۵ دلیل برای اینکه منتظر جشنواره‌ی ونیز ۲۰۲۰ باشیم
کمتر از یک هفته تا آغاز جشنواره‌ی ونیز ۲۰۲۰ باقی مانده است و به همین خاطر در این مطلب به چند موضوعی می‌پردازیم که ما را برای این رویداد هیجان‌زده می‌کنند.
جشنواره‌ی ونیز بی‌تردید یکی از مهم‌ترین و بهترین رویدادهای سینمایی سالیانه است که سینمادوستان و فیلم‌سازان بسیاری را گردهم می‌آورد و فیلم‌های قابل توجهی را کشف و معرفی می‌کند. این جشنواره از سال ۱۹۳۲ آغاز به کار کرده است و امسال هفتاد و هفتمین دوره‌ی آن از ۱۲ تا ۲۲ شهریور برگزار می‌شود. جشنواره‌ی ونیز ۲۰۲۰ نخستین جشنواره‌ی سینمایی بین‌الملی تراز اولی است که پس از شیوع کروناویروس به صورت حضوری برگزار می‌شود و به همین خاطر سینمادوستان زیادی در سراسر جهان برای آغاز آن هیجان‌زده هستند، اما این موضوع تنها دلیل جذابیت مضاعف جشنواره‌ی امسال نیست، بلکه دلایل دیگری برای این شور و هیجان وجود دارد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.
۱. با جشنواره‌ی ونیز ۲۰۲۰ به جنگ کرونا می‌رویم
آلبرتو باربارا دبیر باسابقه‌ی جشنواره‌ی ونیز چند ماه قبل اعلام کرد مسئولین برگزاری این رویداد قصد دارند جشنواره‌ی امسال را به صورت حضوری برگزار کنند؛ زیرا لغو تمام رویدادهای سینمایی مهم را به ضرر سینما و دنیای هنر می‌دانند. همه‌گیری کرونا بر سه جشنواره‌ی مهم سینمایی اروپایی سال جاری میلادی تأثیر گذاشت.
جشنواره‌ی برلین ۲۰۲۰ در نخستین روزهای شیوع این بیماری برگزار شد و به همین خاطر برخی از منتقدین و تماشاگران همیشگی این گردهمایی سینمایی برای حفظ سلامت خود از حضور در جشنواره امتناع کردند. از سویی دیگر هیأت انتخاب فیلم‌های حاضر در جشنواره‌ی برلین ۲۰۲۰ آن‌قدر کج سلیقگی به خرج داده بودند که از میان انبوه فیلم‌های حاضر در بخش‌های مختلف این جشنواره‌ی آلمانی به سختی می‌توانستیم دو یا سه فیلم خوب پیدا کنیم. در اردیبهشت ماه کرونا با شدت در سراسر جهان شیوع پیدا می‌کرد و مسؤولان جشنواره کن را مجبور به لغو کامل برگزاری این رویداد کرد. تمامی این اتفاقات باعث شده است امسال بیش از هر زمان دیگری برای آغاز جشنواره‌ی ونیز هیجان‌زده باشیم تا بتوانیم بخشی از بهترین فیلم‌های سینمایی آماده اکران در سراسر جهان را بشناسیم؛ چون ونیز آخرین جشنواره‌ی مهم سینمایی اروپایی باقی مانده از سال ۲۰۲۰ است.
مسؤولان ونیز ۲۰۲۰ قصد دارند با رعایت کامل پروتکل‌های بهداشتی تا حد ممکن سلامت افراد حاضر در جشنواره را تأمین کنند. همچنین هنرمندانی که به دلیل محدودیت‌های موجود قادر به حضور در ایتالیا نیستند، می‌توانند از طریق ارتباط ویدیویی با خبرنگاران و تماشاگران گفت‌وگو کنند.
۲. منتظر چه فیلم‌ها و کارگردان‌هایی هستیم؟
جشنواره‌های سینمایی مهم گاهی اوقات فیلم‌های غیرمنتظره و جالب توجه‌ای را پیش روی سینه‌فیل‌ها قرار می‌دهند. فیلم‌هایی غیر انگلیسی‌زبان که اگر در این جشنواره‌ها دیده نمی‌شدند، کمتر سینمادوستی موفق به دیدن آن‌ها می‌شد یا گاهی اوقات شاهد کشف یک فیلم‌ساز جوان توسط این قبیل رویدادهای سینمایی هستیم که ما را با فیلم‌های خود شگفت‌زده می‌کنند. در این بخش بر اساس سابقه‌ی کارگردان‌ها و آنچه تا به امروز از فیلم‌های حاضر در بخش اصلی مسابقه دیده‌ایم به ۳ فیلمی می‌پردازیم که حسابی منتظر اکران و مشاهده‌ی بازخوردهای آن‌ها هستیم.
