حقایقی مهم درباره‌ی داروهای ضد افسردگی و عوراض جانبی آن‌ها
داروهای ضد افسردگی یکی از گزینه‌های درمانی متداول برای معالجه افسردگی است. اگرچه این داروها ممکن است افسردگی را به طور کامل درمان نکنند، اما می‌توانند علائم آن را به طور محسوسی کاهش دهند.
اولین داروی ضد افسردگی که برای شما تجویز می‌شود ممکن است برای کاهش علائم بیماری شما خوب باشد. اما اگر علائم شما را تسکین نداد یا عوارضی را ایجاد کرد که برای شما آزاردهنده بود، ممکن است لازم باشد که با مشورت پزشک داروی دیگری را امتحان کنید.
پس برای درمان بیماری خود هیچ وقت تسلیم نشوید و مصرف داروها را خودسرانه قطع نکنید. انواع مختلفی از داروهای ضد افسردگی وجود دارند و احتمال اینکه پزشک بتواند درمان دارویی مناسب برای شما را پیدا کند، خیلی زیاد است. علاوه بر این گاهی اوقات ترکیبی از داروها می‌تواند یک گزینه‌ی درمانی مناسب برای شما باشد.
شیوه‌ی درمان افسردگی به فرد و شدت بیماری او بستگی دارد. با این حال، معمولاً بهترین نتایج زمانی حاصل می‌شود که هم از داروهای تجویز شده توسط پزشک مانند داروهای ضد افسردگی و هم از روان‌درمانی به صورت ترکیبی استفاده شود.
در حال حاضر، انواع مختلفی از داروهای ضد افسردگی وجود دارد، اما هیچ دارویی تحت عنوان مؤثرترین دارو در درمان افسردگی وجود ندارد. تأثیر یک دارو کاملاً به بیمار و شرایط فردی او بستگی دارد. ضمن اینکه برای آشنایی با تأثیرات یک دارو و مشاهده عوارض جانبی آن، لازم است که چندین هفته به طور منظم آن دارو را مصرف کنید.
در ادامه‌ی این مقاله از دیجی‌کالا مگ متداول‌ترین داروهای ضد افسردگی و رایج‌ترین عوارض جانبی آن‌ها مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. با ما همراه باشید.
حقایقی در مورد داروهای ضد افسردگی
برای تشخیص دقیق افسردگی نه تنها زمان لازم است، بلکه یافتن ترکیب دارویی مناسب برای درمان این اختلال نیز می‌تواند یک فرایند پیچیده و ظریف باشد. ممکن است شخصی به یک بیماری جدی مانند مشکلات قلبی یا بیماری کبدی یا کلیوی مبتلا باشد که این مسأله می‌تواند مصرف برخی از داروهای ضد افسردگی را برای او خطرناک کند.
علاوه بر این یک نوع خاص از داروهای ضد افسردگی ممکن است در مورد شما بی‌اثر باشد یا دوز تجویز شده آن کافی نباشد. در بعضی موارد دیگر ممکن است دوره‌ی مصرف دارو برای مشاهده‌ی تأثیر آن کافی نباشد یا حتی ممکن است عوارض جانبی آن به حدی آزاردهنده باشد که منجر به شکست درمان شود.
هنگامی که برای درمان افسردگی به مصرف سراغ داروهای ضد افسردگی می‌روید، باید به نکات زیر توجه داشته باشید:
- فقط حدود ۳۰٪ از افراد مبتلا به افسردگی پس از اولین دوره‌ی مصرف داروهای ضد افسردگی خود به بهبودی کامل می‌رسند. کسانی هم که بهتر می‌شوند به احتمال زیاد برای مدت طولانی‌تری دوزهای کمی بالاتر را مصرف می‌کنند.
- برخی از داروهای ضد افسردگی برای برخی افراد بهتر از دیگران نتیجه می‌دهند. امتحان داروهای مختلف افسردگی در طول درمان غیرمعمول نیست.
- برخی از افراد برای درمان افسردگی به بیش از یک دارو نیاز دارند.
