چرا برخی افراد خواب خود را به خاطر می‌آورند و برخی دیگر نه؟
پژوهشی جدید راز یادآوری رویاها را آشکار می‌کند: نتایج یک مطالعه علمی نشان می‌دهد که توانایی یادآوری رویاها از فردی به فرد دیگر متفاوت است و این تفاوت به عوامل متعددی بستگی دارد. بر اساس این پژوهش، ویژگی‌های شخصیتی، الگوهای خواب و حتی تغییرات فصلی می‌توانند بر میزان یادآوری رویاها تأثیرگذار باشند.
مطالعه نشان می‌دهد افرادی که بیشتر در طول روز خیال‌پردازی می‌کنند و نگرش مثبتی نسبت به رویاها دارند، با احتمال بیشتری آن‌ها را به خاطر می‌آورند. از سوی دیگر، افرادی که خواب سبک‌تری دارند، معمولاً بیشتر رویاهای خود را به یاد می‌آورند. همچنین مشخص شد که افراد جوان‌تر نسبت به افراد مسن، رویاهای بیشتری را به خاطر می‌سپارند.
تأثیر تغییرات فصلی بر یادآوری رویاها
نکته جالب توجه در این پژوهش، تأثیر فصل‌ها بر یادآوری رویاها بود. یافته‌ها نشان داد که در فصل زمستان میزان یادآوری رویاها کاهش می‌یابد، در حالی که در فصول دیگر این میزان بیشتر است. این مطالعه نشان می‌دهد که یادآوری رویاها پدیده‌ای تصادفی نیست، بلکه تحت تأثیر عوامل شناختی و فیزیولوژیکی قرار دارد. شناخت این سازوکارها می‌تواند به درک بهتر نقش رویاها در آگاهی و سلامت روان کمک کند.
323,970 تومان
نکات کلیدی
- خیال‌پردازی و نگرش اهمیت دارند: افرادی که خیال‌پردازی می‌کنند و برای رویاها ارزش قائل هستند، بیشتر آن‌ها را به یاد می‌آورند.
- تأثیر مراحل خواب: دوره‌های طولانی‌تر خواب سبک، احتمال یادآوری رویاها را افزایش می‌دهند.
- تأثیر سن و فصول: افراد جوان‌تر بیشتر رویاهای خود را به یاد می‌آورند و میزان یادآوری در زمستان کاهش می‌یابد.
چرا برخی افراد هنگام بیدار شدن می‌توانند رویاهای شب گذشته خود را با جزئیات دقیق بازگو کنند، در حالی که برخی دیگر حتی یک صحنه را نیز به خاطر نمی‌آورند؟ این پرسشی است که سال‌ها ذهن پژوهشگران را به خود مشغول کرده است. بر اساس نتایج مطالعه‌ای جدید که توسط پژوهشگران مدرسه مطالعات پیشرفته IMT لوکا انجام شده و در نشریه Communications Psychology منتشر شده است، «یادآوری رویا» یعنی توانایی به خاطر سپردن رویاها پس از بیدار شدن تحت تأثیر عوامل متعددی قرار دارد. این تحقیق نشان می‌دهد که ویژگی‌های فردی و الگوهای خواب نقش مهمی در میزان یادآوری رویاها ایفا می‌کنند.
چه عواملی بر یادآوری رویاها تأثیر دارند؟
اگرچه علت دقیق تفاوت افراد در یادآوری رویاها هنوز به‌طور کامل مشخص نشده است، اما پژوهش‌های پیشین نشان داده‌اند که زنان، افراد جوان و کسانی که تمایل به خیال‌پردازی دارند، بیشتر از دیگران رویاهای شبانه خود را به خاطر می‌آورند. این یافته‌ها می‌توانند گامی مهم در درک بهتر مکانیسم‌های مغزی مرتبط با خواب و رویا باشند و به تحقیقات آینده در حوزه سلامت روان و عملکرد شناختی کمک کنند.
عوامل تعیین کننده فردی در یادآوری رؤیاهای صبحگاهی
شواهد نشان می‌دهند که (تقریباً) همه‌ی افراد در طول خواب رؤیا می‌بینند و ممکن است این اتفاق در بخش قابل‌توجهی از شب رخ دهد. بااین‌حال، یادآوری رؤیا در بین افراد مختلف تفاوت چشمگیری دارد. درک عواملی که بر یادآوری رؤیا تأثیر می‌گذارند، برای پیشبرد دانش ما در مورد منشأ، اهمیت و کارکردهای رؤیاها ضروری است. نتایج ما توضیحی برای مشاهدات پیشین درباره‌ی تفاوت‌های فردی و درون‌فردی در یادآوری رؤیاهای صبحگاهی ارائه می‌دهد.
در این پژوهش، این موضوع را با جمع آوری گزارش‌های رؤیا همراه با اطلاعات جمعیت شناختی، اندازه‌گیری‌های روان سنجی، شناختی، اَکتی گرافی و الکترو انسفالوگرافی (EEG) در ۲۱۷ فرد سالم (۱۸ تا ۷۰ سال، ۱۱۶ زن و ۱۰۱ مرد) بررسی کردیم.
