نگاهی به جام جهانی فوتسال ۲۰۲۴ در ازبکستان
اگرچه تیم ملی فوتبال ایران در رده تیمهای درجه یک جهانی قرار نمی‌گیرد اما علاقه‌مندان به فوتبال می‌دانند داستان در مورد فوتسال و فوتبال ساحلی کاملا متفاوت است. جایی که ایران همیشه یکی از مدعیان است و اگر چه هنوز یک جام جهانی نگرفته اما بسیار به این عنوان نزدیک بوده و همواره در میان تاپ تن‌های این رشته‌ها قرار دارد.
از زمانی که فیفا به سایر شاخه‌های فوتبال هم نگاه حرفه‌ای‌تری پیدا کرد و به دنبال پول‌سازی در این عرصه رفت استعدادهای پنهان فوتبالی هم خودی نشان دادند. درست مثل ستاره‌های فوتسال ایران که سالها در جام‌های محلی و مناسبتی مانند جام رمضان خودی نشان می‌دانند اما پای‌شان به عرصه حرفه‌ای فوتبال باز نمی‌شد.
حالا اما به لطف برگزاری ۱۰ دوره رقابتهای جام جهانی فوتسال می‌توانیم ده‌ها ستاره‌ی درخشان فوتسال را نام ببریم که به الگویی برای دیگران تبدیل شده‌اند. آنقدر بزرگ که حساب رسمی فیفا در آستانه‌ی تازه‌ترین دور این رقابتها برخی ستاره‌ها مانند حسین طیبی از ایران را با لبرون جیمز، ستاره‌ی بی‌بدیل بسکتبال مقایسه می‌کند.
دهمین دوره‌ی رقابتهای جام جهانی فوتسال علاوه بر اینکه به خاطر ماهیت رقابتها برای ایرانی‌ها اهمیت دارد به دلیل برگزاری در ازبکستان هم برای برخی از ایرانی‌ها جذاب است. کشوری در نزدیکی ایران با پیوندهای فرهنگی فراوان با ما و زبان‌مان که می‌تواند موجب جذابیت‌های حاشیه‌ای این رقابتها هم باشد. به ویژه اینکه برخی مسابقات ایران هم در بخارا برگزار شده که شهری ثبت شده در حافظه جمعی ما ایرانی‌ها است.
نگاهی به تاریخچه‌ی رقابتهای جام جهانی فوتسال
جام جهانی فوتسال ۲۰۲۴ در ازبکستان
عملکرد ایران در جام جهانی فوتسال ۲۰۲۴ در ازبکستان
بهترین تیم تاریخ جام جهانی فوتسال ۲۰۲۴
پایان کار ایران در جام جهانی فوتسال ۲۰۲۴
سرانجام داستان افغانستان در جام جهانی فوتسال ۲۰۲۴
حسین طیبی؛ لبرون جیمز ایرانی در جام جهانی فوتسال ۲۰۲۴
نگاهی به تاریخچه‌ی رقابتهای جام جهانی فوتسال
اولین‌بار در سال ۱۹۸۹ میلادی بود که فیفا رقابت‌هایی تحت عنوان جام جهانی فوتسال برگزار کرد و تا کنون که جام جهانی فوتسال ۲۰۲۴ در ازبکستان در حال برگزاری است این رقابتها هر چهار سال یکبار به صورت منظم برگزار شده است. جام‌جهانی فوتسال بخشی از ایده‌ی توسعه فوتبال حرفه‌ای و درآمدزایی هرچه بیشتر از آن بود که فیفا از دهه ۸۰ میلادی و با جدی‌تر گرفتن رقابتهای جام جهانی در پیش گرفته بود.
در این دهه ورود شبکه‌های تلویزیون به عرصه فوتبال و بالا رفتن حق پخش بازی‌ها موجب شده بود تا فوتبال به عنوان یک چرخ‌دنده‌ی بزرگ صنعت سرگرمی شناخته شود و از آن پول قابل توجهی استخراج شود. برای همین فیفا شروع به توسعه‌ی این بازار کرد و در هر شاخه‌ای که توانست فوتبال را گسترش داد. اکنون می‌توان گفت که فوتسال در کنار فوتبال زنان و فوتبال ساحلی سه نمونه از موفق‌ترین پروژه‌های فیفا برای توسعه این بازار بود.
