اختلال ساختگی: وقتی بیماری، نقابی برای جلب توجه می‌شود

اختلال ساختگی یک وضعیت سلامت روان است که شامل حداقل یک دوره از علائم جسمی یا روانی ساختگی یا اغراق‌آمیز می‌شود. بسیاری از افراد گاهی اوقات «مریضی‌شان را جعل می‌کنند». ممکن است این کار را برای فرار از یک امتحان سخت یا مرخصی گرفتن از محل کار یا وقتی کار دیگری دارید که واقعا می‌خواهید انجام دهید، به سراغ جعل بیماری بروید. اما در اختلال ساختگی، تظاهر به بیماری هیچ فایده‌ای ندارد.

در عوض کارشناسان معتقدند که این وضعیت عمدتا به تمایل به جلب توجه و محبت، از جمله احساسات مثبتی که با دریافت مراقبت از دیگران همراه است، مرتبط می‌شود. همچنین وجود یک بیماری ساختگی می‌تواند راهی برای مقابله با استرس یا مشکلات زندگی روزمره باشد. در این مطلب از دیجی‌کالا مگ قرار است برای شما از اختلال ساختگی بگوییم تا بیشتر با علائم و روش بهبود آن آشنا شوید.

اختلال ساختگی چیست؟

جدیدترین ویرایش راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، ویرایش پنجم (DSM-5) دو نوع مختلف از این اختلال را فهرست می‌کند:

• اختلال ساختگی که به خود تحمیل می‌شود: شامل این است که خود را بیمار یا مجروح نشان دهید یا خودتان را بیمار کنید.
• اختلال ساختگی که به دیگری تحمیل می‌شود (به صورت نیابتی): شامل این است که یک کودک، حیوان خانگی یا یکی از عزیزان خود را بیمار یا مجروح جلوه دهید، که گاهی اوقات با بیمار کردن واقعی آن‌ها انجام می‌شود.

جعل علائم سلامت جسمی یا روانی مطمئنا می‌تواند در کوتاه‌مدت باعث جلب همدردی و توجه دیگران شود. اما این وضعیت در نهایت می‌تواند بر سلامت جسمی و عاطفی شما تاثیر بگذارد. همچنین بیمار کردن کودک، شریک زندگی یا یکی از اعضای خانواده نوعی سوءاستفاده محسوب می‌شود.

کتاب تصمیم گرفتم خودم اثر کیم سوهیون انتشارات آیین محمود

74 %

۱۵۰,۰۰۰

۳۸,۹۰۰ تومان

مشاهده و خرید

• همه چیز درباره‌ی اختلال شخصیت اسکیزوئید یا دوری‌گزینی

علائم و نشانه‌های اختلال ساختگی

اختلال ساختگی ممکن است با علائم زیر همراه باشد:

• گزارش آسیب جسمی، بیماری یا علائم سلامت روان که در واقع وجود ندارند.
• اغراق مکرر در مورد علائم جزئی سلامتی.
• تغییر در آزمایش‌ها یا سوابق پزشکی.

این علائم گاهی ممکن است شامل موارد ساده‌ اما غیرواقعی زیر هم باشد:

• احساس افسردگی و ناامیدی می‌کنید یا افکار خودکشی دارید.
• احساس سرگیجه و تاری دید دارید.
• درد شدید کمر و گردن دارید.

همچنین ممکن است:

• این علائم را به‌طور ناشناس در گروه‌های پشتیبانی آنلاین به اشتراک بگذارید.
• آن‌ها را برای دوستان، عزیزان و همکاران خود توصیف کنید.
• مکررا به پزشک مراجعه کنید تا آزمایش و درمان را دنبال کنید.

بعضی از افراد مبتلا به این اختلال، علائم واقعی را با انجام کارهایی مثل موارد زیر ایجاد می‌کنند:

• بلعیدن مواد شوینده یا سایر مواد شیمیایی سمی.
• مصرف داروهایی برای ایجاد اسهال و استفراغ.
• وارد کردن خاک، مدفوع یا سایر مواد غیربهداشتی به داخل بریدگی به طوری که عفونی شود.
• تماس عمدی با چیزی که باعث واکنش آلرژیک می‌شود.
• اجازه ندادن به بهبودی زخم یا محل جراحی.