یافته‌های ما نشان داد که نگرش فرد نسبت به رؤیاها، تمایل به ذهن‌پراکنی، و الگوهای خواب با احتمال گزارش یک رؤیا پس از بیداری در صبح مرتبط هستند. سن و میزان آسیب پذیری نسبت به تداخل‌های شناختی، پیش‌بینی کننده‌ی احتمال یادآوری محتوای رؤیا بودند. علاوه بر این، یادآوری رؤیا تحت تأثیر تغییرات شبانه در الگوهای خواب قرار داشت و نوسانات فصلی را نیز نشان داد.
356,710 تومان
مقدمه و روش پژوهش
در دوران همه‌گیری کووید-۱۹، تفاوت‌های فردی در توانایی یادآوری رؤیاهای صبحگاهی دوباره مورد توجه عمومی و علمی قرار گرفت، چرا که در سراسر جهان افزایش ناگهانی در یادآوری رؤیاهای صبحگاهی گزارش شد. این پژوهش جدید که با همکاری دانشگاه کامرینو انجام شده، در بازه‌ی زمانی ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴ به اجرا درآمد و بیش از ۲۰۰ شرکت‌کننده‌ی ۱۸ تا ۷۰ ساله را شامل می‌شد. شرکت کنندگان به مدت ۱۵ روز رؤیاهای خود را به طور روزانه ثبت کردند، در حالی که داده‌های مربوط به خواب و توانایی‌های شناختی آن‌ها از طریق دستگاه‌های پوشیدنی و آزمون‌های روان سنجی جمع آوری می‌شد.
هر فرد یک ضبط کننده‌ی صدا دریافت کرد تا بلافاصله پس از بیداری، تجربه‌های خواب خود را گزارش کند. شرکت کنندگان باید مشخص می‌کردند که آیا رؤیایی را به خاطر دارند یا نه، آیا تنها احساس داشتن یک رؤیا را دارند اما نمی‌توانند محتوای آن را به یاد بیاورند، و در صورتی که قادر به یادآوری بودند، محتوای آن را توصیف می‌کردند.
عوامل مؤثر بر یادآوری رؤیا
در طول مدت مطالعه، شرکت کنندگان یک اَکتی گراف، یعنی یک ساعت مچی پایش خواب، به دست داشتند که مدت زمان خواب، کارایی و اختلالات آن را اندازه‌گیری می‌کرد. در ابتدای مطالعه و پس از پایان دوره‌ی ثبت رؤیا، شرکت کنندگان در آزمون‌های روانشناختی و پرسش نامه‌هایی شرکت کردند که عوامل مختلفی را ارزیابی می‌کرد، از سطح اضطراب گرفته تا میزان علاقه به رؤیا، گرایش به ذهن پراکنی (تمایل به تغییر مکرر تمرکز از وظیفه‌ی در حال انجام به افکار نامرتبط یا تأملات درونی) و همچنین آزمون‌های مرتبط با حافظه و توجه انتخابی.
یادآوری رؤیا که به‌عنوان احتمال بیدار شدن در صبح با تصاویری و خاطراتی از یک تجربه‌ی رؤیایی تعریف می‌شود در میان افراد مختلف تفاوت زیادی داشت و تحت تأثیر عوامل متعددی قرار می‌گرفت. مطالعه نشان داد که افرادی که نگرش مثبتی نسبت به رؤیاها دارند و تمایل بیشتری به ذهن‌پراکنی دارند، به‌طور قابل توجهی بیشتر از دیگران رؤیاهایشان را به خاطر می‌آورند. الگوهای خواب نیز نقش مهمی ایفا می‌کردند: افرادی که مدت‌زمان بیشتری را در خواب سبک سپری می‌کردند، احتمال بیشتری داشت که هنگام بیداری، رؤیاهای خود را به یاد بیاورند.
نتایج و پیامدها
شرکت‌کنندگان جوان‌تر، نرخ بالاتری از یادآوری رؤیا داشتند، در حالی که افراد مسن‌تر اغلب “رؤیاهای سفید” را تجربه می‌کردند (احساس داشتن رؤیا، اما بدون توانایی یادآوری جزئیات آن). این موضوع نشان‌دهنده‌ی تغییرات وابسته به سن در فرآیندهای حافظه در هنگام خواب است.
علاوه بر این، تغییرات فصلی نیز مشاهده شد؛ شرکت‌کنندگان در زمستان نسبت به بهار، میزان کمتری از یادآوری رؤیا را گزارش کردند، که احتمالاً نشان‌دهنده‌ی تأثیر عوامل محیطی یا تغییرات شبانه‌روزی (سیرکادین) است.
جولیو برناردی، استاد روانشناسی عمومی در مدرسه‌ی IMT و نویسنده‌ی اصلی این پژوهش، توضیح می‌دهد:
“یافته‌های ما نشان می‌دهد که یادآوری رؤیا صرفاً یک موضوع تصادفی نیست، بلکه بازتابی از تعامل میان نگرش‌های فردی، ویژگی‌های شناختی و پویایی خواب است.”
والنتینا السه، پژوهشگر مدرسه‌ی IMT و نویسنده‌ی اصلی این مطالعه، اضافه می‌کند:
“داده‌های جمع آوری شده در این پروژه به‌عنوان مرجعی برای مقایسه‌های آینده با جمعیت‌های بالینی استفاده خواهد شد. این امر به ما کمک می‌کند تا پژوهش‌های مربوط به تغییرات آسیب‌شناختی در رؤیاپردازی و ارزش‌های پیش آگاهی و تشخیصی احتمالی آن‌ها را گسترش دهیم.”