کو وادیس، آیدا؟/?Quo Vadis, Aida
«کو وادیس، آیدا؟» جدیدترین ساخته‌ی یاسمیلا ژبانیچ است که او را بیشتر به خاطر فیلم تحسین شده‌ی «گرباویتسا» به خاطر می‌آوریم. فیلم‌سازی که مفهوم انسان‌دوستی و برابری بیش از هر مسأله دیگری در آثارش مشهود است. «کو وادیس، آیدا؟» قرار است ما را باری دیگر به دل نسل‌کشی‌های ارتش جمهوری صرب بوسنی ببرد و بخشی از حقایق دهه‌ی پایانی قرن بیستم در سرزمین صرب‌ها و بوسنیایی‌ها را روایت کند. چرا منتظر اکران این فیلم در جشنواره‌ی ونیز هستیم؟ به این خاطر که با فیلم جدیدی از یک فیلم‌ساز اروپایی دغدغه‌مند مواجه‌ایم که پیش از این توانایی‌های خود را در تصویرگری چنین روایت‌هایی اثبات کرده و موفق به دریافت جوایز معتبری همچون خرس طلایی جشنواره‌ی برلین شده است. ژبانیچ قصد دارد در این فیلم بر اساس داستان واقعی گره خوردن وجدان انسانی و عشق به عزیزان را در بسر دنیایی خشن و تاریک نشان دهد.
خورشید/The Sun
آیا مجیدی با «خورشید» می‌تواند دومین شیرطلایی سینمای ایران و اولین جایزه‌ی خود از جشنواره‌ی ونیز را کسب کند؟ باور کنید شانس موفقیت او با خورشید برای دستیابی به این افتخارات زیاد است. فیلم‌های مجیدی اغلب پیرامون طبقه‌ی فرودست و مصائب آن‌ها گذشته‌اند و هرگاه او از زاویه دید کودکان و نوجوانان به این مسائل نگاه کرده است، توانسته فیلم‌های چشمگیری خلق کند.
خورشید بعد از فیلم ناموفق «آن‌سوی ابرها» باری دیگر مجیدی را به دنیای سینمایی خاص خودش باز‌گرداند. در اینجا پسر ۱۲ سالهای به نام علی را در رأس قصه داریم که به کمک سه دوست خود سعی دارد در ازای دستمزدی مناسب برای یک فرد سودجو یک گنج تاریخی را از زیر مدرسه‌ای به نام خورشید خارج کند. با توجه به بازخوردهایی که این فیلم در جشنواره‌ی فجر سال گذشته کسب کرد و با در نظر گرفتن اقبال خوب فیلم‌های پیشین مجیدی در نزد منتقدین و سینمادوستان، بسیار منتظریم تا ببینیم خورشید در مسیر دستیابی به شیرطلایی تا کجا پیش می‌رود.
شبانه/Notturno
جشنواره‌ی ونیز ۲۰۲۰ در بخش مسابقه‌ی اصلی از خلاء وجود یک کارگردان سرشناس رنج می‌برد. مثلا در سالهای اخیر فیلم‌سازانی مانند گی‌یرمو دل تورو و کوارون در این رویداد حضور داشتند و فیلم جدید چنین کارگردان‌هایی به تنهایی برای برانگیختن حس کنجکاوی بسیاری از سینه‌فیل‌ها کافی است. شاید بتوان جانفرانکو رزی را مطرح‌ترین فیلم‌ساز حاضر در بخش مسابقه‌ی جشنواره‌ی امسال دانست. مستندساز ایتالیایی که در سال ۲۰۱۳ با «سکرو جی.ئه‌ره.آ» توانست شیرطلایی را از آن خود کند و با مستند بعدی‌اش یعنی «آتش در دریا» موفق به دریافت خرس طلایی جشنواره‌ی برلین ۲۰۱۶ شد. رزی با فیلم مستند «شبانه» قصد دارد سری به جنگ‌های خاورمیانه طی سالهای اخیر بزند و بخشی از آثار مخرب نزاع‌های بی‌پایان درون کشورهای لبنان، سوریه و عراق را به تصویر بکشد. بسیاری از سینمادوستان منتظر نمایش شبانه هستند تا ببینند اثر جدید جانفرانکو رزی چه کیفیتی دارد و آیا می‌توان از الان یکی از مدعیان اصلی جایزه بهترین فیلم مستند در مراسم‌های فصل جوایز پیش رو را شناخت یا خیر.
