زمین به طور موقت یک قمر کوچک اضافی خواهد داشت

امیر نیک‌رو

۵ مهر ۱۳۹۹ | ۰۹:۴۴ زمان مورد نیاز برای مطالعه: ۵ دقیقه

یک جسم کوچک به صورت موقت مدتی در مدار زمین مهمان خواهد بود و بررسی‌ها نشان می‌دهد که ۲۰۲۰SO می‌تواند جسمی ساخته‌ی دست بشر باشد که دوباره به ملاقات زمین آمده است.

هر از گاهی، یک جرم کوچک به طور موقت در مدار سیاره‌ی زمین اسیر می‌شود و برای مدت کوتاهی که می‌تواند چند ماه یا چند سال باشد، پیرامون آن می‌چرخد تا در نهایت مانند قلاب‌سنگ به فضا پرتاب شود.

در حالی که شناسایی چنین اجرامی که با نام ماه کوچک (Mini Moon) هم شناخته می‌شوند، چندین بار انجام شده است اما تنها دو نمونه تأیید شده‌اند؛ ۲۰۰۶RH120 که در سال ۲۰۰۶ و ۲۰۰۷ با زمین ملاقات داشت و ۲۰۲۰CD3 که از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰ در مدار زمین بود.

اکنون ستاره‌شناسان جرم تازه‌ای را به نام ۲۰۲۰SO در مسیر ورود به مدار زمین شناسایی کرده‌اند که احتمالا به طور موقت در گرانش زمین به دام می‌افتد. این جرم در ماه اکتبر (اواخر مهر) به مدار زمین می‌رسد و تا می ۲۰۲۱ (خرداد ۱۴۰۰) پیرامون زمین می‌گردد تا در نهایت از مدار آن خارج شود.

این‌طور که در شبیه‌سازی‌ها دیده می‌شود، این جسم از یک نقطه‌ی لاگرانژی زمین وارد و از نقطه‌ی لاگرانژی دیگر خارج می‌شود. نقاط لاگرانژی، نقاط پایدار گرانشی هستند که توسط برهم‌کنش گرانشی زمین و خورشید ایجاد شده‌اند.

علاوه بر این گذر، این شیء یک پیچ و تاب هم پیرامون زمین خواهد داشت. مدار زمین‌مانند و سرعت پایین ۲۰۲۰SO نشان می‌دهد که یک سیارک نیست و به گفته‌ی متخصصان، ویژگی‌های آن بیشتر شبیه به چیزی است که توسط انسان ساخته شده باشد.

۲۰۲۰SO به‌عنوان یک سیارک آپولو (Apollo Asteroid) در پایگاه اجرام کوچک مرکز پیشرانش جت (JPL) ناسا طبقه‌بندی شده است؛ دسته‌ای از سیارک‌ها که مسیر آن‌ها از مدار زمین می‌گذرد. این کلاس از سیارک‌ها اغلب ملاقات‌های نزدیکی با زمین دارند اما چند نشانه وجود دارد که ۲۰۲۰SO مانند دیگران نیست.

مسیر حرکت ۲۰۲۰SO پیرامون کنار زمین، مدار ماه با دایره مشخص است.
Crerdit: Tony Dunn

چرخش این جسم به دور خورشید تقریبا یک سال طول می‌کشد و مدار آن نسبت به مدار زمین شیب‌دار نیست بلکه در همان مسیر مدار قرار دارد. خارج از مرکز بودن آن (انحراف شکل مدار آن نسبت به یک دایره‌ی کامل) کمی بیشتر از زمین است و سرعت آن بسیار بسیار کمتر از یک سیارک آپولو است.

«آلیس گورمن» (Alice Gorman) باستان‌شناس فضایی از دانشگاه فلیندرز استرالیا گفت: «سرعت پارامتر مهمی به نظر می‌رسد. چیزی که من می‌بینم این است که این جسم خیلی کند حرکت می‌کند که نشان‌دهنده‌ی سرعت اولیه‌ی آن است.»

گفتنی است سرعت اجرامی که از ماه آمده‌اند هم کمتر از سیارک‌هاست اما گورمن خاطرنشان کرد که ۲۰۲۰SO حتی از سنگ‌های ماه هم کندتر است.

بر اساس شواهد، جسم کشف شده به طور بالقوه می‌تواند یک زباله‌ی فضایی باشد. به ویژه طبق گفته‌ی «پاول کودس» (Paul Chodas) از JPL، احتمال دارد مرحله‌ی Centaur موشکی باشد که یک محموله‌ی آزمایشی Surveyor 2 را در سپتامبر ۱۹۶۶ (شهریور ۱۳۴۵) به سمت ماه پرتاب کرد.

موشک‌های قابل استفاده‌ی مجدد مانند آنچه اسپیس‌ایکس استفاده می‌کند، یک اختراع جدید محسوب می‌شود؛ زیرا بازیابی موشک از نظر فنی بسیار دشوار است. در دهه‌های گذشته، پرتاب موشک‌ها به صورت چند مرحله‌ای بود که برای از بین رفتن پس از انجام مأموریت طراحی شده بودند. به این صورت که مرحله‌ی بوستر برای استفاده‌ی مجدد به زمین باز می‌گردد اما بقیه‌ی موشک که محموله را حمل می‌کند پس از انجام کار، در فضا دور ریخته می‌شود.

