کتاب خوب «باج‌گیری عاطفی»؛ وقتی از ترس‌هایتان برای استثمار شما استفاده می‌کنند
آیا تاکنون برایتان پیش آمده است که مجبور شوید علی‌رغم میلتان و فقط به خاطر دل والدین یا استادتان تصمیمی بگیرید؟ اگر پاسخ شما بله است، پس شما به صفحه درستی هدایت شده‌اید. در معرفی کتاب امروز، قصد داریم شما را با کتاب باج‌گیری عاطفی اثر سوزان فوروارد آشنا کنیم: کتابی که به شما یاد می‌دهد که در روابط عاطفی، چگونه از خودتان مراقبت کنید و چطور خودتان را کنترل کنید تا یک فرد باج‌گیر نباشید. با ما تا پایان معرفی کتاب امروز همراه باشید تا بیشتر با این کتاب مؤثر آشنا شوید.
افراد، به خصوص والدین و آموزگاران، مثل گذشته نمی‌توانند مالک ذهن و موجودیت دیگران باشند؛ به همین دلیل، برای حفظ احساس قدرت و تسلطشان، به روش باج‌گیری عاطفی روی می‌آورند. آنها با تهدید عاطفی افراد دیگر، خودشان را قدرتمندتر می‌کنند و به خواسته‌هایشان می‌رسند.
این نکته بسیار مشهود است که باج‌گیری عاطفی تا چه حد، در جوامع امروزی، شدت پیدا کرده است. در دنیای امروز، به دلیل دانش بسیار و ارتباطات گسترده، افراد مثل گذشته بر همدیگر کنترل ندارند. شاید به همین دلیل است که باج‌گیری عاطفی تبدیل به یکی از بحث‌های داغ روز شده است.
اینکه چگونه مورد باج‌گیری عاطفی قرار نگیریم و از خودمان در برابر آن مراقبت کنیم، یک طرف قضیه است. ارزش کتاب به همین‌جا ختم نمی‌شود؛ چراکه به مخاطب یاد می‌دهد که چطور خودش را کنترل کند و یک باج‌گیر عاطفی نباشد!
باج‌گیری عاطفی شکل مؤثری از تسلط بر دیگران است که در آن نزدیکان تهدیدمان می‌کنند در صورت بی‌توجهی به خواسته‌هایشان ما را تنبیه خواهند کرد.
این باج گیران خوب می‌دانند که رابطه با آنها تا چه اندازه برایمان اهمیت دارد. از آسیب‌پذیری ما و از عمیق‌ترین رازهایمان آگاه‌اند. این افراد می‌توانند والدینمان باشند یا همسرمان، رئیس و یا همکارانمان یا دوستانمان. آنان با وجود علاقه‌ای که به ما دارند، از این روش استفاده می‌کنند تا پاداش لازم را کسب نمایند: اطاعت و تسلیم ما.
این کتاب می‌پردازد به اینکه باجگیرها چگونه عمل می‌کنند و چرا بعضی از ما به خصوص در مقابل آنها لطمه پذیریم. بعضی باجگیرها بسیار آرامند و بعضی‌ها کاملاً پرخاشگر. بعضی‌ها کاملاً صریح و رک گو هستند و گروهی بسیار زیرک. بعضی‌ها اجازه می‌دهند بدانیم که در صورت عدم اجرای خواسته‌هایشان چه عواقبی در انتظار ما خواهد بود و دیگران تاکید می‌کنند نافرمانی ما تا چه اندازه باعث رنج و درد آنان می‌گردد.
با این حال اگرچه این گروه‌ها در ظاهر کاملاً متفاوت به نظر می‌رسند، در واقع دارای خصوصیات مشترکی هستند که رفتار استثمارگرایانه آنها را تغذیه می‌کند. ترس از دست دادن، ترس از عوض شدن، ترس از طرد شدن، ترس از دست دادن قدرت، زمینه مشترکی است که در همه باج گیرها دیده می‌شود.
در مرکز همه این باج‌گیری‌ها یک تهدید نهفته است که به شکل‌های مختلف ابراز می‌شود: اگر آن‌طور که من می‌خواهم رفتار نکنی، رنج خواهی برد! که در اکثر موارد به‌صورت ناخودآگاه انجام می‌شود، یعنی افراد به وسیله ترس و رنج و پیشینه احساسی خود می‌توانند در موقعیت‌های مختلف در جایگاه باج‌گیر یا باج‌دهنده قرار گیرند. آگاهی از نحوه رخ دادن این باج‌گیری به هر دو طرف کمک می‌کند نگاه منطقی‌تر و صحیح‌تری به درخواست‌ها و انتظارات هم پیدا کنند.
خانم سوزان فوروارد خودش درباره کتاب باج‌گیری عاطفی این‌طور می‌گوید:
«روانشناسی باج‌گیری را توصیف خواهم کرد. کاری که در ابتدا کمی ترسناک به نظر می‌رسد؛ زیرا همه باج‌گیران دارای روشی واحد و یا خصوصیات یکسان نیستند. بعضی‌ها بسیار آرامند و بعضی‌ها کاملاً پرخاشگر. بعضی‌ها کاملاً صریح و رک‌گو هستند و گروهی بسیار زیرک. بعضی‌ها اجازه می‌دهند بدانیم که در صورت عدم اجرای خواسته‌هایشان، چه عواقبی در انتظار ما خواهد بود و دیگران تأکید می‌کنند نافرمانی ما تا چه اندازه باعث رنج و درد آنان می‌گردد. بااین‌حال اگرچه این گروه‌ها در ظاهر، کاملاً متفاوت به نظر می‌رسند، درواقع دارای خصوصیات مشترکی هستند که رفتار استثمارگرایانه آنها را تغذیه می‌کند. به شما نشان می‌دهم که باجگیرها چگونه از ما و سایر ابزارهایشان استفاده می‌کنند و کمکتان می‌کنم تا دریابید انگیزه‌شان چیست.»
درباره‌ی کتاب باج‌گیری عاطفی
این جملات برایتان آشنا نیست؟ «اگر واقعاً من را دوست داشتی…»، «بعد این همه کاری که برای تو انجام دادم» و یا «چگونه می‌توانی این قدر خودخواه باشی!» اگر در روابطتان با چنین نمونه‌هایی برخورد کرده باشید و روح و روانتان نیز بسیار اذیت شده باشد، به احتمال زیاد شما درگیر نوعی از باج‌گیری عاطفی هستید.
کتاب باج‌گیری عاطفی (Emotional blackmail) به شما نشان می‌دهد بسیاری از اوقات آدم‌های نزدیک زندگیتان شما را وارد چرخه‌ای مخرب و آسیب‌زا کرده‌اند و با تهدیدها و رفتارهای غلطشان ادامه دهنده رابطه‌ای سمی و غلط هستند.
بسیاری از ما در شرایطی خاص مجبور شده‌ایم به کسانی که دوستشان داریم باج بدهیم. به عبارتی دیگر بسیاری از مواقع مجبور شده‌ایم به خاطر کسانی که دوستشان داریم، علی‌رغم میل باطنی‌مان و بدون هیچ منطقی، تصمیماتی بگیریم که دوستشان نداریم. دکتر ویلیام گلاسر، سال‌ها قبل نظریه‌ای تحت عنوان تئوری انتخاب ارائه داد. او در تئوری انتخاب بیان می‌کند که ما قادر به کنترل دیگران نیستیم و نمی‌توانیم بر آنها تأثیری بگذاریم.