این رقابتها هر دوره با حضور ۲۴ تیم برگزار می‌شود. تنها تیم میزبان بدون انجام بازی‌های انتخابی به این رقابتها راه می‌یابد و ۲۳ تیم دیگر از دل رقابتهای انتخابی درون قاره‌ای به این رقابتها را پیدا می‌کنند.
اولین دوره‌ی جام جهانی فوتسال در سال ۱۹۸۹ در هلند برگزار شد و تیم میزبان به همراه برزیل به فینال رسیدند که قهرمانی از آن برزیل شد. از آن زمان تا کنون ۹ قهرمان برای این رقابتها تعیین شده که تنها به چهار کشور برزیل، پرتغال، اسپانیا و آرژانتین رسیده است. جدول قهرمانی‌های این رقابتها به شرح زیر است:
| سال | میزبان | قهرمان |
| ۱۹۸۹ | هلند | برزیل |
| ۱۹۹۲ | هنگ‌کنگ | برزیل |
| ۱۹۹۶ | اسپانیا | برزیل |
| ۲۰۰۰ | گواتمالا | اسپانیا |
| ۲۰۰۴ | تایوان | اسپانیا |
| ۲۰۰۸ | برزیل | برزیل |
| ۲۰۱۲ | تایلند | برزیل |
| ۲۰۱۶ | کلمبیا | آرژانتین |
| ۲۰۲۱ | لیتوانی | پرتغال |
| ۲۰۲۴ | ازبکستان | ؟ |
جام جهانی فوتسال ۲۰۲۴ در ازبکستان
جام جهانی فوتسال ۲۰۲۴ در ازبکستان دهمین دوره‌ی این رقابتها است که برای نخستین بار در یک کشور آسیایی مرکزی برگزار می‌شود. ازبکستان با داشته‌های غنی فرهنگی و تاریخی اما خیلی زود به یک میزبان محبوب تبدیل شد و حساب‌های کاربری فیفا در شبکه‌های اجتماعی کمپین‌های زیادی برای هرچه محبوب‌تر شدن این رقابتها با توجه به ظرفیت‌های میزبان این رقابتها به راه انداختند.
پیش از این سه بار کشورهایی آسیایی میزبانی این رقابتها را برعهده داشتند اما هر سه بار کشورهایی از شرق آسیا (هنگ‌کنگ، تایوان و تایلند) بودند که توانستند اعتماد فیفا را برای میزبانی جلب کنند. این نخستین بار است که فیفا تصمیم می‌گیرد رقابت‌هایی در این سطح را به کشوری واگذار کند تجربه‌ای در این زمینه نداشته است.
فیفا در بیانیه انتخاب ازبکستان اعلام کرده بود که تلاش آنها در سال‌های گذشته برای میزبانی رویدادهای فراوان و همچنین سیاست‌های فیفا برای نگاه به بخش‌های کمتر در معرض توجه موجب شده تا ازبکستان به عنوان میزبانی این رقابتها انتخاب شود. پیش از این قرار بود برای ورود ازبکستان به لیگ کشورهای میزبان یک رویداد در کلاس جام جهانی، میزبانی رقابتهای جام جهانی فوتبال زنان زیر ۲۰ سال به آنها واگذار شود اما در نهایت فیفا تصمیم جسورانه‌اش در این زمینه را گرفت.
چهار شهر مشهور تاشکند، بخارا، اندیجان و فرغانه به عنوان میزبان این رقابتها انتخاب شدند و ورزشگاه هوموی تاشکند با ظرفیت ۱۲۵۰۰ نفر بزرگترین ورزشگاه میزبان این رقابتها است.
