همه چیز درباره اسپیس ایکس
شرکت اسپیس ایکس که توسط ایلان ماسک تأسیس شده، یکی از برجسته‌ترین و تأثیرگذارترین شرکت‌های خصوصی در حوزه‌ی فناوری فضایی است. این شرکت با هدف کاهش هزینههای سفرهای فضایی و پا گذاشتن بر روی مریخ تأسیس شد و از آن زمان تاکنون، تحولات عظیمی در این صنعت ایجاد کرده است. اسپیس ایکس ایلان ماسک به‌عنوان اولین شرکت خصوصی که توانسته راکتهای قابل استفادهی مجدد بسازد، انقلابی در صنعت فضا ایجاد کرده و راه را برای مأموریت‌های مقرونبهصرفهتر باز کرده است. در این مقاله، نگاهی دقیق به مهم‌ترین دستاوردهای شرکت اسپیس ایکس از جمله استارشیپ اسپیس ایکس، فالکون ۹، مدل کسب‌وکار، درآمد و سهام آن خواهیم داشت و بررسی خواهیم کرد که چگونه این شرکت مسیر آینده‌ی فضا را تغییر داده است.
اسپیس ایکس چیست؟
استارشیپ اسپیس ایکس؛ پیشرفته‌ترین فضاپیمای تاریخ
درآمد اسپیس ایکس
آیا امکان خرید سهام این شرکت وجود دارد؟
چگونه اسپیس ایکس هزینه سفرهای فضایی را کاهش داد؟
برنامه‌های آینده‌ی اسپیس ایکس
نقش اسپیس ایکس در رقابت فضایی با چین و روسیه
موتورهای رپتور اسپیس‌ایکس
موشک فالکون ۹
آیا اسپیس‌ایکس میتواند سفرهای فضایی را برای انسانهای عادی ممکن کند؟
اسپیس ایکس در برابر ناسا
سخن آخر
اسپیس ایکس چیست؟
اسپیس ایکس چیست؟ این شرکت خصوصی، که با نام کامل Space Exploration Technologies Corp. شناخته می‌شود، در سال ۲۰۰۲ توسط ایلان ماسک تأسیس شد. هدف اصلی آن، کاهش هزینههای سفرهای فضایی و تسهیل ارسال انسان به فضا است. از زمان تأسیس، این شرکت توانسته است به نخستین شرکت خصوصی تبدیل شود که موفق به ارسال فضاپیما و فضانوردان به مدار زمین شده است.
قبل از ورود اسپیس ایکس، صنعت فضایی تقریباً به‌طور کامل در انحصار دولت‌ها و سازمان‌هایی مانند ناسا، آژانس فضایی روسیه (روسکوسموس) و آژانس فضایی اروپا (ESA) قرار داشت. اما اسپیس ایکس با ارائه‌ی راه‌حل‌های خلاقانه، مانند راکتهای قابل بازیافت و کاهش شدید هزینههای پرتاب، این صنعت را متحول کرد. یکی از مهم‌ترین نقاط عطف این شرکت، توسعهی راکت اسپیس ایکس فالکون ۹ بود. این راکت که اولین‌بار در سال ۲۰۱۰ پرتاب شد، به نخستین راکت مدرنی تبدیل شد که می‌توانست پس از انجام مأموریت، دوباره به زمین بازگردد و مورد استفادهی مجدد قرار بگیرد. این دستاورد، هزینهی پرتاب‌ها را به‌شدت کاهش داد و موجب شد اسپیس ایکس از رقبای خود فاصله بگیرد.
اما تنها نقطه‌ی قوت اسپیس ایکس، راکتهای ارزان‌قیمت نبود. این شرکت همچنین در زمینه‌ی ارسال فضانوردان به ایستگاه فضایی بین‌المللی نیز موفقیت‌های بزرگی کسب کرد. در سال ۲۰۲۰، اسپیس ایکس اولین مأموریت سرنشین‌دار خود را با استفاده از فضاپیمای کرو دراگون انجام داد و توانست دو فضانورد ناسا را به ایستگاه فضایی بین‌المللی بفرستد. این مأموریت، نشان داد که شرکت‌های خصوصی می‌توانند نقش کلیدی در برنامه‌های فضایی جهانی ایفا کنند. علاوه بر این، پروژه‌ی استارلینک نیز یکی دیگر از برنامه‌های موفق اسپیس ایکس محسوب می‌شود. این پروژه شامل استقرار هزاران ماهواره‌ی کوچک در مدار زمین برای ارائه‌ی اینترنت پرسرعت به سراسر جهان است. تاکنون، بیش از ۵۰۰۰ ماهواره‌ی استارلینک به فضا پرتاب شده و این پروژه به یکی از منابع درآمدی اصلی این شرکت تبدیل شده است.
درحال‌حاضر، اسپیس ایکس نه‌تنها در زمینه‌ی پرتابهای فضایی فعالیت دارد، بلکه در حال کار بر روی پروژه‌های پیشرفته‌تری مانند سفرهای بین‌سیاره‌ای، مأموریت‌های ماه و مریخ، و توسعهی تکنولوژی‌های پیشرفته‌ی پیشرانش فضایی است. یکی دیگر از مواردی که اسپیس ایکس را از سایر شرکت‌های فضایی متمایز می‌کند، فرهنگ نوآوری و سرعت بالای توسعهی فناوری در این شرکت است. برخلاف سازمان‌های دولتی که معمولاً پروژه‌هایشان سال‌ها طول می‌کشد، اسپیس ایکس رویکرد طراحی، آزمایش و اصلاح سریع را در پیش گرفته است که باعث شده بتواند در مدت کوتاهی، به یکی از پیشروترین شرکت‌های فضایی در جهان تبدیل شود.