- بسته‌بندی داروهای ضد افسردگی دارای هشدارهایی است مبنی بر افزایش خطر تفکرات و رفتارهای مربوط به خودکشی در کودکان، نوجوانان و جوانان ۱۸-۲۴ ساله، که باید آن‌ها را جدی گرفت.
ضمن همکاری با پزشک می‌توانید خطرات و مزایای درمان دارویی خود را سنجیده و دارویی که به بهترین وجه علائم شما را تسکین می‌دهد، را بیابید.
یافتن داروی ضد افسردگی مناسب
عموماً چندین نوع داروی ضد افسردگی مختلف وجود دارد که به شیوه‌ای کمی متفاوت عمل می‌کنند و عوارض جانبی متفاوتی دارند. هنگام تجویز داروی ضد افسردگی، روان‌پزشک معمولاً موارد زیر را در نظر می‌گیرد:
علائم خاص شما
علائم افسردگی ممکن است متفاوت باشد و هر داروی ضد افسردگی ممکن است علائم خاصی را بهتر از علائم دیگر تسکین دهد. به عنوان مثال، اگر در خوابیدن مشکل دارید، داروی ضد افسردگی‌ای که کمی آرام‌بخش است ممکن است گزینه‌ی خوبی باشد.
عوارض جانبی احتمالی
عوارض جانبی داروهای ضد افسردگی از دارویی به داروی دیگر و از فردی به فرد دیگر متفاوت است. عوارض جانبی آزاردهنده مانند خشکی دهان، افزایش وزن یا عوارض جانبی جنسی، ادامه‌ی درمان را برای بیمار دشوار می‌کند. عوارض جانبی احتمالی عمده را حتماً با پزشک خود در میان بگذارید.
اینکه آیا دارو در مورد نزدیکان شما اثربخش بوده یا نه
نحوه‌ی عملکرد یک دارو برای یکی از بستگان درجه یک، مانند والدین یا خواهر و برادر، می‌تواند نشان دهد که آن دارو چقدر می‌تواند برای شما مفید باشد. همچنین، اگر در گذشته داروی ضد افسردگی خاصی برای افسردگی شما مؤثر بوده است، ممکن است همان دارو دوباره خوب عمل کند.
تداخل با سایر داروها
بعضی از داروهای ضد افسردگی در صورت مصرف با سایر داروها می‌توانند واکنش‌های خطرناکی ایجاد کنند.
بارداری یا شیردهی
تصمیم برای استفاده از داروهای ضد افسردگی در دوران بارداری و شیردهی بر اساس تعادل بین خطرات و فواید است. به طور کلی، خطر نقص مادرزادی و سایر مشکلات برای نوزادان مادرانی که در دوران بارداری از داروهای ضد افسردگی استفاده می‌کنند کم است. با این حال هنوز هم ممکن است داروهای ضد افسردگی خاصی مانند پاروکستین، در دوران بارداری منع شوند. با همکاری و مشاوره با پزشک خود می‌توانید بهترین راه برای کنترل افسردگی خود، هنگامی که قصد بارداری دارید پیدا کنید.
وضعیت سلامتی
در صورت ابتلا به برخی بیماری‌های روحی یا جسمی، برخی از داروهای ضد افسردگی ممکن است مشکلاتی را برای شما ایجاد کنند. از طرف دیگر، برخی از داروهای ضد افسردگی خاص ممکن است علاوه بر افسردگی به درمان سایر بیماری‌های جسمی یا روانی نیز کمک کنند. به عنوان مثال، ونلافاکسین ممکن است علائم اختلالات اضطرابی را تسکین دهد و بوپروپیون به شما کمک می‌کند تا سیگار را ترک کنید. مثال‌های دیگر شامل استفاده از دولوکستین برای کمک به علائم درد یا فیبرومیالژیا یا استفاده از آمی تریپتیلین برای جلوگیری از میگرن است.