ازبکستان و مراکش دو کشوری بودند که بیشترین شانس میزبانی این رقابتها را داشتند. اگرچه در میان نامزدهای میزبانی نزدیک به ۱۰ نام از جمله ایران هم دیده می‌شود اما در نهایت رقابت نهایی میان دو کشور از آسیای مرکزی و آفریقای شمالی بود که قرعه به نام تاشکند و بخارا افتاد.
خرداد ماه امسال «سرور جپارف»، ستاره‌ی سابق باشگاه استقلال در کنار «لوئیس ساها» و «کیکه» مراسم قرعه‌کشی این رقابتها را در میدان رجستان سمرقند برگزار کردند و ۲۴ تیم حاضر در این رقابتها حریفان خود را شناختند.
تیم ملی فوتبال ایران در گروه F این رقابتها با گواتمالا، ونزوئلا و فرانسه همگروه بود.
| گروه F رقابتهای جام جهانی فوتسال ۲۰۲۴ | |||
| ایران | گواتمالا | ونزوئلا | فرانسه |
عملکرد ایران در جام جهانی فوتسال ۲۰۲۴ در ازبکستان
اگرچه تیم ملی فوتبال ایران در دهه هفتاد و هشتاد شمسی انتظارهای طولانی و پردلهره‌ای برای راهیابی به جام‌جهانی می‌کشید اما از همان ابتدا وضعیت برای ایران در جام جهانی فوتسال متفاوت بود. ایران تنها در نخستین دوره‌ی این رقابتها در ۱۹۸۹ حاضر نبود و از آن پس در همه‌ی دوره‌ها حاضر و در جمع مدعیان بود.
اولین حضور ایران در جام جهانی فوتسال به رقابتهای ۱۹۹۲ در هنگ‌کنگ باز می‌گردد. جایی که ایرانی‌ها دنیا را با صعود به جمع چهار تیم پایان رقابتها غافلگیر کردند. البته در آن زمان هنوز فوتسال در ایران حرفه‌ای نشده بود و محمد مایلی‌کهن با دور هم جمع کردن تعدادی فوتبالیست ملی‌پوش این عنوان را کسب کرد. در آن تیم چهره‌های شاخصی چون حمید استیلی، بهزاد غلامپور، صادق ورمزیار، محسن گروسی و وحید قلیچ حضور داشتند و ایران نهایتا چهارمی این رقابتها را به دست آورد. این رتبه تا سال ۲۰۱۶ بهترین رتبه‌ی ایران در رقابتهای جام جهانی فوتسال بود.
علاقه‌مندان به فوتبال می‌دانند که محمد مایلی کهن در سال ۱۹۹۶ با تیم ملی فوتبال ایران نسل جدیدی را به دنیا معرفی کرد و پر بیراه نیست اگر بگوییم این موفقیت در جام جهانی فوتسال سکوی پرتاب او در دنیای مربیگری بود. از دیگر چهره‌های شناخته شده‌ی این رقابتها سعید رجبی از ایران بود که با ۱۷ گل خودش را به عنوان بهترین گلزن رقابتها معرفی کرد.
تیم ملی فوتسال ایران در سه دوره‌ی بعدی این رقابتها در سال‌های ۱۹۹۶، ۲۰۰۰ و ۲۰۰۴ اگرچه حاضر بود اما در همان دور گروهی باقی ماند و بالاتر نیامد. آنها در جام‌های جهانی ۲۰۰۸ و ۲۰۱۲ موفق به صعود از گروه‌شان شدند اما در مرحله‌ی یک هشتم نهایی حذف شدند.
سال ۲۰۱۶ اما سالی متفاوت برای فوتسال ایران بود. در این سال فوتسال ایران چهره‌ی جدید و جوان را به دنیا معرفی کرد. محمد ناظم‌الشریعه که سرمربی جدید و جوان ایران بود و با هدایت هوشمندانه‌اش توانست ایران را به بهترین نتیجه تاریخش در این رقابتها برساند. ایران در این رقابتها خیلی به فینالیست شدن نزدیک بود اما در دقایق پایانی بازی با روسیه در نیمه نهایی بازی را واگذار کرد تا در دیدار رده‌بندی به پرتغال برسد و با پیروزی برابر این تیم به مقام سوم برسد. علاوه بر اینکه از نظر جایگاه این بهترین نتیجه‌ی تاریخ ایران بود این مسئله که جام جهانی فوتسال از هم از زمان چهارمی ایران در ۱۹۹۲ تا کنون تغییرات گسترده و حرفه‌ای‌تری کرده بود موجب شد تا بسیاری ایران را به عنوان یک قدرت جدید بپذیرند. محمد ناظم‌الشریعه پس از کسب این موفقیت راهی عراق و سپس کویت شد و در کشورهای همسایه‌ی ایران مسیر حرفه‌ای خود را ادامه داد.