یک مطالعه در سال ۲۰۱۴ نشان داد افرادی که به این اختلال مبتلا هستند، حتی زمانی که می‌خواهند هم نمی‌توانند این رفتارها را متوقف کنند. به همین دلیل است که کارشناسان اختلال ساختگی را یک وضعیت سلامت روان جدی می‌دانند.

کتاب ۴۸ قانون قدرت اثر رابرت گرین انتشارات هیتا

84 %

۵۹۸,۰۰۰

۹۴,۰۰۰ تومان

مشاهده و خرید

• اختلال شخصیت وسواسی-جبری (OCPD): وقتی نظم و کمال‌گرایی از حد می‌گذرد

اختلال ساختگی تحمیلی به دیگری (به صورت نیابتی)

افراد مبتلا به این نوع اختلال ساختگی، فرد دیگری را درگیر فریب خود می‌کنند. آن‌ها ممکن است یکی یا همه‌ی موارد زیر را انجام دهند:

• کودکی را نزد پزشک‌های مختلف ببرند و علائمی را توصیف کنند که کودک در واقع تجربه نمی‌کند.
• به اعضای خانواده در مورد افسردگی، اضطراب و افکار خودآزاری و خودکشی نوجوان بگویند، در حالی که نوجوان هرگز این علائم را ذکر نکرده است.
• به شریک زندگی خود غذایی بدهند که می‌تواند باعث علائم جدی سلامتی شود. مثلا به فردی که نمی‌تواند گلوتن را تحمل کند نان سفید بدهند یا به افراد دیابتی خوراکی‌هایی بدهند که حاوی شکر است.

دروغ گفتن در مورد سلامتی شخص دیگری، حتی اگر آسیب فیزیکی مستقیمی ایجاد نکند، مطمئنا می‌تواند نگران‌کننده باشد و بیمار کردن عمدی دیگران سوءاستفاده و رفتاری پرخطر است. این کار می‌تواند آن‌ها را به شدت بیمار کند و حتی منجر به مرگ شود.

کتاب چگونه با هر کسی صحبت کنیم اثر لیل لوندز نشر آذرگون

79 %

۲۹۸,۰۰۰

۶۴,۰۰۰ تومان

مشاهده و خرید

• هر آنچه که باید درباره‌ی اختلال پرخوری بدانید

علت بروز اختلال ساختگی

کارشناسان اطلاعات زیادی در مورد میزان شیوع اختلال ساختگی یا علت آن ندارند، تا حدودی به این دلیل که شناسایی آن می‌تواند دشوار باشد. به‌علاوه افرادی که با این اختلال زندگی می‌کنند، اغلب تمایلی به بحث در مورد علائم خود یا شرکت در مطالعات ندارند.

DSM-5 تخمین می‌زند که حدود ۱ درصد از افرادی که تحت مراقبت بیمارستانی هستند و بستری شده‌اند، ممکن است معیارهای تشخیصی اختلال ساختگی را داشته باشند. اما تحقیقات سال ۲۰۲۲ نشان می‌دهد که ممکن است این اختلال در این افراد هرگز تشخیص داده نشود.

در حالی که محققان به هیچ نتیجه‌ای در مورد علت دقیق بروز این اختلال نرسیده‌اند، چند نظریه کلیدی زیر مطرح شده است.

بیماری جدی دوران کودکی

سابقه یک یا چند بیماری عمده در دوران کودکی، مخصوصا با علائمی که نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارند، به نظر می‌رسد در ایجاد اختلال ساختگی نقش داشته باشد.

آسیب یا سوءاستفاده در دوران کودکی

در یک مطالعه در سال ۲۰۱۴، در میان افرادی که به صورت آنلاین به دنبال پشتیبانی برای این وضعیت بودند، درصد زیادی از سوءاستفاده در دوران کودکی خبر دادند. بعضی از شواهد در سال ۲۰۰۶ هم احساس گناه و تصویر بی‌ارزش از خود را به عنوان عوامل موثر بالقوه نشان می‌دهد. هر دوی این‌ها می‌توانند ناشی از سوءاستفاده باشند.

رشد مغز

تحقیقات در مورد شیمی مغز و تفاوت‌های رشدی در افراد مبتلا به اختلال ساختگی همچنان محدود است. با این اوصاف بعضی از شواهد پیوند بالقوه‌ای را بین اختلال ساختگی و تفاوت‌ها در رشد مغز، مثل اختلال در عملکرد نیمکره‌ی راست مغز، نشان می‌دهد.

