۷ نکته که قبل از خرید مادربرد جدید باید در نظر بگیرید
آیا مردد هستید که یک مادربرد جدید را خریداری کنید؟ در این مقاله قصد داریم به شما کمک کنیم تا بهترین تصمیم را در این زمینه بگیرید؛ خرید یک مادربرد جدید یا صرف نظر کردن از این خرید تا اطلاع ثانوی؟ در این مقاله به طور مفصل در این رابطه توضیح می‌دهیم.
۱. آیا پردازنده جدید شما نیاز به یک مادربرد جدید دارد؟
هیت سینک‌ها
۲. آیا قصد ارتقای رم را دارید؟
سازگاری بین نسخه‌های DDR و انواع سوکت‌ها
تعداد اسلات‌های رم
۳. آیا مادربرد جدید با پردازنده‌ی گرافیکی جدید سازگار است؟
۴. آیا ارتقای فضای ذخیره‌سازی با مادربرد سازگار است؟
۵. آیا پورت به اندازه کافی دارید؟
۶. آیا منبع تغذیه جدید به یک مادربرد جدید نیاز دارد؟
۷. آیا یک تغییر سخت افزاری منجر به ارتقای زنجیره‌ای می شود؟
آخرین نصیحت هنگام خرید مادربرد جدید
کامپیوترهای خانگی معمولا قابلیت ارتقا داشته و می‌توان به راحتی بسیاری از اجزای داخلی آن را ارتقا بخشید. معمولا زمانی که یک قطعه خراب شود یا یک سخت افزار از رده خارج شده، می‌توان با خرید یک قطعه سخت افزاری قوی‌تر و بهتر، مجدد از سیستم کامپیوتر به بهترین شکل ممکن استفاده کرد.
اگر چه با تکامل فناوری، گاهی اوقات ممکن است قطعات جدید روی مادربرد قبلی به درستی نصب نشود و نیاز باشد تا شما یک مادربرد جدید را خریداری کنید. با این حال، شما از کجا باید باخبر شوید که آیا واقعا خرید یک مادربرد جدید به صلاح است یا خیر؟ در این مقاله قصد داریم به شما کمک کنیم تا بهترین تصمیم را در این زمینه بگیرید.
۱. آیا پردازنده جدید شما نیاز به یک مادربرد جدید دارد؟
اگر شما پردازنده (CPU) جدیدی را تهیه کرده‌اید، به احتمال بسیار زیاد باید مادربرد جدیدی را خریداری کنید. به این دلیل که در محصولات جدید با گذر چند نسل، جایگاهی که باید پردازنده در داخل آن قرار بگیرد، با مادربرد قدیمی مطابقت ندارد. به همین دلیل باید پردازنده‌ای که خریداری می‌کنید با مادربرد سازگار باشد.
برای مثال اگر پردازندههای شرکت اینتل را مثال بزنیم، اسلات یا جایگاه این دسته از محصولات از نسل ششم تا نهم روی مادربردها یکسان بود. سپس در نسل‌های دهم و یازدهم با یک جایگاه جدید در مادربردها مواجه شدیم. در نسل دوازدهم و سیزدهم هم اسلات‌های جدیدی به کار گرفته شد.
برای بررسی و مطابقت پردازنده اینتل، صرفا نیاز است تا عدد مدل CPU را بررسی کنید. عدد مورد نظر یا چهار رقمی (برای مثال ۷۲۱۰) یا پنج رقمی است (برای مثال ۱۲۷۰۰). به طور معمول بعد از ارقام، حروف‌هایی وجود دارد که در این مقاله چندان اهمیت ندارند. برای مدل‌های چهار رقمی، نسل مورد نظر در واقع اولین رقم محسوب می‌شود. برای مثال اگر با عدد ۷۲۱۰ روبه‌رو شده‌اید، نسل پردازنده هفت است. برای مدل‌های پنج رقمی، اولین و دومین رقم به نسل پردازنده دلالت می‌کند. بنابراین در پردازنده ۱۲۷۰۰، اسم نسل ۱۲ است.