اما راستش از آنجایی که ما انسان‌ها راهی برای سلطه دیکتاتورمآبانه خودمان بر دیگران پیدا کنیم، از روش دیگری استفاده کرده‌ایم. حالا که نمی‌توانیم آنها را مستقلاً کنترل کنیم، به روشی دیگر روی می‌آوریم. روشی که سوزان فوروارد و دونا فریزیر از آن به‌عنوان باج‌گیری عاطفی یاد می‌کنند. این دو نویسنده در کتابی تحت همین عنوان، مسئله باج‌گیری عاطفی را به‌صورت مفصل توضیح می‌دهند و سعی کرده‌اند راه‌های رهایی از آن را هم برای خواننده باز کنند.
فوروارد و فریزیر معتقدند که مسئله گروکشی عاطفی گاهی ترسناک می‌شود. چون هر کسی به روشی آن را اجرا می‌کند و گاهی این مسئله به پرخاش هم کشیده می‌شود. اما همه آنها خصوصیات واحدی دارند که درواقع شناسنامه باج‌گیری عاطفی محسوب می‌شود. به همین دلیل کافی است که خصوصیات این معضل را به خوبی بشناسید و سپس سعی کنید با تکنیک‌هایی که در همین کتاب توضیح داده شده است، از خودتان در برابر این پدیده محافظت کنید.
درواقع باج خواهان عاطفی می‌توانند والدین، همسر، دوستان و همکاران نزدیک شما باشند و آنها به خوبی می‌دانند که شما چقدر برای روابط خود ارزش قائل هستید و همچنین از رازهای عمیق و آسیب‌پذیری‌هایتان نیز به خوبی آگاه هستند. به همین علت این افراد هر چه قدر هم که شما را دوست داشته باشند باز هم رابطه را به شکلی پیش می‌برند که شما در یک تله عاطفی بیفتید و همواره از آنان پیروی کنید.
کتاب باج‌گیری عاطفی به شما کمک می‌کند که روابط خود را به خوبی موشکافی کنید و پس از شناسایی دقیق آنها، در جهت بهبودشان قدم بردارید. این کتاب تکنیک‌ها و تمرین‌هایی را نیز برایتان در نظر گرفته تا بتوانید بدون هیچ نگرانی، از شر روابط غلط خلاص شوید.
معرفی نویسنده
سوزان فروروارد متولد ۱۴ می ۱۹۳۸ در آمریکا به دنیا آمده است. او نویسنده، روان‌درمان‌گر و سخنران در زمینه‌ی مسائل خود پروری و روانشناسی است.
این نویسنده حتی گاهی در برنامه‌های پربیننده‌ی تلویزیونی هم به عنوان مهمان حاضر می‌شود و به خیلی از مسائل مردم پاسخ می‌دهد. او همچنین به عنوان مدرس و مشاور با بسیاری از نهادهای روان‌پزشکی و درمانی جنوب کالیفرنیا همکاری کرده است. او به مخاطبانش کمک می‌کند که بتوانند اعتمادبه‌نفس، قدرت درونی و استقلال عاطفی خود را بازیابی کنند.
دانش آکادمیک در کنار دانش زیسته‌ی این نویسنده باعث شده تا فوروارد در کتاب‌هایش از چیزهایی حرف بزند که شاید حتی پیش از این نمی‌دانستیم اصلاً وجود دارند.
فوروارد بیشتر به دلیل نوشتن کتاب‌های «مادران سمی»، «والدین سمی» و «تربیت مسموم» شهرت دارد. چندین کتاب فوروارد در فهرست پرفروش‌ترین کتاب‌های نیویورک تایمز قرار داشته‌اند.
سوزان فوروارد معتقد است که تا زمانی که رفتار خودمان را تغییر ندهیم، هیچ چیز در زندگی‌مان تغییر نخواهد کرد. او در کتاب خود تحت عنوان باج‌گیری عاطفی به شما کمک می‌کند که با تغییر رفتارتان، شرایط روابط سمی را تغییر دهید و قربانی باج‌گیری‌های احساسی از طرف خانواده، دوستان یا شریک زندگیتان نباشید.
مترجمین کتاب باج‌گیری عاطفی
این کتاب توسط منیژه شیخ‌جوادی (بهزاد) ترجمه شده و نشر پیکان آن را به چاپ رسانده است.
معرفی کتاب باج‌گیری عاطفی
کتاب باج‌گیری عاطفی با عنوان فرعی وقتی اطرافیان از ترس، تعهد، و احساس گناه برای استثمار شما استفاده می‌کنند نوشته دکتر سوزان فوروارد و ترجمه منیژه بهزاد (شیخ جوادی) است. این کتاب ترجمه عنوان اصلی emotional blackmail است که نخستین بار در سال ۱۹۹۷ منتشر شد. باج‌گیری عاطفی شکل بسیار موثری از استثمار است که در آن نزدیکان ما به طور مستقیم و یا غیرمستقیم ما را تهدید می‌کنند که اگر کاری را مطابق میل آنها انجام ندهیم، تنبیه می‌شویم.
باج‌گیر جنایتکار می‌تواند شما را تهدید کند که با افشای وقایع گذشته‌تان، آبرویتان را به خطر می‌اندازد. و یا از شما باج می‌خواهد تا حرفی نزند و رازتان را پنهان کند. اما هدف‌گیری باج گیران عاطفی دقیق‌تر است.
آنها می‌دانند که رابطه ما با آنها برایمان تا چه اندازه اهمیت دارد. می‌دانند که در این زمینه بسیار لطمه پذیر هستیم. آنها اغلب عمیق‌ترین اسرار ما را می‌دانند و هر چقدر هم که به ما علاقه داشته باشند، هر زمان که احساس کنند خواسته‌های شان دور از دسترس است، از این اسرار به عنوان ابزاری برای تهدید استفاده می‌کنند. تا آنچه را می‌خواهند به دست آورند: فرمان‌برداری ما.
حال این سؤال پیش می‌آید که چگونه بسیاری از افراد قابل و با هوش رفتارهایی را که کاملاً روشن و واضح هستند را تشخیص نمی‌دهند؟ یک دلیل اصلی آن مهارت باج گیران است که اجازه نمی‌دهند ما چگونگی استثمار خود را درک کنیم، زیرا مه غلیظی خلق می‌کنند که اعمال آنها را نامرئی می‌سازد. ما اگر می‌توانستیم، در مقابلشان می‌ایستادیم، اما آنها کاری می‌کنند که نتوانیم ببینیم چه اتفاقی دارد می‌افتد.
مه کورکننده یا غلیظ چیست؟
مه در واقع به معنای ترس، تعهد و احساس گناه است؛ ابزارهایی که باج گیران با کمک آنها معامله می‌کنند. باج گیران میزان زیادی مه را در روابط خود تزریق می‌کنند، تا ترسی در ما ایجاد کنند که مانع نادیده گرفتن آنها شود، متعهد شویم راه آنها را دنبال کنیم، و اگر نکنیم دچار احساس گناه شدیدی می‌شویم.
در کتاب باج‌گیری عاطفی نکاتی ارائه شده است تا شما پی ببرید که مورد هدف باج گیران قرار گرفته‌اید یا خیر. نویسنده به شما اطمینان می‌دهد که با ایجاد یک رشته تغییرات می‌توانید موقعیت خود را بلافاصله بهبود ببخشید و احساس بهتری پیدا کنید.
در این کتاب چه مواردی را می‌آموزید؟
در کتاب باج‌گیری عاطفی قصه‌های زندگی افراد به نگارش درآمده است، با مطالعه این بخش از کتاب، شما آدم‌هایی را ملاقات می‌کنید که با باج‌گیری عاطفی در جدال هستند و راه‌هایی برای مقابله با آنها می‌یابند. اینها داستان‌های واقعی هستند.