از دیگر فیلم‌های کنجکاوی برانگیز حاضر در بخش اصلی می‌توان به فیلم «سرزمین خانه به دوش» به کارگردانی کلوئی ژائو و با بازی فرانسیس مک‌دورمند (بازیگر اسکاری فیلم سه بیلیبورد خارج از ابینگ، میزوری) به همراه فیلم «همسر یک جاسوس» به کارگردانی کیوشی کوروساوا اشاره کرد.
۳. چه خبر از فیلم‌های ایرانی و بخش‌های خارج از مسابقه؟
امسال سینمای ایران ۳ نماینده در جشنواره‌ی فیلم ونیز دارد. علاوه بر «خورشید» که در بالا به آن پرداختیم، فیلم‌های «جنایت بی‌دقت» و «دشت خاموش» به ترتیب به کارگردانی شهرام مکری و احمد بهرامی نیز در بخش افق‌ها به نمایش درمی‌آیند. ۷ سال پیش شهرام مکری با «ماهی و گربه» توانست جایزه‌ی بخش افق‌های ونیز را به خود اختصاص دهد و در سال ۲۰۱۷ نیز وحید جلیلوند جایزه‌ی بهترین کارگردانی و نوید محمدزاده جایزه‌ی بهترین بازیگر مرد این بخش از جشنواره‌ی ونیز را کسب کردند تا بتوان گفت طی یک دهه‌ی اخیر ایرانی‌ها عملکرد خوبی در بخش افق‌ها داشته‌اند. جنایت بی‌دقت در روز ۱۸ شهریور و دشت خاموش در روز ۱۳ شهریور نمایش داده خواهند شد. همچنین این دو فیلم به صورت آنلاین نیز برای تعداد محدودی تماشاگر اکران می‌شود.
در بخش خارج از مسابقه‌ی جشنواره ونیز همواره آثار درخور توجه و خوبی حضور داشته‌اند، اما امسال دست ایتالیایی‌ها در این زمینه مانند سالهای گذشته پر نیست و فیلم‌های کوتاه «صدای انسانی» از آلمودوار و «گل‌ها، گل‌ها، گل‌ها!» از لوکا گوادانینو مهم‌ترین فیلم‌های بخش خارج از مسابقه هستند.
گل‌ها، گل‌ها، گل‌ها! درواقع یک مستند کوتاه پیرامون همه‌گیری کرونا و قرنطینه است و دلیل اینکه آن را اثری کنجکاوی برانگیز می‌دانیم، تعریف و تمجیدهای آلبرتو باربارا از این فیلم است. او جدیدترین ساخته‌ی گوادانینو را اثری خلاقانه و جدا از جریان فیلم‌سازی رایج خوانده است. اما ماجرا برای فیلم کوتاه صدای انسانی حسابی متفاوت است، این فیلم برداشتی از نمایشنامه‌ی تک پرده‌ای صدای انسانی اثر ژان کوکتو به شمار می‌رود.
داستان درباره‌ی آخرین مکالمه‌ی تلفنی زنی با معشوق خود است. مرد می‌خواهد با زن دیگری ازدواج کند و این اتفاق برای شخصیت اصلی نمایشنامه دردناک است. در لایه‌های زیرین این داستان نگاه سنتی خانواده‌های فرانسوی درباره‌ی ازدواج به نقد کشیده می‌شود. تیلدا سوینتن بازیگر انگلیسی برنده‌ی جایزه‌ی اسکار که امسال به پاس یک عمر فعالیت هنری از جشنواره‌ی ونیز شیر طلایی افتخاری دریافت خواهد کرد، یکی از بازیگران فیلم صدای انسانی است. همچنین ممکن است فیلم تریلر «بدو پنهان‌شو بجنگ» به کارگردانی کایل رنکین به یکی از آثار قابل تأمل خارج از مسابقه‌ی جشنواره‌ی ونیز ۲۰۲۰ تبدیل شود.