حضور ایران در دو جام جهانی بعدی یکی به مرحله‌ی یک چهارم نهایی در رقابتهای ۲۰۲۱ و دیگری به یک هشتم نهایی در رقابتهای ازبکستان خلاصه شد.
به جز سعید رجبی که در دور دوم رقابتهای جام‌جهانی آقای گل شد و نامی شناخته شده در تالار افتخارات فوتسال است در دهه‌های بعدی توسعه این رقابتها وحید شمسایی و حسین طیبی به دو نام ایرانی معروف و شناخته شده در دنیای فوتسال تبدیل شدند.
| ۱۹۸۹ | ۱۹۹۲ | ۱۹۹۶ | ۲۰۰۰ | ۲۰۰۴ |
| راه نیافت | چهارم | دور گروهی | دور گروهی | دور گروهی |
| ۲۰۰۸ | ۲۰۱۲ | ۲۰۱۶ | ۲۰۲۱ | ۲۰۲۴ |
| یک‌هشتم نهایی | یک‌هشتم نهایی | سوم | یک‌چهارم نهایی | یک‌هشتم نهایی |
بهترین تیم تاریخ جام جهانی فوتسال ۲۰۲۴
نمی‌شود پای فوتبال در میان باشد و اسمی از برزیل در فهرست بهترین‌ها و برترین‌ها نباشد. اینجا و در فوتسال هم برزیل عنوان بهترین و پرافتخارترین تیم این رقابتها را یدک می‌کشد. برزیل قهرمان اولین دوره‌ی این رقابتها در ۱۹۸۹ است. آنها در اولین دوره‌ی این رقابتها در هلند با کشور میزبان به فینال رسیدند اما در فینال میزبان را شکست داده و قهرمان شدند.
آنها این قهرمانی را دو بار دیگر هم تکرار کردند تا در سه دوره‌ی ابتدایی این رقابتها قهرمان بلامنازع باشند. در ۱۹۹۲ در هنگ‌کنگ آمریکا را در فینال شکست دادند و در رقابتهای ۱۹۹۶ در اسپانیا هم همان بلایی که در دوره اول رقابتها بر سر هلند آورده بودند را بر سر میزبان آوردند و با شکست اسپانیا قهرمان شدند. آنها در سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۱۲ هم قهرمانی‌های خود را تکرار کردند و در نهایت اکنون و در ازبکستان هم در فینال رقابتها حضور دارند که هفتمین فینال آنها است.
حضور تیم ملی برزیل در رقابتهای جام جهانی فوتسال در سال‌های زیادی با نام یک اسطوره فراموش نشدنی دنیای فوتسال همراه بود. «فالکائو» ستاره‌ی تیم ملی فوتسال برزیل سالها به عنوان یک بازیکن درجه یک و نمادی از فوتسال در دنیا معروف بود. او در سال‌های ۲۰۰۴، ۲۰۰۶، ۲۰۱۱، ۲۰۱۲ عنوان بهترین بازیکن فوتسال دنیا را به خود اختصاص داد.
همچنین فالکائو رقابت شدیدی در دوران حرفه‌ای خود با ستاره تیم ملی ایران یعنی وحید شمسایی داشت. شکست تیم ملی برزیل با فالکائو برابر ایران در جام جهانی ۲۰۱۶ منجر به ثبت اولین خداحافظی او از رقابتهای ملی شد. او بعدها برای شکاندن رکورد تعداد گل‌های ملی وحید شمسایی بار دیگر به رقابتهای ملی بازگشت و در رجعت‌های چند باره‌اش به این پیراهن نهایتا توانست با شکستن رکورد وحید شمسایی بهترین گلزن ملی دنیای فوتسال شود. وحید شمسایی در دوران پوشیدن پیراهن تیم ملی ایران موفق به ثبت ۳۹۲ گل ملی شده بود.
