سنت‌شکنی، دوربینش را برمی‌دارد، کمی آرام می‌گیرد و بدون قضاوت همه چیز را به نظاره می‌نشیند و از ما هم می‌خواهد که چنین کنیم.
از سر و روی فیلم «تابستان گذشته» می‌بارد که با اثری فرانسوی سر و کار داریم. آن رایحه‌ی هنری غالب بر فیلم و آن شیوه‌ی تلاش فیلم‌ساز برای دست یافتن و فراچنگ آوردن احساسات بشری مخاطب را به یاد سنت سینمایی این کشور می‌اندازد. به همین دلیل هم باید در نهایت «تابستان گذشته» را اثری در ستایش این سنت قصه‌گویی دانست؛ سنتی که همیشه تلاش دارد با ایستادن روی شانه‌های پیشینیان و دستاوردهای آن‌ها، طرحی نو دراندازد و کاری تازه کند. طبیعتا گردانندگان و منتقدان فیلم کامنت هم با آن سابقه‌ای که در آن‌ها سراغ داریم، بیش از هر چیزی مفتون همین بخش از فیلم شده‌اند.
نکته‌ی پایانی این که «تابستان گذشته» بازسازی یک فیلم دانمارکی است که در سال ۲۰۱۹ اکران شده است. فیلم دانمارکی هم اثر خوبی است اما خانم کاترین بریا که این یازدهمین تجربه‌ی قرار گرفتنش پشت دوربین است، اثر بهتری نسبت به منبع اقتباس خود ساخته که حال می‌تواند باعث توجه به آن یکی هم بشود.
۷. شیمر (La Chimera)
- کارگردان: آلیچه رورواکر
- بازیگران: جاش اوکانر، ایزابلا روسلینی و کارول دوارته
- محصول: ایتالیا، فرانسه و سوئیس
- امتیاز سایت IMDb به فیلم: 7.۳ از ۱۰
- امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: 94٪
آلیچه رورواکر پس از ساختن اثر خیال‌انگیز و درخشانی چون «خوشحال همچون لازارو» (Happy As Lazzaro) که آمیزه‌ای از رئالیسم جادویی، تاریخ و مذهب و زندگی امروز بشر مدرن و سختی‌هایش بود، حال با اثر خیال‌انگیز دیگری بازگشته که از جنایت و زندان به زندگی می‌رسد و گذشته را در حال و آینده می‌بیند و از خلال تمام این موارد به دنیای ویژه‌ی خود می‌رسد. آلیچه رورواکر را باید یکی از مهم‌ترین فیلم‌سازان امروز دانست و هر اثرش را با ولع تماشا کرد و از این که راه به فهرست ۱۰ فیلم هنری برتر مجله فیلم کامنت پیدا کرده، اصلا متعجب نشد.
داستان فیلم با مردی انگلیسی آغاز می‌شود که یک باستان شناس است. او به خاطر دزدی از اماکن تاریخی و فروش آثار برجا مانده در این اماکن مدتی را در زندان گذرانده و حال پس از مدت‌ها به ایتالیا بازمی‌گردد تا سری به معشوق سابقش بزند. از همان بدو ورود به خانه‌ی زن با دختر او به مشکل برمی‌خورد و البته شروع به خوردن و خوابیدن می‌کند. روزی سری به اموال سرقتی‌اش که زمانی زیر درختی پنهان کرده می‌زند و آن‌ها را نمی‌یابد. همین هم او را به تکاپو می‌اندازد که دوباره دست به کار شود و کاری کند.
معشوق مرد فرزندی دارد که مدت‌ها است کسی از او خبری ندارد. مادرش معتقد است کع او روزی بازخواهد گشت. همین موضوع یکی از راه‌های ورود کارگردان به دنیایی خیال‌انگیز می‌شود. گویی سایه‌ی یک فضای فانتزی مدام بر سر اثر می‌گردد و می‌گردد تا این که در نهایت خودش را نشان دهد. نکته این که فیلم‌ساز هیچ تلاش برای انجام کارهای عجیب و غریب با دوربینش انجام نمی‌دهد. او با ساختن یک فضای درجه یک موفق به خلق این دنیای رویایی می‌شود؛ گویی به سیاق رئالیسم جادویی در ادبیات، خیال و رویا از همین واقعیت‌های اطراف زاده می‌شوند و بخشی از این دنیا هستند.
