همه چیز درباره‌ی سرفهی خشک؛ از ارتباط با کرونا تا علل و روش‌های درمان
سرفه، عکس‌العمل غیر ارادی بدن برای پاک کردن راه‌های هوایی از محرک‌ها و مخاط است. دو نوع سرفه وجود دارد: سرفهی تولیدی و سرفهی غیر تولیدی. سرفهی تولیدی با مخاط و خلط همراه است و باعث پاک شدن ریه از مخاط میشود. سرفهی غیر تولیدی باعث ایجاد مخاط یا خلط نمی‌شود. عوامل بسیاری از جمله آلرژی و رفلاکس اسید معده (بازگشت اسید معده به مری)، در ایجاد سرفهی خشک موثر هستند. گاهی اوقات هم هیچ علت مشخصی برای سرفهی خشک وجود ندارد.
صرف نظر از علت، سرفهی خشک ادامه‌دار می‌تواند زندگی روزمره‌ی شما را به شدت تحت تاثیر قرار دهد، به‌ویژه اگر در شب‌ها بدتر شود. در این مقاله درباره‌ی ارتباط سرفهی خشک و کرونا، علل سرفهی خشک، تشخیص، زمان مراجعه به پزشک، درمان‌های دارویی و خانگی آن می‌پردازیم. در ادامه با دیجی‌کالا مگ همراه باشید.
ارتباط سرفهی خشک و کرونا
سرفه، تب و احساس خستگی از جمله علائم شایع ویروس کرونا یا کووید_۱۹ هستند. این علائم شبیه به سرماخوردگی یا آنفولانزا هستند. سرفهی ناشی از ویروس کرونا، خشک و مداوم است، با خلط همراه نیست و از قسمت پشت گلو شروع میشود. این سرفه باعث میشود فرد مبتلا احساس نفس تنگی کند. به همین دلیل است که این بیماری، بافت‌های ریه را تحریک میکند.
سرفهی ناشی از ویروس کرونا، خشک و مداوم است، با خلط همراه نیست و از قسمت پشت گلو شروع میشود. این سرفه باعث میشود فرد مبتلا احساس نفس تنگی کند.
با پیشرفت بیماری، در بافت‌های آسیب دیده مایع جمع میشود و فرد بیمار احساس نفس تنگی بیشتری میکند، چون بدن نمی‌تواند اکسیژن مورد نیاز خود را تامین کند. سرفه‌های گاه به گاه نگران کننده نیستند، اما اگر سرفه‌ها ویژگی‌های زیر را دارند، بیمار باید از تماس با دیگران خودداری کند و به پزشک مراجعه کند:
- چند هفته ادامه پیدا کنند.
- همراه با خون باشند.
- با تب و احساس خستگی همراه باشند.
علل رایج سرفهی خشک
گفتیم که شاید یک علت سرفهی خشک، ویروس کرونا باشد. در ادامه به سایر علل رایج سرفهی خشک اشاره می‌کنیم.
آسم
آسم نوعی بیماری است که در آن، راه‌های تنفسی تنگ و متورم می‌شوند. سرفه‌های ناشی از آسم، می‌توانند خلط‌‌دار یا خشک باشند. این سرفه‌ها معمولا خشک هستند. سرفه کردن یکی از نشانه‌های رایج آسم است، اما مهم‌ترین نشانه‌ی آن نیست. گونه‌ی سرفه‌ای آسم، نوعی آسم است که یکی از اصلی‌ترین نشانه‌های آن سرفهی خشک مزمن است. علائم دیگر آسم عبارتند از:
- خس خس سینه
- تنگی نفس
- تنگی قفسه سینه یا احساس درد
- اختلال در خواب در اثر سرفه یا تنفس صدا‌دار
- حملات سرفه یا خس خس سینه
- صدای سوت مانند هنگام بازدم
داروهای کوتاه اثر، که شامل برونکودیلاتورهای استنشاقی مثل آلبوترول (پرونتیل و ونتولین) می‌شوند، برای درمان حملات گهگاه آسم مورد استفاده قرار می‌گیرند. درمان آسم معمولا شامل داروهای سریع الاثر مانند «کورتیکوستیروئیدهای استنشاقی» میشود، که شامل داروهای زیر است:
- فلوتیکازون (فلوونت)
- تریامسینولون (آزماکورت)
- بودزوناید (پالمیکورت)
رفلاکس گاستروازوفاژیال
منظور از «رفلاکس گاستروازوفاژیال» برگشت محتویات معده به مری است. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که اسید معده به طور منظم به مری، که حلق را به معده متصل می کند، باز می‌گردد. اسید معده باعث تحریک مری و در نتیجه سرفه‌های ناشی از رفلاکس معده میشود. سایر علائم این بیماری عبارتند از:
- سوزش معده
- احساس درد در قفسه سینه
- بالا آوردن غذا و نوشیدنی‌های ترش
- برآمدگی در ته گلو
- سرفه‌های شدید
- گرفتگی خفیف صدا
- دشواری در بلعیدن
این بیماری را می‌توانید از طریق تغییر سبک زندگی و مصرف داروهای کاهش‌دهنده‌ی اسید معده مانند امپرازول (پریلوزک) و لنزوپرازول (پریواسید) درمان کنید. این داروها را می‌توانید بدون نسخهی پزشک از داروخانه‌ها تهیه کنید.