ماجراهای آموزنده‌ای که می‌تواند راهنمای شما باشد و در سفر زندگی همراهی‌تان کند. در نیمه اول کتاب باج‌گیری عاطفی به شما نشان خواهم داد که باجگیرها چگونه عمل می‌کنند و چرا بعضی از ما به خصوص در مقابل آنها دچار لطمه می‌شویم.
با جزئیات کامل توضیح خواهم داد که عمل باج‌گیری چگونه صورت می‌گیرد و در این معامله هر یک از دو طرف چه می‌خواهد، چه چیزی به دست می‌آورد، کاری که در ابتدا کمی ترسناک به نظر می‌رسد، زیرا همه باج گیران دارای روش واحد و یا خصوصیات یکسان نیستند. بعضی‌ها بسیار آرام هستند و بعضی‌ها کاملاً پرخاشگر.
بعضی‌ها کاملاً صریح و رک گو هستند و گروهی بسیار زیرک. بعضی‌ها اجازه می‌دهند بدانیم که در صورت عدم اجرای خواسته‌شان چه عواقبی در انتظار ما خواهد بود و دیگران تاکید می‌کنند نافرمانی ما تا چه اندازه باعث رنج و درد آنها می‌گردد. به شما نشان خواهم داد که باجگیرها چگونه از سایر ابزارهایشان استفاده می‌کنند و کمکتان می‌کنم تا دریابید انگیزه‌شان چیست.
فهرست کتاب باج‌گیری عاطفی:
- بخش اول: شناخت عمل باج‌گیری
- باج‌گیری عاطفی
- چهار صورت باج‌گیری
- مه کورکننده
- ابزارهای معامله
- دنیای درونی باج‌گیری
- باج‌گیری به دو طرف نیاز دارد
- تأثیر باج‌گیری
- بخش دوم: تبدیل آگاهی به عمل
- مقدمه: زمانی برای تغییر
- پیش از آن که کارتان را شروع کنید
- زمانی برای تصمیم‌گیری
- راهکار
- مقابله با مه
- کلام آخر
با خواندن این کتاب چه چیزهایی را یاد می‌گیریم؟
باج‌گیری عاطفی شکل بسیار مؤثری از تسلط بر دیگران است که در آن نزدیکانمان تهدیدمان می‌کنند که در صورت بی‌توجهی به خواسته‌هایشان، ما را تنبیه خواهند کرد. این باج‌گیران خوب می‌دانند که رابطه با آنها تا چه اندازه برایمان اهمیت دارد. از آسیب‌پذیری ما و از عمیق‌ترین رازهایمان آگاه‌اند.
این افراد می‌توانند والدینمان باشند یا همسرمان، رئیس و همکارانمان، یا دوستان و دلدادگانمان. آنان باوجود علاقه‌ای که به ما دارند، از این روش استفاده می‌کنند تا پاداش لازم را کسب کنند: اطاعت و تسلیم ما.
در قلب همه‌ی باج‌گیری‌ها یک تهدید اصلی وجود دارد که می‌تواند به شکل‌های مختلف ابراز شود:
- تهدیدتان می‌کنند اگر آنچه از شما می‌خواهند انجام ندهید، زندگیتان را دشوار می‌کنند؟
- بی‌وقفه تهدیدتان می‌کنند که اگر مطابق میلشان رفتار نکنید، رابطه‌شان را با شما قطع می‌کنند؟
- مستقیم و یا غیرمستقیم به شما می‌گویند که اگر به آنها توجهی نکنید، به خودشان آسیب می رسانند و یا دچار افسردگی می‌شوند؟
- هر چقدر هم که به آنها بدهید، همیشه بیشتر و بیشترمی خواهند؟
- مرتباً فرض می کنند که شما تسلیمشان خواهید شد؟
- هرگز به احساسات و خواسته‌های شما توجهی نمی‌کنند؟
- وعده‌های فریبنده می‌دهند و هرگز به آنها عمل نمی‌کنند؟
- هر زمانی مطابق میلشان رفتار نمی‌کنید شما را خودخواه، بد، طماع و بی‌توجه می‌خوانند؟
- هر زمان که از آنها اطاعت می‌کنید تحسینتان می‌کنند و هر زمان که نمی‌کنید، حرف‌هایشان را پس می‌گیرند؟
- از پول به شکل اسلحه‌ای برای رسیدن به خواسته‌هایشان استفاده می‌کنند؟
اگر به سؤالات فوق جواب مثبت داده‌اید، بدانید که در دام باج‌گیری عاطفی افتاده‌اید. اما به شما اطمینان می‌دهم که با ایجاد یک رشته تغییرات می‌توانید موقعیت خود را بلافاصله بهبود بخشید و احساس بهتری پیدا کنید.
خلاصه کتاب باج‌گیری عاطفی
کتاب باج‌گیری عاطفی در چهار قسمت به نگارش درآمده است.
بخش اول، مانند مقدمه‌ای است که مخاطب را با مفهوم علمی و روانشناختی باج‌گیری عاطفی آشنا می‌کند. همچنین در این قسمت، درباره انگیزه نویسنده برای نوشتن این کتاب هم مطالبی برای مخاطب نوشته شده است.
در واقع در این بخش نویسنده به شما نشان خواهد داد که باجگیرها چگونه عمل می‌کنند و چرا بعضی از ما به خصوص در مقابل آنها لطمه پذیریم. با جزئیات کامل توضیح خواهد داد که عمل باج‌گیری چگونه انجام می‌گیرد و در این معامله هر یک از دو طرف چه می‌خواهد، چه به دست می‌آورد، و چگونه به دست می‌آورد.
روانشناسی باج‌گیری را توصیف خواهد کرد؛ کاری که در ابتدا کمی ترسناک به نظر می‌رسد، زیرا همه باج گیران دارای روش واحد و یا خصوصیات یکسان نیستند.
بعضی‌ها بسیار آرامند و بعضی‌ها کاملاً پرخاشگر. بعضی‌ها کاملاً صریح و رک گو هستند و گروهی بسیار زیرک. بعضی‌ها اجازه می‌دهند بدانیم که در صورت عدم اجرای خواسته‌هایشان چه عواقبی در انتظار ما خواهد بود و دیگران تاکید می‌کنند نافرمانی ما تا چه اندازه باعث رنج و درد آنان می‌گردد.
بااین‌حال اگر چه این گروه‌ها در ظاهر کاملاً متفاوت به نظر می‌رسند، در واقع دارای خصوصیات مشرکی هستند که رفتار استثمارگرایانه آنها را تغذیه می‌کند. به شما نشان می‌دهم که باجگیرها چگونه از مه و سایر ابزارهایشان استفاده می‌کنند و کمکتان می‌کنم تا دریابید انگیزه‌شان چیست.
نشان می‌دهد چگونه ترس- ترس از دست دادن، ترس از عوض شدن، ترس از طرد شدن، ترس از دست دادن قدرت- زمینه مشترکی است که در همه باجگیرها دیده می‌شود.
در برخی از آنها این ترس ریشه‌ای عمیق و طولانی در احساس بی‌لیاقتی و نگرانی‌های گذشته‌شان دارد، و در گروهی دیگر احتمالاً واکنشی است در قبال احساس ناامنی‌های اخیر و تنش‌هایی که احساس امنیت را از آنها سلب کرده است و موجب شده خود را نالایق و بی‌کفایت بدانند.