پایان کار ایران در جام جهانی فوتسال ۲۰۲۴
تیم ملی فوتسال ایران در رقابتهای جام جهانی ازبکستان نمایشی پرانتقاد و غیرقابل قبول داشت. ایرانی‌ها با ستاره‌هایی جهانی نظیر حسین طیبی و مسلم اولادقباد پا به رقابتهای جهانی گذاشتند اما هدایت وحید شمسایی نتوانست انتظارها را برآورده کند و خیلی زود از دور رقابتها کنار رفتند. تیم ملی برای سومین‌بار در این رقابتها در مرحله‌ی یک هشتم نهایی حذف شد و نتوانست خودش را به مراحل بالاتر برساند.
ایران در گروه F این رقابتها با ونزوئلا، گواتمالا و فرانسه همگروه بود. آنها در بازی اول موفق شدند ونزوئلا را با نتیجه ۷-۱ شکست دهند و در بازی دوم هم با نتیجه ۹-۴ از گواتمالا گذشتند. اگرچه این بازی‌ها پرگل بود اما گل‌های دریافتی ایران و سبک بازی تیم ملی بسیاری را نگران کرده بود. سومین بازی ایران در دور گروهی برابر فرانسه یکی از پرحاشیه‌ترین بازی‌های این جام بود که نهایتا با نتیجه ۴-۱ به سود ایران به پایان رسید و ایران و فرانسه را راهی دور بعدی کرد.
تیم ملی ایران در جمع ۱۶ تیم برتر این رقابتها و در مرحله‌ی یک هشتم نهایی اما غافلگیر شد و بازی را به مراکش واگذار کرد. ایرانی‌ها در این بازی نمایش ضعیفی داشتند و خیلی زود دروازه‌ی خود را باز شده دیدند و گل‌های فراوانی دریافت کردند. موتور تیم ملی در ادامه خیلی دیر روشن شد و در نهایت ایران با نتیجه ۴-۳ بازی را به مراکش واگذار و از دور رقابتها کنار رفت.
ایران و فرانسه؛ پرحاشیه و پربحث در سطح جهانی
دیدار تیمهای ایران و فرانسه در جام جهانی فوتسال اما حواشی فراوانی داشت و کار به بررسی‌های فیفا کشید! دو تیم ایران و فرانسه پیش از این دیدار کار صعودشان را قطعی کرده بودند. آنها برای اینکه در دور بعدی رقابتها با برزیل دیدار نداشته باشند تمایل داشتند که در رده‌ی دوم جدول بایستند. این مسئله موجب شده که یک نیمه‌ی اول عجیب در این بازی بدون هیچ موقعیتی برای دو تیم رقم بخورد. در نهایت اما ایران با نتیجه ۴-۱ برنده این بازی شد اما سبک به ثمر رسیدن گل‌های ایران چنان بود که همه را به تعجب وا می‌داشت. بازیکنان فرانسه با نمایشی تمسخر آمیز به راحتی توپ را درون دروازه خود می‌دیدند و ساده‌ترین شوت‌های ایران هم راهی گل میشد.
بسیاری این بازی را شرم‌آور خواندند و برخی تیمهای حاضر در رقابتها شکایت کردند. در نهایت فیفا اعلام کرد که اتفاقات این بازی را بررسی خواهد کرد. تا اینجای کار تنها می‌دانیم که فیفا گروهی را مسئول بررسی اتفاقات رخ داده در بازی ایران و فرانسه کرده که می‌تواند برای هر دو تیم تبعاتی داشته باشد.