آبریزش از پشت بینی
در آبریزش از پشت بینی، مخاط اضافی از گلو خارج میشود. هنگام سرماخوردگی یا آلرژی فصلی، غشای بینی، بیشتر از سایر مواقع مخاط تولید میکند. برخلاف مخاط‌های معمولی، این مخاط‌ها آبکی و روان هستند. به همین دلیل است که آبریزش از پشت بینی منجر به خارش گلو و در نتیجه سرفه میشود. از دیگر نشانه‌های آبریزش از پشت بینی می‌توان موارد زیر را نام برد:
- گلودرد
- برآمدگی در ته گلو
- دشواری در بلعیدن
- آبریزش بینی
- سرفه کردن در شب
درمان آبریزش از پشت بینی، به عاملی که منجر به بروز آن شده بستگی دارد. آبریزش از پشت بینی معمولا در نتیجه‌ی آلرژی، عفونت باکتریایی یا ویروس ایجاد میشود. صرف نظر از علت آبریزش از پشت بینی، بخور گرم به پاکسازی سینوس‌ها کمک میکند.
عفونت ویروسی
علائم کوتاه مدت ویروس‌هایی که منجر به سرماخوردگی می‌شوند، معمولا کمتر از یک هفته طول می‌کشند. هر چند ممکن است بعد از اینکه علائم دیگر بهبود یافتند، سرفه کردن همچنان ادامه پیدا کند. سرفه‌های بعد از بهبود سرماخوردگی، معمولا خشک هستند و تقریبا تا دو ماه طول می‌کشند. این نوع سرفه‌ها، معمولا در نتیجه‌ی تحریک راه هوایی رخ می‌دهند. راه هوایی معمولا بعد از بیماری ویروسی بیش از حد حساس میشود.
درمان این نوع سرفه، سخت و زمان‌بر است. در چنین مواقعی می‌توانید از لوزنج (lozenge) و مایعات گرم برای تسکین گلوی خود استفاده کنید. این کار باعث کاهش سرفه و تسکین راه هوایی تحریک شده میشود.
علل غیر رایج سرفهی خشک
عوامل زیر نسبت به عواملی که در بالا ذکر شد، کمتر رایج هستند.
محرک‌های محیطی
محرک‌های بسیاری از جمله دود، آلودگی، گرد وخاک، کپک و گرده‌ی گل در هوا وجود دارند که باعث تحریک راه هوایی شما می‌شوند. ذرات شیمیایی مثل سولفور دی اکسید یا اسید نیتریک، باعث بروز یک سری مشکلات می‌شوند. حتی هوای پاکیزه، که خیلی خشک یا خیلی سرد باشد، در بعضی افراد منجر به سرفهی خشک میشود. اگر در آب و هوای خشک زندگی می کنید، برای مرطوب کردن هوای اطراف خود، از دستگاه مرطوب کننده‌ی هوا استفاده کنید.
بازدارنده‌های ACE
ACE مخفف «آنزیم مبدل آنژیوتانسین» است و شامل داروهایی مثل انالاپریل (وازوتک) و لیزینوپریل ( پرینیویل، زستریل) میشود که باید آن‌ها را با نسخهی پزشک تهیه کنید. این داروها بسیاری از بیماری‌ها از جمله فشار خون را درمان می‌کنند. یکی از رایج‌ترین عوارض جانبی بازدارنده‌های ACE، سرفهی خشک مزمن است. تقریبا ۲۰ از درصد افرادی که از بازدانده‌های ACE استفاده می‌کنند، به سرفهی خشک مبتلا می‌شوند.