نشان می‌دهد که چگونه این ترس‌ها زندگی یک باج‌گیر را می‌سازد و چگونه رویدادهای مهمی همچون طرد شدن از جانب دلداده، از دست دادن شغل، طلاق، بازنشستگی، و یا بیماری می‌تواند به راحتی اطرافیانمان را به افرادی باج‌گیر مبدل سازد.
قبل از ایجاد هر نوع تغییری، بهتر است چگونگی روابطمان با باج‌گیر را مشخص سازیم. باید چراغ‌ها را روشن کنیم. برای خاتمه دادن به باج‌گیری عاطفی، این قدم بسیار مهمی است؛ چون درحالی‌که ما سعی می‌کنیم مه را نابود کنیم، باج‌گیر لایه‌های تازه‌ای به آن می‌افزاید.
به‌رغم پیشرفت‌هایی که در سال‌های اخیر در شناسایی خلق‌وخو و حالات روانی و انگیزه‌های خود به دست آورده‌ایم، وقتی سروکارمان با مه می‌افتد، حواسمان کرخت می‌شود و ردیاب‌هایمان که معمولاً راهنمای روابطمان است، از کار می‌افتد.
اگر کسی بخواهد صادقانه و با حسن نیت اختلافات را حل کند کارهای زیر را انجام می‌دهد:
- با صراحت در مورد اختلافش با شما صحبت می‌کند.
- احساسات و نگرانی‌هایتان را درک می‌کند.
- دلیل مقاومت شما در مقابل خواسته‌اش را متوجه می‌شود.
- مسئولیت بخشی از این اختلاف را به عهده می‌گیرد. اختلافات حتی شدیدترین آنها نباید با توهین و قضاوت‌های منفی و نادرست باشد.
اگر کسی بخواهد حرف خود را به کرسی بنشاند کارهای زیر را می‌کند:
- تلاش می‌کند شما را تحت سلطه‌ی خود در آورد.
- اعتراضات شما را نادیده می‌گیرد.
- اصرار می کند که شخصیت و انگیزه هایش برتر است.
- مسئولیت بخشی از این اختلافات را به عهده نمی‌گیرد.
وقتی می‌بینید کسی اصرار به سرانجام رساندن هدف خود دارد و به بهایی که شما می‌دهید توجهی نمی‌کند بدانید در دام یک باج‌گیر عاطفی افتاده‌اید.
باج‌گیری عاطفی به چهار صورت زیر اتفاق می‌افتد:
۱- تنبیه‌کنندگان
این نوع باج‌گیری واضح‌ترین آن می‌باشد و به راحتی متوجه آن می‌شوید تهدید می‌کنند و خشمگین می‌شوند و بدون توجه به نیاز و خواسته ی شما قدرت را در دست می‌گیرند«اگر طلاق بگیری اجازه نمی‌دهم بچه‌ها را ببینی» «اگر این اضافه‌کاری را نپذیری ترفیع را فراموش کن»…والدینی که در این گروه هستند اغلب فرزندانشان را مجبور می‌کنند بین خودشان و کسی که دوست دارید یکی را انتخاب کنید. این گروه در سکوت سرد و وحشتناکی فرو می‌روند و پشت این سکوت سرد مسئولیت احساسات خود را به گردن شما می‌اندازند.
۲- خود تنبیه‌کنندگان
شما را به آسیب رساندن به خود تهدید می‌کنند «اگر این کار را نکنی غذا نمی‌خورم» این‌گونه افراد به گونه‌ای افراطی وابسته هستند و در اطراف خود محیطی پرتشنج ایجاد می‌کنند و شما را مسئول می‌دانند و تهدید به خودکشی می‌کنند.
۳- دردکشیدگان
زنی در آپارتمان خود نشسته منتظر تلفن یکی از بچه‌هایش است و وقتی تلفن زنگ می‌خورد طوری رفتار می‌کند که انگار شما مسبب بداقبالی؛ بیماری، و نارضایتی از زندگی‌اش هستید. و فقط یک راه حل دارد هر چه می‌خواهد انجام دهید. انها تهدید نمی‌کنند به‌طور غیرمستقیم می‌فهمانند «تو مسئولی» ذهن‌خوانی دارند وعدم آگاهی شما را از آن دلیل بی‌توجهی شما می‌دانند آنها دلیل ناراحتی خود را نمی‌گویند در خود فرو می‌روند و بعد از مدت‌ها که باعث اضطراب و ناراحتی شدند در یک فرصت مناسب دلیل ناراحتی خود را می‌گویند. دردکشیدگان دارای جاذبه قوی هستند و اگر یک بار به آنها فرصت بدهید خواسته‌هایشان پشت سر هم تکرار می‌شود و هیچ فاصله‌ای بین آنها نیست.
۴- وسوسه کنندگان
این گروه با هوش‌ترین هستند آنها به ما قول پول، ترفیع، محبت، می‌دهند و بعد روشن می‌سازند چه می‌خواهند که اگر به خواسته آنها عمل نکنیم از آن خبری نیست. و آنقدر زیرک هستند که متوجه نمی‌شویم هرگز به ما پاداشی نداده‌اند و یا بیشتر پاداش آنها عاطفی است؛ قصری در آسمان مملو از عشق پذیرش؛ صمیمیت خانوادگی؛ و تنها چیزی که می‌خواهند رسیدن به هدفشان است.
تشخیص تنبیه‌کنندگان از همه راحت‌تر است باج‌گیران خاموش فرساینده هستند. اکثر باجگیرها نیت بدی ندارند شیطانی در وجود آنهاست که در آینده به آن می‌پردازیم.
باجگیرها فشارهایی را که بر ما وارد می‌سازند با مهارت تغییر شکل می‌دهند، به‌گونه‌ای که ما از خودمان می‌پرسیم چه اتفاقی دارد می‌افتد. به‌علاوه، میان آنچه باج‌گیران انجام می‌دهند و تعبیر محبت‌آمیز و معصومانه‌ای که از اعمال خود می‌کنند، تفاوت عمیقی وجود دارد. ما سردرگم می‌شویم، جهت‌یابی‌مان را از دست می‌دهیم و آزرده‌خاطر می‌گردیم. اما ما تنها نیستیم. باج‌گیری عاطفی مشکلی است که میلیون‌ها نفر با آن درگیرند.
در بخش دوم، «شناخت عمل باج‌گیری» هدف نویسنده است. چطور باج‌گیری را تشخیص دهیم؟ در این بخش، شش پدیده مرگ‌باری معرفی شده است که در باج‌گیری عاطفی رخ می‌دهد. در این قسمت، روش‌هایی که افراد باج‌گیر به آن متوسل می‌شوند و البته راه‌های مقابله با آن معرفی شده است.
باجگیرها چگونه عمل می‌کنند و چرا بعضی از ما در مقابل آنها آسیب‌پذیریم. همه باج‌گیران دارای روش واحد و یا خصوصیات یکسان نیستند. بعضی‌ها بسیار آرامند و بعضی‌ها کاملاً پرخاشگر. بعضی‌ها کاملاً صریح و رک هستند و گروهی بسیار زیرک.
بعضی‌ها اجازه می‌دهند بدانیم که در صورت عدم اجرای خواسته‌هایشان چه عواقبی در انتظار ما خواهد بود و با این حال اگرچه این گروه‌ها در ظاهر کاملاً متفاوت به نظر می‌رسند، در واقع دارای خصوصیات مشترکی هستند که رفتار استثمارگرایانه آنها را تغذیه می‌کند.