در مجموع، اسپیس ایکس به‌عنوان پیشگام سفرهای فضایی خصوصی، موفق شده است بسیاری از چالش‌هایی که در این حوزه وجود داشته را برطرف کند و جهانی را تصورپذیر کند که در آن سفرهای فضایی نه‌تنها برای فضانوردان، بلکه برای انسانهای عادی نیز امکان‌پذیر باشد.
استارشیپ اسپیس ایکس؛ پیشرفته‌ترین فضاپیمای تاریخ
استارشیپ اسپیس ایکس نه‌تنها یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های شرکت اسپیس ایکس است، بلکه جاه‌طلبانه‌ترین تلاش برای ساخت یک فضاپیمای چندمنظوره به شمار می‌رود. این راکت عظیم قرار است ستون فقرات مأموریت‌های آینده‌ی بشر به ماه، مریخ و حتی فراتر از منظومه شمسی باشد. برخلاف دیگر راکتهای فعلی که برای هر پرتاب نیاز به ساخت مجدد دارند، استارشیپ کاملاً قابل استفادهی مجدد طراحی شده است و میتواند پس از هر مأموریت، دوباره به فضا پرتاب شود.
این فضاپیما از دو بخش اصلی تشکیل شده است: بخش اول یا “سوپر هوی” که به‌عنوان تقویت‌کننده عمل کرده و نیروی لازم برای خروج از جو زمین را تأمین می‌کند، و بخش دوم که همان استارشیپ اصلی است و پس از جداشدن از بوستر، به مسیر خود در فضا ادامه می‌دهد. این طراحی منحصربهفرد، امکان ارسال مقادیر عظیمی بار و سرنشین را به اعماق فضا فراهم می‌کند.
یکی از نوآوری‌های کلیدی در استارشیپ اسپیس ایکس، استفاده از موتورهای رپتور است که از متان مایع و اکسیژن مایع به‌عنوان سوخت بهره می‌برند. این موتورها نسبت به موتورهای سنتی کارایی بالاتری دارند و مهم‌تر از همه، امکان سوخت‌گیری در مریخ را فراهم می‌کنند. ایلان ماسک بر این باور است که سوخت‌گیری در مریخ کلید اصلی سفرهای بین‌سیاره‌ای است و به‌همین‌دلیل، متان به‌عنوان سوخت اصلی استارشیپ انتخاب شده است، زیرا می‌توان آن را از منابع موجود در مریخ استخراج کرد. علاوه بر کاربردهای علمی و فضایی، استارشیپ اسپیس‌ایکس برنامه‌های تجاری نیز دارد. ناسا، قراردادی با اسپیس ایکس امضا کرده است که بر اساس آن، استارشیپ در برنامه‌ی آرتمیس برای ارسال فضانوردان به ماه مورد استفاده قرار خواهد گرفت. همچنین، شرکت‌های خصوصی و دولتی نیز برای استفاده از این فضاپیما در پرتاب ماهواره‌ها و انجام مأموریت‌های فضایی مختلف ابراز علاقه کرده‌اند.
بااین‌حال، این پروژه هنوز در مراحل آزمایشی قرار دارد. تاکنون چندین پرتاب آزمایشی انجام شده است که برخی از آن‌ها موفقیت‌آمیز بوده و برخی دیگر با انفجار و نقص فنی مواجه شده‌اند. اما با هر پرتاب، شرکت اسپیس‌ایکس به هدف نهایی خود نزدیک‌تر می‌شود. هدف ایلان ماسک این است که استارشیپ را به فضاپیمایی تبدیل کند که بتواند صدها انسان را به مریخ ببرد و اولین پایگاه انسانی را در این سیاره بنا کند. اگر این پروژه موفق شود، میتواند سفرهای فضایی را متحول کرده و زمینه را برای استعمار مریخ و ایجاد تمدن‌های بین‌سیاره‌ای فراهم کند.
درآمد اسپیس ایکس
درآمد اسپیس ایکس یکی از موضوعاتی است که همیشه موردتوجه تحلیلگران و علاقه‌مندان به صنعت فضایی قرار دارد. این شرکت، برخلاف بسیاری از سازمان‌های فضایی که وابسته به بودجه‌ی دولتی هستند، مدل کسب‌وکار مستقلی دارد و از طریق قراردادهای فضایی، خدمات پرتاب تجاری، پروژه‌ی استارلینک و توسعهی فناوری‌های جدید درآمد کسب می‌کند. اسپیس‌ایکس توانسته است هزینهی سفرهای فضایی را به‌شدت کاهش دهد و همین موضوع، باعث شده که بسیاری از مشتریان دولتی و خصوصی برای مأموریت‌های فضایی خود، این شرکت را انتخاب کنند.
