اختلال تیک صورت: وقتی ناخوداگاه، روان رنجورِ ما را آشکار می‌سازد
در دنیایی که حرکات و رفتارمان اغلب تحت کنترل آگاهانه ماست، گاهی اوقات بدن تصمیم می‌گیرد تا به ضرب‌اهنگی دیگر برقصد. تیک صورت، این حرکات غیرارادی و گاه آزاردهنده، میتوانند همچون یک راز نهفته در اعماق وجودمان ظاهر شوند. از پلک زدنی ناگهانی گرفته تا جمع کردن بینی و حرکات پیچیده‌تر، این پدیده‌ها نه تنها بر ظاهر فرد تاثیر می‌گذارند، بلکه میتوانند بر کیفیت زندگی و تعاملات اجتماعی او هم سایه بیندازند.
اما چه چیزی در پس این حرکات غیرارادی نهفته است؟ آیا این تیکها نشانهای از یک مشکل جدی هستند یا صرفا یک پدیده زودگذر؟ در این مطلب از دیجی‌کالا مگ به سفری عمیق در دنیای اختلالات تیک صورت خواهیم رفت تا رمز و راز این حرکات ناگهانی را کشف کرده و پاسخ سوالات شما را ارائه دهیم.
آنچه می‌خوانید:
اختلال تیک صورت چیست؟
چه چیزی باعث اختلال تیک صورت میشود؟
سندرم تورت (Tourette syndrome)
چه شرایطی ممکن است شبیه اختلال تیک صورت باشد؟
چه عواملی میتوانند در اختلالات تیک صورت نقش داشته باشند؟
چگونه اختلال تیک صورت تشخیص داده میشود؟
چگونه اختلال تیک صورت درمان میشود؟
اختلال تیک صورت چیست؟
تیک صورت اسپاسم‌های غیرقابل کنترلی در صورت هستند مثل پلک زدن سریع چشم‌ها یا جمع کردن بینی. این تیکها ممکن است اسپاسم‌های تقلیدی (mimic spasms) هم نامیده شوند. اگرچه تیکهای صورت معمولا غیرارادی هستند، اما ممکن است به طور موقت سرکوب شوند.
تعدادی از اختلالات مختلف میتوانند باعث ایجاد تیکهای صورت شوند. این اختلالات بیشتر در کودکان رخ میدهند، اما ممکن است بزرگسالان را هم تحت تاثیر قرار دهند. تیکها در پسران بسیار شایع‌تر از دختران هستند. البته این عارضه معمولا نشان‌دهنده‌ی یک بیماری جدی نیستد و اغلب کودکان در عرض چند ماه از آن خلاص میشوند.
76 %
۱۶۸,۰۰۰
۳۹,۹۰۰ تومان
چه چیزی باعث اختلال تیک صورت میشود؟
تیکهای صورت نشانهای از چندین اختلال مختلف هستند. شدت و دفعات تیکها میتواند به تعیین اینکه کدام اختلال باعث ایجاد آن‌ها شده است کمک کند. در ادامه با شایع‌ترین انواع تیک صورت آشنا می‌شوید.
اختلال تیک گذرا (Transient tic disorder)
اختلال تیک گذرا زمانی تشخیص داده میشود که تیکهای صورت برای مدت کوتاهی ادامه داشته باشند. این عارضه ممکن است تقریبا هر روز و به مدت بیش از یک ماه اما کمتر از یک سال رخ دهند. این تیکها معمولا بدون هیچ درمانی برطرف میشوند. این اختلال در کودکان شایع‌تر است و تصور میشود که شکل خفیفی از سندرم تورت (Tourette syndrome) باشد.
بعضی از افراد مبتلا به اختلال تیک گذرا میل شدیدی به انجام یک حرکت یا تولید یک صدا دارند. تیکها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- پلک زدن
- باز کردن پره‌های بینی
- بالا انداختن ابروها
- باز کردن دهان
- کلیک کردن زبان
- صاف کردن گلو
- خرخر کردن
- ناله کردن
اختلال تیک گذرا معمولا نیازی به درمان ندارد.
80 %
۲۹۸,۰۰۰
۵۹,۹۰۰ تومان
اختلال تیک حرکتی مزمن (Chronic motor tic disorder)
اختلال تیک حرکتی مزمن کمتر از اختلال تیک گذرا شایع است، اما شایع‌تر از سندرم تورت است. برای تشخیص اختلال تیک حرکتی مزمن، باید تیکها را برای بیش از یک سال و هر بار بیش از ۳ ماه تجربه کنید.
