بیماری برص (لک و پیس یا ویتیلیگو)؛ علائم، دلایل و روش‌های درمان
برص، پیسی یا لک و پیس یک بیماری مزمن است که در آن، بخش‌هایی از پوست رنگ خود را از دست می‌دهند. این لکهها زمانی ظاهر می‌شوند که ملانوسیتِ داخل پوست از بین می‌رود. ملانوسیت، سلول‌هایی هستند که مسئول ایجاد رنگدانهی پوست (ملانین) هستند و به پوست رنگ می‌دهند و از آن در مقابل اشعه‌های فرابنفش (UV) خورشید محافظت می‌کنند. این بیماری می‌تواند افراد را در هر سن و با هر جنسیت و نژادی تحت تاثیر قرار دهد. بیماری لک و پیس بین ۰.۵ تا ۲ درصد از افراد جهان را درگیر کرده است. در این مقاله قصد داریم شما را با بیماری برص، علائم و روش‌های درمان آن آشنا کنیم. در ادامه با دیجی‌کالا مگ همراه باشید.
بیماری برص یا لک و پیس چیست؟
برص یا لک و پیس یک بیماری پوستی است که در آن بخش‌هایی از پوست، رنگ خود را از دست می‌دهند. اینکه ویتیلیگو چه مقدار از پوست را درگیر می‌کند، بین افراد متفاوت است. این بیماری همچنین می‌تواند چشم، داخل دهان و مو را تحت تاثیر قرار دهد. در بیشتر موارد، نواحی درگیر تا پایان عمر فرد بدون رنگ باقی می‌مانند. نواحی درگیر، نسبت به سایر نواحی بدن، به نور خورشید حساس‌تر می‌شوند. به این عارضه «فتوسنستیو» گفته می‌شود.
پیشبینی میزان و احتمال گسترش لکهها کار دشواری است. گسترش لکهها ممکن است چند هفته طول بکشد، یا لکهها برای چند ماه یا چند سال ثابت باقی بمانند. لکههای روشن‌تر در افراد با پوست تیره یا برنزه (آفتاب سوخته) بیشتر به چشم می‌آیند.
علائم بیماری برص چیست؟
تنها علامت بیماری برص، بروز لکههای سفید و صاف روی پوست است. اولین لکه‌ی سفید قابل مشاهده، معمولا در ناحیه‌ای بروز می‌کند که در معرض خورشید است.
تنها علامت بیماری برص، بروز لکههای سفید و صاف روی پوست است. اولین لکه‌ی سفید قابل مشاهده، معمولا در ناحیه‌ای بروز می‌کند که در معرض خورشید است. بیماری لک و پیس در ابتدا به شکل یک لکه‌ی ساده، که کمی کمرنگ‌تر از بقیه‌ی پوست است، ظاهر می‌شود. اما این لکه به مروز زمان کمرنگ‌تر شده و در نهایت سفید می‌شود.
این لکهها شکل نامنظمی دارند. گاهی اوقات، لبه‌های لکهها می‌توانند کمی ملتهب (قرمز کمرنگ) شده و منجر به خارش شوند. هرچند معمولا این لکهها منجر به هیچ گونه ناراحتی، خشکی، تحریک یا درد در پوست نمی‌شوند.
تاثیرات لک و پیس بین افراد متفاوت است. بعضی از افراد ممکن است فقط دچار تعداد کمی از لکههای سفید شوند که دیگر گسترش نمی‌یابند، در حالی که سایر افراد دچار لکههای سفید بزرگتر شوند که به یکدگیر چسبیده‌اند و نواحی بزرگتری از پوست را درگیر می‌کنند.
