آیا خوردن زیاد شکر باعث ابتلا به دیابت می‌شود؟
شاید برای شما هم این سؤال پیش‌آمده باشد که آیا خوردن شیرینی زیاد باعث دیابت می‌شود؟ ساده‌ترین پاسخ برای این سؤال، نه است. البته قبل از اینکه به سمت خوردن شیرینی، آب‌نبات و نوشیدنی‌های شیرین بروید، بهتر است که اطلاعات بیشتری در این مورد بدانید.
اگر سطح قند خون به طور مداوم بالا باشد، یعنی بدن قادر به تولید یا مصرف انسولین نیست. درنتیجه می‌گوییم فرد به بیماری دیابت مبتلا شده است. دیابت دو نوع کلی دارد؛ دیابت نوع یک که کمتر شایع است، علت آن دقیقاً مشخص نیست و به آن دیابت وابسته به انسولین گفته می‌شود. دیابت نوع ۲ شیوع بیشتری دارد، زمانی فرد به دیابت نوع دو مبتلا می‌شود که سلول‌های بدن نسبت به انسولین مقاومت نشان دهند که به آن دیابت غیروابسته به انسولین نیز می‌گویند. زمانی که دیابت در گروه خاصی از افراد مثل زنان باردار رخ دهد به آن دیابت بارداری گفته می‌شود. معمولاً بعد از بارداری رفع شده اما فرد را مستعد ابتلا به دیابت نوع دو می‌کند.
اگر اضافه‌وزن ندارید، احتمالاً با خوردن شیرینی‌های زیاد، ریسک ابتلا به پیش دیابت و دیابت نوع ۲ در شما کم است. پیش دیابت ارتباط نزدیکی با رژیم غذایی و وزن دارد. اگر در طول روز، غذاهای پر قند و شیرین زیادی مصرف می‌کنید، به‌احتمال زیاد دچار اضافه‌وزن خواهید شد و درنتیجه مقاومت به انسولین در بدن شما ایجاد می‌شود. در ادامه به بررسی ارتباط مصرف شکر و ابتلا به دیابت می‌پردازیم.
آیا خوردن شکر خطر ابتلا به دیابت را افزایش می‌دهد؟
خوردن قند در مقادیر مناسب بخشی از یک رژیم غذایی متعادل است. انجمن قلب آمریکا توصیه می‌کند که مردان بیش از ۹ قاشق چایخوری (یا ۳۶ گرم معادل ۱۵۰ کالری) شکر در روز و زنان بیش از شش قاشق چایخوری (۲۵ گرم معادل ۱۰۰ کالری) شکر در روز مصرف نکنند. در افراد بالای ۲ سال میزان قند مصرفی باید کمتر از ۱۰ درصد کالری روزانه‌شان باشد؛ بدین معنی که اگر در طول یک روز مقدار ۲۰۰۰ کالری غذا می‌خورید، میزان شکر مصرفی‌تان نباید بیشتر از ۲۰۰ کالری (حدود ۱۲ قاشق چایخوری معادل ۵۰ گرم) در روز باشد. جالب است بدانید که یک عدد قوطی نوشابه حاوی ۱۰ قاشق چایخوری قند است که معادل ۱۵۰ تا ۲۰۰ کالری انرژی است. هضم این مقدار بالای قند توسط بدن کار بسیار دشواری است.
هنگامی که شکر مصرف می‌کنید (از جمله کربوهیدرات‌های پیچیده که برای تأمین انرژی بدن به قند تجزیه می‌شوند) لوزالمعده (پانکراس)، انسولین تولید می‌کند. انسولین هورمونی است که برای انتقال گلوکز (قند خون) از جریان خون به سلول‌های بدن و سوخت‌وساز آن برای انرژی موردنیاز بدن لازم است. اگر در طول روز شیرینی زیادی می‌خورید، پانکراس به طور مداوم برای تولید انسولین کار خواهد کرد. سطح بالای انسولین در طولانی‌مدت باعث مقاومت بدن می‌شود و به مرور زمان انسولین کاملاً بی‌اثر می‌شود. این شروع دردسر و ابتلا به دیابت نوع دو است.
اثرات مقاومت به انسولین چه هستند؟
تشخیص پیش دیابت یا دیابت نوع ۲ نشان می‌دهد که بدن در حالت مقاومت به انسولین قرار گرفته است. در حالت مقاومت انسولینی، گلوکز در جریان خون باقی می‌ماند. سطح بالای قند خون می‌تواند اثرات منفی بر میزان بهبود و واکنش‌های طبیعی بدن بگذارد؛ مانند آسیب‌های عصبی که می‌توانند منجر به نابینایی یا از دست‌دادن یکی از اعضای بدن شوند.
اگر قند اضافی که برای تأمین انرژی استفاده نشود، به‌صورت چربی در بدن ذخیره خواهد شد. این چربی اضافی منجر به افزایش وزن به‌ویژه در داخل کبد و اطراف اندام‌های داخلی و در نتیجه مقاومت بیشتر به انسولین می‌شود. پانکراس نیاز به تولید انسولین بیشتری دارد تا سطح گلوکز خون را در محدوده طبیعی حفظ کند. ابتلا به دیابت نوع ۲، کبد چرب، فشارخون بالا، کلسترول بالا، بیماری‌های قلبی عروقی و سایر ناهنجاری‌های متابولیک نتیجه‌ی این چرخه هستند. این‌ها همه علائم و نشانه‌های سندرم متابولیک هستند که در اثر مصرف طولانی‌مدت و بیش از حد قند در فرد ایجاد می‌شوند.