پلک زدن بیش از حد، شکلک درآوردن و پرش عضلات از جمله تیکهای رایج مرتبط با اختلال تیک حرکتی مزمن هستند. بر خلاف اختلال تیک گذرا، این تیکها ممکن است در طول خواب هم رخ دهند.
کودکانی که بین ۶ تا ۸ سالگی مبتلا به اختلال تیک حرکتی مزمن تشخیص داده میشوند، معمولا نیازی به درمان ندارند. در این مرحله علائم ممکن است قابل کنترل باشند و حتی خود به خود فروکش کنند.
افرادی که در سنین بالاتر به این اختلال مبتلا تشخیص داده میشوند، ممکن است نیاز به درمان داشته باشند. درمان خاص به شدتِ تیکها بستگی دارد.
سندرم تورت (Tourette syndrome)
سندرم تورت، که به عنوان اختلال تورت هم شناخته میشود، معمولا در دوران کودکی شروع میشود. این سندروم به طور میانگین در سن ۷ سالگی ظاهر میشود. کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است اسپاسم‌هایی را در صورت، سر و بازوها تجربه کنند. با پیشرفت اختلال، تیکها میتوانند تشدید شده و به سایر نواحی بدن گسترش یابند. با این حال تیکها معمولا در بزرگسالی کمتر میشوند.
تیکهای مرتبط با سندرم تورت شامل موارد زیر است:
- بال بال زدن بازوها
- بیرون آوردن زبان
- بالا انداختن شانه‌ها
- لمس نامناسب
- بیان کلمات رکیک
- حرکات زشت و ناپسند
برای تشخیص سندرم تورت باید علاوه بر تیکهای جسمی، تیکهای صوتی (vocal tics) را هم تجربه کنید. تیکهای صوتی شامل سکسکه بیش از حد، صاف کردن گلو و فریاد زدن است. بعضی از افراد ممکن است مکررا از ناسزا استفاده کنند یا کلمات و عبارات را تکرار کنند.
سندرم تورت معمولا با درمان رفتاری قابل کنترل است اما در بعضی موارد ممکن است نیاز به دارو داشته باشند.
80 %
۲۴۸,۰۰۰
۴۹,۰۰۰ تومان
چه شرایطی ممکن است شبیه اختلال تیک صورت باشد؟
شرایط دیگری هم وجود دارد که ممکن است منجر به بروز اسپاسم‌های صورت شود و شبیه تیکهای صورت دیده شود. این شرایط عبارتند از:
- اسپاسم همی فاسیال (hemifacial spasms)، که پرش‌هایی هستند که فقط یک طرف صورت را تحت تاثیر قرار میدهند.
- بلفارواسپاسم (blepharospasms)، که پلک‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
- دیستونی صورت (facial dystonia)، اختلالی است که منجر به حرکت غیرارادی عضلات صورت میشود.
اگر تیکهای صورت در بزرگسالی شروع شود، پزشک ممکن است به اسپاسم همی فاسیال مشکوک شود.
چه عواملی میتوانند در اختلالات تیک صورت نقش داشته باشند؟
چندین عامل در اختلالات تیک صورت نقش دارند و باعث افزایش شدت تیک صورت شوند. این عوامل موثر عبارتند از:
- استرس
- هیجان
- خستگی
- گرما
- داروهای محرک
- اختلال نقص توجه بیش فعالی (ADHD)
- اختلال وسواس فکری-عملی (OCD)
چگونه اختلال تیک صورت تشخیص داده میشود؟
پزشک شما معمولا میتواند با گفت‌وگو در مورد علائم شما، اختلال تیک صورت را تشخیص دهد. همچنین ممکن است شما را به یک متخصص بهداشت روان ارجاع دهند که بتواند وضعیت روانی شما را ارزیابی کند.
همچنین ممکن است یک الکتروانسفالوگرام (EEG) (نوار مغزی) برای اندازه گیری فعالیت الکتریکی در مغز شما تجویز کنند. این آزمایش نشان می‌دهد که دلیل علائم شما اختلال وابسته به تشنج است یا خیر.
پزشک شما همچنین ممکن است بخواهد الکترومیوگرافی (EMG) (نوار عصب و عضله) انجام دهد، آزمایشی که مشکلات عضلانی یا عصبی را ارزیابی می کند. این کار برای بررسی شرایطی است که باعث پرش عضلات می شود.
83 %
۲۲۸,۰۰۰
۳۹,۹۰۰ تومان
چگونه اختلال تیک صورت درمان میشود؟
اکثر اختلالات تیک صورت نیازی به درمان ندارند. اگر فرزند شما دچار تیک صورت شد، از توجه بیش از حد یا سرزنش کودک به دلیل انجام رفتارهای غیرارادی خودداری کنید. به فرزند خود کمک کنید تا بفهمد تیکها دقیقا چه حرکاتی هستند تا بتواند آن‌ها را برای دوستان و همکلاسی‌های خود توضیح دهد.