بازی‌های فیلم دیگر نقطه قوت آن هستند. حضور تیم بازیگری درجه یک «شیمر» باعث شده که با چنین فیلم درجه یکی سر و کار داشته باشیم. از سوی دیگر انتخاب آن‌ها هم برای نقش‌های مختلف عالی است و خوش در قالب شخصیت‌های خود می‌نشینند. اگر از کارنامه‌ی آلیچه رورواکر همان فیلم «خوشحال همچون لازارو» را دیده باشید، متوجه توانایی غریبش در انتخاب بازیگر می‌شوید. در چنین قابی است که باید به فیلم کامنتی‌ها بابت این انتخاب به عنوان یکی از بهترین فیلم‌های هنری ۲۰۲۴ حق داد.
۶. شیطان وجود ندارد (Evil Does Not Exist)
- کارگردان: ریوسوکی هاماگوچی
- بازیگران: هیتوشی اومیکا، ریو نیشیکاوا و آیاکا شیبوتانی
- محصول: ژاپن
- امتیاز سایت IMDb به فیلم: 7 از ۱۰
- امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: 91٪
فیلم «شیطان وجود ندارد» عمده شهرتش را در سال ۲۰۲۳ به دست آورد اما چون در سال ۲۰۲۴ در آمریکای شمالی اکران شده، منتقدان فیلم کامنت آن را در فهرست بهترین فیلم‌های هنری ۲۰۲۴ قرار داده‌اند. جشنواره‌ی ونیز سال ۲۰۲۳ جایزه‌ی ویژه‌ی هیات داوران را به پایش ریخت و جشنواره‌ی لندن همان سال هم آن را لایق بهترین فیلم دانست. در جشنوارههای ریز و درشت دیگری هم این جا و آن جا درخشید اما باید این را در نظر گرفت که با وجود تمام این ارزش و احترام، «شیطان وجود ندارد» گامی رو به جلو برای هاماگوچی محسوب نمی‌شود.
من و شما هاماگوچی را با فیلم درجه یکی چون «ماشینم را بران» (Drive My Car) شناختیم. اثری معرکه و بزرگ که در آن سال در هر مراسم و جشنواره‌ای حاضر شد تمام جوایز اصلی را ربود و در بسیاری از فهرست‌های منتقدان سر از صدر درمی‌آورد. «شیطان وجود ندارد» درخشندگی هوش‌ربای آن فیلم را ندارد اما هاماگوچی هنوز سر حال است و کاربلد. باید این نکته را گفت که شاید این قیاس بین دو فیلم خوب چندان کار درستی نباشد اما فهم این که با کارگردان «ماشینم را بران» سر و کار داریم شاید بیشتر شما را متقاعد کند که به تماشای این فیلم تازه بنشینید.
داستان فیلم درباره‌ی زندگی پدر و دختری است که در اعماق یک جنگل زندگی می‌کنند. مردم روستاهای اطراف جنگل هنوز چندان به شیوه‌ی زندگی شهرنشینی آلوده نشده‌اند و زیست ساده‌ای دارند. در این میان سر و کله‌ی یک شرکت بزرگ پیدا می‌شود. این شرکت قصد دارد در آن حوالی مکانی تفریحی درست کند و توریست‌ها را به محل زندگی این پدر و دختر بکشاند. خیلی زود معلوم می‌شود که طرح‌های این شرکت چندان برای محیط زیست مناسب نیست. اما هاماگوچی دوربینش را به جای پرداخت شعاری چنین قصه‌ای، روی پدر و دختر نگه می‌دارد و تاثیرات تصمیمات دیگران روی زندگی آن‌ها را نشان می‌دهد.
اگر چنین نبود، قطعا نباید فیلم «شیطان وجود ندارد» سر از این فهرست درمی‌آورد. در واقع هاماگوچی با خلق یک خانواده، به تاثیر جامعه روی آن می‌پردازد و البته از جایی به بعد این تاثیر را دو طرفه نشان می‌دهد. در چنین قابی است که این اثر در پرتو بازی‌های درجه یک بازیگرانش، شایستگی قرار گرفتن در فهرست بهترین فیلم‌های هنری ۲۰۲۴ از دید مجله فیلم کامنت را پیدا می‌کند. تصاویر فیلم زیبا و چشم‌نواز هستند؛ گویی به تماشای مجموعه‌ای از تابلوهای نقاشی نشسته‌اید.
