مخازن عظیمی از آب مخفی زیر سطح مریخ توسط مدارگرد اگزومارس کشف شد

زمان مورد نیاز برای مطالعه: ۵ دقیقه
دره مارینر مریخ

مدارگرد ردیاب گاز اگزومارس آژانس فضایی اروپا و روسیه، ذخایر قابل توجهی از آب را زیر سطح مریخ و در قلب سیستم دره‌ی عمیق این سیاره شناسایی کرد.

آبی که زیر سطح مریخ پنهان شده است، توسط ابزار «فرند» (FREND) فضاپیمای «مدارگرد ردیاب گاز» (Trace Gas Orbiter) مأموریت اگزومارس در حالی کشف شد که این مدارگرد مشغول نقشه‌برداری از هیدروژن، به‌عنوان نشانگری از آب، در بالاترین بخش‌های سطح مریخ بود.

هرچند وجود آب در مریخ پیش از این هم شناخته شده است، اما بیشتر آن در مناطق قطبی و سرد سیاره، به‌صورت یخ یافت می‌شود و یخ آب در سطح و نزدیک به استوا در معرض دید نیست زیرا دما در این منطقه به اندازه‌ای سرد نیست که یخ آب بتواند در سطح پایدار بماند.

طرحی گرافیکی از مدارگرد TGO اگزومارس

طرحی گرافیکی از مدارگرد TGO اگزومارس
Credit: ESA/ATG medialab

بدین ترتیب مأموریت‌هایی مانند «مارس اکسپرس» (Mars Express) آژانس فضایی اروپا در عرض‌های جغرافیایی پایین‌تر به دنبال آب نزدیک به سطح، به شکل دانه‌های غباری پوشیده از یخ یا آب محبوس در مواد معدنی بوده‌اند و حتی مقادیر کمی هم پیدا کرده‌اند. اما این مطالعات، فقط سطح سیاره را کاوش کرده‌اند. ممکن است ذخایر آب عمیق‌تری وجود داشته باشند که توسط گردوغبار پوشیده شده باشند.

«ایگور میتروفانوف» (Igor Mitrofanov) از مؤسسه‌ی آکادمی علوم روسیه و پژوهشگر اصلی ابزار فرند فضاپیما گفت: «با TGO می‌توانیم تا یک متر زیر این لایه‌ی غبارآلود را ببینیم و بفهمیم که زیر سطح چه می‌گذرد. مهم‌تر از همه، می‌توانیم واحه‌های غنی از آب را که با ابزارهای قبلی امکان شناسایی آن‌ها نبود، پیدا کنیم.»

او افزود: «اکنون فرند منطقه‌ای با مقدار غیرمعمول زیادی هیدروژن را در ساختار دره‌ای عظیم مارینر نشان داده است. با فرض اینکه هیدروژنی که می‌بینیم در مولکول‌های آب قرار دارد، به‌نظر می‌رسد که ۴۰ درصد از مواد نزدیک به سطح در این منطقه آب است.»

این منطقه‌ی پرآب تقریبا به اندازه‌ی مساحت کشور هلند است و با دره‌های عمیق «کندور کیاس» (Candor Chaos) بخشی از سیستم دره‌ای که منطقه‌ای امیدوارکننده برای کشف آب است، همپوشانی دارد.

منطقه‌ای که اگزومارس در آن آب کشف کرده است.

منطقه‌ای که اگزومارس در آن آب کشف کرده است.
Credit: From I. Mitrofanov et al

ردیابی نوترون‌ها

ایگور و همکارانش مشاهدات فرند را از ماه می ۲۰۱۸ تا فوریه‌ی ۲۰۲۱ تجزیه‌وتحلیل کردند که با شناسایی نوترون‌ها به جای نور، محتوای خاک مریخ را نقشه‌برداری می‌کند.