هزینه و پوشش بیمه‌ی درمانی
برخی از داروهای ضد افسردگی ممکن است گران باشند، بنابراین مهم است که در مورد پوشش بیمه‌ی آن‌ها از دکتر سؤال کنید. همچنین باید اطمینان حاصل کنید که آیا بیمه‌ی درمانی شما داروهای ضد افسردگی را تحت پوشش قرار می‌دهد یا نه.
مهارکنندههای انتخابی باز جذب سروتونین (SSRI)
یک دوره درمانی معمول افسردگی در ابتدا با تجویز یک مهارکننده‌ی انتخابی باز جذب سروتونین آغاز می‌شود.
وقتی مغز به اندازه کافی سروتونین تولید نمی‌کند یا نمی‌تواند به درستی از سروتونین موجود استفاده کند، تعادل مواد شیمیایی در مغز ممکن است ناهموار شود. مهارکنندههای انتخابی باز جذب سروتونین وظیفه‌شان تغییر سطح سروتونین در مغز است.
به طور خاص، این مهارکنندههای انتخابی، باز جذب سروتونین را در سیستم عصبی مسدود می‌کنند. با جلوگیری از باز جذب، انتقال‌دهنده‌های عصبی ممکن است پیام‌های شیمیایی را به طور مؤثرتری ارسال و دریافت کنند. تصور می‌شود که این عمل باعث افزایش اثرات خلقی سروتونین و بهبود علائم افسردگی می‌شود.
رایج‌ترین مهارکنندههای انتخابی باز جذب سروتونین عبارت‌اند از:
- فلوکستین (Prozac)
- سیتالوپرام (Celexa)
- پاروکستین (Paxil)
- سرترالین (Zoloft)
- اسکیتالوپرام (لکساپرو)
- فلووکسامین (Luvox)
عوارض جانبی مهارکنندههای انتخابی باز جذب سروتونین
شایع‌ترین عوارض جانبی مهارکنندههای انتخابی باز جذب سروتونین شامل موارد زیر است:
- مشکلات گوارشی، از جمله اسهال
- حالت تهوع
- خشکی دهان
- بی‌قراری
- سردرد
- بی‌خوابی یا خواب‌آلودگی
- کاهش میل جنسی و دشواری در رسیدن به ارگاسم
- اختلال در نعوظ
- تحریک‌پذیری (عصبانیت)
مهارکنندههای باز جذب سروتونین-نوراپی نفرین (SNRIs)
مهارکنندههای باز جذب سروتونین-نوراپی نفرین گاهی اوقات مهارکنندههای باز جذب دوگانه نامیده می‌شوند. آن‌ها با جلوگیری از باز جذب، یا جذب مجدد، سروتونین و نوراپی نفرین کار می‌کنند.
با وجود سروتونین و نوراپی نفرین اضافی در گردش خون مغز، تعادل شیمیایی مغز دوباره تنظیم شده و تصور می‌شود که انتقال‌دهنده‌های عصبی ارتباط مؤثرتری برقرار می‌کنند. این مسأله می‌تواند باعث بهبود خلق و خو و کمک به تسکین علائم افسردگی شود.
مهارکنندههای باز جذب سروتونین-نوراپی نفرین که معمولاً تجویز می‌شوند عبارت‌اند از:
- ونلافاکسین (Effexor XR)
- دزونلافاکسین (Pristiq)
- دولوکستین (Cymbalta)
عوارض جانبی مهارکنندههای باز جذب سروتونین-نوراپی نفرین
شایع‌ترین عوارض جانبی استفاده از مهارکنندههای باز جذب سروتونین-نوراپی نفرین شامل موارد زیر است:
- افزایش تعریق
- افزایش فشار خون
- تپش قلب
- خشکی دهان
- ضربان قلب سریع
- مشکلات گوارشی، به طور معمول یبوست
- تغییر در اشتها
- حالت تهوع
- سرگیجه
- بی‌قراری
- سردرد
- بی‌خوابی یا خواب‌آلودگی
- کاهش میل جنسی و دشواری در رسیدن به ارگاسم
- تحریک‌پذیری (عصبانیت)
داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای (TCA)
داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای در دهه ۱۹۵۰ اختراع شد و آن‌ها جزو اولین داروهای ضد افسردگی مورد استفاده برای درمان افسردگی بودند.
داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای با جلوگیری از باز جذب نورآدرنالین و سروتونین کار می‌کنند. این مسأله می‌تواند به بدن کمک کند تا فواید نورآدرنالین و سروتونین را که به طور طبیعی ترشح می‌کند، تقویت کند، که خود می‌تواند باعث بهبود خلق و خو و کاهش اثرات افسردگی شود.
بسیاری از پزشکان داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای را تجویز می‌کنند زیرا تصور می‌شود که این داروها به اندازه داروهای جدید ایمن هستند.
معمول‌ترین انواع داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای شامل موارد زیر است:
- آمیتریپتیلین (الاویل)
- ایمی پرامین (توفرانیل)
- دوکسپین (Sinequan)
- تریمی پرامین (سورمونتیل)
- کلومیپرامین (آنافرانیل)
عوارض جانبی داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای
عوارض جانبی این گروه از داروهای ضد افسردگی شدید است. ضمناً در مورد این گروه از داروها مردان عموماً عوارض جانبی کمتری نسبت به زنان تجربه می‌کنند.
شایع‌ترین عوارض جانبی داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای شامل موارد زیر است:
- افزایش وزن
- خشکی دهان
- تاری دید
- خواب‌آلودگی
- ضربان قلب سریع یا ضربان قلب نامنظم
- گیجی
- مشکلات مثانه، از جمله مشکل در ادرار کردن
- یبوست
- از دست دادن میل جنسی
مهارکنندههای باز جذب نوراپی نفرین و دوپامین (NDRI)
در حال حاضر فقط یک مهارکننده باز جذب نوراپی نفرین و دوپامین برای افسردگی مورد تأیید سازمان غذا و دارو است.
- بوپروپیون (Wellbutrin)
عوارض جانبی مهارکنندههای باز جذب نوراپی نفرین و دوپامین
شایع‌ترین عوارض جانبی مهارکنندههای باز جذب نوراپی نفرین و دوپامین شامل موارد زیر است:
تشنج، در صورت مصرف در دوزهای بالا
- اضطراب
- تنفس شدید
- عصبی شدن
- بدخلقی (عصبانیت)
- تحریک‌پذیری
- لرزش دست
- مشکل خواب
- بی‌قراری
مهارکنندههای مونوآمین اکسیداز (MAOI)
مهارکنندههای مونوآمین اکسیداز داروهایی هستند که به طور معمول فقط در صورت عدم موفقیت در استفاده از چندین دارو و شیوه درمانی دیگر تجویز می‌شوند.
مهارکنندههای مونوآمین اکسیداز از تجزیه مواد شیمیایی نوراپی نفرین، سروتونین و دوپامین در مغز جلوگیری می‌کند. این مسأله اجازه می‌دهد تا مغز سطح بالاتری از این مواد شیمیایی را در خود حفظ کند، که می‌تواند باعث بهبود خلق و خو و بهبود ارتباط انتقال‌دهنده‌های عصبی شود.
رایج‌ترین مهارکنندههای مونوآمین اکسیداز عبارت‌اند از:
- فنلزین (ناردیل)
- سلژلین (Deprenyl, Emsam, Eldepryl)
- ترانیل سیپرومین (Parnate)
- ایزوکاربوکسازید (مارپلان)
عوارض جانبی مهارکنندههای مونوآمین اکسیداز
مهارکنندههای مونوآمین اکسیدازها عوارض جانبی متعددی دارند که بسیاری از آن‌ها جدی و مضر است. همچنین این گروه از داروها امکان تداخل خطرناک با برخی از غذاها و داروهای بدون نسخه را دارد.
