بهترین و بدترین غذاهایی که در زمان اسهال می‌توانید بخورید
اسهال یکی از آزاردهنده‌ترین مشکلات گوارشی است که در بعضی موارد می‌تواند نگران‌کننده باشد. معمولاً افراد بزرگسال به‌طور متوسط یک بار در سال درگیر چنین مشکلی می‌شوند. اما اگر حساسیت غذایی داشته باشید یا به بیماری خاصی مبتلا باشید، ممکن است بیش از یک بار در سال آن را تجربه کنید. گاهی اوقات می‌توان با رژیم غذایی اسهال را درمان کرد. با توجه به علت بروز اسهال، ممکن است مصرف بعضی غذاها به رفع آن کمک کند یا باعث تشدید آن شود.
در این مقاله از دیجی‌کالا مگ درباره علت بروز اسهال صحبت می‌کنیم و سپس به این سؤال پاسخ می‌دهیم که باید برای درمان خانگی اسهال چه بخوریم و از مصرف چه غذاهایی اجتناب کنیم. تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
دلایل بروز اسهال
هنگامی که مدفوع آبکی است و دفعات اجابت مزاج بیش از حالت عادی است، به اسهال مبتلا هستید. این مشکل گوارشی شایع به دو دسته‌ی حاد و مزمن تقسیم می‌شود:
اسهال حاد
اسهال حاد فقط چند روز طول می‌کشد و غالباً در اثر مسمومیت غذایی رخ می‌دهد. با این حال، ممکن است عوامل دیگری مانند آنفولانزا، انگل‌ها و حتی بعضی از داروها مانند آنتی‌بیوتیک‌ها هم در بروز آن نقش داشته باشند. اگر به جایی سفر می‌کنید که در آنجا غذا یا آب آلوده است، ممکن است به «اسهال مسافران» یا «اسهال مسافرتی» مبتلا شوید.
اسهال مزمن
اسهال مزمن حداقل چهار هفته طول می‌کشد. این عارضه می‌تواند نشانه‌ی مشکلات جدی‌تر مانند بیماری التهابی روده (بیماری کرون و کولیت اولسراتیو)، بیماری سلیاک یا سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر (IBS) باشد. اگر به اسهال مزمن دچار شدید، برای درمان آن با پزشک مشورت کنید.
- بیماری التهابی روده؛ انواع، علائم، عوارض و نحوه‌ی درمان
- سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر؛ علائم، دلایل و راه‌های درمان
علائم اسهال
علاوه بر مدفوع آبکی ممکن است معده درد یا حالت تهوع هم داشته باشید. همچنین بسته به علت بروز اسهال احتمال بروز تب یا لرز هم وجود دارد.
رژیم غذایی مناسب برای درمان اسهال
بیشتر افراد هنگامی که درگیر اسهال می‌شوند، تمایل خود را برای غذا خوردن از دست می‌دهند. در اسهال حاد مهم‌ترین کاری که باید انجام دهید، شناسایی علت بروز مشکل و رفع آن است. معمولاً در این شرایط غذاها نمی‌توانند به درمان خانگی اسهال کمک کنند.
در گذشته، بسیاری از متخصصان بیماران را به پیروی از رژیم غذایی BRAT (مصرف موز، برنج، سس سیب و نان تست) تشویق می‌کردند. تحقیقات نشان می‌دهد که اگرچه این رژیم غذایی به سلامتی شما آسیبی نمی‌رساند، اما کمک زیادی هم به رفع اسهال نمی‌کند. به عبارت دیگر، شواهد زیادی درباره‌ی اثربخش بودن رژیم غذایی BRAT وجود ندارد.
اگر اسهال مزمن دارید، رژیم غذایی شما یعنی تمام غذاهای که می‌خورید و غذاهایی که از خوردن آن‌ها اجتناب می‌کنید، همگی می‌توانند در رفع این عارضه مؤثر باشند. رژیم غذایی بیشترین تأثیر را در درمان اسهال مزمن دارد.
غذاهایی که ممکن است به آن‌ها حساس باشید مانند شیر یا آجیل را برای مدتی حذف کرده و سپس به‌تدریج دوباره آن‌ها را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. ممکن است پزشک از شما بخواهد غذاهای مصرفی خود را بنویسید تا راحت‌تر بتوان مواردی را که باعث بروز مشکلات گوارشی می‌شوند، شناسایی کرد.
می‌توانید برای درمان اسهال از غذاهای حاوی پروبیوتیک یا مکمل‌های حاوی آن استفاده کنید. پروبیوتیک‌ها باکتری‌های مفیدی هستند که به‌طور طبیعی در روده زندگی می‌کنند و در حفظ سلامت دستگاه‌ی گوارش نقش دارند.