«الکسی مالاخوف» (Alexey Malakhov) دیگر همکار این پروژه گفت: «نوترون‌ها زمانی تولید می‌شوند که ذرات بسیار پرانرژی معروف به پرتوهای کیهانی کهکشانی به مریخ برخورد کنند. خاک‌های خشک‌تر نوترون‌های بیشتری از خاک‌های مرطوب گسیل می‌کنند و بنابراین ما می‌توانیم با نگاه کردن به نوترون‌هایی که از خاک ساطع می‌شود، دریابیم که چه میزان آب در آن وجود دارد.»

او افزود: «تکنیک مشاهده‌ی منحصربه‌فرد فرند، توان تفکیک بسیار بالاتری را نسبت به اندازه‌گیری‌های قبلی از این نوع به‌همراه دارد و ما را قادر می‌سازد تا اکنون آب‌هایی را ببینیم که قبلا دیده نشده بودند. ما فهمیدیم که بخش مرکزی دره‌ی مارینر سرشار از آب است. بسیار بیشتر از آنچه انتظار داشتیم. این بسیار شبیه به مناطق منجمد زمین است، جایی که یخ آب به دلیل دمای پایین، برای همیشه در زیر خاک خشک ثابت باقی می‌ماند.»

دره‌ی عظیم مارینر در مریخ

دره مارینر در مریخ عظیم‌ترین دره‌ی منظومه‌ی شمسی است.
Credit: ESA/DLR/FU Berlin (G. Neukum)

به گفته‌ی مالاخوف «این آب می‌تواند به شکل یخ یا آبی باشد که از نظر شیمیایی به سایر مواد معدنی موجود در خاک متصل است. با این حال، مشاهدات دیگر به ما می‌گویند که مواد معدنی مشاهده شده در این بخش از مریخ، معمولا فقط چند درصد آب دارند، بسیار کمتر از آنچه در این مشاهدات جدید نشان داده شده است. به‌طور کلی ما فکر می‌کنیم این آب به احتمال زیاد به شکل یخ وجود دارد.»

یخ آب معمولا در این منطقه از مریخ به دلیل شرایط دما و فشار نزدیک به استوا تبخیر می‌شود. همین امر درباره‌ی آب متصل به مواد شیمیایی هم صدق می‌کند؛ ترکیب مناسب دما، فشار و هیدراتاسیون باید وجود داشته باشد تا مواد معدنی از فرار آب جلوگیری کنند. این نشان می‌دهد که ترکیبی از شرایط خاص و هنوز نامشخص باید در دره‌ی مارینر وجود داشته باشد تا آب را حفظ یا آن را دوباره جایگزین کند.

«هادکان سودهم» (Håkan Svedhem) پژوهشگر پیشین مدارگرد اگزومارس هم گفت: «این یافته اولین گام شگفت‌انگیز است، اما ما به مشاهدات بیشتری نیاز داریم تا مطمئن شویم که با چه نوع آبی سروکار داریم.»

او خاطرنشان کرد: «صرف نظر از نتیجه، این یافته توانایی بی‌مانند ابزارهای TGP را در کمک به ما برای دیدن زیر سطح مریخ و آشکار شدن یک مخزن بزرگ، نه چندان عمیق و به آسانی قابل بهره‌برداری از آب در این منطقه، نشان می‌دهد.»

طرحی گرافیکی از مدارگرد TGO اگزومارس بر فراز مریخ

طرحی گرافیکی از مدارگرد TGO اگزومارس بر فراز مریخ (عکس واقعی)
Credit: Spacecraft: ESA/ATG medialab; Mars: ESA/DLR/FU Berlin

کاوش‌های آینده

چون بیشتر مأموریت‌های آینده به مریخ قصد دارند در عرض‌های جغرافیایی پایین‌تر فرود آیند، شناسایی چنین مخزن آبی در اینجا چشم‌انداز هیجان‌انگیزی برای کاوش‌های آینده خواهد بود.

