۸ کتابخانه شگفت‌انگیز دنیای ادبیات که هرگز از یاد نمی‌روند
گمان می‌کنم بسیاری از کتاب‌دوست‌ها ساعت‌های متمادی را در کتابخانهها و کتابفروشی‌ها می‌گذرانند و اگر شاید حتی احساس کنند در گنجینه‌ی بزرگی مملو از کتاب‌هایی از ژانرهای متنوع بلعیده شدند. گاهی اوقات برای گشت‌وگذار برای یافتن برای عنوان خاصی دست روی کتاب‌های مختلف بکشیم، بعضی از جلدها را بررسی کنیم، خلاصه‌ها از پشت کتاب‌ها بخوانیم، چند صفحه‌ای را ورق بزنیم و در همین حین گذر زمان را فراموش کنیم و هر کتابخانه‌ای در نوع خودش جادویی و شگفت‌انگیز محسوب می‌شود.
اگر برای تحقیق به کتابخانه رفته باشید، متوجه شدید که جستجو حکم سوراخ خرگوش را دارد؛ هنگامی که شروع می‌کنید، برای متوقف کردن روند تحقیقات و به پایان رساندن گشتن میان چرخه‌ی نامتناهی از منابع باید تلاش مضاعف کنید. اگر شخصیت کنجکاوی داشته باشید، گشتن در کتابخانهها و کتابفروشی‌ها اعتیاد واقعی محسوب می‌شود. شاید بیشتر از نیازتان تحقیق کنید یا بیشتر از انتظارتان کتاب بخرید و انگار دربرابر کتاب‌های جذاب اختیار خودتان را از دست می‌دهید. از بین تمام اعتیادهایی که می‌توان به آنها مبتلا شد، تحقیقات میان کتاب‌ها و خریدشان به نظر اعتیاد بسیار خوبی باشد.
و اگر کتاب خواندن و تحقیق کردن را دوست داشته باشید بدون شک یک‌بار به ذهن‌تان خطور کرده که حتی اگر روزانه، میزان قابل توجهی از کتاب ها و مقالات را بخوانید، حتی اگر عمری را به این فعالیت‌ها بگذرانید هرگز قرار نیست موفق شوید تک‌تک کتاب‌های موجود در کتابخانهها را بخوانید. حتی اگر سعی کنیم گستره‌ی مطالعاتی‌مان را محدودتر کنیم، برای رسیدن به هر هدفی و شیرجه زدن در هر ژانری باز هم منابع بی‌نهایتی از کتاب‌ها وجود دارند که تمام نخواهند شد.
نویسندگان و محققین هم حداقل یک‌بار چنین سوال‌هایی به ذهن‌شان رسیده؟ آنها هم دربرابر حجم بی‌پایان کتاب‌ها شگفت‌زده می‌شوند؟ اگر همین باشد، پس عجیب نیست که کتابخانهها اغلب سر از داستان‌ها درمی‌آورند. این هشت کتابخانه‌ای که انتخاب شدند تنها نمونه‌ی کوچکی از وسعت و تنوع ایده‌هایی است که الهام‌بخش نویسنده‌ها از فضای جادویی و گاهاٌ مرموز کتابخانهها بوده. شاید هرگز جذابیت کاخ‌های بزرگ، سیاهچال‌های عمیق و خلوتگاه‌های مقاوم و مستحکم بالای کوه‌ها به پای جذابیت و فضای باشکوه کتابخانه‌های جادویی بزرگ یا کوچک نرسند.