سایر عوامل خطر احتمالی عبارتند از:

سندروم مونچاوزن یا نشانگان مونچاوزن (به آلمانی: Münchhausen syndrome) نوعی اختلال ساختگی است که در آن بیمار شرح دقیق و باورکردنی و اغلب دراماتیک از یک بیماری حادّ می‌دهد که همراه با وانمود‌کردن به علائم و نشانه‌های بالینی است؛ تا توجه یا همدردی دیگران را به خود جلب کند.

• سن: یک مطالعه در سال ۲۰۰۶ نشان می‌دهد که این وضعیت ممکن است در افراد بین ۲۰ تا ۴۰ سال شایع‌تر باشد.
• جنسیت: به‌طور کلی هر دو نوع اختلال ساختگی بیشتر در خانم‌ها ایجاد می‌شود. اما بعضی از شواهد نشان می‌دهند که اختلال ساختگی مزمن یا سندرم مونچاوزن ممکن است در آقایان شایع‌تر باشد.
• شغل: افراد مبتلا به این اختلال اغلب در زمینه مراقبت‌های بهداشتی یا پزشکی کار می‌کنند.
• وضعیت تاهل: افراد مبتلا به این اختلال معمولا مجرد هستند.

با این حال، این اختلال می‌تواند در افراد در هر سن و جنسیتی ایجاد شود. مثلا بعضی گزارش‌های موردی این وضعیت را در کودکان نشان می‌کنند.

کتاب روان‌شناسی تاریک اثر مایکل پیس نشر آذرگون

65 %

۱۰۸,۰۰۰

۳۸,۰۰۰ تومان

مشاهده و خرید

• فراسوی نگرانی‌های روزمره؛ نگاهی به اختلال اضطراب فراگیر

اختلالات و حالات روانی مشابه اختلال ساختگی

چند اختلال و حالت روانی مشابه اختلال ساختگی وجود دارند که ابتدا همه شبیه به هم دیده می‌شوند، اما با کمی دقت می‌توانید متوجه تفاوت آن‌ها شده و اختلالات را از یکدیگر تشخیص بدهید. در این بخش به معرفی این حالات مشابه می‌پردازیم.

تمارض

اختلال ساختگی تظاهر به بیماری برای منفعت شخصی نیست. کارشناسان این رفتار را که با هدف طفره رفتن ازحضور در یک مراسم یا تعهد و کار انجام می‌شود، با نام تمارض توصیف می‌کنند. این یک وضعیت قابل تشخیص با علائم واضح نیست، اما بسیاری از کارشناسان معتقدند که با بررسی بیشتر می‌توان آن را تشخیص داد.

تمارض به معنای تظاهر یا اغراق در مورد علائم سلامت جسمی یا روانی به منظور به دست آوردن مزایای خاص مثل مرخصی با حقوق از محل کار یا زمان بیشتر برای تکمیل یک امتحان یا پروژه دشوار مدرسه است. این رفتار عموما در پاسخ به شرایط خاص اتفاق می‌افتد.

اختلال تبدیلی

این وضعیت سلامت روان شامل الگویی از علائم است که بر عملکرد حرکتی و حسی تاثیر می‌گذارد. نمونه‌هایی از آن عبارتند از تشنج، مشکل در راه رفتن یا حرکت ماهیچه‌ها و از دست دادن حس در قسمت‌هایی از بدن.

این علائم با ارائه هیچ بیماری پزشکی یا عصبی شناخته‌شده‌ای مطابقت ندارند، علت مشخصی ندارند، بر عملکرد روزانه تاثیر می‌گذارند و باعث پریشانی می‌شوند. همچنین ممکن است توسط بیماری یا آسیب‌دیدگی ایجاد شوند.

در حالی که این علائم ممکن است علت مشخص یا توضیح پزشکی نداشته باشند، افراد مبتلا به این اختلال واقعا آن‌ها را تجربه می‌کنند. اختلال تبدیلی اغلب در نتیجه تروما یا سایر استرس‌ها ایجاد می‌شود و افراد علائم بیماری را جعل نمی‌کنند. متخصصان مراقبت‌های بهداشتی اغلب ترکیبی از درمان شناختی رفتاری (CBT) و فیزیوتراپی را برای درمان اختلال تبدیلی توصیه می‌کنند.