سیاه سرفه
سرفه شدید یا سیاه سرفه، یک بیماری مسری است که منجر به سرفهی خشک مزمن میشود و با صدای بلند و خشن هنگام تنفس همراه است. ممکن است سیاه سرفه در مراحل ابتدایی با سرماخوردگی اشتباه گرفته شود، اما تفاوت این دو در این است که سیاه سرفه در نهایت منجر به حملات غیر قابل کنترل سرفه میشود. در قدیم سیاه سرفه نوعی بیماری شایع در دوران کودکی بود، اما امروزه واکسن آن ساخته شده است و کودکان در مقابل سیاه سرفه واکسینه می‌شوند. امروزه این بیماری، در میان کودکانی که برای سن‌شان برای واکسینه شدن کم است یا نوجوانان و بزرگسالانی که ایمنی بدن‌شان به مرور زمان ضعیف شده، رایج است.
کلاپس ریه (پنوموتراکس)
به فروپاشی ناگهانی ریه «کلاپس یا روی هم افتادگی ریه» می‌گویند. این مسئله می‌تواند به‌تنهایی یا در واکنش به آسیب قفسه‌ی سینه رخ دهد. کلاپس ریه در افرادی که بیماری‌های ریوی دارند، رایج‌تر است. آسیب ریه، علاوه بر اینکه منجر به سرفهی خشک میشود، باعث درد ناگهانی قفسه‌ی سینه و تنگی نفس هم میشود.
سرطان ریه
گاهی اوقات، سرفهی خشک مداوم و پشت سر هم می‌تواند نشانه‌ی سرطان ریه باشد، هر چند احتمال این موضوع کم است. سرفه‌ای که با سرطان ریه در ارتباط باشد، معمولا برطرف نمی‌شود و ممکن است به مرور زمان بدتر شود. برای مثال، ممکن است سرفه‌های شما دردناک شوند و یا صدای تنفس‌تان هنگام سرفه تغییر کند. سایر علائم سرطان ریه شامل موارد زیر میشود:
- بالا آوردن خون، حتی به مقدار کم
- تنگی نفس
- درد در ناحیه قفسه سینه
- خس خس و گرفتگی صدا
- کاهش وزن بی‌دلیل
اگر سرفهی خشک همراه با علائم بالا باشد، باید به پزشک مراجعه کنید؛ به‌ویژه اگر سیگار می‌کشید یا سابقه‌ی خانوادگی سرطان ریه دارید.
نارسایی قلبی
نارسایی قلبی زمانی اتفاق میفتد که ماهیچه‌های قلب آنطور که باید نمی‌توانند خون پمپاژ کنند. این موضوع در افرادی که دچار بیماری عروق کرونر قلب و فشار خون بالا هستند، رایج‌تر بوده و توانایی قلب را در پمپاژ خون به شدت کاهش می‌دهد. سرفهی خشک مداوم، یکی از علائم نارسایی قلب است. این بیماری همچنین می‌تواند منجر به سرفه با مخاط کف‌آلود به رنگ سفید یا صورتی کمرنگ شود. سایر علائم نارسایی قلب عبارتند از:
- تنگی نفس ناگهانی و شدید
- احساس ضعف و خستگی
- ضربان قلب سریع و نامنظم
- کاهش اشتها و حالت تهوع
- التهاب شکم
- احتباس آب در کلیه‌ها
- دشواری در تمرکز
معمولا سرفهی خشک چقدر طول می‌کشد؟
معمولا سرفه‌های ناشی از سرماخوردگی و آنفولانزا یک یا دو هفته طول می‌کشند و طی سه هفته کاملا برطرف می‌شوند. سرفه‌های ناشی از عفونت‌های ویروسی برای چند هفته (تا ۸ هفته) باقی می‌مانند. بعضی از سرفه‌ها ممکن است مدت طولانی‌تری باقی بمانند و معمولا نشانگر مشکلی در سلامتی هستند.
- در کودکان و بزرگسالان اگر سرفه کردن تا دو هفته طول بکشد، به آن سرفهی حاد یا کوتاه مدت گفته میشود.
- در بزرگسالان اگر سرفه بیش از هشت هفته باقی بماند، به عنوان سرفهی مزمن یا ادامه‌دار شناخته میشود.
- در کودکان سرفه‌ای که بین دو تا چهار هفته باقی بماند، سرفهی حاد طولانی مدت و سرفه‌ای هم که بیشتر از چهار هفته طول بکشد، سرفهی مزمن نامیده میشود.