علل بیماری برص چیست؟
ویتیلیگو زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های رنگدانهساز (ملانوسیت‌ها) نابود شده‌اند یا دیگر ملانین (رنگدانه‌ای که به پوست، مو و چشم‌ها رنگ می‌دهد) تولید نمی‌کنند. در این وضعیت، بخش‌های درگیر شده‌ی پوست، روشن‌تر یا سفید می‌شوند. اینکه چه عاملی سبب نابود یا متوقف شدن این سلول‌های رنگدانهساز می‌شود مشخص نیست. این مسئله ممکن است با موارد زیر در ارتباط باشد:
- اختلال در سیستم ایمنی (بیماری خودایمنی)
- سابقه‌ی خانوادگی (وراثت)
- یک محرک، مانند استرس، آفتاب‌سوختگی شدید یا تروما‌ی پوستی (آسیب پوستی)، به طور مثال تماس با مواد شیمیایی
بیماری برص مسری نیست و از فردی به فرد دیگر سرایت نمی‌کند. این بیماری می‌تواند در هر سنی بروز کند، اما بر اساس مطالعات، احتمال شروع آن در حدود سن ۲۰ سالگی بیشتر است. علت دقیق بروز برص مشخص نیست، اما بعضی از عوامل در بروز آن نقش دارند، از جمله:
- یک اختلال خودایمنی، که در آن سیستم ایمنی بیش فعال شده و ملانوسیت‌ها را تخریب می‌کند.
- عدم تعادل استرس اکسیداتیو ژنتیکی
- یک موقعیت استرس‌زا
- آسیب به پوست به دلیل آفتاب‌سوختگی یا بریدگی وخیم
- قرار گرفتن در معرض بعضی از مواد شیمیایی
- علت عصبی
- وراثت، ممکن است این بیماری ارثی باشد.
- ویروس
بیماری برص را چطور می‌توان درمان کرد؟
آکادمی پوست آمریکا (AAD)، ویتیلیگو را چیزی بیش از یک مشکل، که زیبایی پوست را تحت تاثیر قرار می‌دهد، توصیف می‌کند. ویتیلیگو یک بیماری است و به مراقبت پزشکی نیاز دارد. بعضی از درمان‌ها می‌توانند به کاهش قابل مشاهده بودن لک و پیس کمک کنند، که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
• استفاده از ضدآفتاب
آکادمی پوست آمریکا استفاده از ضدآفتاب را به افراد مبتلا به لک و پیس توصیه می‌کند، چون لکههای پوستی روشن‌تر به نور خورشید حساس‌تر شده و می‌توانند به راحتی بسوزند. از متخصص پوست برای انتخاب ضدآفتاب مناسب کمک بگیرید.
• فتوتراپی با اشعه‌ی UVB
مواجهه با لامپ‌های اشعه فرابنفش B یک گزینه‌ی درمانی رایج برای بیماری ویتیلیگو است. اگر درمان در کلینیک انجام شود، فرآیند درمان بیشتر طول می‌کشد و بیمار به دو تا سه جلسه‌ی درمانی در هفته نیاز پیدا می‌کند. اگر لکههای سفید در نواحی بزرگتری از بدن وجود داشته باشند، از فتوتراپی با اشعه‌ی UVB استفاده می‌شود.
این فرآیند درمانی بر روی کل بدن و در بیمارستان انجام می‌شود. فتوتراپی با اشعه‌ی UVB با سایر درمان‌ها ترکیب می‌شود و می‌تواند تاثیر مثبتی بر لک و پیس داشته باشد. هرچند نتیجه‌ی این روش درمانی به طور کامل قابل پیشبینی نیست و هنوز هیچ درمانی وجود ندارد که رنگدانه‌های پوست را دوباره به طور کامل برگرداند.
• فتوتراپی با اشعه‌ی UVA
درمان لک و پیس با اشعه‌ی UVA معمولا در مراکز درمانی انجام می‌شود. در ابتدا، به بیمار دارویی داده می‌شود که حساسیت پوست را به اشعه‌ی UV افزایش می‌دهد. سپس، طی چند دوره‌ی درمانی، پوست ناحیهی درگیر، در معرض دوز بالای اشعه‌ی UVA قرار می‌گیرد. بهبود لکهها را می‌توان بعد از گذشت ۶ تا ۱۲ ماه از جلسات درمانیِ دو بار در هفته مشاهده کرد.