گاهی اوقات، از پروبیوتیک‌ها برای درمان سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر و سایر بیماری‌های مزمن گوارشی استفاده می‌شود. شما می‌توانید این باکتری‌های مفید را در غذاهای لبنی مانند ماست، غذاهای غیرلبنی مانند کیمچی و تمپه یا مکمل‌های غذایی پیدا کنید. با این حال قبل از اینکه از آن‌ها به عنوان بخشی از رژیم غذایی اسهال استفاده کنید، با پزشک خود مشورت کنید.
۱. نشاسته و غلات کم‌فیبر
اگرچه فیبر یک ماده‌ی مغذی حیاتی است که حجم مدفوع را افزایش می‌دهد و حرکات روده را تنظیم می‌کند، اما زمانی که اسهال دارید پیروی از رژیم غذایی کم‌فیبر توصیه می‌شود. چون چنین رژیمی هضم را آسان می‌کند و دفعات اجابت مزاج را کاهش می‌دهد. برنج، نودل، گندم یا جو دوسر از غلاتی هستند که می‌توانید در صورت بروز اسهال از آن‌ها استفاده کنید.
۲. سبزیجات آبپز
هضم سبزیجات خام سخت‌تر است و می‌تواند باعث تولید گاز در دستگاه‌ی گوارش و بروز نفخ شود. بنابراین هنگام اسهال بهتر است از سبزیجات آبپز مانند لوبیاسبز، سیب‌زمینی و هویج که راحت‌تر هضم می‌شوند، استفاده کنید.
۳. سوپ و کراکر
وجود سوپ در رژیم غذایی اسهال به تأمین مایعات و مواد مغذی مورد نیاز بدن کمک می‌کند. کراکر هم به دلیل داشتن سدیم (نمک) برای مبتلایان به اسهال مفید است. چون اسهال باعث می‌شود بدن مقدار زیادی مایعات و الکترولیت (مانند سدیم و پتاسیم) از دست بدهد.
۴. بوقلمون و مرغ بدون چربی
مصرف غذاهای پرچرب باعث بدتر شدن اسهال می‌شود. بنابراین از گوشت‌های کم‌چرب مانند بوقلمون و مرغ بدون پوست که ادویه به آن‌ها اضافه نکرده‌اید، استفاده کنید. ادویه‌ها باعث تحریک دستگاه‌ی گوارش می‌شوند. می‌توانید از گیاهان خشک یا تازه مانند ریحان، جعفری، آویشن، رزماری، پونه‌ی کوهی یا گشنیز برای طعم دادن به گوشت استفاده کنید.
۵. تخم مرغ
مصرف تخم مرغ آبپز برای درمان اسهال بی‌ضرر است. از روشی برای پختن تخم مرغ استفاده کنید که به افزودن کره، پنیر یا چاشنی‌های زیاد نیاز نداشته باشد. برای طعم دادن به تخم مرغ می‌توانید به آن نمک بزنید.
رژیم غذایی مضر برای درمان اسهال
مصرف مواد غذایی زیر مشکلات گوارشی شما را بدتر می‌کند و ممکن است زمان بهبودی را به تأخیر بیندازد:
۱. غذاهای پرچرب
غذاهایی که سرشار از چربی هستند، اسهال را تشدید می‌کنند و ممکن است به ایجاد مدفوع چرب و بدبود منجر شوند. چون گاهی اوقات اسهال به‌طور موقت توانایی بدن را برای جذب چربی‌ها کاهش می‌دهد. معمولاً چربی‌ها برای هضم شدن به زمان زیادی نیاز دارند و به همین دلیل سرعت حرکت غذا را در دستگاه‌ی گوارش کم می‌کنند. اما اگر بدن شما قادر به هضم و جذب چربی‌ها نباشد، ممکن است غذا خیلی سریع از دستگاه‌ی گوارش عبور کند.
تا زمانی که اسهال درمان نشده و عملکرد روده‌ی شما به حالت عادی برنگشته است، باید از مصرف غذاهای پرچرب خودداری کنید، مانند: غذاهای سرخ‌شده، گوشت پرچرب، آجیل و انواع سس.
۲. لبنیات
ممکن است تا زمانی که اسهال دارید و حتی گاهی اوقات تا چند هفته یا چند ماه پس از درمان بیماری خود، نتوانید به‌خوبی محصولات لبنی را هضم کنید. شیر، پنیر، خامه و کره از جمله محصولات لبنی هستند که باید از مصرف آن‌ها اجتناب کنید.
در بین لبنیات، ماست استثناء است. چون به دلیل داشتن پروبیوتیک می‌تواند به درمان اسهال در خانه کمک کند. در رژیم غذایی اسهال بهتر است از ماست ساده استفاده کنید و از مصرف ماست‌های طعم‌دار که حاوی قند افزوده شده هستند، بپرهیزید.