در چه مواقعی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در مواقع زیر برای درمان سرفهی خشک به پزشک مراجعه کنید:
- مشاهده‌ی خون یا مقدار زیادی مخاط بر اثر سرفه
- تنگی نفس یا خس خس سینه
- بروز سرفه‌ها بیشتر در شب
- داشتن تب
- سیگاری بودن
- درد قفسه‌ی سینه هنگام سرفه کردن
- حالت استفراغ یا احساس خفگی بر اثر سرفه
- بروز گرفتگی صدا
- مبتلا بودن به فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی، بیماری‌های تنفسی (مثل آسم)، بیماری‌های گوارشی یا استفاده از بعضی داروها
- تداوم ۱۰ روزه یا بیشتر سرفه بدون هیچ بهبودی
- سرفه در نوزادان ۶ ماهه و کوچکتر
- از دست دادن وزن یا درد عضلانی
- داشتن علائم دیگر مانند سردرد ادامه‌دار یا سوزش گوش یا جوش‌های پوستی
تشخیص سرفهی خشک
برای تشخیص علت سرفهی خشک، پزشک ابتدا از شما سوالاتی درباره‌ی علائم و سابقه‌ی پزشکی می‌پرسد. سپس آزمایش‌های فیزیکی روی شما انجام میشود. ممکن است بعضی از آزمایش‌های اضافی هم انجام شود که از جمله‌ی آن‌ها می‌توانیم به تست‌های تصویربرداری مثل «پرتوی ایکس و سی‌تی‌اسکن» اشاره کرد.
یک روش دیگر «اسپیرومتری» است که در آن فرد بیمار در یک وسیله‌ی پلاستیکی نفس می‌کشد تا عملکرد ریه‌اش بررسی شود. پزشکان از اسپیرومتری برای تشخیص مواردی مثل آسم استفاده می‌کنند. آندوسکوپی و برونکوسکوپی از جمله دیگر روش‌های تشخیص علل و درمان سرفهی خشک است.
درمان‌های دارویی سرفهی خشک
معمولا سرفهی خشک ناشی از عفونت‌های ویروسی (مثل سرماخوردگی) خوبه‌خود و طی یک تا دو هفته بهبود پیدا می‌کنند. درمان‌های خانگی و مصرف بعضی از داروهای سرماخوردگی به کاهش علائم و تحمل آسان‌تر آن‌ها کمک می‌کنند. از داروهای سرکوب‌کننده‌ی سرفه برای درمان سرفهی خشک در کودکان و بزرگسالان استفاده میشود. این داروها به کاهش سرفه کمک می‌کنند.
از جمله داروهای سرکوب‌کننده می‌توان به «فولکودین، دکسترومتورفان، کدئین، پنتوکسی فیلین و دی هیدروکدئین» اشاره کرد. این داروها در اَشکال مختلفی مانند آب‌نبات مکیدنی، مایع و شربت‌های طبی وجود دارند. برای تهیه‌ی بعضی از این داروها به نسخهی پزشک نیاز دارید و بعضی از آن‌ها را می‌توانید بدون نسخهی پزشک از داروخانه‌ها تهیه کنید. از جمله عوارض جانبی این داروها می‌توان به حالت تهوع، استفراغ و یبوست اشاره کرد.
درمان‌های خانگی سرفهی خشک
در ادامه به ۵ درمان خانگی برای سرفهی خشک می‌پردازیم.
۱. بخور
برای درمان سریع گرفتگی صدا، سرفه و سرماخوردگی از بخور غافل نشوید. بخور به خوبی و به سرعت مخاط و خلط را از بین می‌برد. برای افزایش تاثیر بخور می‌توانید از روغن‌های مختلفی مثل روغن اکالیپتوس استفاده کنید که اثرات درمانی بخور را افزایش می‌دهند. با این کار علاوه بر مبارزه با باکتری‌ها و ویروس‌ها، مجاری تنفسی‌تان هم تسکین پیدا میکند.
به این منظور مقدار کافی آب به جوش بیاورید و در یک کاسه بریزید. ۳۰ تا ۶۰ ثانیه صبر کنید تا آب کمی خنک شود. سپس روغن مدنظرتان را داخل آن بریزید و کمی آن را هم بزنید تا بخار از آن خارج شود. صورت‌تان را تا جایی که اذیت نمی‌شوید به کاسه نزدیک کنید. یک حوله را به گونه‌ای روی سرتان بگذارید تا بخار را به دام بیندازد. سپس در همین حالت نفس عمیق بکشید. این کار را روزی دو تا سه بار به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه تکرار کنید.