• پوشاندن لکههای پوستی با لوازم آرایشی
در موارد خفیف بیماری برص، بیمار می‌تواند بعضی از لکههای سفید را با لوازم آرایشی و کرم‌های رنگی بپوشاند. بیمار باید رنگ‌هایی را انتخاب کند که به بهترین نحو با رنگ پوستش مطابقت داشته باشد. اگر کرم‌ها و لوازم آرایشی به درستی روی پوست اعمال شوند، می‌توانند ۱۲ تا ۱۸ ساعت روی صورت و تا ۹۶ ساعت روی بقیه قسمت‌های بدن باقی بمانند. بیشتر این محصولات موضعی ضدآب هستند.
• رنگدانه زدایی
زمانی که ناحیهی درگیر گسترش یابد، یعنی بیش از ۵۰ درصد از بدن را بپوشاند، رنگدانه زدایی می‌تواند یک گزینه‌ی درمانی مناسب باشد. در این روش درمانی، رنگدانه‌های پوست در نواحی غیردرگیر کاهش می‌یابند تا با نواحی سفیدتر هماهنگ شوند. در رنگدانه زدایی، لوسیون‌ها یا پمادهای قوی مانند «مونوبنزون، مکینول یا هیدروکینون» روی پوست اعمال می‌شوند.
این روش درمانی می‌تواند پوست را آسیب‌پذیرتر کند. افرادی که این روش درمانی را دریافت می‌کنند، باید از قرار گرفتن طولانی مدت در معرض نور خورشید دوری کنند. رنگدانه زدایی می‌تواند با توجه به عواملی مانند عمق رنگ پوست طبیعی، ۱۲ تا ۱۸ ماه طول بکشد.
• کورتیکوستروئیدهای موضعی
پمادهای کورتیکوستروئید، کرم‌هایی هستند که استروئید دارند. بعضی از مطالعات به این نتیجه رسیدند که استفاده از کورتیکوستروئیدهای موضعی روی لکههای سفید، می‌تواند گسترش آن‌ها را متوقف کند. سایر مطالعات، بازگشت کامل رنگ طبیعی پوست را گزارش کرد‌ه‌اند.
از کورتیکوستروئیدها نباید روی صورت خود استفاده کنید. اگر بعد از یک ماه بهبودهایی را مشاهده کردید، باید درمان را قبل از شروع دوباره، برای چند هفته متوقف کنید. اگر بعد از یک ماه هیچ بهبودی مشاهده نکردید، یا دچار عوارض جانبی شدید، باید درمان را متوقف کنید.
• کلسی پوتریول (دوونکس)
«کلسی پوتریول» نوعی ویتامین D است که به عنوان یک پماد موضعی به کار می‌رود. این پماد ممکن است به همراه کورتیکوستروئیدها یا نور درمانی استفاده شود. عوارض جانبی این دارو شامل راش (بثورات)، خشکی پوست و خارش می‌شود.
• داروهایی که بر سیستم ایمنی تاثیر می‌گذارند
پمادهای حاوی تاکرولیموس یا پیمکرولیموس (داروهایی که به عنوان بازدارنده‌های کلسینورین شناخته می‌شوند) می‌توانند به رنگدانه زداییِ لکههای کوچکتر کمک کنند. هرچند انجمن غذا و دارو‌ی آمریکا (FDA) به افراد درباره‌ی ارتباط بین این داروها و سرطان پوست و لنفوما هشدار می‌دهد.