• اختلال انفجاری خشم چیست و چگونه باید با آن مقابله کرد؟

اختلال علائم جسمانی

این وضعیت سلامت روان بر علائم سلامت جسمی تمرکز دارد. در اختلال علائم جسمانی، علائم ممکن است شامل ضعف عضلانی، خستگی، درد یا مشکلات تنفسی باشد. در واقع چنین مشکلی وجود دارند اما نگرانی شدیدی که نسبت به این علائم احساس می‌کنید می‌تواند منجر به پریشانی عاطفی قابل توجهی شود و تاثیر زیادی بر زندگی روزمره داشته باشد.

با اختلال علائم جسمانی ممکن است موارد زیر را تجربه کنید:

• زمان زیادی را صرف نگرانی در مورد علل احتمالی علائم کنید.
• در نتیجه‌ی علائم خود پریشانی، ناراحتی و مشکل در عملکرد را تجربه کنید.
• باور کنید که یک بیماری جدی با خطر دارید؛ حتی زمانی که آزمایش‌های پزشکی خلاف آن را نشان می‌دهند.
• به دنبال تشخیص بیماری به پزشکان متعدد مراجعه کنید.

درمان این وضعیت عموما شامل درمان و ویزیت‌های منظم با پزشکان می‌شود.

• بی‌اشتهایی عصبی؛ وقتی ترس از چاقی سلامت را به خطر می‌اندازد

علائم ناشناخته لزوما ساختگی نیستند

به خاطر داشته باشید که متخصصان مراقبت‌های بهداشتی و پزشکان همیشه نمی‌توانند بیماری‌های پزشکی یا سلامت روان را فورا تشخیص دهند. علاوه بر این بعضی از افراد علائمی را تجربه می‌کنند که از یک الگوی شناخته شده پیروی نمی‌کنند. در لیست زیر سایر نگرانی‌های بالقوه که ممکن است مشابه اختلال ساختگی به نظر برسند را می‌خوانید:

• پریشانی فیزیکی مربوط به شرایط سلامت روان مثل اضطراب یا افسردگی.
• عوارض جانبی فیزیکی مربوط به مصرف یا قطع دارو.
• اضطراب و نگرانی شدید والدین در مورد بیماری‌های معمول دوران کودکی.
• شرایط سلامت جسمی یا روانی تشخیص داده نشده.

کتاب اسب سیاه اثر اگی اگاس انتشارات آیین محمود

73 %

۲۱۸,۰۰۰

۵۸,۹۰۰ تومان

مشاهده و خرید

• همه‌ی آنچه که باید از اختلال اسکیزوفرنی بدانید

راه‌های درمان اختلال ساختگی

اختلال ساختگی می‌تواند ناشی از پریشانی عاطفی قابل توجهی باشد و به آن کمک کند. اگر فکر می‌کنید که ممکن است علائم اختلال ساختگی را تجربه کنید، درمان می‌تواند کمکتان کند. به جای مقابله یا به چالش کشیدن افراد مبتلا به اختلال ساختگی، متخصصان سلامت روان عموما بر ارائه دلسوزی و تلاش برای ایجاد یک رابطه درمانی خوب تمرکز می‌کنند. مثلا به جای شرمسار کردن، قضاوت کردن یا متهم کردن شما ممکن است احساسات تنهایی یا نیاز شما به محبت و حمایت عاطفی را تصدیق کنند.

این اصلا کار اشتباهی نیست که بخواهید توجه، محبت و همدردی بیشتری از عزیزان خود دریافت کنید؛ مخصوصا زمانی که این نیازها نادیده گرفته می‌شوند یا برآورده نمی‌شوند. یک درمانگر می‌تواند راهنمایی‌هایی را برای کشف راه‌های موثرتر برای برقراری ارتباط با نیازتان به حمایت و محبت ارائه دهد. او ممکن است شما را تشویق کند که اعضای خانواده را در درمان دخیل کنید تا به دستیابی به این هدف کمک کنند.

همچنین در درمان شما می‌توانید:

• برای تروما یا سوءاستفاده در گذشته حمایت و کمک دریافت کنید.
• راه‌های جدیدی برای مقابله با استرس یاد بگیرید.
• یک چک لیست مراقبت از خود ایجاد کنید.
• راه‌های مفید درخواست حمایت عاطفی را تمرین کنید.
• علائم جدی سلامت روان را برطرف کنید.