۱- هزارتوها (Labyrinths)
- نویسنده: خورخه لوئیس بورخس
- سال انتشار: ۱۹۶۲
هزارتوها مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه و مقالاتی به قلم نویسنده‌ی معروف آرژانتینی، خورخه لوئیس بورخس، است. داستان کوتاه «کتابخانه‌ی بابل» (The Library of Babel) آنقدر معروف است که می‌تواند گفت هر کتابخانه‌ای به شکل هزارتو در هر کتابی که بعد از بورخس نوشته شده، نوعی ادای احترام به بورخس محسوب کرد. کتابخانه بابل تعدادی نامتناهی از کتاب‌ها را در خودش دارد و به زبانی نوشته شدند که هیچ‌کس قادر به درک آن نیست. این کتابخانه‌ی جادویی به نحوی سازماندهی شده و منطقی نادیدنی دارد اما مردم در تلاش برای درک سیستم آن دیوانه می‌شوند، مانند ایزدی توصیف شده که کسی نمی‌تواند هستی آن را رمزگشایی کند یا وجودش را درک کند. اگر این توصیف مختصر از کتابخانه‌ی بابل برای شما جالب به‌نظر می‌رسد و تا به حال از خورخه لوئیس بورخس کتابی نخواندید، باید بدانید که داستان‌هایش همیشه پر از این پارادوکس‌های ظریف است. می‌توانید «کتاب شن» (The Book of Sand)، که درباره‌ی کتابی بی‌نهایت با صفحات بی‌نهایت است، یا «الف» (The Aleph)، روایت کره‌ای سحرآمیز که در زیرزمین خانه‌ی شاعری قرار دارد و در آن می‌تواند جهان را از هر زاویه‌ی قابل تصوری به یکباره مشاهده کند، را هم بخوانید.
۲- اقامتی کوتاه در جهنم (A Short Stay in Hell)
- نویسنده: استیون ال. پک
- سال انتشار: ۲۰۰۹
مردم در زندگی پس از مرگ شگفت‌انگیزی از خواب بیدار می‌شوند؛ کتابخانه‌ای جادویی و نامتناهی که در آن هیچ‌کس نمی‌تواند به بهشت برود تا وقتی که موفق بشود کتابی را پیدا کند که شرح دقیق و کاملی از زندگی‌اش باشد. این داستان توصیف روشنی از روندی یکنواخت و ملال‌آور است، در روایت گذراندن ابدیتی بی‌معنا برای خواندن کتاب‌های متمادی که هر کدام از مجموعه‌ای تصادفی از حروف تشکیل شدند، به این امید که با کتاب بعدی شانس به خواننده رو کند و زندگی آنها را به تصویر بکشد. اما نباید تصور کنید که خود کتاب هم خسته‌کننده‌ست، زیرا طوری روایت شده که خواننده را تا آخرین صفحه مجذوب خودش می‌کند تا سرنوشت شخصیت‌ها برایش روشن شود.
۳- جاناتان استرنج و آقای نورل (Jonathan Strange & Mr Norrell)
- نویسنده: سوزانا کلارک
- سال انتشار: ۲۰۰۴
بیشتر زندگی این دو جادوگر، که در رقابتی تنگاتنگ علیه هم به سر می‌برند، به جمع‌آوری و نگهداری کتاب‌ها می‌گذرد. کتابخانه‌ی آقای نورل مملو از کتاب‌های جادویی کمیاب است که شامل طلسم‌ها، افسون‌ها، تاریخچه‌ی جادو و سایر علوم نادر و ممنوعه است، در واقع کتابخانه‌ی جادویی تمام و کمالی محسوب می‌شود. آقای نورل وقتی به اشتراک گذاشتن فضای کتابخانه و محتوای کتاب‌ها با دیگران می‌رسد، حساسیت زیادی نشان می‌دهد که یکی از موضوعات اصلی کتاب هم همین است؛ در واقع تلاش این دو جادوگر برای کنترل جادوی اطراف‌شان و پیروزی بر رقیب در گروی حفظ منابع ارزشمندشان است.
لحظات اوج داستان، زمانی که جادو سرانجام افسارگسیخته می‌شود، در کتابخانه‌ی جادویی اتفاق می‌افتد که در قالب صحنه‌های خیره‌کننده‌ای توصیف می‌شوند.
۴- نام گل (The Name of the Rose)
- نویسنده: اومبرتو اکو
- سال انتشار: ۱۹۸۰
نام گل رز اولین کتاب اومبرتو اکو بوده، داستانی از قتلی رازآمیز که روایتی پیچیده و درهم‌تنیده را نشان می‌دهد. از طرفی داستان تحقیقات هفت روزه‌ای محور قتلی است که در صومعه‌ای در دهه‌ی ۱۳۰۰ میلادی رخ داده و از طرف دیگر از الهیات مسیحیت، علم زبان‌شناسی، مطالعات قرون وسطی و کتابخانه‌ای روایت می‌کند که کتابداری نابینا آن را می‌گردانند. کتابخانه نقش میدان نبردی را دارد برای ایده‌ها و عقاید، جایی که راهبان فرانسیسکن و دومینیکن راجع‌به معرفتی موجود در درون خود آن معرفت و چگونگی تفسیر صحیح دانسته‌ها و دانش بحث می‌کنند. کتابی متراکم و اثری درخشان، کتابی درباره کتاب‌ها مناسب همه‌ی خواننده‌ها، دوستداران داستان‌های کارآگاهی و حتی فلسفه‌دوستانی که دنبال داستانی غنی هستند.