این بخش‌های رها شده، فضای ناخواسته‌ی زیادی را تشکیل می‌دهد و به گفته‌ی گورمن، از دست دادن آن‌ها بسیار آسان است. وی گفت: «عوامل محیطی زیادی، مانند عوامل گرانشی، در فضا وجود دارد که بر حرکت اثر می‌گذارند و گاهی اوقات می‌توانند کاملا غیرقابل پیش‌بینی باشند.»

پرتاب Surveyor 2 با موشک اطلس و مرحله‌ی Centaur که بخش بالایی آن است
Public Domain by NASA

او افزود: «یا باید این اجرام را به طور مرتب ردیابی کنیم و یا مسیر آن‌ها را از دست بدهیم. اگر اندکی خطا وجود داشته باشد و مکانی اشتباه را نگاه کنیم، متوجه نمی‌شویم که این اجرام کجا رفته‌اند و از این جهت تعداد اجرامی که مسیر آن‌ها را نمی‌دانیم شگفت‌انگیز است.»

اندازه‌ی تخمین زده شده برای ۲۰۲۰SO هم با مرحله‌ی رهاکننده‌ی Centaur موشک ناسا در دهه‌ی ۱۹۶۰ مطابقت دارد. طبق پایگاه داده‌ی CNEOS ناسا، طول این شیء بین ۶٫۴ تا ۱۴ متر است که با مرحله‌ی رهاکننده‌ی Centaur با طول ۱۲٫۶۸ مطابقت دارد.

سیارک‌ها در آسمان به‌عنوان اجرام روشن در حال حرکت و به صورت نقطه‌ای در تاریکی دیده می‌شوند. از این طریق می‌توان سرعت و مدار آن‌ها را به‌دست آورد اما تعیین شکل یا ترکیب آن‌ها بدون مشاهدات دقیق غیرممکن است.

طبق محاسبات ۲۰۲۰SO قرار است دو حرکت را در نزدیکی زمین انجام دهد. این شیء فضایی در تاریخ ۱ دسامبر ۲۰۲۰ (۱۱ آذر) در مسافتی حدود ۵۰ هزار کیلومتر عبور خواهد کرد و در حدود ۲ فوریه ۲۰۲۱ (۱۴ بهمن) با سرعت ۲۰۰ هزار کیلومتر بر ساعت خارج می‌شود.

با توجه به اینکه فاصله‌ی آن برای ورود به جو زمین کافی نیست، هیچ خطری برای زمین ندارد. اما این فاصله به ویژه با توجه به سرعت آهسته، می‌تواند برای مطالعه‌ی بیشتر درباره‌ی آن کافی باشد تا ماهیت آن به طور دقیق مشخص شود.

ممکن است بتوان شکل آن را به شکلی دقیق بررسی کرد. علاوه بر این طیف‌سنجی می‌تواند به تعیین ترکیب این شیء کمک کند تا ببینیم که آیا سطح آن رنگ‌آمیزی شده است یا خیر. این شیء حتی می‌تواند اطلاعاتی برای کمک به برنامه‌ریزی مأموریت‌های فضایی طولانی‌مدت در آینده فراهم کند.

اگر ۲۰۲۰SO همان بخش Centaur موشک ناسا باشد که در سال ۱۹۶۶ پرتاب شد، ۵۴ سال است که در فضا وجود دارد و جالب است که یک فضاپیمای ساخت بشر که تمام این سال‌ها محیط خلاء را تحمل کرده است.

گورمن در این زمینه خاطرنشان کرد: «جالب است که طیف‌سنجی بازتابی انجام شود و نشان دهد که سطوح این شیء چقدر خشن هستند و چقدر از بمباران گرد و غبار ریز شهاب‌سنگ‌ها آسیب دیده‌اند. این شیء ساخته‌ی بشر است که در فضای دیگری بوده است. بنابراین مقایسه‌ی آن با اشیاء مدار پایین زمین که محیطی بسیار بسیار چگال‌تر است، جالب خواهد بود.»

چه این شیء یک مرحله‌ی موشک باشد یا نه، خصوصیات آن می‌تواند به ما کمک کند تا دیگر اشیاء نزدیک زمین را در آینده بهتر شناسایی کنیم. اگر ساخته‌ی دست بشر باشد بدان معناست که دفعه‌ی بعد که جسمی را با خصوصیات مشابه مشاهده کردیم، کمی اطلاعات بیشتری درباره‌ی منشأ انسانی آن خواهیم داشت. اگر این یک سیارک باشد، بدان معناست که ما یک سنگ آسمانی واقعا عجیب را مشاهده می‌کنیم که نشان می‌دهد سیارک‌ها می‌توانند به شکلی غیرمنتظره و مانند مراحل یک موشک حرکت کنند.

بنابراین ۲۰۲۰SO هر چه باشد، چیزهای زیادی برای یادگیری از این مهمان رمزآمیز زمین خواهیم داشت.