در سال ۲۰۲۳ میلادی، قانون پردازندههای اینتل برای سوکت‌ها به شدت ساده است:
- نسل اول: سوکت LGA 1156
- نسل دوم و سوم: سوکت LGA 1155
- نسل چهارم و پنجم: سوکت LGA 1150
- نسل ششم تا نهم: سوکت LGA 1151
- نسل دهم و یازدهم: سوکت LGA 1200
- نسل دوازدهم و چهاردهم: سوکت LGA 1700
به خاطر داشته باشید که اعداد مدل سوکت به این معناست که چه تعداد پین نیاز است تا CPU را بتوان به مادربرد متصل کرد. بنابراین، یک سوکت جدیدتر می‌تواند اعداد کمتر از مدل‌های قبلی داشته باشد. برای مثال می‌توان به مدل‌های ۱۱۵۰ و ۱۱۵۵ اشاره کرد که ۱۱۵۰ یک مدل جدیدتر به شمار می‌رود.
برای پردازندههای AMD، مفهوم مورد نظر شبیه به محصولات اینتل است. از آنجایی که AMD اخیرا موفق شده به صدر فروش پردازندههای بالا رده در بازار برگردد، مدل‌های سوکت این شرکت همان چیزی است که از سال ۲۰۱۶ ارائه شده است. نام‌گذاری این سوکت‌ها مشابه بوده، هر چند پردازندههای رایزن AMD همچنان جزء نسل هفتم هستند و خبری هم از مدل‌های پنج رقمی نیست.
همچنین، شرکت AMD در بحث مدل‌های سوکت مقداری گنگ و مبهم عمل کرده است. با این که شرکت اینتل نوع و طراحی سوکت‌ها را از سال ۲۰۱۷ میلادی به بعد چند مرتبه تغییر داده، شرکت AMD تنها دو مرتبه تقریبا این کار را روی محصولات خود انجام داده است.
علت این ماجرا اینجاست که شرکت AMD از دو نوع سوکت بهره می‌برد: یکی برای اکثر پردازندههای دسکتاپ (به طور معمول رایزن) و یک مدل سوکت دیگر برای سیستم‌های کامپیوتری به شدت بالا رده (پردازنده Ryzen Threadripper). این پردازنده بالا رده در واقع مدل‌های سوکت را سه مرتبه تغییر داده است.
برای این که بیشتر در جریان باشید، دو نوع پردازندههای Threadripper وجود دارد. محصولات «معمولی» که بعد از سری ۳۰۰۰ دیگر به بازار عرضه نشد و نسخه‌های Pro که در سری‌های ۳۰۰۰ معرفی شد. بنابراین، تنها یک نوع سوکت سازگار با Threadripper برای سری‌های ۱۰۰۰ و ۲۰۰۰، دو مدل برای سری‌های ۳۰۰۰ (بستگی به مدل دارد) و تنها یک مدل سوکت سازگار با سری‌های ۵۰۰۰ وجود دارد. همچنین، سری‌های ۴۰۰۰ و ۷۰۰۰ Threadripper وجود ندارد و سری‌های ۶۰۰۰ هم تنها به پردازندههای لپتاپ اختصاص پیدا می‌کند. به طور کلی، همان‌طور که متوجه شده‌اید آگاهی از ساز و کار سوکت‌های شرکت AMD در این زمینه چندان سر راست نیست!
اینتل همچنین فرمت‌های سوکت مشخصی را برای سرورها در نظر گرفته است. برخلاف شرکت AMD، این دسته از محصولات صرفا برای کاربران حرفه‌ای و بالا رده طراحی نشده است.
در ادامه لیست سوکت ها برای پردازندههای AMD در سال ۲۰۲۳ را ملاحظه می‌کنید:
- رایزن سری ۱۰۰۰ تا ۶۰۰۰: AM4
- رایزن سری ۷۰۰۰: AM5
- رایزن سری Threadripper 1000 و سری ۲۰۰۰: TR4
- رایزن Threadripper 3000: sTRX4
- رایزن Threadripper Pro 3000 و ۵۰۰۰: sWRX8
در سپتامبر سال ۲۰۲۳، هنوز خبری از پردازندههای سری ۷۰۰۰ مدل Threadripper در بازار نیست. AMD اخیرا اعلام کرده که تا قبل از انتهای سال جاری در تلاش است این محصول را عرضه کند. با این اوصاف، تمام اطلاعات درباره‌ی سوکت که منتشر شده، صرفا در حد یک سری شایعه باقی مانده است.
به طور خلاصه صرفا این میزان اطلاعات داریم که قرار نیست مادربردهایی که با پردازندههای اینتل سازگار هستند، با پردازندههای جدید AMD ناسازگار باشند و بالعکس.