۲. خوردن یک قاشق غذاخوری عسل
بر اساس تحقیقات صورت گرفته، عسل نسبت به داروهای بدون نسخه تاثیر بیشتری دارد. عسل یک مسکن طبیعی با چسبندگی بالا است که سطح غشای مخاطی تحریک شده را می‌پوشاند و تسکین می‌دهد. عسل به علت دارا بودن آنزیم‌های طبیعی خاصیت ضد باکتریایی دارد. این موضوع به کوتاه‌تر شدن دوره‌ی سرفه‌هایی که در مشکلات باکتریایی ریشه دارند کمک میکند.
برای استفاده از عسل در درمان سرفهی خشک، یک تا سه مرتبه در روز یک قاشق غذاخوری عسل طبیعی مصرف کنید. اگر سرفه هنگام خواب اذیت‌تان میکند، قبل از خواب یک قاشق غذاخوری عسل میل کنید. فراموش نکنید که مصرف عسل در کودکان زیر دو سال به علت احتمال بروز بوتولیسم (یک بیماری نادر کشنده که باعث فلج اعضای بدن میشود) خطرناک است.
۳. شربت زنجبیل و نعناع
زنجبیل به عنوان یک ماده‌ی خلط‌آور شناخته میشود و به نرم کردن و خروج مخاط از ریه کمک میکند. علاوه بر این، خارش آزار دهنده‌ی پشت گلو را که ریشه‌ی بسیاری از سرفه‌های خشک است متوقف میکند. نعناع هم خارش ناشی از سرفه‌ها را تسکین می‌دهد.
برای تهیه‌ی شربت زنجبیل و نعناع به سه قاشق غذاخوری زنجبیل خرد شده، یک قاشق غذاخوری نعناع خشک، چهار فنجان آب و یک فنجان عسل نیاز دارید. زنجبیل را خرد کنید و آن را به همراه نعناع به چهار فنجان آب اضافه کنید. اجازه دهید ترکیب آنقدر بجوشد تا حجم آن به نصف مقدار اولیه برسد. بعد از اینکه کمی خنک شد، یک فنجان عسل را با آن ترکیب کنید و هم بزنید تا عسل کاملا در آن حل شود. سپس شربت به دست آمده را در یک ظرف بریزید و آن را کنار بگذارید. هر چند ساعت یک بار، یک قاشق غذاخوری از آن را میل کنید تا سرفه‌تان برطرف شود. این شربت را می‌توانید به مدت سه هفته در یخچال نگه دارید.
۴. چای ریشه‌ی شیرین بیان
ریشه‌ی شیرین بیان یک ماده‌ی مسکن و خلط‌آور است که مخاط را شل میکند و گرفتگی را از بین می‌برد. ریشه‌ی شیرین بیان التهاباتی که موجب تحریک گلو می‌شوند را هم کاهش می‌دهد. برای تهیه‌ی چای شیرین بیان، ابتدا آب را بجوشانید. سپس ۲۲۵ میلی‌لیتر از آب را در فنجان ریخته و به آن دو قاشق غذاخوری ریشه‌ی خشک شیرین بیان اضافه کنید. بعد از تقریبا ۱۰ تا ۱۵ دقیقه همه‌ی محتویات فنجان را بنوشید. این کار را دو بار در روز تکرار کنید.
۵. غرغره کردن آب نمک
یک روش شناخته شده برای درمان سوزش گلو، غرغره کردن آب نمک است. آب نمک ناراحتی ناشی از سرفه را کاهش می‌دهد و به درمان گلو درد کمک میکند. برای درست کردن محلول آب نمک، یک قاشق چای‌خوری نمک را با ۲۲۵ میلی‌لیتر آب ولرم مخلوط کنید و خوب هم بزنید تا حل شود. مقداری از آن را به مدت ۱۵ ثانیه غرغره کنید و این کار را ادامه دهید تا آب نمک تمام شود. در پایان گلویتان را با آب شست‌وشو دهید.
نکته‌ی آخر
سرفهی خشک آزار دهنده است، به‌ویژه اگر چند هفته پی‌درپی طول بکشد. اگر سرفهی خشک منجر به بروز مشکلاتی در برنامه‌ی خواب‌تان شد، از نکات گفته شده در این مقاله برای متوقف کردن سرفه در شب استفاده کنید. اگر مطمئن نیستید چه عاملی منجر به سرفهی خشک شده و احتمال می‌دهید سرفه نشانه‌ی ویروس کرونا است، به پزشک مراجعه کنید. استفاده از درمان‌های خانگی و داروهای بدون نسخهی پزشک می‌تواند تا حدودی باعث تسکین سرفه شود. در صورتی که درمان‌های خانگی به بهبود سرفهی خشک کمک نکردند، از پزشک بخواهید برای شما دارو تجویز کند.
منبع: healthline, every day roots