یکی از مهم‌ترین منابع درآمدی شرکت اسپیس ایکس، قراردادهای ناسا و دولت ایالات متحده است. اسپیس‌ایکس تاکنون چندین قرارداد چندمیلیارددلاری با ناسا امضا کرده است. این قراردادها شامل ارسال محموله و فضانوردان به ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS) و همکاری در برنامه‌ی آرتمیس برای بازگشت انسان به ماه هستند. ناسا در سال ۲۰۲۱، قراردادی به ارزش ۲.۹ میلیارد دلار با اسپیس ایکس ایلان ماسک امضا کرد تا نسخه‌ای سفارشی از استارشیپ اسپیس ایکس را برای فرود بر سطح ماه توسعه دهد. این همکاری‌ها نشان می‌دهد که اسپیس ایکس تنها یک شرکت خصوصی نیست، بلکه به یکی از مهم‌ترین بازیگران صنعت فضایی تبدیل شده است.
بخش مهم دیگر از درآمد اسپیس ایکس مربوط به خدمات پرتابهای تجاری و نظامی است. بسیاری از شرکت‌های مخابراتی و سازمان‌های تحقیقاتی، ماهواره‌های خود را با استفاده از راکت فالکون ۹ به فضا می‌فرستند. هزینهی پرتاب با فالکون ۹ حدود ۶۷ میلیون دلار است، که بسیار ارزان‌تر از رقبا مانند یونایتد لانچ آلیانس (ULA) یا آریان‌اسپیس محسوب می‌شود. به همین دلیل، اسپیس‌ایکس سهم بزرگی از بازار پرتابهای فضایی را در اختیار دارد و تعداد زیادی مشتری در سرتاسر جهان دارد.
پروژه‌ی استارلینک نیز یکی از مهم‌ترین منابع درآمد اسپیس ایکس محسوب می‌شود. این پروژه شامل استقرار هزاران ماهواره‌ی کوچک در مدار زمین برای ارائه‌ی اینترنت پرسرعت در سراسر جهان است. درحال‌حاضر، بیش از ۵۰۰۰ ماهواره‌ی استارلینک در مدار قرار گرفته‌اند و این پروژه در ده‌ها کشور فعال شده است. طبق گزارش‌ها، درآمد سالانه‌ی استارلینک میتواند در آینده به بیش از ۳۰ میلیارد دلار برسد، که این رقم بسیار بیشتر از درآمد کنونی این شرکت از پرتابهای فضایی است. بسیاری از تحلیلگران معتقدند که اگر استارلینک با موفقیت توسعه یابد، شرکت اسپیس‌ایکس میتواند به یکی از پردرآمدترین شرکت‌های فناوری در جهان تبدیل شود.
آیا امکان خرید سهام این شرکت وجود دارد؟
یکی از سؤالاتی که بسیاری از سرمایه‌گذاران مطرح می‌کنند این است که آیا می‌توان سهام اسپیس ایکس را خریداری کرد؟ درحال‌حاضر، سهام اسپیس‌ایکس به‌صورت عمومی در بازار بورس عرضه نشده است و این شرکت همچنان خصوصی باقی مانده است. سهام این شرکت در اختیار سرمایه‌گذاران بزرگی مانند ایلان ماسک، گوگل و سایر شرکت‌های سرمایه‌گذاری خصوصی قرار دارد.
بااین‌حال، بسیاری از کارشناسان معتقدند که در آینده، ممکن است بخش استارلینک به‌صورت مستقل وارد بازار بورس شود. ایلان ماسک قبلاً اعلام کرده بود که قصد دارد استارلینک را در چند سال آینده به‌عنوان یک شرکت مستقل عرضه‌ی اولیه کند. اگر این اتفاق بیفتد، سرمایه‌گذاران می‌توانند با خرید سهام استارلینک، به‌طور غیرمستقیم در این شرکت سرمایه‌گذاری کنند. طبق برآوردها، ارزش شرکت اسپیس ایکس در سال ۲۰۲۴ حدود ۱۸۰ میلیارد دلار تخمین زده شده است، که این رقم آن را به یکی از گران‌ترین شرکت‌های خصوصی جهان تبدیل می‌کند. اگر اسپیس ایکس در آینده سهام خود را عرضه کند، احتمالاً یکی از بزرگ‌ترین عرضه‌های اولیه‌ی سهام در تاریخ بازارهای مالی خواهد بود.
ایلان ماسک اما تاکنون چندین‌بار اعلام کرده که برنامه‌ای برای عرضه‌ی عمومی سهام اسپیس ایکس ندارد. او معتقد است که فشارهای سرمایه‌گذاران و سهام‌داران میتواند مانع از اجرای برنامه‌های بلندمدت این شرکت، به‌ویژه پروژه‌ی سفر به مریخ، شود. به همین دلیل، او تمایل دارد که اسپیس ایکس را تا حد ممکن خصوصی نگه دارد. درحال‌حاضر، تنها راه سرمایه‌گذاری در اسپیس ایکس، از طریق شرکت‌های سرمایه‌گذاری خصوصی و صندوق‌های ویژه‌ای است که سهام این شرکت را در اختیار دارند. اما برای سرمایه‌گذاران عادی، تا زمانی که این شرکت وارد بورس نشود، امکان خرید مستقیم سهام وجود ندارد.
چگونه اسپیس ایکس هزینه سفرهای فضایی را کاهش داد؟
یکی از مهم‌ترین اهداف شرکت اسپیس ایکس از زمان تأسیس، کاهش چشمگیر هزینههای سفرهای فضایی بوده است. این شرکت موفق شده با نوآوری‌های فناورانه و مدل‌های اقتصادی هوشمندانه، هزینهی پرتابهای فضایی را به میزان قابل‌توجهی کاهش دهد. در گذشته، مأموریت‌های فضایی هزینههای سرسام‌آوری داشتند که باعث می‌شد تنها دولت‌های بزرگ بتوانند از پس اجرای آن‌ها برآیند. اما اسپیس ایکس ایلان ماسک توانست این روند را تغییر دهد و عصر جدیدی از پرتابهای اقتصادی را آغاز کند.