۵. جانور (The Beast)
- کارگردان: برتراند بونلو
- بازیگران: لئا سیدو، جرج ماکای و گوسلاژی مالاندا
- محصول: فرانسه و کانادا
- امتیاز سایت IMDb به فیلم: 6.۵ از ۱۰
- امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: 86٪
اول این که فیلم «جانور» هم در سال ۲۰۲۳ درخشید و مانند فیلم «شیطان وجود ندارد» در سال ۲۰۲۴ در آمریکا اکران شد. پس احتمالا از آن فیلم‌ها است که حضورش در این فهرست کمی باعث تعجب خواهد شد. چرا که ما نزدیک به یک سال پیش به تماشایش نشستیم و تحسینش کردیم. عمده‌ی این تحسین‌ها هم به توانایی بسیار زیاد کارگردان در ادغام مولفه‌های سینمای عاشقانه با کلیشه‌های ژانر علمی- تخیلی بازمی‌گشت. به ویژه که «جانور» اصلا حال و هوایی هالیوودی ندارد و این ادغام عناصر ژانرهای مختلف منجر به خلق اثری بازاری نشده و کاملا برعکس، فیلم را برای مخاطب سهل پسند و طالب سرگرمی، به اثری سخت تبدیل کرده است.
برتراند بونلو فیلمش را بر اساس داستان «هیولا در جنگل» هنری جیمز ساخته و منبع اقتباسش آن قصه‌ی معرکه است. در سال ۲۰۲۳ هم جشنواره‌ی ونیز تحویلش گرفت و منتقدها همان زمان نقدهای مثبتی روی آن نوشتند. داستان فیلم در یک دیستوپیا می‌گذرد. سال ۲۰۲۴ است و بشر خالی ازا احساسات است. چرا که احساسات به عنوان عاملی منفی تلقی می‌شوند و کسی که احساسات داشته باشد، برای جامعه خطرناک است. در چنین بستری شخصیت اصلی که گابریل نام دارد و لئا سیدو نقشش را بازی می‌کند، تصمیم می‌گیرد که با استفاده از دستگاهی تمام احساساتش را پاک کند تا عنصر مطلوب‌تری برای جامعه باشد و در کارش هم موفق شود.
اما این ماشین ناگهان او را دستخوش احساساتی غیر قابل پیبینی می‌کند و داستان روندی دیگر می‌یابد. در چنین بستری است که فیلم‌ساز برخلاف سنت هالیوودی‌ها که با نوعی سانتی مانتالیسم افراطی به تعریف کردن چنین قصه‌هایی می‌پردازند و البته اثر خود را در نمایش جلوه‌های مختلف تکنولوژی در چنین دیستوپیایی غرق می‌کنند، روی شخصیت اصلی خود متمرکز می‌ماند و سعی می‌کند مانند نویسنده‌ای چیره دست از احساسات جاری در شخصیت به دنیایی خالی از احساس را یابد و البته پلی هم به امروز بزند و از خطرات هوش مصنوعی بگوید و در عین حال انسان امروزی را زیر سوال ببرد و دست به انتقاد از او بزند که چندان به احساساتش اجازه‌ی بال و پر گرفتن نمی‌دهد.
لئا سیدو در این مدت کوتاهی که نامی برای خود در سطح بین‌المللی دست و پا کرده، بازی‌های خوبی ارائه داده است و کارنامه قابل قبولی از خود برجا گذاشته. اما پر بیراه نیست اگر حضورش در فیلم «جانور» را بهترین بازی کل کارنامه‌اش بدانیم و بخشی از اقبال نسبت به فیلم و راه یافتنش به فهرست بهترین فیلم‌های هنری ۲۰۲۴ از دید مجله فیلم کامنت را به پای این حضور بنویسیم.
۴. هیچ سرزمین دیگری (No Other Land)
- کارگردان: باسل آدرا، حمدان بلال، یووال ابراهیم و راچی زور
- بازیگران: مستند
- محصول: نروژ و فلسطین
- امتیاز سایت IMDb به فیلم: 8.۳ از ۱۰
- امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: 100٪
مانند همیشه نشریه‌ی فیلم کامنت به فیلم‌های مستند توجه ویژه‌ای دارد. «هیچ سرزمین دیگری» کار عده‌ای جوان فلسطینی و روزنامه‌نگار در کرانه‌ی باختری رود اردن است. باسل آدرا از تجاوز ارتش اسرائیل به روستای محل اقامتش و دفاع مردم روستا فیلم می گیرد و مدام در فضای مجازی به اشتراک می‌گذارد. او سعی می‌کند به نوبه‌ی خودش صدای دردمند عده‌ای مظلوم باشد. او در این راه با یک روزنامه‌نگار آشنا می‌شود و این دو در کنار هم تلاش می‌کنند که صدای بلندتری ایجاد کنند و جهانیان را متوجه ظلمی کنند که به مردم فلسطین روا می‌شود.