شایع‌ترین عوارض جانبی مهارکنندههای مونوآمین اکسیداز شامل موارد زیر است:
- خواب‌آلودگی در طی روز
- بی‌خوابی
- سرگیجه
- فشارخون پایین
- خشکی دهان
- عصبی بودن
- افزایش وزن
- کاهش میل جنسی یا دشواری در رسیدن به ارگاسم
- اختلال در نعوظ
- مشکلات مثانه، از جمله مشکل ادرار کردن
داروهای ثانویه یا تقویتی
برای افسردگی مقاوم در برابر درمان یا برای بیمارانی که همچنان علائم رفع نشده دارند، ممکن است داروی ثانویه تجویز شود.
این داروهای الحاقی معمولاً برای درمان سایر اختلالات مربوط به سلامت روان مورد استفاده قرار می‌گیرند و ممکن است شامل داروهای ضد اضطراب، تثبیت‌کننده‌های خلق و خو و داروهای ضد روان‌پریشی باشند.
نمونه‌هایی از داروهای ضد روان‌پریشی که توسط سازمان غذا و دارو (FDA) برای استفاده به عنوان درمان‌های الحاقی برای افسردگی تأیید شده‌اند، عبارت‌اند از:
- آریپیپرازول (Abilify)
- کویتیاپین (Seroquel)
- اولانزاپین (Zyprexa)
عوارض جانبی این داروهای ثانویه می‌تواند مانند سایر داروهای ضد افسردگی باشد.
سایر داروهای ضد افسردگی
داروهای غیرمعمول یا آنهایی که در هیچ یک از گروه‌های دارویی دیگر جای نمی‌گیرند، شامل میرتازاپین (Remeron) و ترازودون (Oleptro) هستند.
عارضه اصلی این داروها خواب‌آلودگی است. از آنجا که هر دوی این داروها می‌توانند باعث آرامش شوند، این داروها معمولاً شب‌ها برای جلوگیری از مشکلات مربوط توجه و تمرکز مصرف می‌شوند.
چگونه می‌توان بیشترین بهره را از داروهای ضد افسردگی برد؟
برای گرفتن بهترین نتیجه از داروی ضد افسردگی، بهتر است که:
صبور باشید
هنگامی که شما و پزشکتان یک داروی ضد افسردگی را انتخاب کردید، ممکن است در عرض چند هفته شاهد بهبودی باشید، اما ممکن است شش هفته یا بیشتر طول بکشد تا دارو تأثیر کامل خود را بگذارد. در مورد برخی از داروهای ضد افسردگی، می‌توانید بلافاصله دوز کامل آن را مصرف کنید. اما در مورد برخی دیگر ممکن است لازم باشد دوز خود را به تدریج افزایش دهید. در حالی که منتظر اثر کامل داروی ضد افسردگی هستید، با پزشک یا درمانگر خود در مورد کنار آمدن با علائم افسردگی صحبت کنید.
داروهای ضد افسردگی خود را به طور مداوم و در دوز مناسب مصرف کنید
اگر به نظر می‌رسد که داروی شما مؤثر واقع نشده یا عوارض جانبی آزار دهنده‌ای برای شما ایجاد کرده، قبل از انجام هرگونه تغییری با پزشک خود تماس بگیرید.
توجه کنید که آیا عوارض جانبی بهبود می‌یابد یا خیر
بسیاری از داروهای ضد افسردگی عوارض جانبی ایجاد می‌کنند که با گذشت زمان بهبود می‌یابند. به عنوان مثال، عوارض جانبی اولیه هنگام شروع مصرف مهارکنندههای انتخابی باز جذب سروتونین می‌تواند شامل خشکی دهان، حالت تهوع، حرکات روده‌ای، سردرد و بی‌خوابی باشد، اما این علائم معمولاً با سازگاری بدن با داروی ضد افسردگی برطرف می‌شوند.
اگر دارو برای شما مناسب نیست، با مشورت پزشک گزینه‌های دیگر را کاوش کنید
اگر بعد از گذشت چندین هفته هنوز عوارض جانبی آزار دهنده‌ای دارید یا بهبود قابل توجهی در علائم خود حس نکرده‌اید، در مورد تغییر دوز دارو، تغییر نوع داروی ضد افسردگی یا افزودن داروی ضد افسردگی ثانویه یا داروی تقویتی با پزشک خود صحبت کنید. یک ترکیب دارویی ممکن است برای شما بهتر از مصرف یک نوع داروی ضد افسردگی خاص باشد.