یکی از بزرگ‌ترین عوامل کاهش هزینه‌ها، توسعهی راکتهای قابل بازیافت بود. پیش از اسپیس ایکس، هر پرتاب فضایی شامل راکت‌هایی یک‌بار مصرف بود که پس از انجام مأموریت، از بین می‌رفتند. اما موشک اسپیس ایکس فالکون ۹ این روند را تغییر داد. این راکت میتواند پس از انجام مأموریت، به زمین بازگردد و بارها مورد استفاده قرار گیرد. این فناوری هزینهی تولید و ساخت راکتهای جدید را به‌شدت کاهش داده و به اسپیس ایکس اجازه داده است که پرتاب‌ها را با قیمتی بسیار ارزان‌تر از رقبا انجام دهد.
یکی دیگر از نوآوری‌های اسپیس ایکس، استفاده از طراحی‌های مدولار و بهینه‌سازی فرآیند تولید راکت‌ها است. برخلاف شرکت‌های سنتی که بخش‌های مختلف راکت را از تأمین‌کنندگان مختلف تهیه می‌کردند، اسپیس‌ایکس بیشتر قطعات موردنیاز خود را در داخل شرکت طراحی و تولید می‌کند. این امر باعث شده که وابستگی به تأمین‌کنندگان خارجی کاهش یابد و هزینههای تولید بهینه شود. علاوه بر این، رویکرد توسعهی سریع و آزمایش‌های مداوم یکی دیگر از دلایلی است که به کاهش هزینههای اسپیس‌ایکس کمک کرده است. درحالی‌که سازمان‌هایی مانند ناسا معمولاً سال‌ها برای طراحی و تست یک فضاپیما زمان می‌گذارند، اسپیس ایکس فرآیند طراحی و آزمایش را با سرعت بیشتری انجام می‌دهد. این روش، هرچند گاهی منجر به شکست‌های اولیه می‌شود، اما در بلندمدت هزینههای توسعه را کاهش داده و سرعت پیشرفت فناوری را افزایش داده است.
در نهایت، اسپیس ایکس توانسته با ارائه‌ی قیمت‌های رقابتی در بازار پرتابهای فضایی، قراردادهای زیادی را از شرکت‌های خصوصی و دولتی به‌دست آورد. این شرکت توانسته هزینهی پرتاب یک موشک فالکون ۹ را به حدود ۶۷ میلیون دلار برساند، درحالی‌که هزینهی پرتابهای مشابه توسط رقبا مانند یونایتد لانچ آلیانس (ULA) یا آریان‌اسپیس بسیار گران‌تر است. اسپیس‌ایکس نشان داده که فضاپیمای اسپیس‌ایکس میتواند پرتابهای فضایی را با حداقل هزینه و حداکثر بهره‌وری انجام دهد. این نوآوری‌ها، باعث شده‌اند که سفرهای فضایی دیگر یک رؤیای دور از دسترس نباشند، بلکه به‌زودی برای مأموریت‌های تجاری و حتی شخصی نیز قابلدسترس شوند.
برنامه‌های آینده‌ی اسپیس ایکس
شرکت اسپیس ایکس درحال‌حاضر یکی از پیشگامان فناوری فضایی در جهان است و برنامه‌های بلندپروازانه‌ای برای آینده دارد. این برنامه‌ها شامل ارسال انسان به ماه، سفر به مریخ، توسعهی فناوری‌های سفرهای بین‌سیاره‌ای و حتی ساخت ایستگاه‌های فضایی تجاری است.
یکی از مهم‌ترین پروژه‌های آینده‌ی اسپیس‌ایکس، همکاری با ناسا برای برنامه‌ی آرتمیس است. این برنامه قرار است تا سال ۲۰۲۶، فضانوردان را پس از بیش از پنج دهه، دوباره به سطح ماه بفرستد. اسپیس ایکس به‌عنوان پیمانکار اصلی این مأموریت، نسخه‌ی ویژه‌ای از استارشیپ را طراحی کرده است که بتواند به‌عنوان یک فرودگر ماه مورد استفاده قرار گیرد. این مأموریت میتواند اولین گام جدی برای ایجاد یک پایگاه دائمی در ماه باشد. اما هدف نهایی اسپیس‌ایکس ایلان ماسک چیزی فراتر از ماه است. این شرکت برنامه دارد که تا سال ۲۰۵۰، انسان‌ها را به مریخ بفرستد و یک کلونی دائمی در این سیاره بنا کند. برای این منظور، اسپیس ایکس در حال توسعهی استارشیپ اسپیس ایکس است که قادر خواهد بود تا صدها تن محموله و ده‌ها سرنشین را به سیاره مریخ انتقال دهد.