۵- کتابخانه عجیب (The Strange Library)
- نویسنده: هاروکی موراکامی
- سال انتشار: ۱۹۸۳
وقتی موراکامی از کتابخانهها می‌نویسد، مطمئن باشید که سورئال‌ترین کتابخانه‌ی ممکن را توصیف خواهد کرد. پسر جوانی را تصور کنید که در حال گشت‌وگذار در کتابخانه‌ای مملو از کتاب‌های عجیب‌وغریب، مجلدهایی درباره‌ی پوست‌آرایی غیرقابل درک یا سیستم گوارشی نهنگ‌ها است، اما کتابدار این کتابخانه زندانی‌اش کرده و اگر موفق نشود متن سه کتاب درباره‌ی جمع‌آوری مالیات دوران عثمانی را حفظ کند، کتابدار مغزش را می‌خورد. در ظاهر این کتاب برای کودکان است، با آنکه حاوی تصویرسازی‌ها ترسناک است. مثل دیگر آثار موراکامی، این رمان سفری به عمق ناخودآگاه انسان‌هاست، مکانی که بر اساس قوانین و منطق رویا عمل می‌کند که پسرـ‌پرنده و گوسفندی سخنگو در آن زندگی می‌کنند.
۶- قاموس خزران (Dictionary of the Khazars)
- نویسنده: میلوراد پاویچ
- سال انتشار: ۱۹۸۸
فرهنگ لغت خزرها کتابی راجع‌به کتاب‌هاست، به شکل دایره‌المعارف نوشته شده، برای خودش تقریباً کتابخانه‌ای کامل محسوب می‌شود، درباره‌ی خزرها که در امتداد جاده ابریشم امپراتوری برپا کرده بودند و ناگهان در قرن دهم میلادی بدون هیچ اثری ناپدید شدند. تا به همین امروز، اطلاعات کمی در مورد آنها در دست است اما با این حال، میلوراد پاویچ تاریخ جامعی از مردم و مکان‌های مهم‌شان، سیاست و مذاهب آنها نوشته شده. رمان او در مجموعه‌ای از مدخل‌های دایره‌المعارفی، به ترتیب حروف الفبا، روایت می‌شود که رویاها، اژدهایان و اجنه، کتاب سایه‌ها و ادامه‌ی داستان شاهزاده آته و ساراسینِ عرب را روایت می‌کند. این کتاب رمانی معمولی نیست، ختی شاید از نظر فنی اصلاً رمان محسوب نشود، اما با این حال، شاهکاری خارق‌العاده از تخیل ناب، با سبکی درخشان و منحصربه‌فرد است.
۸- دریای بی‌ستاره (The Starless Sea)
- نویسنده: ارین مورگنسترن
- سال انتشار: ۲۰۱۹
پسری وارد کتابخانه‌ای می‌شود به هدف اینکه کتابی در مورد خودش پیدا کند و تمایل شدید او برای رسیدن آخر این قصه، پایش را به کتابخانه‌ی جادویی و خیره‌کننده‌ای در دنیای مردگان باز می‌کند. در داخل این کتاب عروسک‌های تودرتو از قصه‌ها را داریم، داستان سه دختر را می‌خوانیم که هر کدام شمشیری را از پدرشان به ارث بردند و مجسمه‌سازی که داستان‌ها را از موم، فلز و چوب می‌سازد.
ارین مورگنسترن بار دیگر موفق شده فضایی خارق‌العاده‌ی پر از جادو را در کنار شخصیت‌های دوست‌داشتنی و مرموز و جذاب بیاورد و داستانی حیرت‌آور را روایت کند. کمتر کسی می‌تواند فضای جادویی را به خوبی مورگنسترن توصیف کند.
منبع: Electric Lit