قند میوه خوب است یا خیر؟
همان‌طور که می‌دانید، قند زیاد موجود در کلوچه‌ها، کیک‌ها و نوشیدنی‌های شیرین باعث مصرف بیش از حد شکر در فرد می‌شوند. اما بهتر است بدانید که قند موجود در میوه‌ها نیز در صورت مصرف بیش از نیاز فرد، می‌تواند منجر به مقاومت بدن نسبت به انسولین شود. البته این به معنی حذف میوه‌ها از رژیم غذایی‌تان نیست. زیرا میوه‌ها دارای آب، فیبر و بسیاری از مواد مغذی و آنتی‌اکسیدان‌های بدن هستند. درنتیجه جایگزین خوبی برای میان‌وعده‌ها و نوشیدنی‌های شیرین خواهند بود.
همه‌ی میوه‌ها سالم هستند، اما بهتر است بدانید که میزان قند بری‌ها مانند توت‌فرنگی، تمشک، زغال‌اخته، شاه‌توت و بلوبری نسبت به میوه‌هایی مانند هندوانه، انگور و آناناس کمتر است. نکته‌ی کلیدی در مصرف میوه‌ها این است که میوه را در حد تعادل مصرف کنید تا سطح قند خونتان، نرمال بماند.
شیرین‌کننده‌های مصنوعی و خطر ابتلا به دیابت
جایگزین‌های شکر می‌توانند منشا طبیعی داشته باشند مانند استویا، یا دارای منشا مصنوعی باشند مانند ساخارین، آسپارتام و سوکرالوز. اگرچه شیرین‌کننده‌های مصنوعی ممکن است در کوتاه مدت سطح قند خون را افزایش ندهند، اما مطالعاتی که در ارتباط با اثر بلندمدت آن ها بر افزایش وزن و خطر دیابت انجام شده است، نتایج متفاوتی را نشان می‌دهد: شیرین‌کننده‌های مصنوعی در بلند مدت باعث واکنش انسولین می‌شوند. مکانیسم آن هنوز به طور دقیق کشف نشده است. بااین‌حال بهتر است برای کاهش سطح قند خون و انسولین، ساعت‌هایی در طول روز ناشتا باشید.
اگر بعدازظهر، یک نوشابه رژیمی را در بین وعده‌های غذایی بنوشید، سطح قند خون به میزان قابل‌توجهی افزایش نمی‌یابد اما تولید سریع انسولین در بدن، به‌مرورزمان می‌تواند منجر به مقاومت انسولینی در شما شود. بنابراین سعی کنید که از جایگزین های شکر به مقدار زیاد در رژیم غذایی خود در طول روز استفاده نکنید.
توصیه‌هایی برای مصرف متعادل شکر
خوردن مقدار زیادی شکر به طور مستقیم در یک فرد سالم با وزن طبیعی باعث دیابت نمی‌شود، اما مقدار بیش از حد قند مطمئناً می‌تواند برای سلامت بدن مضر باشد. حفظ اعتدال در مصرف قند و شیرینی، کلید سلامت شما است. اگر میزان مصرف قند و شکرتان در طی روز، بیش از حد مجاز باشد، به‌احتمال زیاد، دچار اضافه‌وزن و در نتیجه سندرم متابولیک خواهید شد.
اگر تمایل زیادی به غذاها و خوراکی‌های شیرین دارید، سعی کنید برای حفظ سلامتی خودتان، آن‌ها را در حد اعتدال مصرف کنید. همان‌طور که گفته شد بهتر است که کمتر از ده درصد از کل کالری مصرفی روزانه خود را به مصرف شکر اختصاص دهید. همچنین سعی کنید که همیشه برچسب تغذیه روی مواد غذایی که خریداری می‌کنید را نگاه کنید. بر روی این برچسب مقدار کالری، مقدار قند، چربی و نمک هر ماده غذایی نوشته شده است که اطلاعات خوبی را در مورد سلامت آن محصول در اختیار شما قرار می‌دهد. سعی کنید که قندهای طبیعی (آن‌هایی که در غذاهای غنی از مواد مغذی مانند میوه‌ها و شیر یافت می‌شوند) را به‌جای قندهای مصنوعی مصرف کنید. در نهایت اگر در مصرف قند در طول روز اعتدال را رعایت کنید، شکر می‌تواند بخشی از رژیم غذایی شما باشد.
برای یک نتیجه‌گیری کلی می‌توان گفت که مصرف شکر ارتباط مستقیم با ابتلا به دیابت ندارد؛ اما مصرف زیاد آن باعث چاقی می‌شود. افزایش وزن مخصوصا در ناحیه شکم، ریسک ابتلا به دیابت نوع دو را در فرد بالا می‌برد.
منابع: University Hospitals ,HealthCentral