هیت سینک‌ها
شبیه به بحث پردازند‌ه‌ها، هیت‌سینک‌ها و سیستم‌های خنک‌کننده نیاز دارند تا یک زیر شاخه‌ی جدید داشته باشند. علت این ماجرا به تبع به قدرت پردازندههای جدید برمی‌گردد که در عرض چند ساعت ممکن است رسما آتش بگیرند.
با این حال اوضاع درباره‌ی سیستم خنک‌سازی ساده‌تر به نظر می‌رسد: هر دو شرکت اینتل و AMD طراحی هیت سینک را برای اکثر نسل‌های پردازندههای خود یکسان در نظر گرفتند. اوضاع تنها زمانی کمی تغییر کرد که سر و کله‌ی سوکت‌های ۱۷۰۰ اینتل و سوکت AM5 شرکت AMD پیدا شد. بنابراین، پردازندههای اینتل از اولین تا یازدهمین نسل طراحی هیت سینک یکسانی داشته‌اند. این مسئله برای شرکت AMD هم پیرامون پردازندههای رایزن سری ۱۰۰۰ تا ۵۰۰۰ صدق می‌کند. همچنین، هر هیت سینک AM4 که بدنه‌ی پشتی قابل تعویض داشته باشد با پردازندههای AM5 سازگار است. محصولاتی که صفحه پشتی ثابت دارند را می‌توان با آداپتور استفاده کرد.
هیت سینک‌های Threadripper با رایزن‌های معمولی متفاوت هستند اما خبر خوب اینجاست که طراحی برای هر سه نسل Threadripper یکسان است. شبیه به فرمت‌های سوکت، مدل‌های هیت سینک بین پردازندههای اینتل و AMD قابل تغییر نیست.
۲. آیا قصد ارتقای رم را دارید؟
یکی دیگر از مواردی که حتما باید به آن دقت کرد، مدل رم (RAM) است. خوشبختانه، اوضاع در بخش رم کمی ساده‌تر به نظر می‌رسد.
سازگاری بین نسخه‌های DDR و انواع سوکت‌ها
برای شروع، مادربردهای AM4 شرکت AMD تنها از حافظه‌های DDR4 پشتیبانی می‌کنند. پردازندههای AM5 می‌توانند حافظه‌ی DDR5 را پشتیبانی کنند.
تمام مادربردهای اینتل از اولین تا سیزدهمین نسل از حافظه DDR4 پشتیبانی می‌کنند. مادربردهای سوکت LGA 1700 از حافظه DDR5 هم پشتیبانی می‌کنند.
تعداد اسلات‌های رم
به این نکته هم باید دقت کرد مقدار ظرفیت لازم برای رم باید چند جایگاه داشته باشد. اکثر کاربرها با رم‌های دو کاناله یا حتی چند کاناله به راحتی از سیستم کامپیوتر خود بهره‌برداری می‌کنند.
اگر شما به دنبال خرید رم‌های چهار یا حتی پنج کاناله هستید، مطمئن شوید که هم پردازنده‌ی مرکزی و هم مادربرد از حافظه‌ی مد نظر پشتیبانی می‌کنند. از آنجایی که مادربرد چهار جایگاه رم دارد، به این معنا نیست که حتما از یک ستاپ چهار کاناله پشتیبانی می‌کند. به همین دلیل، حتما مشخصات فنی را بررسی کنید.
۳. آیا مادربرد جدید با پردازنده‌ی گرافیکی جدید سازگار است؟
چند سال گذشته، این بخش تا حدودی پیچیده به نظر می‌رسید. هر دو شرکت انویدیا و AMD از کارت‌های گرافیکی رونمایی کرده‌اند که موجب بهبود عملکرد سخت افزاری در بحث بازی‌های ویدیویی شده‌اند. به همین دلیل، تعداد کارت‌های گرافیکی که باید همزمان اجرا شوند، به تعداد اسلات‌های PCIe بزرگ نیاز دارند.
این روزها بهترین پردازندههای گرافیکی به اندازه‌ای قدرتمند هستند که بازی‌های ویدیویی با کیفیت را به راحتی اجرا کنند. این دسته از محصولات ممکن است هنوز برای NVLink یا mGPU AMD مورد استفاده قرار گیرند اما شواهد حاکی از آن است که هر دو شرکت، برنامه‌های چند منظوره‌ی خود را تنها در محصولات حرفه‌ای عرضه می‌کنند.