افرادی که همواره ما را وادار به تسلیم می‌کنند، استثمارگران ماهری هستند که هر زمان به خواسته‌هایشان می‌رسند، خودشان را به ما کاملاً نزدیک می‌کنند و اگر به خواسته‌هایشان نرسند، دست به تهدید می‌زنند و یا ما را زیر بار سنگینی از گناه مدفون می‌کنند.
به نظر می‌رسد که چنین افرادی برای استثمار ما برنامه‌ریزی کرده‌اند، حال آن که در اغلب موارد، از اعمال خود ناآگاه‌اند. درواقع بسیاری از آنها افراد شیرین و رنج‌کشیده‌ای به نظر می‌رسند که اصلاً قصد تهدید کردن ما را ندارند.
چرا بعضی‌ها به‌راحتی در مقابل باج‌گیر مقاوم‌اند و برخی قادر به مقاومت نیستند.
پاسخ در نقطه‌های احساسی ما نهفته است احساس‌های ترس، آزردگی؛ احساس گناه؛ ناامنی؛ مسئولیت‌پذیری افراطی؛ و آسیب دیدگی به همراه تجارب کودکی که داریم نقطه ضعف‌های ما هستند.
همه‌ی ما به خوبی می‌دانیم افرادی که در اطراف ما هستند به چه چیزهایی حساسیت دارند. حساسیت نسبت به خشم؛ ترس؛ مسئولیت و غیره… و باج‌گیر زمانی که احساس امنیت نکند متوسل به این حساسیت ما می‌شود که بر ما غلبه کند. زمانی که ما سعی می‌کنیم مانع تحریک نقطه ضعف‌ها ی احساسی‌مان بشویم ویژگی‌هایی در خود تقویت می‌کنیم که ما را در مقابل باج‌گیر بی‌دفاع می‌کند و آن ویژگی‌ها به قرار زیر می‌باشد:
- میل افراطی به تائید شدن
- ترس غیرقابل وصف از خشم
- نیاز به برقراری صلح به هر قیمتی
- گرایش به پذیرش مسئولیت زندگی دیگران
- شک و تردید نسبت به خودمان
همهٔ اینها خوب هستند اما نه به شکل افراطی چرا که در این صورت اجازه داده ا یم تحت استثمار قرار بگیریم.
کسی که از خشم می‌ترسد از بگومگو وحشت دارد و برای فرار از آن تسلیم شدن موقت را برای رسیدن به شرایط بهتر می‌پذیرد عملاً یک قربانی است.
هیچ‌کس خشم را دوست ندارد اما نباید اعتقاد داشت که از آن اجتناب کرد خشم باید کنترل و مدیریت بشود. اجتناب از خشم باعث عقب‌نشینی و یا در جاماندگی ما می‌شود. بعضی فکر می‌کنند مسئول تمام اتفاق‌های زندگی دیگران هستند و خود را مسئول می‌دانند. که موجب سوءاستفاده‌ی باج‌گیر می‌شود.
افرادی نیز به راین باور هستند که مسئول حل مشکلات دیگران هستند مثل فرزندی که با وجود سلامت جسمی و روانی مادرش فکر می‌کند نباید به زندگی خودش فکر کند و تصور می‌کند مادرش قادر به نگهداری و یا یافتن دوست برای خودش نیست.
ملامت و مسئولیت دوستان یکدیگر هستند و گاهی تشخیص مرز بین آنها بسیار ظریف و سخت است اما با تعیین کردن حدود مسئولیت می‌توان این مرز را مشخص کرد.
بعضی قلب خون‌چکان دارند و آماده‌اند تا با کوچک‌ترین ناراحتی شخصی به سمت او به پر وارز در بیایند که البته باید بهایش را هم بدهند . آگاهی از اینکه کامل نیستیم آگاهی سالمی است اما نباید منجر به محکوم سازی خودمان بشود انتقاد را بپذیرید و زیر سؤال ببرید قبول انتقاد بدون بررسی موجب می‌شود شما را هدایت کنند از خواسته‌ها و نیاز های خود به دلیل واکنش دیگران صرف‌نظر نکنید که این هم خود باج‌گیری می‌باشد. باج‌گیری از چیزهای کوچک شروع و در صورت تسلیم به خواسته‌های بزرگ می‌انجامد.
این کتاب شما را قدم‌به‌قدم در میان طیف وسیعی از انتخاب‌های مختلف در قبال فردی که شما را هدف باج‌گیری قرار داده است، به حرکت وا می‌دارد. .
اگرچه در اغلب موارد به نظر می‌رسد که روش‌های در دسترسمان محدود هستند، واقعیت این است که تعداد انتخاب‌های ما خیلی بیشتر از آن است که تصور می‌کنیم، و داشتن حق انتخاب به ما نیرو می‌بخشد. من به شما راهکارهایی نشان می‌دهم تا به سرعت در مقابل افراد باج‌گیر بایستید- درست زمانی که دچار ترس شده‌اید- و کمکتان می کم که در حال انجام دادن این کار، احساس خوبی نسبت به خودتان داشته باشید.
در بخش سوم، هدف نویسنده این است که مخاطب بتواند شخصیت اجتماعی و فردی خود را در این زمینه قوی‌تر کند، یاد بگیرد که چگونه اجازه ندهد تا از او باج‌گیری کنند و همچنین، چطور خودش را کنترل کند و از دیگران باج‌گیری نکند. عنوان این بخش «تبدیل آگاهی به عمل» است.
باج‌گیری عاطفی شاید تأثیر چندانی بر زندگی ما نداشته باشد. اما شرافت ما را از ما می‌گیرد. یعنی اینکه ارزش‌ها و اخلاقیات ما را زیر سؤال می‌برد و نمی‌دانیم کدام کارمان درست است و کدام کارمان درست نیست. به پرشش های زیر توجه و تأمل کنید.
- من برای حفظ اعتقاداتم موضع می‌گیرم.
- من به ترس اجازه نمی‌دهم در زندگی‌ام دخالت کند.
- من با کسانی که به من صدمه می‌زنند مقابله می‌کنم.
- من اجازه نمی‌دهم دیگران مرا تعریف کنند خودم این کار را می‌کنم.
- من سر قولی که به خود داده‌ام می‌مانم.
- مواظب سلامت جسمانی و عاطفی خود هستم.
- من به دیگران نارو نمی‌زنم.
این جملات مؤثر آزادکننده هستند و روش زندگی ما را منعکس می‌کند و ما را به نقطه‌ای از اطمینان بخشی و تعادل می‌رساند که نمی‌گذارد دچار فشارها و تنش‌ها بشویم. باج‌گیری عاطفی بر عزت نفس ما نیز تأثیر می‌گذارد و خود گویی هایی مثل بی‌عرضه، بزدل، احمق، را بعد از هر باج‌گیری نسبت به خود خواهیم داشت.
باج‌گیری عاطفی به سلامت جسمانی ما نیز تأثیر می‌گذارد و خشم و در ماندگی عواملی هستند که ما را به‌سوی افسردگی و اضطراب و سر دردهای مزمن سوق می‌دهد گاهی حتی بدون دانستن منشأ و دلیل درد بخشی از وجود ما دچار دردهای ناشناخته می‌شود و گاهی ممکن است برای اجتناب از عدم تائید باج‌گیر و آرام ساختن او ما حتی به عزیزانمان هم نارو بزنیم.