در صورتی که تیکها در تعاملات اجتماعی، تکالیف مدرسه یا عملکرد شغلی تداخل ایجاد کنند نیازمند درمان هستند. گزینه‌های درمانی اغلب تیکها را به طور کامل از بین نمی‌برند، اما به کاهش شدت و دفعات تکرار آن‌ها کمک میکنند. گزینه‌های درمانی میتواند شامل موارد زیر باشد:
- برنامه‌های کاهش استرس
- روان درمانی
- رفتار درمانی، مداخله رفتاری جامع برای تیکها (CBIT)
- داروهای مسدود کننده دوپامین
- داروهای ضد روان‌پریشی مانند هالوپریدول (Haldol)، ریسپریدون (Risperdal)، آریپیپرازول (Abilify)
- داروی ضد تشنج توپیرامات (Topamax)
- آلفا آگونیست‌ها مثل کلونیدین و گوانفاسین
- داروهایی برای درمان شرایط زمینهای مانند ADHD و OCD
- تزریق سم بوتولینوم (بوتاکس) برای فلج موقت عضلات صورت
مطالعات اخیر نشان داده است که تحریک عمیق مغزی (deep brain stimulation) ممکن است به درمان سندرم تورت کمک کند. تحریک عمیق مغزی یک عمل جراحی است که الکترودهایی را در مغز قرار می دهد. الکترودها برای بازگرداندن مدارهای مغز به الگوهای طبیعی‌تر، تکانه‌های الکتریکی را از طریق مغز ارسال می کنند.
این نوع درمان میتواند به کاهش علائم سندرم تورت کمک کند. با این حال برای تعیین بهترین ناحیه‌ی مغز برای تحریک به منظور بهبود علائم سندرم تورت، تحقیقات بیشتری لازم است.
۱۹۸,۰۰۰ تومان
کلام آخر
در حالی که تیکهای صورت معمولا ناشی از یک بیماری جدی نیستند، اگر در زندگی روزمره‌ی شما اختلال ایجاد کنند ممکن است نیاز به درمان داشته باشید. اگر نگران هستید که ممکن است به اختلال تیک صورت مبتلا باشید، با پزشک خود در مورد گزینه‌های درمانی صحبت کنید.
منبع: healthline
پاسخ به چند پرسش پرتکرار
سوال: تیک صورت دقیقا چیست؟
تیک صورت یک اسپاسم (انقباض ناگهانی و غیرارادی) غیرقابل کنترل در عضلات صورت است. این حرکات میتوانند شامل پلک زدن سریع چشم‌ها، جمع کردن بینی، بالا انداختن ابروها یا هر حرکت غیرارادی دیگری در ناحیه صورت باشند. تیک صورت یک اسپاسم (انقباض ناگهانی و غیرارادی) غیرقابل کنترل در عضلات صورت است.
آیا تیکهای صورت همیشه جدی هستند؟
خیر، بیشتر تیکهای صورت جدی نیستند و اغلب در کودکان رخ میدهند. بسیاری از کودکان در عرض چند ماه از این تیکها خلاص میشوند. با این حال در بهضی موارد، تیکهای صورت میتوانند نشانهای از یک اختلال زمینهای باشند.
چه چیزی باعث ایجاد تیکهای صورت میشود؟
تیکهای صورت میتوانند علامتی از چند اختلال مختلف باشند. این اختلالات شامل اختلال تیک گذرا، اختلال تیک حرکتی مزمن و سندرم تورت هستند. عوامل دیگری مثل استرس، خستگی و بعضی داروها هم میتوانند در بروز تیکها نقش داشته باشند.
اختلال تیک گذرا چیست و چه تفاوتی با سایر انواع تیکها دارد؟
اختلال تیک گذرا زمانی تشخیص داده میشود که تیکهای صورت برای مدت کوتاهی (بیش از یک ماه و کمتر از یک سال) رخ دهند و معمولا خود به خود برطرف میشوند. این اختلال اغلب در کودکان دیده میشود و به عنوان شکل خفیفی از سندرم تورت شناخته میشود.
اختلال تیک حرکتی مزمن چگونه تشخیص داده میشود؟
اختلال تیک حرکتی مزمن زمانی تشخیص داده میشود که تیکها برای بیش از یک سال و هر بار بیش از ۳ ماه ادامه داشته باشند. این تیکها ممکن است در طول خواب هم رخ دهند.