روان‌درمانی را امتحان کنید
در بسیاری از موارد، ترکیب داروهای ضد افسردگی با گفتاردرمانی (روان‌درمانی) مؤثرتر از مصرف داروی ضد افسردگی به تنهایی است. همچنین می‌تواند به جلوگیری از بازگشت افسردگی در صورت بهبودی کمک کند.
مصرف داروی ضد افسردگی را بدون مشاوره قبلی با پزشک قطع نکنید
برخی از داروهای ضد افسردگی می‌توانند علائم قابل توجهی را در هنگام ترک ناگهانی ایجاد کنند، مگر اینکه آرام آرام دوز آن‌ها را کاهش دهید. ترک ناگهانی برخی داروها ممکن است باعث بدتر شدن ناگهانی افسردگی شما شود.
از مصرف الکل و مواد مخدر خودداری کنید
ممکن است به نظر برسد که الکل یا مواد مخدر علائم افسردگی را کاهش می‌دهند، اما در طولانی مدت به طور کلی علائم را بدتر می‌کنند و درمان افسردگی را دشوار می‌کنند. اگر در مورد اعتیاد به مصرف مشروبات الکلی یا مواد مخدر به کمک نیاز دارید، با پزشک یا درمانگر خود در این مورد صحبت کنید.
درمان‌های طبیعی
شما ممکن است به گزینه‌های طبیعی هم برای درمان افسردگی خود علاقه‌مند باشید. برخی افراد از این روش‌های درمانی به جای دارو استفاده می‌کنند و برخی دیگر از آن‌ها به عنوان یک درمان مکمل برای داروهای ضد افسردگی خود استفاده می‌کنند.
خار مریم گیاهی است که برخی افراد آن را برای افسردگی امتحان کرده‌اند. این گیاه می‌تواند اثرات خفیف مثبتی داشته باشد یا بهتر از دارونما عمل نکند. این گیاه همچنین باعث بسیاری از تداخل‌های دارویی می‌شود که می‌تواند جدی باشد.
گیاه خار مریم با موارد زیر تداخل دارویی ایجاد می‌کند:
- داروهای ضد تشنج
- قرص‌های جلوگیری از بارداری
- وارفارین (کومادین)
- داروهای ضد افسردگی تجویز شده
همچنین، اگر برخی از داروهای ضد افسردگی را با مکمل‌های حاوی خار مریم میل کنید، ممکن است اثر چندانی نداشته باشد.
مکمل S-adenosyl-L-methionine (SAMe) نیز یکی دیگر از گزینه‌های طبیعی است که برخی از افراد برای کاهش علائم افسردگی خود از آن استفاده می‌کنند. این مکمل ممکن است به درمان درد مفاصل نیز کمک کند، اما شواهد علمی زیادی برای کاهش علائم افسردگی توسط آن وجود ندارد. مصرف این مکمل درمانی همچنین می‌تواند با داروهای تجویز شده تداخل داشته باشد.
نکته پایانی
وقتی نوبت به درمان افسردگی می‌رسد، آنچه که برای یک فرد مفید است ممکن است برای دیگری مفید نباشد. یافتن داروی مناسب برای افسردگی می‌تواند زمان‌بر باشد.
اگر برای درمان افسردگی خود شروع به مصرف دارو کردید، برای آزمایش و خطا وقت بگذارید. باید در نظر داشته باشید که حداقل شش هفته طول می‌کشد تا یک داروی ضد افسردگی کاملاً اثر کند.
از روان‌پزشک خود بپرسید چه مدت طول می‌کشد تا دارو تأثیرش را روی علائم شما بگذارد. اگر تا آن زمان علائم افسردگی شما بهبود نیافته بود، مجدداً با پزشک خود صحبت کنید. در این موارد ممکن است آن‌ها داروی دیگری را پیشنهاد بدهند که ممکن است در تسکین افسردگی شما مؤثرتر باشد.
منبع: Mayo Clinic, HealthLine