باج‌گیر ی عاطفی حتی احساس امنیت را از رابطه‌ی ما می‌گیرد ترس از این که احساسات ما مورد تهدید قرار بگیرد باعث می‌شود به کسی اعتماد نکنیم در آن صورت است که یک رابطه‌ی پوشالی و خالی از اعتماد خواهیم داشت و صمیمیت از بین می‌رود گاهی متوسل به سکوت می‌شویم وزیر نقاب سکوت درونی پرتنش خواهیم داشت و حتی از بیان عشق و محبتمان به عزیزانمان نیز امتناع خواهیم کرد مگر آنکه بخواهیم باج‌گیر را خوشحال کنیم.
کار مهم دیگری که انجام می‌دهد، هدایت شما در پاسخ دادن به سؤالات بسیار مهم اخلاقی و روانشناسی است- سؤالاتی که در رویارویی با باج‌گیری عاطفی به سراغمان می‌آیند، مثلاً:
- چه زمان آدم خودخواهی تلقی می‌شوم و چه زمانی بدون خودخواهی به خواسته‌ها و اولویت‌هایم پاسخ میگویم؟
- تا چه اندازه می‌توانم ببخشم بی آن که احساس نارضایتی و افسردگی کنم؟
- اگر تسلیم باج‌گیر شویم، صداقت خود را زیر پا می‌گذارم؟
اگر تنها یک چیز وجود داشته باشد که با اطمینان کامل می‌دانم، چه در زندگی شخصی و چه حرفهای، این است:
- تا زمانی که رفتار خودمان را تغییر ندهیم، هیچ چیز در زندگی‌مان تغییر نخواهد کرد.
- برای رهایی از دام باجگیرها لازم است قدری دنیای درون آنها را بررسی کنیم.
چرا برای باج‌گیر برنده شدن این همه مهم است؟ چرا خواسته‌هایش این‌قدر برایش مهم است که حاضر است ما را نادیده بگیرد؟
او به شدت ترس از محرومیت دارد فکر می‌کند اگر به‌سرعت وارد عمل نشود محرومیت جانشین امنیت می‌شود. و باور دارد هرگز فرصت مناسبی به‌دست نخواهد آورد مگر اینکه به‌شدت عمل کند، این باور تمام باجگیرها است.
این افراد از کودکی با زوال و محرومیت بزرگ شده‌اند و اینک احساس ترد شدگی می‌کنند یا کودک پرتوقع بوده و حالا بزرگ‌سال پرتوقع است. آنها از نقطه ضعف‌های ما استفاده کرده مه غلیظی از احساس گناه؛ حس مسئولیت و ترس در اطراف ما ایجاد می‌کنند تا بر ما مسلط باشند. بعضی از آنها هر چه داشته باشند باز کم است زیرا هرگز فرصت نیافته‌اند به کفایت خود با رؤیا رویی مشکلات اعتماد به نفس کافی را کسب کنند.
و به محض روبرو شدن با اولین محرومیت ترس و وحشت آنها را فرا می‌گیرد این افراد کسانی هستند که والدین آنها تمام آن چیزی که خواسته‌ی آنها بوده در اختیارشان فرار داده‌اند. آنها به امیال و خواسته‌های خود تمرکز دارند و کمترین توجهی به نیاز ما ندارند.
آنها ما را آدم‌های بد و خودشان را خوب می‌دانند و می‌خواهند از ما آدم‌های خوبی بسازند، آنها هرگز فکر نمی‌کنند که ما را تنبیه می‌کنند و برایشان مهم نیست، بعد چه اتفاقی می‌افتد مهم کسب پیروزی اکنون است تنبیه‌کنندگان کار خود را دادن نظم به امور می‌دانند و خود را قربانی تصور می‌کنند. بدترین آنها کسانی هستند که شخص مهمی را از دست داده باشند خشونت و تهدید به آنها قدرت می دهد که به ترس‌هایشان غلبه کنند.
آنها انسان‌های هراسانی هستند که باعث می‌شوند همه از اطراف آنها گریزان باشند و در نهایت همان چیزی اتفاق می‌افتد که از آن می‌ترسند اینکه فکر کنید تمام خشونت و تهدید باج‌گیر علیه شماست اشتباه است. تمام اینها از ناامنی درون سرچشمه می‌گیرد که ریشه درگذشته دارد نه زمان حال و به نیازهای درونی او برمی گردد اما این به آن معنی نیست که ما نقش مؤثری نداریم. در هر حال بدون تسلیم و رضای ما باج‌گیری صورت نمی‌گیرد
باید قدم به قدم به جلو برویم و بخش اعظم این تغیر به عهده‌ی شماست. تا جایی ادامه دهید که احساس راحتی کنید. اولین قدم بستن قراردادی با خود و تکرار یک جملهٔ قدرتمند به مدت یک هفته است . قرارداد زیر را در دفتری بنویسید و هر روز با صدای بلند بخوانید و جمل‌هایی مثل «من تحملش را دارم» را هر روز ده بار تکرار کنید این کار حداکثر ۱۵ دقیقه وقت می‌گیرد و هرجایی می‌توانید انجام دهید قرار داد با خودم.
من، خودم را فرد بالغی می‌دانم که قادر به تصمیم‌گیری است و حق انتخاب دارد و متعهد می‌شوم فعالانه در بیرون راندن باج‌گیر از زندگی‌ام تلاش کنم. برای رسیدن به این هدف قول می‌دهم:
- دیگر به ترس و تعهد و گناه اجازه ندهم در تصمیم‌گیری‌هایم مؤثر واقع شوند.
- راهکارهای این کتاب را بیاموزم و در زندگی‌ام به کار ببندم.
- اگر شکست بخورم و به الگوی قدیمی پناه ببرم، اینها را بهانه‌ای برای متوقف ساختن تلاش‌هایم قرار ندهم. می‌دانم که شکست روشی برای یادگیری است.
- در طول این مدت به خوبی از خودم مراقبت کنم». «نسبت به خودم قدردان و سپاسگزار باشم، زیرا قدم‌های مثبتی که برداشته‌ام هر چقدر کوچک.
هر وقت احساس می‌کنید در مقابل فشارهای باج‌گیر در حال غرق شدن هستید این سه مرحله را انجام دهید.
قدم اول «مکث کنید» در این مرحله باید آمادگی کامل داشته باشید زیرا باج‌گیر شما را به‌شدت تحت‌فشار قرار خواهد داد. اولین کار این است که به خود فرصت فکر کردن بدهید بنابراین به محض این که باج‌گیر خواسته‌اش را عنوان کرد جمله‌های زیر را بگویید «در حال حاضرجوابی ندارم که به تو بدهم برای فکر کردن احتیاج به زمان دارم»، «این کار مهم‌تر از آن است که بخواهم با سرعت در موردش تصمیم بگیرم»، «در حال حاضر نمی دانم در مورد خواسته تو چه احساسی دارم، بگذار بعداً در مورد آن با هم صحبت خواهیم کرد.» طبیعی است.
هر چقدر خواسته‌اش مهم‌تر باشد پافشاری او بیشتر خواهد بود. اگر در بین دو نفر قرار گرفتید اکیداً از انتقال حرفهای آنها به یکدیگر خودداری کنید. چنانچه فشار باج‌گیر شما را ناراحت کرد محیط را با یک عذرخواهی محترمانه ترک بگویید. و اگر بر فوریت بودن خواسته‌اش اصرار ورزید از او حداقل ۲۴ ساعت وقت بخواهید فراموش نکنید این فوریت برای او اهمیت دارد نه شما؛ در این وقت‌کشی به افکار و اولویت های خود فکر کنید ممکن است احساس ناراحتی کنید اما فراموش نکنید شما در حال تغییر کردن هستید. پس شکیبا باشید…
فهم این که چرا کارهای خود تخریب‌گرایانه را انجام می‌دهیم، مانع انجام آن کارها توسط ما نخواهد شد. غر زدن و اصرار به طرف مقابلمان برای تغییر هم کاری از پیش نخواهد برد. خودمان باید دست‌به‌کار شویم. باید اولین گام را در راهی جدید برداریم.