علاوه بر این، اسپیس ایکس به‌دنبال توسعهی سفرهای بین‌سیاره‌ای است. ایلان ماسک بارها اعلام کرده که قصد دارد سفر به سایر نقاط منظومهی شمسی و حتی مأموریت‌هایی برای کشف سیارات فراخورشیدی را نیز در آینده‌ی اسپیس ایکس قرار دهد. درکنار این مأموریتها، اسپیس ایکس در حال کار بر روی پرتابهای فوق‌العاده سریع بین‌المللی است. این شرکت در حال بررسی امکان استفاده از استارشیپ برای انجام سفرهای بسیار سریع در داخل زمین است. به‌عنوان مثال، یک پرواز از نیویورک به توکیو که در حالت عادی ۱۵ ساعت طول می‌کشد، میتواند با استارشیپ در کمتر از ۳۰ دقیقه انجام شود. همچنین، اسپیس ایکس قصد دارد که در آینده ایستگاه‌های فضایی خصوصی را توسعه دهد. این ایده میتواند به گردشگری فضایی، انجام تحقیقات علمی پیشرفته و حتی ایجاد سکونتگاه‌های فضایی کمک کند. با این برنامه‌ها، اسپیس ایکس ثابت کرده که تنها یک شرکت معمولی فضایی نیست، بلکه آینده‌ی سفرهای فضایی را شکل خواهد داد.
نقش اسپیس ایکس در رقابت فضایی با چین و روسیه
درحالی‌که شرکت اسپیس ایکس به‌عنوان پیشگام صنعت فضایی خصوصی شناخته می‌شود، نباید فراموش کرد که چین و روسیه نیز در این رقابت سهم قابل‌توجهی دارند. این دو کشور برنامه‌های فضایی قدرتمندی دارند که سال‌ها پیش از تأسیس اسپیس ایکس ایلان ماسک فعال بوده‌اند و همچنان سرمایه‌گذاری‌های عظیمی در این زمینه انجام می‌دهند. سؤال اصلی این است که اسپیس ایکس چگونه در برابر این دو قدرت فضایی ایستاده و چه تفاوت‌هایی با آن‌ها دارد؟ روسیه با داشتن برنامه‌ی فضایی که از زمان شوروی آغاز شده بود، یکی از اولین کشورهایی بود که انسان را به مدار زمین فرستاد. روسکوسموس، سازمان فضایی این کشور، سال‌ها بر ارسال فضانوردان به ایستگاه فضایی بین‌المللی تسلط داشت و تنها ارائه‌دهنده‌ی خدمات ارسال انسان به فضا پس از پایان برنامه‌ی شاتل‌های فضایی ناسا بود.
اما با ورود اسپیس ایکس به صنعت فضایی، روسیه بخش مهمی از درآمد خود را از دست داد. تا قبل از سال ۲۰۲۰، ناسا برای هر صندلی در سفینه‌ی سایوز روسیه، بیش از ۸۰ میلیون دلار پرداخت می‌کرد. اما اکنون، فضاپیمای اسپیس ایکس با هزینهی بسیار کمتر، فضانوردان آمریکایی را به مدار زمین می‌برد. این موضوع باعث شده که روسیه، سهم زیادی از بازار پرتابهای فضایی را از دست بدهد.
چین، برخلاف روسیه، سرمایه‌گذاری گسترده‌ای روی برنامه‌های فضایی خود کرده است و در سال‌های اخیر به یکی از رقبای جدی اسپیس ایکس و ناسا تبدیل شده است. برنامه‌ی فضایی چین شامل ساخت ایستگاه فضایی “تیانگونگ”، ارسال کاوشگر به مریخ، و توسعهی فناوری‌های راکتی جدید است.
یکی از اهداف اصلی چین، رقابت با اسپیس ایکس در پرتابهای تجاری و مأموریت‌های بین‌سیاره‌ای است. این کشور چندین راکت جدید، از جمله راکتهای بلندمارش (Long March) را توسعه داده است و برنامه دارد که تا دهه‌ی ۲۰۳۰، اولین فضانوردان چینی را به ماه بفرستد.
برتری‌های اسپیس ایکس در برابر رقبا را می‌توان در سه عامل خلاصه کرد:
- هزینهی کمتر: راکت اسپیس ایکس فالکون ۹ و استارشیپ اسپیس ایکس از فناوری‌های بازیافت راکت استفاده می‌کنند، درحالی‌که چین و روسیه هنوز در این زمینه به‌اندازه‌ی اسپیس ایکس پیشرفت نکرده‌اند.
- سرعت توسعهی فناوری: برخلاف سازمان‌های دولتی که معمولاً پروژه‌های فضایی را طی چندین دهه اجرا می‌کنند، اسپیس‌ایکس فرآیند طراحی، تست و اجرا را با سرعتی بسیار بیشتر انجام می‌دهد.
- رویکرد تجاری: اسپیس ایکس توانسته است مشتریان زیادی را از سراسر جهان جذب کند، درحالی‌که برنامه‌های فضایی چین و روسیه همچنان بیشتر دولتی هستند.
در مجموع، اسپیس‌ایکس نه‌تنها توانسته است روسیه را از بازار پرتابهای سرنشین‌دار کنار بزند، بلکه خود را به‌عنوان رقیب اصلی چین در رقابت فضایی قرن ۲۱ معرفی کرده است.
موتورهای رپتور اسپیس‌ایکس
یکی از فناوری‌هایی که اسپیس ایکس ایلان ماسک را از دیگر شرکت‌های فضایی متمایز می‌کند، موتورهای رپتور هستند. این موتورهای بسیار قدرتمند و کارآمد در حال حاضر برای استارشیپ اسپیس ایکس طراحی شده‌اند و قرار است نقشی کلیدی در سفرهای بین‌سیاره‌ای و کاهش هزینههای پرتاب ایفا کنند. درحالی‌که بیشتر موتورهای راکتی از سوخت هیدروژن یا RP-1 (نوعی نفت سفید مخصوص) استفاده می‌کنند، موتورهای رپتور اسپیس‌ایکس به‌جای آن از متان مایع و اکسیژن مایع بهره می‌برند. این نوع سوخت دارای چندین مزیت است:
- بهره‌وری بیشتر: موتورهای رپتور به‌دلیل فشار بالاتر در محفظه‌ی احتراق، بازده بیشتری نسبت به موتورهای مرلین فالکون ۹ دارند.