در حالی که مارس اکسپرس در عرض‌های جغرافیایی میانی مریخ در کنار حوضچه‌های عمیق آب مایع در زیر قطب جنوب مریخ، نشانه‌هایی از آب عمیق‌تر زیرسطحی پیدا کرده است، این ذخایر بالقوه چند کیلومتر زیر زمین قرار دارند که باعث می‌شود دسترسی به آن‌ها دشوار و نسبت به آنچه درست زیر سطح کشف شده است، کمتر قابل بهره‌برداری باشند.

این یافته همچنین دره‌ی مارینر را به‌عنوان یک هدف امیدوارکننده‌تر برای مأموریت‌های اکتشافی انسانی در آینده تبدیل می‌کند. بزرگ‌ترین دره در منظومه‌ی شمسی، دره مارینر، قطعا دراماتیک‌ترین چشم‌انداز مریخ است و با ویژگی‌هایی دارد که اغلب با گرند کانیون در زمین مقایسه می‌شود. هرچند حتی ۱۰ برابر از آن طولانی‌تر و ۵ برابر عمیق‌تر است.

نمایی از کندور چاسما یکی از دره‌های منطقه‌ی دره مارینر

نمایی از کندور کاسما یکی از دره‌های شمال دره مارینر
Credit: ESA/DLR/FU Berlin (G. Neukum)

«کالین ویلسون» (Colin Wilson) دانشمند پروژه‌ی مدارگرد ردیابی گاز اگزومارس گفت: «این نتیجه واقعا موفقیت برنامه‌ی مشترک اگزومارس آژانس فضایی اروپا و آژانس فضایی روسیه را نشان می‌دهد.»

او افزود: «دانستن بیشتر درباره‌ی چگونگی و مکان آب در مریخ امروزی برای درک اینکه چه اتفاقی برای آب زمانی فراوان در مریخ افتاده ضروری است و به جست‌وجوی ما برای محیط‌های قابل سکونت، نشانه‌های احتمالی حیات و مواد آلی از روزهای اولیه‌ی مریخ کمک می‌کند.»

TGO در سال ۲۰۱۶ به‌عنوان اولین کاوشگر از دو فضاپیمای تحت برنامه‌ی اگزومارس پرتاب شد. این مدارگرد در سال ۲۰۲۲ توسط یک مریخ‌نورد اروپایی به نام «روزالیند فرانکلین» (Rosalind Franklin) و یک سطح‌نشین روسی به نام «کازاچوک» (Kazachok) به این مدارگرد ملحق خواهند شد و همه با هم کار می‌کننند تا بفهمند که آیا تا کنون حیات در مریخ وجود داشته است یا خیر.

عکس کاور: دره مارینر مریخ
Credit: ESA/DLR/FU Berlin (G. Neukum)

منبع: SciTechDaily



برچسب‌ها :
دیدگاه شما

پرسش امنیتی *-- بارگیری کد امنیتی --

۱۲ دیدگاه
  1. میلاد

    خوب منم میگم اگه قرار بود انسان فقط تو یک سیاره زندگی کنه سیارات دیگه ساخته نمیشد پس استدلالت اشتباهه ربطی نداره

  2. rez

    داش میگه شرو ور نگی😐اگه اینجوریه تو حق پیشرفت نداری چون تو زندگی که خدا برات ساخته دخالت کردی

  3. Ali

    هر جا که آب باشه موجود هم است مطمعا باشید.

  4. رقی

    پراید را ارزون کنید فضا باشه برای شما

  5. رک گو

    امید خان انسان جزیی از وجود الهی است و خداوند این اجازه رو به انسان داده تا هرچی میتونه تلاش کنه یکروزی میرسه که مرگ هم دیگر وجود نخواهد داشت و مردم برای تعویض قطعات بدنشون میرن از لوازم یدکی انسانی بهره میگیرن دست یابی به مریخ هم خارج از اراده خداوند متعال نیست شاید روزی فرا برسد که زمین غیرقابل سکونت شود و مریخ مناسب ترین محل برای زندگی شود شما چهل سال پیش دبی رو که صحرایی برهوت بود با الان مقایسه کن اونوقت این در اشل بزرگتر میشه مریخ آباد و سرسبز و زیبا