• پسورالن
ممکن است از «پسورالن» به همراه نور درمانی با اشعه‌های UVA و UVB استفاده شود، چون پسورالن پوست را به اشعه‌ی UV حساس‌تر می‌کند. همانطور که پوست بهبود می‌یابد، گاهی اوقات رنگ طبیعی‌تر پوست برمی‌گردد. ممکن است نیاز شود درمان را به مدت ۶ تا ۱۲ ماه، دو یا سه بار در هفته تکرار کنید. پسورالن خطر آفتاب‌سوختگی و آسیب پوستی و در نتیجه سرطان پوست را در بلند مدت افزایش می‌دهد. مصرف این دارو به افراد زیر ۱۰ سال توصیه نمی‌شود.
• پیوند (گرافت) پوست
در پیوند پوست، جراح، با دقت بخش‌هایی از پوستِ رنگدانه‌دار را برمی‌دارد و از آن‌ها برای پوشاندن نواحی درگیر استفاده می‌کند. این فرآیند مثل سایر روش‌های درمانی رایج نیست، چون زمانبر است و می‌تواند منجر به ایجاد جای زخم در ناحیهی برداشتن و قرار گرفتن پوست شود.
پیوند تاول، شامل استفاده از ساکشن برای تولید تاول، روی پوست طبیعی می‌شود. سپس نوک تاول برداشته شده و روی ناحیه‌ای که رنگدانهی آن از بین رفته قرار می‌گیرد. احتمال ایجاد جای زخم در این روش درمانی کمتر است.
• تاتوی پزشکی
در این روش، از جراحی برای پیوند رنگدانهی داخل پوست استفاده می‌شود. تاتوی پزشکی در اطراف لب‌ها، به‌ویژه در افراد با پوست تیره‌تر بیشترین تاثیر را دارد. از جمله ایرادات این روش می‌توان به دشواری در مطابقت رنگ پوست و محو و کمرنگ شدن تتو اشاره کرد. گاهی اوقات، آسیب پوستی ناشی از تتو می‌تواند سبب ایجاد یک لکه‌ی دیگر شود.
انواع بیماری برص
بیماری برص دو نوع دارد، غیرسگمنتال (غیرمجزا) و سگمنتال (مجزا)، که در ادامه درباره‌ی آن‌ها توضیح می‌دهیم.
پیسی غیر سگمنتال
قرینه بودن اولین لکههای سفید، نشانه‌ی نوعی پیسی به نام «پیسی غیر سگمنتال» است. در پیسی یا ویتیلیگوی غیر سگمنتال، پیشرفت لکهها نسبت به زمانی که لکهها فقط در یک ناحیه از بدن هستند، کندتر است. ویتیلیگوی غیر سگمنتال رایج‌ترین نوع این بیماری بوده و تا ۹۰ درصد موارد را در بر می‌گیرد.
لکهها معمولا به صورت مساوی و متقارن در هر دو طرف بدن ظاهر می‌شوند. این لکهها معمولا در بخشی از پوست که در معرض نور خورشید است، مانند صورت، گردن و دست‌ها ظاهر می‌شوند. بعضی از نواحی رایج، که لکهها در آنجا بروز می‌کنند عبارتند از:
- پشت دست‌ها
- بازوها
- چشم‌ها
- زانوها
- آرنج‌ها
- پا
- دهان
- زیر بغل و کشاله‌ی ران
- بینی
- ناف
- ناحیهی تناسلی و مقعد
پیسی غیر سگمنتال به ۵ الگوی زیر تقسیم می‌شود:
- تعمیم یافته (generalized): لکهها هیچ مکان یا اندازه‌ی مشخصی ندارند. ویتیلیگوی تعمیم یافته، رایج‌ترین نوع ویتیلیگو است.
- آکروفیشال یا صورت و دست و پا (Acrofacial): این نوع پیسی بیشتر روی انگشتان دست و پا بروز می‌کند.
- مخاطی (Mucosal): این نوع ویتیلیگو بیشتر اطراف غشاهای مخاطی و لب‌ها رخ می‌دهد.
- فراگیر یا جامع (Universal): در این نوع پیسی، بیشتر رنگدانه‌های بدن از بین می‌روند. ویتیلیگو با الگوی فراگیر بسیار نادر است.