مستند «هیچ سرزمین دیگری» اول بار در جشنواره برلین به نمایش گذاشته و حسابی تحویل گرفته شد. نکته این که ساختار اثر هم مانند قصه‌اش در تلاش است که به نمایش احساسات ناشی از یک ظلم بپردازد و یقه‌ی مخاطب را بچسبد و او را به فکر فرو ببرد. درست در همین نقطه است که فیلم «هیچ سرزمین دیگری» از یک قصه‌ی درد و رنج فراتر می‌رود به مساله‌ی هویت در یک سرزمین اشغال شده می‌رسد؛ این که چگونه می‌توان در چنین شرایطی با حفظ هویت اجتماعی خود دست به مقاومت زد و تسلیم نشد؟
«هیچ سرزمین دیگری» تمام مراحل زندگی باسل آدرا را به تصویر می‌کشد؛ از کودکی تا بزرگسالی. از پرتو نمایش این زندگی است که می‌توانیم به درکی از زندگی مردمانی در بند برسیم. چرا که قصه فقط به امروز ارتباط ندارد و خود به خود یک روند را نشان می‌دهد. از همین جا است که خود به خود این پرسش در فیلم مطرح می‌شود که چه زمانی تغییری شکل خواهد گرفت؟ از کنار هم قرار گرفتن تصاویری دست اول از زندگی در کرانه‌ی باختری و البته نمایش روحیه‌ی مردم فلسطین می‌توان پاسخی برای پرسش‌های خود یافت. کارگردانان و راویان این اثر پاسخ گفتن به این پرسش را به عهده‌ی ما می‌گذارند. آن‌ها می‌دانند که روایت این قصه بدون پرده‌پوشی و دوری از شعارهای مرسوم کافی است که فیلمی تاثیرگذار بسازند تا به فهرستی چون ۱۰ فیلم هنری برتر ۲۰۲۴ از دید مجله فیلم کامنت راه یابند.
۳. داهومی (Dahomey)
- کارگردان: ماتی دیوپ
- بازیگران: مستند
- محصول: فرانسه، سنگال و بنین
- امتیاز سایت IMDb به فیلم: 6.۸ از ۱۰
- امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: 99٪
ماتی دیوپ، کارگردان و بازیگر جوان فرانسوی است. او در این جا سراغ ساختن فیلمی مستند رفته و به نمایش گنجینه‌ای باستانی متعلق به پادشاهی داهومی در بنین امروزی پرداخته است. این گنجینه در فرانسه نگهداری می‌شود و حال قرار است پس از بیش از یک قرن به بنین بازگردد. طبیعتا چنین اتفاقی در مردم بنین احساسات بسیاری پدید خواهد آورد. کارگردان بخشی از روایتش را به نمایش این احساسات اختصاص می‌دهد. پادشاهی داهومی یک پادشاهی در غرب قاره‌ی آفریقا بود که در سال ۱۶۰۰ به وجود آمد و سال ۱۹۰۴ میلادی از بین رفت. مرزهای این پادشاهی به تمامی درون کشور بنین امروزی قرار گرفته و طبیعتا برای مردم این کشور یادآور احساساتی میهن‌پرستانه است.
هر چه به صدر فهرست بهترین فیلم‌های هنری ۲۰۲۴ از دید مجله فیلم کامنت نزدیک می‌شویم، به آثار مهجورتری برمی‌خوریم. فیلم «داهومی» در حالی مهجور مانده که توانست جایزه‌ی اصلی جشنواره برلین را در سال ۲۰۲۴ از آن خود کند و حسابی قدر ببیند. اما بالاخره داستان اثر احتمالا چندان مورد پسند همه نیست. اما اگر حوصله کردید و به تماشایش نشستید، متوجه خواهید شد که با فیلمی طرف هستید که هم احساسات ناب بشری را در قاب می‌گیرد و هم داستان یک تمدن از دست رفته را به گونه‌ای بازگو می‌کند که نمی‌توان از تماشایش دست برداشت و آن را نادیده گرفت.