۴. ونیز با رنگ و بویی زنانه
طی سالهای اخیر با اوج‌گیری جنبش‌هایی همانند «من نیز» شاهد مطالبه‌گری سینمادوستان از جشنواره‌های مختلف پیرامون نسبت مردان و زنان فیلم‌ساز حاضر در این رویدادها بودیم. حتی گاهی اوقات به برخی کارگردان‌ها و فیلم‌نامه‌نویسان مرد خرده گرفته شد که چرا تعداد شخصیت‌های زن در آثار آن‌ها کم است، یا دیالوگ‌های کوتاهی برای آن‌ها نوشته شده است! اما با هیچ ملاک و معیاری نمی‌توان جشنواره‌ی ونیز ۲۰۲۰ را رویدادی خواند که در آن حق و جایگاه زنان توسط مردان اشغال شده باشد. اغلب داوران بخش رقابتی هفتاد و هفتمین جشنواره‌ی فیلم ونیز را زنان تشکیل می‌دهند. کیت بلانشت ریاست هیأت داوران را برعهده دارد و در کنار او جوآنا هاگ کارگردان فیلم «یادگاری»، ورونیکا فرانتس و لودواین سانیه سه عضو زن دیگر حاضر در هیأت داوران را تشکیل می‌دهند.
با اینکه اسم کارگردان‌هایی همچون یاسمیلا ژبانیچ در میان کارگردان‌های زن این دوره به چشم می‌خورد، اما فعلا نمی‌توان قضاوت کرد که آیا ترکیب هیأت داوران باعث افزایش تعداد کارگردان‌های زن در بخش مسابقه‌ی اصلی شده است یا کیفیت فیلم‌های ارائه شده توسط این کارگردان‌ها قابل توجه بوده است. اما به طور کلی جشنواره‌ی ونیز ۲۰۲۰ رنگ و بویی زنانه دارد و دو شیر طلایی افتخاری این دوره نیز قرار است به دو هنرمند زن اهدا شوند.
۵. رابطه‌ی ونیز و فصل جوایز
اکثر فیلم‌های برنده‌ی شیر طلایی در اوایل دهه‌ی گذشته به توفیق چندانی در فصل جوایز دست پیدا نکردند، اما طی چند سال اخیر فیلم‌هایی که در جشنواره‌ی ونیز خوش درخشیده‌اند در فصل جوایز نیز بسیار توجه منتقدین را به خود جلب کرده‌اند. مثلا فیلم «رما» به کارگردانی کوارون توانست سه جایزه‌ی اسکار از جمله اسکار بهترین فیلم خارجی‌زبان و بهترین کارگردانی را مال خود کند یا فیلم «شکل آب» به کارگردانی دل تورو موفق شد چهار جایزه‌ی اسکار از جمله اسکار بهترین فیلم و بهترین کارگردانی را تصاحب کند. در نتیجه برندگان مهم‌ترین جوایز ونیز ۲۰۲۰ می‌توانند به کسب جوایز مهم دیگری در ماه‌های آتی امیدوار باشد.
همچنین بازخوردهای بخش مسابقه‌ی این رویداد می‌تواند بر انتخاب فیلم ارسالی ایران به اسکار ۲۰۲۱ اثرگذار باشد. سینمای کشورمان می‌بایست تا چندی دیگر هیأت انتخاب خود برای برگزیدن فیلم ارسالی به مراسم اسکار سال آینده را معرفی کند و آن‌ها مناسب‌ترین گزینه برای رقابت در شاخه‌ی بهترین فیلم بین‌المللی (خارجی‌زبان سابق) اسکار را انتخاب کنند. اما به دنبال شیوع کرونا و تعطیلی سینماها، در سال ۱۳۹۹ فیلم مناسبی در سینماهای کشورمان اکران نشده است، به همین خاطر بسیاری از سینمادوستان معتقدند در صورت موفقیت فیلم «خورشید» در جشنواره‌ی ونیز ۲۰۲۰ این فیلم با تجربه یک اکران محدود طی ماه‌های پیش رو می‌تواند به عنوان نماینده‌ی ایران به اسکار معرفی شود.