- کانونی (Focal): یک یا چند لکه سفیدِ پراکنده در یک ناحیه مجزا بروز می‌کنند. این نوع ویتیلیگو بیشتر در کودکان رخ می‌دهد.
پیسی سگمنتال
لک و پیس سگمنتال با سرعت بیشتری گسترش می‌یابد، اما ثابت‌تر بوده و نسبت به پیسی غیرسگمنتال، بانظم‌تر است. این نوع پیسی، شیوع بسیار کمتری دارد و فقط تقریبا ۱۰ درصد از بیماران را تحت تاثیر قرار می‌دهد. پیسی غیرسگمنتال نامتقارن است.
این نوع پیسی در گروه‌های کم سن‌وسال چشمگیرتر است و تقریبا ۳۰ درصد از کودکان مبتلا به ویتیلیگو را تحت تاثیر قرار می‌دهد. پیسی سگمنتال معمولا نواحی از پوست را درگیر می‌کند که به اعصاب موجود در ریشه‌های پشتی ستون فقرات متصل‌اند. این نوع پیسی به درمان‌های موضعی به خوبی جواب می‌دهد.
عوارض و مشکلات بیماری برص
بیماری برص به بیماری‌های دیگر تغییر شکل نمی‌دهد، اما احتمال تجربه‌ی موارد زیر در افراد مبتلا به این بیماری بیشتر است:
- آفتاب‌سوختگی‌های دردناک
- از دست دادن شنوایی
- تغییر در بینایی و تولید اشک
احتمال اینکه فرد مبتلا به لک و پیس، به یک اختلال خودایمنی دیگر دچار باشد بیشتر است؛ از جمله مشکلات تیروئید، بیماری آدیسون، تیروئید هاشیموتو، دیابت نوع یک یا آنمی (کم خونی) شدید. در میان افراد مبتلا به بیماری برص، افراد کمی به این عارضه‌ها مبتلا هستند، اما برای اطمینان از عدم ابتلا به آن‌ها بهتر است آزمایش دهید.
برص و غلبه بر چالش‌های اجتماعی
اگر لکههای پوستی قابل مشاهده باشند، فرد مبتلا، در اجتماع احساس ناراحتی و خجالت می‌کند. این احساس خجالت می‌تواند منجر به کاهش عزت نفس و در بعضی موارد، اضطراب و افسردگی شود. افرادی که پوست تیره‌تری دارند، مشکلات بیشتری را در این زمینه تجربه می‌کنند، چون تفاوت رنگ پوست و رنگ لکهها در آن‌ها قابل‌توجه‌تر است. جالب است بدانید که در کشور هند، ویتیلیگو را به عنوان «جذام سفید» می‌شناسند.
افزایش آگاهی درباره‌ی پیسی، برای مثال از طریق صحبت با دوستان درباره‌ی آن، می‌تواند به فرد مبتلا کمک کند تا بر این دشواری‌ها غلبه کند. ارتباط با سایر افراد مبتلا هم می‌تواند مفید باشد. اگر به برص مبتلا هستید و علائم اضطراب و افسردگی دارید، باید از متخصص پوست بخواهید به شما فرد متخصصی را معرفی کند که در این زمینه شما را راهنمایی کند.
جمع‌بندی
در این مقاله درباره‌ی بیماری برص یا لک و پیس توضیح دادیم. گفتیم که در این بیماری بخش‌هایی از پوست رنگ خود را از دست می‌دهند. به علائم و علل این بیماری اشاره کردیم و در پایان به روش‌های درمان آن پرداختیم. اگر به این بیماری مبتلا هستید، ممکن است احساس خجالت و ناراحتی کنید. در این صورت می‌توانید با سایر بیماران در ارتباط باشید و از تجربیات آن‌ها استفاده کنید، یا از مشاور کمک بگیرید.
منبع: medical news today, mayo clinic