علائم اختلال ساختگی اغلب با درمان برای شرایط سلامت روان هم‌زمان، مثل اضطراب و افسردگی یا اختلال شخصیت، بهبود می‌یابد. در بعضی موارد روانپزشک ممکن است داروهایی را برای افسردگی یا اضطراب همزمان توصیه کند، اما داروها به طور مستقیم اختلال ساختگی را درمان نمی‌کنند.

• هر آنچه باید درباره‌ی اختلال پانیک و حملات پانیک بدانید

حمایت از یکی از عزیزان مبتلا به اختلال ساختگی

اگر معتقدید که شریک زندگی، دوست یا یکی از اعضای خانواده‌ی شما در مورد سلامت روان یا جسم خود دروغ می‌گوید، مواجهه با آن‌ها در مورد این رفتار عموما کمکی نخواهد کرد. به یاد داشته باشید اختلال ساختگی یک وضعیت سلامت روان است و افراد مبتلا به آن ممکن است به طور آگاهانه دلایل خود را برای ساختن این علائم درک نکنند یا احساس نکنند که می‌توانند متوقف شوند. بهترین گزینه عموما شامل ارائه‌ی درک و دلسوزی، بدون حمایت از این رفتار است. همچنین تشویق آن‌ها به دریافت کمک از یک درمانگر می‌تواند اقدام بسیار مناسبی باشد.

شما می‌توانید موارد زیر را امتحان کنید:

• فرد مبتلا را تشویق کنید که با یک درمانگر در مورد هرگونه پریشانی ناشی از علائم خود صحبت کنند.
• در مورد کار، سرگرمی‌ها یا حیوانات خانگی‌شان صحبت کنید و از آن‌ها اطلاعات بگیرید، نه علائم سلامتی‌شان.
• ارائه‌ی پشتیبانی از طریق کلمات محبت‌آمیز و حرکات مهربانانه، یا با پیشنهاد فعالیت‌هایی برای انجام دادن با هم.
• پیشنهاد مشاوره برای کار روی بهبود ارتباطات و سلامت روابط در کنار یکدیگر.

اگر مشکوک هستید که یکی از عزیزانتان شما، فرزندتان یا شخص دیگری را بیمار کرده است بهتر است اقدامات زیر را انجام دهید:

• برای فرد بیمار یا مجروح به پزشک مراجعه کنید.
• در صورت لزوم یک مکان امن برای اقامت پیدا کنید.
• با یک نماینده قانونی یا وکیل ارتباط برقرار کنید تا در مورد اقدامات بعدی راهنمایی دریافت کنید.

از سوی دیگر وقتی صحبت از کودکان مبتلا به اختلال ساختگی می‌شود، بعضی شواهد نشان می‌دهد که بیان مستقیم این رفتار می‌تواند به کاهش احتمال ادامه دروغگویی فرزندتان در مورد علائم خود کمک کند. یک درمانگر متخصص در کار با کودکان می‌تواند به کشف و رسیدگی به دلایل بالقوه این رفتار کمک کند.

• اختلال شخصیت مرزی؛ مرز بین بودن و نبودن

وقتی کسی در مورد خودآزاری یا خودکشی صحبت می‌کند

همیشه به ذکر خودکشی توجه جدی داشته باشید، حتی اگر باور ندارید که فرد مبتلا واقعا به خودش آسیب می‌رساند یا اقدام به خودکشی می‌کند. او را تشویق کنید که فورا از اورژانس اجتماعی (شماره‌ی ۱۲۳) کمک بگیرد یا به او کمک کنید تا با یک مشاور به صورت فوری و اورژانسی جلسه داشته باشد.

• در سایه‌ی بی‌تفاوتی: نگاهی به اختلال شخصیت ضداجتماعی

کلام آخر

داشتن اختلال ساختگی شما را به یک فرد بد تبدیل نمی‌کند، اما نمی‌توان انکار کرد که می‌تواند بر سلامت شما تاثیر بگذارد. به علاوه روابط شما را هم به راحتی تحت تاثیر قرار می‌دهد. دریافت حمایت از یک درمانگر دلسوز می‌تواند راه درازی را برای بهبود طی کند. یک درمانگر می‌تواند به شما کمک کند تا عوامل محرکی را که باعث ایجاد علائم سلامتی می‌شوند درک کنید، به‌علاوه استراتژی‌هایی هم برای تغییر این رفتار یاد بگیرید.

منبع:  Healthline