اگرچه، تعداد اسلات‌های PCIe و جایگاهشان در مادربرد همچنان بنا به سایر دلایل اهمیت دارد. امروزه، ما پردازندههای گرافیکی را می‌بینیم که در شاسی پنل پشتی روی دو، سه یا حتی چهار اسلات قرار می‌گیرند. چنین موضوعی به این معنا نیست که کارت گرافیک روی تمام جایگاه‌ها قرار می‌گیرد، بلکه هیت سینک و فن‌های خنک‌سازی به اندازه‌ای بزرگ هستند که فضای بسیار زیادی را روی مادربرد اشغال می‌کنند.
این موضوع برای اکثر کاربرها چندان مشکل حادی نیست؛ به خصوص برای کاربرانی که به طور حرفه‌ای قصد دارند یک ستاپ گیمینگ داشته باشند. در هر صورت، جایگاه‌های PCIe به طور عمده به منظور نصب کارت گرافیک خالی گذاشته می‌شوند. البته، اگر فردی تصمیم گرفته باشد سایر دستگاه‌های PCIe نظیر ویدیو کپچر و پورت‌های بیشتر USB را به سیستم کامپیوتر خود اضافه کند، تمام جایگاه‌ها و اسلات‌ها توسط پردازنده‌ی کارت گرافیک مسدود می‌شود.
۴. آیا ارتقای فضای ذخیره‌سازی با مادربرد سازگار است؟
تمامی اسلات‌های PCIe قرار نیست به صورت مساوی ساخته شوند و قرار هم نیست تمامی این اسلات‌ها در یک مکان باشند. پورت‌های M.2 برای حافظه SSD باید همچنین هنگام خرید یک مادربرد جدید مورد توجه قرار گیرند. در بحث فضای ذخیره‌سازی باید سه مولفه را مد نظر قرار داد: کیفیت، کمیت و سازگاری.
اول از همه این که «مقدار بیشتر» همیشه به معنای «کیفیت بیشتر» نیست. یک مادربرد با PCIe نسل چهارم (مدلی که در سریع‌ترین حافظه SSD حال حاضر به کار می‌رود) شاید بیشتر به درد شما بخورد تا مادربردی که دو عدد PCIe نسل سوم را دارد. احتمالا شما به فضای ذخیره‌سازی بیشتری نیاز دارید، اما از سرعت خوانش اطلاعات هم بهتر است با خبر باشید.
از طرفی دیگر، مقدار یا همان کمیت هم اهمیت دارد. اگر شما قصد دارید در هنگام خرید حافظه SSD به هر دو مولفه‌ی «راندمان» و «میزان فضای ذخیره‌سازی» به طور یکسان اهمیت دهید، شاید بهتر باشد تا حداقل به اسلات‌های M.2 فکر کنید. در غیر این صورت، باید از درایوهای SATA استفاده کنید که از جنبه‌ی سرعت در سطح پایین‌تری نسبت به SSD قرار دارند.
در نهایت، «سازگاری» مولفه‌ی مهم دیگری محسوب می‌شود. مادربردهای زیادی در بازار موجود است که حاوی یک PCIe نسل چهارم یا یک PCIe نسل سوم هستند. همچنین، اگر شما دارای mSATA SSD هستید، مطمئن شوید که مادربرد شما از این فرمت هم پشتیبانی می‌کند.
از آنجایی که در حال حاضر مشغول صحبت درباره‌ی SATA هستیم، بهتر است از SSDهای ۲.۵ اینچی و هارد دیسک‌های قدیمی هم غافل نشویم. اگر قرار باشد تمام سخت افزارهای حافظه‌ی داخلی خود را به مادربورد جدید انتقال دهید، باید کانکتورهای SATA به اندازه‌ی مورد نیاز وجود داشته باشد.
۵. آیا پورت به اندازه کافی دارید؟
این موضوع خیلی مهم است که اتصالات آن‌بورد را فراموش نکنیم. آیا مادربرد جدید مد نظرتان، از تعداد کافی پورت USB برخوردار است؟ برخی از مادربردهای جدید همچنان دارای جک ۳.۵ میلی‌متری صدا هستند که به منظور اتصال هدفون یا هندزفری‌های سیمی کاربرد دارد.
از طرفی دیگر، آیا شما دارای دستگاهی مجهز به تاندربولت یا USB4 هستید؟ مادربردهای دسکتاپ که این دو فناوری را پشتیبانی کنند به شدت گران قیمت هستند اما در هر صورت، می‌توان به چشم یک سرمایه‌گذاری به خرید این مدل مادربردها نگاه کرد. همچنین، مادربردهای جدید امروزی از فناوری بلوتوث و وای-فای ۶ برخوردار هستند؛ از همین رو، می‌توان از طریق اتصال بی‌سیم به کامپیوتر متصل شد.