- قابلیت سوخت‌گیری در مریخ: متان میتواند در مریخ تولید شود، به این معنا که استارشیپ میتواند در مریخ سوخت‌گیری کرده و به زمین بازگردد.
- دوام و قابلیت استفادهی مجدد: این موتورها نسبت به موتورهای سنتی، کمتر فرسوده می‌شوند و می‌توانند بارها بدون نیاز به تعمیر یا تعویض استفاده شوند.
درحال‌حاضر، هیچ موتور راکتی دیگری در جهان با ویژگی‌های موتورهای رپتور اسپیس‌ایکس برابری نمی‌کند. این موتور نه‌تنها عملکرد بهتری دارد، بلکه بهینه‌ترین موتور ساخته‌شده برای سفرهای بین‌سیاره‌ای است. چین و روسیه نیز در حال تحقیق و توسعهی موتورهای مشابه هستند، اما تاکنون هیچ‌یک از آن‌ها به بهره‌وری و عملکرد رپتور نرسیده‌اند. رپتور اسپیس ایکس مهم‌ترین پیشرانه‌ی نسل آینده‌ی پرتابهای فضایی است که به این شرکت اجازه خواهد داد که اولین سفرهای سرنشین‌دار به مریخ را ممکن کند.
موشک فالکون ۹
موشک اسپیس ایکس فالکون ۹ یکی از موفق‌ترین و پرکاربردترین راکتهای تاریخ فضانوردی است. این راکت که برای اولین‌بار در سال ۲۰۱۰ به فضا پرتاب شد، اولین راکت مدرن قابل‌استفاده‌ی مجدد بود که توانست صنعت فضایی را دگرگون کند. فالکون ۹ به‌عنوان ستون فقرات برنامه‌های فضایی اسپیس‌ایکس، در بیش از ۲۰۰ پرتاب موفق حضور داشته و توانسته است مأموریت‌های متعددی را برای ناسا، وزارت دفاع ایالات متحده، شرکت‌های مخابراتی و پروژه‌ی استارلینک انجام دهد.
این راکت دارای دو مرحله‌ی پرتاب است. مرحله‌ی اول شامل ۹ موتور مرلین است که نیروی کافی برای رساندن موشک به مدار را فراهم می‌کنند. پس از جداشدن مرحله‌ی اول، مرحله‌ی دوم فعال شده و محموله را به مدار تعیین‌شده می‌رساند. یکی از ویژگی‌های منحصربهفرد فالکون ۹، توانایی فرود عمودی مرحله‌ی اول پس از پرتاب است. این فناوری که یکی از بزرگ‌ترین نوآوری‌های اسپیس‌ایکس محسوب می‌شود، باعث شده که هزینهی پرتاب‌ها به‌شدت کاهش یابد.
فالکون ۹ در مأموریت‌های مختلفی به کار گرفته شده است، از جمله پرتاب فضانوردان ناسا با فضاپیمای کرو دراگون، ارسال ماهواره‌های مخابراتی، انتقال تجهیزات علمی به ایستگاه فضایی بین‌المللی و مأموریت‌های نظامی و تجاری. این راکت همچنین، بخش اصلی پروژه‌ی استارلینک محسوب می‌شود و تاکنون هزاران ماهواره‌ی اینترنتی را به مدار فرستاده است. موفقیت فالکون ۹ نشان داد که اسپیس‌ایکس ایلان ماسک میتواند با کاهش هزینههای پرتاب، صنعت فضایی را متحول کند. این موشک، نقطه‌ی عطفی در تاریخ پروازهای فضایی محسوب می‌شود و همچنان یکی از پیشرفته‌ترین راکتهای جهان به شمار می‌رود.
آیا اسپیس‌ایکس میتواند سفرهای فضایی را برای انسانهای عادی ممکن کند؟
یکی از بزرگ‌ترین اهداف شرکت اسپیس‌ایکس این است که سفرهای فضایی را از یک فعالیت انحصاری برای فضانوردان و دانشمندان، به تجربه‌ای قابلدسترس برای عموم مردم تبدیل کند. درحالی‌که تاکنون، سفر به فضا تنها محدود به فضانوردان آموزش‌دیده‌ی ناسا و دیگر سازمان‌های فضایی بوده است، اسپیس ایکس قصد دارد این روند را تغییر دهد و رویای سفرهای فضایی برای انسانهای عادی را به واقعیت تبدیل کند. درحال‌حاضر، سفرهای فضایی خصوصی هنوز در مرحله‌ی اولیه و بسیار پرهزینه هستند. مأموریت‌هایی مانند اینسبریشن ۴ که در سال ۲۰۲۱ انجام شد، نشان داد که امکان سفر به فضا برای افرادی که فضانورد حرفه‌ای نیستند، وجود دارد. این مأموریت که با استفاده از فضاپیمای اسپیس‌ایکس انجام شد، چهار مسافر غیرنظامی را بدون نیاز به هیچ تجربه‌ی فضانوردی، به مدار زمین برد. موفقیت این مأموریت ثابت کرد که اسپیس ایکس میتواند سفرهای فضایی را نه‌تنها برای فضانوردان، بلکه برای افراد عادی نیز اجرا کند.