یکی از بخش‌های جذاب مستند «داهومی» به گفتگوی خیالی بین اشیا قیمتی موجود در گنجینه می‌پردازد که حال باخبر شده‌اند پس از دهه‌ها قرار است به کشور خود بازگردند. این سکانس چنان زیبا و هوش‌ربا است که فقط می‌توان «داهومی» را به خاطر همین به تماشا نشست. از سوی دیگر تماشای این فیلم چندان وقتی از شما نمی‌گیرد. کلا ۶۸ دقیقه زمان دارد اما تاثیر یک استعمار طولانی در از بین رفتن یک هویت را بر پرده ثبت می‌کند.
بخش دیگری از مستند به نمایش استقبال مردم بنین با لباس‌های محلی و رنگ و نور‌های مختلف از این اشیا اختصاص دارد. از این جا می‌توان «داهومی» را یک مستند مردم شناسانه هم دانست که به قبایل مختلف نزدیک می‌شود و آن‌ها را در قاب می‌گیرد. اما در پایان هیچ‌کدام از این‌ها اهمیتی ندارند؛ مهم احساس ناب انسانی است که از هم‌نشینی قاب‌هایی درخشان شکل می‌گیرد و فیلم را شایسته‌ی حضور در فهرست بهترین فیلم‌های هنری ۲۰۲۴ از دید مجله فیلم کامنت می‌کند.
۲. از پایان دنیا خیلی انتظار داشته باش (Do Not Expect Too Much From The End Of The World)
- کارگردان: رادو ژوده
- بازیگران: نینا هاس، اووه بول و لینکا مانولاچه
- محصول: رومانی، کرواسی، فرانسه و لوکزامبورگ
- امتیاز سایت IMDb به فیلم: 7.۴ از ۱۰
- امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: 97٪
این یکی فیلمی کمدی با فضایی شوخ و شنگ است. البته نه از آن کمدی‌هایی که به هر وسیله‌ای برای خنداندن تماشاگر متوسل می‌شوند. باز هم مانند بسیاری از فیلم‌های فهرست بهترین فیلم‌های هنری ۲۰۲۴ از دید مجله فیلم کامنت قصه‌ای زنانه دارد و درباره‌ی دختری است که تلاش می‌کند کار کند و مستقل باشد. این استقلال و تلاش برای روی پای خود ایستادن از جایی به بعد به نوعی کنش علیه جامعه‌ای عقب مانده تبدیل می‌شود و فیلم‌ساز هم از دل این موقعیت‌ها یک کمدی ظریف بیرون می‌کشد.
البته فیلم «از پایان دنیا خیلی انتظار نداشته باش» مانند برخی از فیلم‌های غیرآمریکایی فهرست، اثری است متعلق به سال ۲۰۲۳ که اکرانش را در آمریکای شمالی از سال ۲۰۲۴ آغاز کرده است. در سال ۲۰۲۳ در جشنواره لوکارنو اولین بار بر پرده افتاد و خیلی زود مورد توجه منتقدان قرار گرفت و بسیاری کار فیلم‌ساز را ستودند. به ویژه در خلق شخصیتی ملموس و جذاب که مخاطب را با خود همراه می‌کند.
فضای شوخ و شنگ فیلم در کنار قصه‌گویی ریزبافت اثر و هم‌چنین درخشش بازیگرانش در قرار گرفتن فیلم در این جای فهرست نقشی به سزا دارند. در چنین بستری است که می‌توان فیلم «از پایان دنیا خیلی انتظار نداشته باش» را به بخش‌های متفاوتی تقسیم کرد. چرا که داستانی به معنای مترادفش ندارد و موقعیت‌ها به شکلی انتخاب شده‌اند که به خلق فضا و احساس مورد نظر فیلم‌ساز از طریق ایجاد یک منطق پارودیک برسند. فیلم‌ساز این گونه از جز به کل می‌رسد؛ اول موقعیت‌هایی ریزبافت خلق می‌کند که نمی‌توان هیچ‌کدام را نادیده گرفت و سپس با کنار هم قرار دادن آن‌ها اثری در باب زندگی زیسته‌ی یک زن مستقل می‌سازد.