۳. غذاهای تند
چاشنی‌ها و غذاهای تند سیستم گوارشی شما را تحریک می‌کنند و باعث تشدید اسهال می‌شوند. بنابراین تا زمانی که اسهال دارید، از مصرف آن‌ها اجتناب کنید. به جای ادویه‌ها از نمک یا گیاهان خشک و تازه برای طعم‌دار کردن غذاهای خود استفاده کنید.
۴. غذاها و نوشیدنی‌های شیرین
اگر اسهال دارید، از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های شیرین مانند شیرینی‌جات، آبنبات و نوشابه بپرهیزید. چون باعث می‌شوند روده آب زیادی آزاد کند و اسهال بدتر شود. نوشابه های رژیمی، آدامس‌های بدون قند و آبنبا‌ت‌های حاوی شیرین‌کننده‌های مصنوعی مانند سوربیتول هم ممکن است در بدتر شدن اسهال نقش داشته باشند.
۵. غذاهایی که باعث ایجاد گاز می‌شوند
در صورت ابتلا به اسهال باید از مصرف غذاهایی که باعث تولید گاز در دستگاه‌ی گوارش می‌شوند، خودداری کنید. این غذاها عبارتند از:
- سبزیجات خانواده‌ی کلم مانند کلم بروکلی و گل‌کلم: چون حاوی رافینوز (raffinose) هستند. رافینوز نوعی قند است که به‌سختی هضم می‌شود.
- حبوبات مانند لوبیا و نخود: چون مقدار زیادی فیبر و رافینوز دارند.
- آدامس: چون باعث می‌شود هوای زیادی ببلعید و دچار نفخ شوید.
- نوشیدنی‌های گازدار: چون به دلیل داشتن گاز باعث تشدید مشکلات گوارشی می‌شوند.
بهترین نوشیدنی برای مبتلایان به اسهال
هنگامی که اسهال دارید، باید برای جایگزین کردن مایعات از دست رفته به صورت جرعه جرعه مقدار زیادی آب بنوشید. برای اینکه متوجه شوید آب کافی نوشیده‌اید، به میزان ادرار خود توجه کنید. به‌طور کلی، شما باید هر سه ساعت یکبار ادرار کنید و رنگ ادرار باید کم‌رنگ باشد. اگر برای مدت طولانی نیاز به ادرار کردن پیدا نمی‌کنید یا رنگ ادرارتان تیره است، باید آب بیشتری مصرف کنید.
تقریباً همه‌ی غذاها به جایگزین شدن الکترولیت‌های از دست رفته کمک می‌کنند. اما اگر اشتها ندارید و مایل نیستید غذا بخورید یا علاوه بر اسهال به حالت تهوع و استفراغ هم مبتلا شده‌اید، می‌توانید از نوشیدنی‌های حاوی سدیم و پتاسیم مانند نوشیدنی‌های ورزشی استفاده کنید. هضم مایعات راحت‌تر است و می‌تواند به جلوگیری از تحریک روده کمک کند.
زمان مراجعه به پزشک
اسهال یک مشکل گوارشی آزاردهنده است، اما معمولاً طی چند روز خودبهخود برطرف می‌شود. اگر اسهال با تب یا درد شدید معده همراه است یا اگر احساس می‌کنید آن‌قدر مریض هستید که نمی‌توانید چیزی بنوشید، فوراً به پزشک مراجعه کنید. چراکه باید عدم ابتلای شما به مشکلات جدی مانند دیورتیکولیت (التهاب یا عفونت در روده‌ی بزرگ) یا آپاندیسیت رد شود.
همچنین اگر اسهال حاد بعد از یک تا دو روز و اسهال مزمن بعد از سه تا چهار هفته بهبود پیدا نکرد، با پزشک مشورت کنید. گاهی اوقات، سرطان روده‌ی بزرگ می‌تواند باعث اسهال و دفع خون در مدفوع شود. بنابراین، مهم است که با پزشک خود در مورد اینکه آیا به کولونوسکوپی نیاز دارید یا خیر، صحبت کنید.
کلام پایانی
اگر اسهال شما خفیف باشد، احتمالاً خودبهخود بهبود می‌یابد. غذاهای تند، غذاهای شیرین، محصولات لبنی، غذاهای پرچرب و غذاهایی که باعث تولید گاز می‌شوند ممکن است علائم شما را بدتر کنند. اما غلات کم‌فیبر، سبزیجات آبپز، سوپ، کراکر، گوشت کم‌چرب و تخم‌مرغ راحت‌تر هضم می‌شوند.
اگر نمی‌توانید غذا بخورید، مایعات مصرف کنید. ممکن است افزایش تعداد وعده‌های غذایی و کاهش حجم هر وعده کمک‌کننده باشد. اگر مصرف مایعات هم برای شما سخت بود یا به علائم دیگری مانند تب یا درد شدید معده مبتلا بودید یا در اسهال خود خون مشاهده کردید، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
منابع: eatingwell, insider