در این کتاب تعدادی قرار داد وجود دارد که با خودمان می‌بندیم تا بتوانیم از تحت تسلط باج‌گیر بودن رهایی یابیم.
اولین قرارداد به شرح ذیل می‌باشد:
بسمه تعالی
قرارداد با خودم جهت مقابله با باج‌گیری عاطفی:
من، ——، خودم را فرد بالغی می دانم که قادر به تصمیم گیری است و حق انتخاب دارد و متعهد می‌شوم فعالانه در بیرون راندن باج‌گیر از زندگی‌ام تلاش کنم. برای رسیدن به این هدف قول می‌دهم: – دیگر به ترس و تعهد و گناه اجاره ندهم در تصمیم گیری‌هایم مؤثر واقع شوند. – راهکارهای مؤثر را بیاموزم و در زندگی‌ام به کار ببندم. – اگر شکست بخورم و به الگوهای قدیمی پناه ببرم، اینها را بهانه‌ای برای متوقف ساختن تلاش‌هایم قرار ندهم. می دانم که شکست روشی برای یادگیری است. – در طول این مدت به خوبی از خودم مراقبت کنم. – نسبت به خودم قدردان و سپاسگزار باشم، زیرا قدم‌های مثبتی برداشته‌ام، هر قدر هم که این قدم‌ها کوچک باشد.
امضاء تاریخ
این کتاب نشان می‌دهد که چگونه رویدادهای مهمی همچون طرد شدن از جانب دلداده، از دست دادن شغل، طلاق، بازنشستگی و یا بیماری می‌تواند به‌راحتی اطرافیانمان را به افرادی باج‌گیر مبدل سازد. در این کتاب به شما راهکارهایی معرفی می‌شوند تا به‌سرعت در مقابل افراد باج‌گیر بایستید. برای شما فهرست بازبینی، تمرین‌های ساده، برنامه‌های عملی و روش‌های ارتباطی غیرتدافعی تدارک می‌بیند. اینها روش‌هایی هستند که در طول ۲۵ سال گذشته بکار گرفته و غربال شده‌اند و کاملاً مؤثرند.
در بخش آخر، نویسنده یادداشتی برای کسانی نوشته است که با این پدیده روبه‌رو بوده‌اند و اکنون دیگر با خواندن این کتاب، باج‌گیر را می‌شناسند و بلدند با او به‌درستی مقابله کنند.
پیام اصلی نویسنده
باج گیران عاطفی می‌دانند که چقدر رابطه‌مان با آنها برایمان مهم است. آنها از نقاط ضعف و شخصی‌ترین اسرار ما آگاهی دارند. چنین افرادی می‌توانند والدین، شریک، رئیس، همکار، دوست و یا معشوق ما باشند. و صرف‌نظر از این که چقدر به ما اهمیت می‌دهند، از این اطلاعات خود درباره‌ی ما استفاده می‌کنند تا ما را مجبور به کارهایی کنند که خودشان می‌خواهند.
سوزان فوروارد در این کتاب پرفروش، روابط را به شکلی دقیق کالبدشکافی می‌کند تا به قربانیان باج گیری عاطفی بیاموزد که چگونه می‌توان با افراد باج‌گیر مواجه شد. او در این کتاب با ارائه‌ی گام‌هایی مشخص، تمرین‌هایی کاربردی و تکنیک‌های ارتباطی آزموده شده، به ما کمک می‌کند تا به فردی قوی‌تر تبدیل شویم و چرخه‌ی باج‌گیری عاطفی را بشکنیم.
بخش‌هایی از کتاب باج‌گیری عاطفی
آیا تا به حال بعد از رد درخواست کمک یک دوست یا عضوی از خانواده، احساس گناه کرده‌اید؟ این احساس از درون شما برخاسته یا به خاطر حرف دیگران بوده است؟ اگر جواب شما مورد دوم است، احتمالش هست که در معرض باج‌خواهی عاطفی قرار گرفته باشید. اما این عبارت برای تعاملات اجتماعی ما بیش از حد سنگین نیست؟ در حقیقت نه! بیشتر ما در برخی از مراحل زندگی قربانی باج‌خواهی عاطفی بوده‌ایم این امر گاهی اوقات واضح بوده و گاهی نیز تشخیص آن دشوار است. اما یک چیز قطعی است؛ این موضوع به ما احساس مزخرف بودن می‌دهد. در ادامه با زوج‌هایی از مراجعان مطب روان‌درمانی نویسنده آشنا می‌شویم که نحوه عملکرد باج‌خواهی عاطفی را به ما نشان می‌دهد. به علاوه یاد می‌گیریم چکار کنیم تا در آن سهیم نباشیم.
قبل از ایجاد هر نوع تغییری، بهتر است چگونگی روابطمان با باج‌گیر را مشخص سازیم. باید چراغ‌ها را روشن کنیم. برای خاتمه دادن به باج‌گیری عاطفی، این قدم بسیار مهمی است؛ چون درحالی‌که ما سعی می‌کنیم مه را نابود کنیم، باج‌گیر لایه‌های تازه‌ای به آن می‌افزاید. به‌رغم پیشرفت‌هایی که در سال‌های اخیر در شناسایی خلق‌وخو و حالات روانی و انگیزه‌های خود به دست آورده‌ایم، وقتی سروکارمان با مه می‌افتد، حواسمان کرخت می‌شود و ردیاب‌هایمان که معمولاً راهنمای روابطمان است، از کار می‌افتد.
باجگیرها فشارهایی را که بر ما وارد می‌سازند با مهارت تغییر شکل می‌دهند، به‌گونه‌ای که ما از خودمان می‌پرسیم چه اتفاقی دارد می‌افتد. به‌علاوه، میان آنچه باج‌گیران انجام می‌دهند و تعبیر محبت‌آمیز و معصومانه‌ای که از اعمال خود می‌کنند، تفاوت عمیقی وجود دارد. ما سردرگم می‌شویم، جهت‌یابی‌مان را از دست می‌دهیم و آزرده‌خاطر می‌گردیم. اما ما تنها نیستیم. باج‌گیری عاطفی مشکلی است که میلیون‌ها نفر با آن درگیرند. (ص ۲۶)
افرادی که همواره ما را وادار به تسلیم می‌کنند، استثمارگران ماهری هستند که هر زمان به خواسته‌هایشان می‌رسند، خودشان را به ما کاملاً نزدیک می‌کنند و اگر به خواسته‌هایشان نرسند، دست به تهدید می‌زنند و یا ما را زیر بار سنگینی از گناه مدفون می‌کنند. به نظر می‌رسد که چنین افرادی برای استثمار ما برنامه‌ریزی کرده‌اند، حال آن که در اغلب موارد، از اعمال خود ناآگاه‌اند. درواقع بسیاری از آنها افراد شیرین و رنج‌کشیده‌ای به نظر می‌رسند که اصلاً قصد تهدید کردن ما را ندارند. (ص ۳۸)
اگر تنها یک چیز وجود داشته باشد که با اطمینان کامل می‌دانم، چه در زندگی شخصی و چه حرفهای، این است: تا زمانی که رفتار خودمان را تغییر ندهیم، هیچ چیز در زندگی‌مان تغییر نخواهد کرد. (ص ۴۹)
فهم این که چرا کارهای خود تخریب‌گرایانه را انجام می‌دهیم، مانع انجام آن کارها توسط ما نخواهد شد. غر زدن و اصرار به طرف مقابلمان برای تغییر هم کاری از پیش نخواهد برد. خودمان باید دست‌به‌کار شویم. باید اولین گام را در راهی جدید برداریم. (ص ۸۶)
باج‌دهنده روزی باج‌گیر می‌شود
باید بپذیریم که همه‌ی ما دست‌کم چند بار از اطرافیانمان باج‌گیری عاطفی کرده‌ایم یا به آنها باج داده‌ایم. شاید حتی نمی‌دانستیم که این رفتارها نام و نشان مشخصی در دنیای روانشناسی و خود پروری دارد. اما باید بدانیم با تکرار این کار، دیر یا زود تبدیل به آدمی می‌شویم که می‌تواند خواسته‌هایش را به ساده‌ترین شکل ممکن برطرف کند، آن هم از طریق استثمار کردن دیگران.