۶. آیا منبع تغذیه جدید به یک مادربرد جدید نیاز دارد؟
تصور کنید شما به تمام سخت افزارهای مورد نیاز خود دسترسی پیدا کردید، اما برق و انرژی مورد نیاز برای اجرای آن وجود ندارد. بنابراین، هنگام خرید مادربرد باید حتما به منبع تغذیه هم دقت کنید.
خبر خوب این که شبیه به پورت‌های SATA یا PCIe و برخلاف اسلات‌های رم یا CPU، کانکتورهای منبع تغذیه که ATX نام دارند در گذر زمان نزدیک به چند دهه است که تغییر نکرده‌اند. به نظر هم نمی‌رسد که کانکتورهای ATX به این زودی تغییر و تحولاتی را ببینند. بنابراین، اگر شما محاسبه کرده‌اید که مقدار وات مورد نیاز منبع تغذیه باید چه میزان باشد و در حال حاضر منبع تغذیه به درستی کار می‌کند، نیازی نیست که هزینه‌ی اضافه‌ای را برای خود بتراشید.
۷. آیا یک تغییر سخت افزاری منجر به ارتقای زنجیره‌ای می شود؟
از آنجایی که در حال صحبت درباره‌ی بودجه هستیم، یکی از مهم‌ترین مولفه‌ها در همین بحث مالی نهفته است. شما تا چه میزان قرار است هزینه کنید؟ بر همین اساس می‌توان اولویت‌های خرید خود را تعیین کنید.
اگر شما قصد خرید یک CPU جدید را دارید که سوکت متفاوتی را استفاده می‌کند، شما قطعا به یک مادربرد جدید هم نیاز دارید. از طرفی دیگر، امکان دارد رم با ماژول جدید هم تهیه کنید؛ چرا که رم‌های کنونی با مادربرد جدید سازگار نیستند.
اگر شما قصد داشته باشید از رم DDR4 به DDR5 کوچ کنید، به احتمال بسیار زیاد نیاز است تا یک مادربرد جدید را تهیه کنید. این اتفاق به تبع ممکن است به معنای خرید یک پردازنده مرکزی جدید هم باشد. مطابق با دو مدل سناریو متوجه شده‌اید که برای هر پروسه، شما حداقل باید سه قطعه را ارتقا دهید. در غیر این صورت، اجزای جدید قابل استفاده نبوده و رسما پول‌تان هدر رفته است.
آیا قصد ارتقای کارت گرافیک را دارید؟ پس به احتمال زیاد باید یک منبع تغذیه جدید را هم خریداری کنید. خبر خوب این که منبع‌های تغذیه نسبت به سایر قطعات سخت افزاری قیمت چندان زیادی نداشته و می‌توان با یک هزینه‌ی معقول، قطعه‌ی مناسبی را خریداری کرد.
آیا شما یک حافظه NVMe SSD نسل چهارم را خریداری کرده‌اید؟ این قطعه به احتمال زیاد با پردازنده‌ی گرافیکی وارد رقابت بر سر پهنا باند خواهد شد؛ بنابراین شما به یک مادربرد پیشرفته‌تر احتیاج دارید.
در هر صورت منظور اینجاست که هر قطعه‌ی سخت افزاری جدید احتمالا به ارتقای سایر قطعات نیاز دارد. به دلیل همین ارتقاهای زنجیره‌ای شما باید اولویت‌بندی خرید خود را بدانید.
آخرین نصیحت هنگام خرید مادربرد جدید
چند درصد احتمال دارد که در هنگام نصب قطعات سخت افزاری، مادربرد دچار گلوگاه (Bottleneck) شود. این مورد اصطلاحی فنی است که قطعات سخت افزاری با یکدیگر به درستی سازگار نیستند. در این وضعیت باید قطعه‌ی ناسازگار را یافته و آن را با یک قطعه‌ی صحیح جایگزین کرد. هر چند، این اقدام احتمالا همراه با ضرر مالی خواهد بود.
بنابراین در انتخاب‌های خود دقت کرده و قبل از خرید قطعات و همچنین مادربرد تحقیقات لازم را از بابت سازگاری قطعات بررسی کنید.
منبع: howtogeek