سرانجام داستان افغانستان در جام جهانی فوتسال ۲۰۲۴
شاید یکی از مهم‌ترین اتفاقات جام جهانی فوتسال ۲۰۲۴ حضور درخشان افغانستان بود. آنها در اولین حضور جهانی‌شان در این رقابتها موفق شدند از گروه‌شان صعود کنند و در رقابتی تنگاتنگ با پاراگوئه یکی از زیباترین رقابتهای یک هشتم نهایی را رقم زده و در نهایت در عین شایستگی حذف شدند.
نکته‌ی جالب درباره‌ی حضور افغانستان در این رقابتها سرمربی این تیم بود. افغانستانی‌ها به مدد حضور فنی مقتدرانه مجید مرتضایی، سرمربی ایرانی‌شان موفق شدند هم به رقابتهای جهانی صعود کرده و هم در این رقابتها نمایشی قابل قبول داشته باشند.
افغانستان در گروه C این رقابتها با آنگولا، آرژانتین و اوکراین همگروه بود. آنها در بازی نخست موفق شدند آنگولا را با نتیجه‌ی ۶-۴ شکست دهند. در بازی دوم افغانستانی‌ها برابر یکی از نامزدهای قهرمانی یعنی آرژانتین ایستاند که نمایش قابل قبولی داشتند. مجید مرتضایی با تاکتیک‌های زیرکانه‌ی خود آرژانتنی‌ها را غافلگیر کرد و آنها نهایتا بازی با نتیجه ۲-۱ به حریف نامدارشان واگذار کردند. در سومین بازی هم افغانستانی‌ها با نتیجه ۴-۱ بازی را به اوکراین واگذار کردند اما با توجه به ۲۴ تیمی بودن رقابتها توانستند به عنوان تیم سوم از گروه‌شان صعود کنند. در اهمیت صعود افغانستان از گروهش همین بس که دو هم‌گروهی آنها یعنی آرژانتین و اوکراین به جمع چهار تیم نهایی این رقابتها راه یافتند.
آنها در یک هشتم نهایی در یک بازی نزدیک که به وقت‌های اضافی کشیده شد با نتیجه ۳-۱ بازی را با پاراگوئه واگذار کرده و از دور رقابتها حذف شدند.
حسین طیبی؛ لبرون جیمز ایرانی در جام جهانی فوتسال ۲۰۲۴
«اگر سلنا گومز در موسیقی، کوین هارت در کمدی، لبرون جیمز در بسکتبال و کریستیانو رونالدو در فوتبال ستاره هستند، حسین طیبی ستاره فوتسال است». این عبارت توصیفی است که رسانه‌های فیفا پیش از پخش مصاحبه یا حسین طیبی در خلال رقابتهای جام جهانی منتشر کردند. این مصاحبه هم به دلیل محبوبیت بالای حسین طیبی در ایران، پرتغال، قزاقستان و اسپانیا است که طیبی در آنها بازی کرده و هم به این دلیل است که او پر فالوئرترین ستاره‌ی حاضر در جام جهانی فوتسال است.
حسین طیبی در حال حاضر بازیکن تیم فوتبال پالما در اسپانیا است و در لیگ قهرمان اروپا هم بازی می‌کند. او پیش از این در لیگ پرتغال بازی می‌کرد و سابقه‌ی بازی برای تیمهای ایران و تیمی از قزاقستان را هم دارد. او نیشابوری است و در خانواده‌ای فوتبال دوست به دنیا آمده است. حرکات او در زمین نمایشی، فنی و پر از ظرافت است.
کلام آخر
جام جهانی فوتسال حالا از محبوب‌ترین رقابتهای جهانی در زیرشاخه‌های فوتبال است. فوتسال ضمن داشتن هزاران بازیکن حرفه‌ای در سرتاسر دنیا لیگ‌های مختلفی را در طول سال به خود می‌بینید. این رشته اکنون در فهرست رشته‌های پول‌ساز فوتبال قرار دارد و سالانه استعدادهای زیادی به عشق فوتسال و ستاره شدن در آن راهی سالن‌های ورزشی می‌شوند. دهمین دوره این رقابتها در حال حاضر روزهای پایانی‌اش را در ازبکستان سپری می‌کند.
منبع: Fifa