اگر قرار باشد فیلم «از پایان دنیا خیلی انتظار نداشته باش» را از دید ایدئولوژیک نگاه کنیم، باید آن را متعلق به اردوگاه چپ دانست. گرچه بیشتر با اثری هنرمندانه طرف هستیم تا فیلمی ایدئولوژیک اما در بین آثار فهرست ۱۰ فیلم هنری برتر ۲۰۲۴ هیچ کدام به اندازه‌ی این یکی با عینک ایدئولوژی ساخته نشده است. از این منظر هر قدر که مثلا فیلم «آنورا» در همین فهرست تلاش می‌کند از تفاسیر این چنینی فرار کند و مستقل باشد، «از پایان دنیا خیلی انتظار نداشته باش» بدش نمی‌آید که به چنین خوانش‌هایی تن دهد. در هر صورت با اثری معرکه طرف هستیم که نمی‌توان از دستش داد.
۱. همه آنچه به عنوان نور تصور می‌کنیم (All We Imagine As Light)
- کارگردان: پایال کاپادیا
- بازیگران: کانی کسروتی، دیویا پرابها و چیهایا کدوم
- محصول: هند، فرانسه، هلند، لوکزامبورگ و ایتالیا
- امتیاز سایت IMDb به فیلم: 7.۴ از ۱۰
- امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: 100٪
فیلم «همه آن چه به عنوان نور می‌شناسیم» اثر دیگری از یک فیلم‌ساز زن در فهرست بهترین فیلم‌های هنری ۲۰۲۴ از دید مجله فیلم کامنت است. در کل فیلم‌سازان زن چه از دید فیلم کامنتی‌ها و چه از دید دیگر نشریات نخبه‌پسند این روزها، سال پر باری را پشت سر گذاشتند و حسابی درخشیدند. این یکی که حتی از دید دیگر نشریه‌ی مهم سینمایی انگلیسی‌زبان یعنی سایت اند ساوند هم عنوان بهترین فیلم سال ۲۰۲۴ انتخاب شد تا خانم پایال کاپادیا از دید منتقدان انگلیسی‌زبان بهترین اثر سال را ساخته باشد.
ما پایال کاپادیا را با فیلم «شب ندانستن هیچ» که اثری مستند بود و اولین فیلم بلند کارگردانش به حساب می‌آمد، می‌شناسیم. آن فیلم هم توانست در جشنوارههای جهانی بدرخشد و هم در پایان سال به عنوان یکی از بهترین فیلم‌ها از دید منتقدان شناخته شود. بسیاری حتی آن را صدرنشین بهترین فیلم‌های سال می‌دانستند. اما حال که «همه آن چه به عنوان نور تصور می‌کنیم» بر پرده افتاده، دیگر کامل مشخص شده که درخشش آن فیلم اتفاقی نبوده و ما با یک کارگردان بسیار با استعداد از سینمای هند سر و کار داریم.
پایال کاپادیا نشان می‌دهد که سینمای هند آن سینمایی که عمدتا به یاد داریم نیست و فیلم‌های مستقل درجه یک هم در آن جا ساخته می‌شوند. آثاری هنرمندانه و روشنفکرانه که برای لذت بردن از سینما باید چیز بیشتری از سرگرمی صرف طلب کرد. داستان فیلم، داستان دو پرستار زن در شهر بزرگ بمبئی است. یکی با مردی که در آلمان زندگی می‌کند ازدواج کرده و فقط سالی یک بار مردش را آن هم بسیار کوتاه می‌بیند. دیگری هم رابطه‌ای مخفیانه با یک مرد دیگر دارد و کسی از این رابطه خبر ندارد. حال دوربین فیلم‌ساز راه می‌افتد و داستان این دو زن زخم خورده از جامعه را در دل شهر بمبئی با ظرافت تعریف می‌کند.
از جایی به بعد این دو زن تمام تلاش و انرژی خود را صرف بهتر کردن محیط اطراف خود می‌کنند و این می‌تواند هم به آن‌ها قدرت دهد و هم به دیگران. پر واضح است که با فیلمی بسیار انسانی طرف هستیم که داستان زندگی زنان را در جامعه‌ای سنتی چون هند به تصویر می‌کشد. بسیاری از فیلم‌های فهرست ۱۰ فیلم هنری برتر از دید مجله فیلم کامنت چنین هستند و اگر یک بار بقیه‌ی آن‌ها را در ذهن مرور کنید، متوجه خواهید شد که سینمای زنانه نزد آن‌ها خریدار بسیار دارد. انصافا هم که این سینما در سال ۲۰۲۴ سینمایی درخشان بود و فیلم خانم کاپادیا قطعا بهترینش.
منبع: Film Comment