  6. اژدری

    از این نوع مطالب بسیارِ جالب میشه به این موضوع فکر کرد که، وقتی میشه برای پیدا کردن آب تو جایی به این دوری و با صرف هزینه های خیلی زیاد کار کرد و نتیجه گرفت، چرا ما اینجا نمی‌تونیم(یا شاید نمی‌خوایم) اینکارو خیلی راحتتر و کم هزینه تر انجام بدیم.
    یه نتیجه‌گیری خیلی مهم اینه که، تو سیاره‌ای با این مشخصات و اتفاقات تاریخی و کهکشانی، وقتی آب اقیانوسها و دریاها از بین نرفته و فقط فُرمِ موندگاریش فرق کرده، پس رو کره زمین هم قطعا آب هیچوقت نایاب نخواهد شد و از بین نخواهد رفت، فقط باید بفهمیم چطور میتونیم بازیابیش کنیم و بدستش بیاریم.
    و…

  7. امید

    اونایی که میگن باید بریم کره مریخ و اونجا زندگی کنیم اشتباهه بعدشم همه اینکارا دست خداست. اگه قرار بود تو کره مریخ زندگی کنیم خدا خودش از روز خلقت بشر همین کار رو میکرد. پیشرفت علم و فن آوری خوبه اما بعضی چیزها دخالت در کار خداست و آخر زندگی ما مرگ است و انسان هر کجا که باشه آخرش میمیره و اون دنیا میرم. شاید اون دنیا ما به تمام چیزهایی که تو این دنیا فقط برامون رویا بوده اون دنیا بهش دسترسی داشته باشیم

    1. ......

      این اعتقاد تو هست و برای تو و امسال خودت می‌باشد
      از نظر تو هم که باشه باید هنوز شتر سوار می‌شدیم و از وسایل نقلیه استفاده نمی‌کردیم چون دخالت میشه تو کار خدا

  8. Shirzad chraghi

    بسیارجالب توجه بود این خبر و امید به پیدا کردن مکان. های مرموزترام حتما خواهد بود با این اکتشافات . و ای کاش ماهم در این زمینه گام هایی بر داریم . سپاسگزارم .

  9. محمد قیصری

    با پیدا کردن منابع مختلف سیاره مریخ و بالاخص منابع بزرگ آب زیر سطحی در سیاره مریخ امکان زندگی بهتر و آسونتر برای انسانها مهیا میشه . انسانها باید هر چه زودتر یک تمدن چند سیاره ای بشن وگرنه نسل شون و تمدن شون منقرض خواهد شد
    عملکرد جامعه بشری تاکنون بیشتر مخرب و تباهی آور بوده . امیدوارم هر چه زودتر جبران مافات کنند و بسوی سازندگی و بهبود کیفیت زندگی موجودات زنده سیاره زمین و کل طبیعت حرکت کنند وگرنه بشریت بسوی فنا و هلاکت جمعی حرکت خواهد کرد

  10. ناشناس

    چین و روسیه و آمریکا و انگلستان میخوان برن مریخ بدون آب و اکسیژن زندگی کنن اونوقت ایران که شمال و جنوبش دریاست هی مدام رسانه ها میگن بحران آب داره،دورغ از این بزرگتر،چرا ایران از آب و گاز و نفت دریای خزر هیچ استفاده ایی نمیکنه مگه منابع دریا مشترک نیست،همه همسایه های دریاخزر دارن منابع دریارو غارت میکنن،ولی ایران هیچ اقدامی برای منابع مشترک نمیکنه،واقعا جای تاسف داره

    1. اکی

      برادر اینا همشون برای داداش ولادمیر هست

loading...
بازدیدهای اخیر
بر اساس بازدیدهای اخیر شما
تاریخچه بازدیدها
مشاهده همه
دسته‌بندی‌های منتخب برای شما