البته جریان به همین سادگی هم نیست. حتی یک لحظه هم تصور نکنید که اگر شما آن فردِ باج‌دهنده باشید، پس آدم خوبی هستید و پاداش کارهای نیک خود را می‌گیرید.
متأسفانه دنیا و آدم‌ها بی‌رحم‌تر از چیزی هستند که فکر می‌کنید. شما فقط ابزاری هستید که کار دیگران را راه می‌اندازید. کرامت، شخصیت و هویت شما در چنین مواقعی کمترین اهمیتی ندارد. اما باز هم این پایان جریان نیست. به زودی شما هم وارد چرخه‌ی پیچیده و آلوده‌ی باج‌گیری می‌شوید. تا دیروز باج می‌دادید و امروز باج می‌گیرید.
موضوع این نیست که درخواست‌های شما از دیگران خیلی کوچک یا خیلی بزرگ باشد، مهم نفس این عمل است. دردناک‌ترین جای باج‌گیری وقتی است که می‌فهمید این پدر، مادر، همسر، فرزندان و دوستان صمیمی‌تان هستند که از شما سوءاستفاده می‌کنند، تا خودشان به چیزی که برایشان خوشایندتر است برسند.
حقوق شخصی شما و حتی گاهی آرزوها و امیالتان قربانی خواسته‌ها، یا شاید حتی بتوان گفت «خودخواهی»، دیگران می‌شود. عزت‌نفس و کرامت انسانی در باج‌گیری عاطفی خدشه‌دار می‌شود و انسان‌ها تبدیل به موجوداتی می‌شوند که دیگر نمی‌توانند به کسی اعتماد کنند و به این ترتیب حتی نظام طبیعی حاکم بر اجتماعات انسانی به هم می‌ریزد.
نویسنده‌ی این کتاب از همان ابتدا تمام زیر و بم‌های باج‌گیری را تعریف کرده و با زبانی روان و مهربان، اما جدی و محکم در تمام صفحات کتاب یادآوری می‌کند که این ما هستیم که باید جلوی شیوه‌ی نادرست و ناعادلانه‌ی باج‌گیری عاطفی را بگیریم.
انگار دیگر وقت همدردی و هم‌دلی نیست؛ موضوع خیلی جدی و بغرنج شده و حالا دنیا تبدیل به جایی شده که هر کس می‌خواهد به چیزی که می‌خواهد برسد؛ مهم نیست این رسیدن چه بهایی داشته باشد و چه کسانی را قربانی خود کند. اینجاست که خاطرات و تجربیات واقعی افرادی را می‌خوانیم که وادار به باج دادن یا حتی باج گرفتن شده‌اند.
کمی ناخوشایند است، اما شاید مرور این اتفاقات تلنگری باشد تا کمی خودمان را جمع و جور کنیم و با بهبود رفتارهای فردی و اجتماعی، دنیا را به جای بهتری برای زندگی تبدیل کنیم.
ماییم که باجگیرها را آموزش می‌دهیم
باج‌گیری عاطفی نیاز به آموزش و تمرین دارد. چه کسی آموزش آنها را تأمین می‌کند؟ شما. چه کس دیگری می‌تواند با قاطعیت مطلق به باج‌گیر بگوید: این همان چیزی است که روی من تأثیر می‌گذارد. این همان نوع فشاری است که همیشه مرا وادار به تسلیم می‌کند. این همان ابزاری است که مخصوص من طراحی شده تا حساس‌ترین نقاط ضعف احساسی مرا برانگیزد.
احتمالاً به خاطر نمی‌آورید که کلاس آموزش خصوصی‌ای برای باج‌گیر برگزار کرده باشید، اما باج‌گیر عاطفی از لابه‌لای واکنش‌هایی که ما در مقابل آزمایش‌های او نشان می‌دهیم، سرنخی پیدا می‌کند و درمی‌یابد که چه کارهایی را انجام می‌دهیم و چه کارهایی را انجام نمی‌دهیم.
فهرست زیر به شما نشان می‌دهد که تا چه اندازه در پرورش باج‌گیر مهارت یافته‌اید.
وقتی تحت‌فشار باج‌گیر قرار می‌گیرید، آیا:
- عذرخواهی می‌کنید؟
- دلیل‌تراشی می‌کنید؟
- بگومگو می‌کنید؟
- گریه می‌کنید؟
- التماس می‌کنید؟
- قرار ملاقات‌های مهمتان را لغو می‌کنید یا به تأخیر می‌اندازید؟
- تسلیم می‌شوید با این امید که آخرین بار خواهد بود؟
- هیچ مقاومتی نشان نمی‌دهید؟
برایتان دشوار یا غیرممکن است که:
- از خودتان دفاع کنید؟
- با جریانی مقابله کنید؟
- حد و مرزها را تعیین کنید؟
- بگذارید که باج‌گیر بداند که رفتارش قابل قبول نیست؟
ما در هر روز از زندگی‌مان، افراد را با نشان دادن اینکه کدام رفتار قابل قبول و کدام یک غیر قابل قبول است آموزش می‌دهیم. احتمالاً اعتقاد داریم اگر رفتار ناپسند کسی را نادیده بگیریم و یا زیادی وسواس به خرج ندهیم، این رفتارهای ناپسند، ناپدید می‌شوند. اما با پذیرش رفتاری نامعقول، این پیام را ارسال می‌کنیم: مؤثر بود. تکرارش کن.
آیا این کتاب برای شماست؟
خواندن کتاب باج‌گیری عاطفی را به تمام افراد بزرگ‌سال پیشنهاد می‌کنیم؛ قطعاً می‌تواند اثر ارزشمندی بر روابط و روحیات شما داشته باشد؛ اما به‌طور ویژه‌تر این کتاب را به افراد زیر پیشنهاد می‌کنیم:
- والدین، مشاورها، معلم‌ها و استادان دانشگاه؛
- افرادی که از سوءاستفاده اطرافیانشان رنج برده‌اند و مایل‌اند که اوضاع خود را بهتر کنند؛
- کسانی که دوست ندارند باعث آزار روحی کسی یا ناخواسته مرتکب باج‌گیری عاطفی شوند.
سایر آثار سوزان فوروارد:
- مادرانی که نمی‌توانند عشق بورزند
- مادران سمی
- والدین سمی
- تربیت مسموم
- مردان زن‌ستیز
- مردهایی که از زنان متنفرند و زن‌هایی که آنها را دوست دارند
- والدین
- عشق وسواسی
- بی‌اعتباری پول
- عشق کاذب
- خویشاوندی سببی خطرناک
- خیانتِ بی‌گناه