سندرم تورت چیست؟
سندرم تورت یک اختلال عصبی است که با تیکهای حرکتی و صوتی مشخص میشود. این اختلال معمولا در دوران کودکی شروع میشود و میتواند به مرور زمان تشدید شود و به سایر قسمتهای بدن گسترش یابد.
تفاوت بین تیکهای حرکتی و صوتی در سندرم تورت چیست؟
تیکهای حرکتی حرکات غیرارادی بدن هستند (مثل پلک زدن یا شانه بالا انداختن)، در حالی که تیکهای صوتی شامل صداهای غیرارادی مثل سرفه، خرخر کردن، یا گفتن کلمات یا عبارات است.
آیا سندرم تورت قابل درمان است؟
اگرچه سندرم تورت درمان قطعی ندارد، اما میتوان آن را با درمانهای رفتاری و دارویی مدیریت کرد. این درمانها معمولا به کاهش شدت تیکها کمک میکنند.
چه عواملی باعث تشدید تیکهای صورت میشوند؟
عوامل مختلفی میتوانند باعث تشدید تیکها شوند، از جمله استرس، هیجان، خستگی، گرما، برخی داروها (به خصوص داروهای محرک) و همچنین اختلالاتی مثل ADHD و OCD.
اگر فردی در بزرگسالی به تیک صورت مبتلا شود، چه باید کرد؟
اگر تیک های صورت در بزرگسالی شروع شود، مراجعه به پزشک برای رد سایر اختلالات (مانند اسپاسم های همی فاسیال) ضروری است. پزشک می تواند تشخیص دقیقی بدهد و درمان مناسب را توصیه کند.
آیا استرس میتواند باعث ایجاد تیک صورت شود؟
بله، استرس یکی از عوامل شناخته شده برای تشدید تیکهای صورت است و در بعضی موارد ممکن است باعث بروز آن‌ها شود.
چگونه تیک صورت تشخیص داده میشود؟
تشخیص تیک صورت معمولا بر اساس شرح علائم توسط بیمار و معاینه بالینی توسط پزشک انجام میشود. در برخی موارد، پزشک ممکن است آزمایش‌های دیگری مثل EEG (نوار مغزی) یا EMG (نوار عصب و عضله) را برای رد سایر اختلالات تجویز کند.
آیا درمانهای خانگی برای تیک صورت وجود دارد؟
اگرچه هیچ درمان خانگی قطعی برای تیکهای صورت وجود ندارد، اما کاهش استرس، داشتن خواب کافی و پرهیز از محرک‌های شناخته شده میتواند به کاهش شدت تیکها کمک کند.
روان درمانی چه نقشی در درمان تیک صورت دارد؟
روان درمانی میتواند به افراد مبتلا به تیکهای صورت کمک کند تا با استرس و اضطراب خود مقابله کنند، مهارت‌های مدیریت استرس را بیاموزند و روش‌های سازگاری با شرایط خود را پیدا کنند.
درمان رفتاری CBIT چیست؟
CBIT (مداخله رفتاری جامع برای تیکها) یک روش درمانی است که به افراد کمک می‌کند تا آگاهی بیشتری از تیکهای خود پیدا کنند، محرک‌ها را شناسایی کرده و روش‌های مقابله با آن‌ها را بیاموزند.
داروهای مورد استفاده برای درمان تیک صورت چیستند؟
داروهای مختلفی برای درمان تیکهای صورت استفاده میشود، از جمله داروهای مسدود کننده دوپامین، داروهای ضد روان پریشی، داروهای ضد تشنج و آلفا آگونیست‌ها. انتخاب دارو بستگی به نوع و شدت تیکها و سایر شرایط فرد دارد.
آیا تزریق بوتاکس میتواند به درمان تیکهای صورت کمک کند؟
بله، تزریق بوتاکس میتواند به طور موقت عضلات صورت را فلج کرده و تیکها را کاهش دهد. این روش معمولا برای موارد شدید تیک صورت که به سایر درمانها پاسخ نداده‌اند، استفاده میشود.
تحریک عمیق مغزی چیست و چگونه به درمان تیک صورت کمک می‌کند؟
تحریک عمیق مغزی (DBS) یک روش جراحی است که در آن الکترودهایی در مغز قرار می‌گیرند. این الکترودها پالس‌های الکتریکی را برای تنظیم فعالیت مغزی ارسال میکنند و میتوانند به کاهش تیکها در سندرم تورت شدید کمک کنند.
اگر فردی مشکوک به اختلال تیک صورت باشد، باید چه کار کند؟
اگر فردی مشکوک به اختلال تیک صورت است، باید با پزشک خود مشورت کند. پزشک میتواند تشخیص دقیق را انجام دهد و بر اساس نوع و شدت تیکها، درمان مناسب را توصیه کند.