اما یکی از بزرگ‌ترین موانع برای تحقق این هدف، هزینهی بسیار بالای سفرهای فضایی است. درحال‌حاضر، قیمت یک بلیط برای سفر به فضا میتواند ده‌ها میلیون دلار هزینه داشته باشد. برای مثال، برخی از میلیاردرهایی که با شرکت‌های فضایی مانند بلو اوریجین و ویرجین گلکتیک به فضا سفر کرده‌اند، مبالغی در حدود ۲۰ تا ۵۵ میلیون دلار پرداخت کرده‌اند. این هزینه‌ها باعث می‌شود که سفرهای فضایی هنوز برای بخش کوچکی از جامعه قابلدسترس باشند. اسپیس‌ایکس ایلان ماسک معتقد است که با توسعهی فناوری‌های جدید و استفاده از راکتهای کاملاً قابل‌استفاده‌ی مجدد، می‌توان این هزینه‌ها را به میزان چشمگیری کاهش داد. استارشیپ اسپیس‌ایکس که درحال‌حاضر در مراحل آزمایشی قرار دارد، قرار است اولین فضاپیمایی باشد که بتواند هزینهی پرتاب را به زیر ۲ میلیون دلار کاهش دهد. ایلان ماسک اعلام کرده است که در آینده، اگر این فناوری به مرحله‌ی بهره‌برداری کامل برسد، هزینهی یک بلیط برای سفر به مدار زمین میتواند تا چند هزار دلار کاهش یابد.
علاوه بر کاهش هزینه‌ها، زیرساخت‌های فضایی نیز باید پیشرفت کنند. درحال‌حاضر، سفرهای فضایی برای انسانهای عادی به دلیل محدودیت‌های فنی، مشکلات ایمنی و نبود امکانات مناسب برای زندگی در فضا، چالش‌های زیادی دارد. اسپیس‌ایکس در حال کار روی پایگاه‌های فضایی، ایستگاه‌های مداری و سامانه‌های پشتیبانی زندگی است تا بتواند اقامت در فضا را برای مدت‌های طولانی ممکن کند. یکی از ایده‌های بلندپروازانه‌ی شرکت اسپیس‌ایکس، ساخت پایگاه‌هایی روی ماه و مریخ است که بتواند پذیرای انسانهای عادی باشد. درحالی‌که درحال‌حاضر، تنها فضانوردان حرفه‌ای قادر به زندگی و فعالیت در ایستگاه فضایی بین‌المللی هستند، اسپیس ایکس قصد دارد این وضعیت را تغییر دهد و زمینه را برای ایجاد اولین کلونی‌های انسانی در فضا فراهم کند.
اما باوجود تمام این پیشرفت‌ها، هنوز سفرهای فضایی برای عموم مردم یک رؤیا محسوب می‌شود. حتی اگر اسپیس‌ایکس بتواند هزینهی سفر به فضا را کاهش دهد، همچنان چالش‌های فنی، ایمنی و زیرساختی بزرگی وجود دارد که باید برطرف شوند. برای مثال، خطرات پروازهای فضایی، مشکلات تابش‌های کیهانی و نیاز به فناوری‌های پیشرفته‌ی حفاظت از جان مسافران، ازجمله مسائلی هستند که باید حل شوند. بااین‌حال، اگر اسپیس ایکس بتواند به اهداف خود در توسعهی استارشیپ، کاهش هزینه‌ها و ایجاد زیرساخت‌های فضایی دست یابد، ممکن است در دهه‌های آینده، سفر به فضا همان‌قدر رایج شود که امروز سفرهای هوایی هستند. ایلان ماسک معتقد است که در آینده، مردم می‌توانند با پرداخت هزینه‌ای معقول، بلیطی برای سفر به مدار سیاره زمین یا حتی مریخ بخرند و تجربه‌ای بی‌نظیر از فضا داشته باشند. درنهایت، اسپیس‌ایکس بیش از هر شرکت دیگری به تحقق رؤیای سفرهای فضایی همگانی نزدیک شده است. هرچند هنوز فاصله‌ی زیادی با این هدف داریم، اما اگر فناوری‌های کنونی به پیشرفت خود ادامه دهند، ممکن است روزی برسد که انسانهای عادی نیز بتوانند مانند سفرهای بین‌المللی، برای تفریح و اکتشاف به فضا سفر و سیاره‌ها و خورشید را از آنجا تماشا کنند.
اسپیس ایکس در برابر ناسا
شرکت اسپیس ایکس و ناسا دو نام برجسته در صنعت فضایی هستند که هریک نقش کلیدی در توسعهی فناوری‌های پروازهای فضایی ایفا کرده‌اند. اما تفاوت‌های اساسی میان این دو وجود دارد که باعث شده بسیاری از افراد این سؤال را مطرح کنند: آیا اسپیس‌ایکس در حال جایگزینی ناسا است یا این دو سازمان در مسیرهای متفاوتی حرکت می‌کنند؟ پاسخ این سؤال پیچیده‌تر از آن است که در نگاه اول به‌نظر می‌رسد، زیرا درحالی‌که اسپیس‌ایکس ایلان ماسک با سرعت بالا در حال توسعهی فناوری‌های نوین است، ناسا همچنان به‌عنوان یک سازمان پیشرو در تحقیقات علمی و مأموریت‌های فضایی اکتشافی نقش‌آفرینی می‌کند.
یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های ناسا و اسپیس ایکس در مدل کسب‌وکار و مالکیت آن‌ها است. ناسا یک سازمان دولتی و غیرانتفاعی است که با بودجه‌ی سالانه‌ای که از سوی دولت ایالات متحده تأمین می‌شود، فعالیت می‌کند. هدف اصلی آن پیشبرد دانش بشری درباره‌ی فضا، اجرای مأموریت‌های علمی و اکتشافی و توسعهی فناوری‌های پیشرفته‌ی فضایی است. در مقابل، شرکت اسپیس‌ایکس یک سازمان خصوصی است که به‌دنبال کاهش هزینه‌ها، توسعهی پرتابهای تجاری و ایجاد فرصت‌های اقتصادی در صنعت فضایی است. این تفاوت در ماهیت، باعث شده که اسپیس ایکس بر سودآوری و تجاری‌سازی صنعت فضایی تمرکز داشته باشد، درحالی‌که ناسا بیشتر بر تحقیقات علمی و مأموریت‌های بین‌سیاره‌ای غیرانتفاعی متمرکز است.
یکی دیگر از تفاوت‌های مهم میان این دو، رویکردشان به توسعهی فناوری‌های فضایی است. ناسا معمولاً پروژه‌های فضایی را با دقت و احتیاط بالا انجام می‌دهد و فرآیندهای توسعه و آزمایش آن ممکن است سال‌ها یا حتی دهه‌ها طول بکشد. به‌عنوان مثال، توسعهی موشک سیستم پرتاب فضایی (SLS) که برای مأموریت‌های آینده‌ی ماه طراحی شده، بیش از یک دهه زمان برده است و هزینهی آن از ۲۰ میلیارد دلار فراتر رفته است. اما در سوی مقابل، راکت اسپیس ایکس فالکون ۹ و استارشیپ اسپیس‌ایکس در مدت‌زمانی بسیار کوتاه‌تر و با هزینهی کمتر توسعه یافته‌اند، زیرا اسپیس ایکس از رویکرد “طراحی، آزمایش و اصلاح سریع” استفاده می‌کند.
اما باوجود این تفاوت‌ها، ناسا و اسپیس ایکس به‌شدت به یکدیگر وابسته هستند. ناسا تاکنون میلیاردها دلار برای توسعهی فناوری‌های اسپیس‌ایکس سرمایه‌گذاری کرده و بسیاری از مأموریت‌های کلیدی خود، از جمله ارسال فضانوردان به ایستگاه فضایی بین‌المللی را به این شرکت واگذار کرده است. از سوی دیگر، اسپیس‌ایکس بدون حمایت مالی و قراردادهای ناسا، نمی‌توانست به این سرعت به موفقیت برسد. بنابراین، به‌جای آنکه این دو سازمان را رقیب یکدیگر بدانیم، می‌توان گفت که آن‌ها در کنار یکدیگر کار می‌کنند و هریک مکمل دیگری هستند.
بااین‌حال، درحالی‌که شرکت اسپیس‌ایکس با کاهش هزینههای پرتاب، توسعهی فناوری‌های جدید و برنامه‌های تجاری پیشتاز است، ناسا همچنان به‌عنوان مهم‌ترین بازیگر در مأموریت‌های علمی و اکتشافی بلندمدت باقی خواهد ماند. اسپیس ایکس نشان داده که میتواند سفرهای فضایی را سریع‌تر و ارزان‌تر کند، اما ناسا همچنان ستون اصلی تحقیقات علمی و برنامه‌های بین‌سیاره‌ای بشر خواهد بود.
به‌طور خلاصه، اسپیس ایکس و ناسا درحال‌حاضر بیشتر همکار هستند تا رقیب، اما رویکردهای متفاوتی نسبت به آینده‌ی فضانوردی دارند. اسپیس‌ایکس به‌دنبال تجاری‌سازی فضا و کاهش هزینههای پرتاب است، درحالی‌که ناسا مأموریت‌های علمی و تحقیقات بین‌سیاره‌ای را رهبری می‌کند. با این روند، آینده‌ی اکتشافات فضایی احتمالاً ترکیبی از همکاری‌های این دو سازمان خواهد بود، جایی که ناسا نقش راهبری علمی را برعهده دارد و اسپیس‌ایکس به‌عنوان یک تسهیل‌کننده‌ی تجاری، امکان‌پذیر بودن این مأموریتها را فراهم می‌کند.
سخن آخر
شرکت اسپیس ایکس یکی از بزرگ‌ترین نام‌ها در صنعت فضایی است که با نوآوری‌های خود، جهان را متحول کرده است. از استارشیپ اسپیس‌ایکس گرفته تا راکت فالکون ۹، این شرکت نشان داده که میتواند به‌طور قابل‌توجهی هزینههای سفرهای فضایی را کاهش داده و مسیر را برای سفرهای بین‌سیاره‌ای هموار و حتی روزی آروزی فتح کهکشان را ممکن کند. در آینده، انتظار می‌رود که اسپیس‌ایکس همچنان به توسعهی فناوری‌های جدید ادامه دهد و نقش کلیدی در آینده‌ی فضاپیمایی بشر داشته باشد.
منبع: دیجی‌کالا مگ
